Materialnoprawne podstawy rozwodu oraz post powanie odr bne w sprawie o rozwód. Komentarz praktyczny wraz z wzorami pism procesowych

Transkrypt

1 Andrzej Zieliƒski Rozwód Materialnoprawne podstawy rozwodu oraz post powanie odr bne w sprawie o rozwód Komentarz praktyczny wraz z wzorami pism procesowych PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE PRAWO SÑDOWE

2 Andrzej Zieliƒski Rozwód PRAWO SÑDOWE Materialnoprawne podstawy rozwodu oraz post powanie odr bne w sprawie o rozwód Komentarz praktyczny wraz z wzorami pism procesowych Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013

3 Redakcja: Magdalena Urbańska Wydawca: Dagna Kordyasz Projekt okładki: GRAFOS Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

4 Spis treści Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz literatury... VII IX XI Część I. Materialnoprawne podstawy rozwodu... 1 I. Ogólna charakterystyka rozwodu... 3 II. Przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego Przyczyny rozkładu pożycia. Przebaczenie Zawinione przyczyny rozwodu Alkoholizm i inne nałogi Agresja Groźba Nieetyczne postępowanie Nieróbstwo Niewierność Niegospodarność Nieporozumienia na tle seksualnym Odmowa wzajemnej pomocy Opuszczenie małżonka Uzależnienie od Internetu Zaniedbywanie współmałżonka Zaniedbywanie rodziny Zły stosunek do rodziny współmałżonka Odmowa współżycia płciowego Niezawinione przyczyny rozwodu Choroba Choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy Niedobór seksualny Niezgodność charakterów i umysłowości Przyczyny, które mogą być zawinione lub niezawinione III

5 Spis treści IV 4.1. Bezpłodność Niewłaściwe zachowanie się rodziny współmałżonka Różnica światopoglądów Różnica wieku Wady oświadczenia woli Przebaczenie III. Przesłanki rozwodu Przesłanka zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami Przesłanka dobra wspólnych małoletnich dzieci Przesłanka sprzeczności żądania rozwodu z zasadami współżycia społecznego Przesłanka wyłącznej winy małżonka żądającego rozwodu IV. Obligatoryjna treść wyroku orzekającego rozwód Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa Orzeczenie o winie rozkładu pożycia małżeńskiego Orzeczenie o władzy rodzicielskiej Uwagi ogólne Sposoby rozstrzygania o władzy rodzicielskiej Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem Varia Orzekania o ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania dziecka Orzekanie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania V. Fakultatywna treść wyroku orzekającego rozwód Orzekanie o eksmisji małżonków Orzekanie o podziale majątku wspólnego Orzekanie o podziale wspólnego mieszkania Orzekanie o alimentach dla małżonka rozwiedzionego VI. Skutki rozwodu Nazwisko Ustanie małżeństwa Rozwód a zmiana obowiązku alimentacyjnego Rozwód a uprzedni wyrok eksmisyjny Rozwód a małżeństwo bigamiczne Ustanie wspólności ustawowej małżeńskiej

6 Spis treści 7. Rozwód a renta rodzinna Urodzenie dziecka po rozwodzie Rozwód a ustanie wspólności ustawowej z datą wsteczną Rozwód a klauzula wykonalności Wyrok rozwodowy jako podstawa wpisu w księdze wieczystej Rozwód a zabezpieczenia podatkowe Część II. Postępowanie odrębne w sprawie o rozwód I. Uwagi wprowadzające Przedmiot postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich Przedmiot postępowania odrębnego w sprawach o rozwód Reprezentacja stron Posiedzenia sądowe i ich przebieg Specyfika postępowania dowodowego Skuteczność wyroku w sprawach małżeńskich II. Sprawy o rozwód Uwagi wstępne Podmioty postępowania Mediacja w sprawach o rozwód Zawieszenie postępowania i jego umorzenie Zakaz powództwa wzajemnego Postępowanie dowodowe Roszczenia dodatkowe oraz zakaz wszczynania postępowań odrębnych Zabezpieczenie roszczeń dodatkowych Uwagi ogólne Uwagi szczegółowe III. Postępowanie deliberacyjne w sprawach o rozwód Uwagi wstępne Legitymacja procesowa w postępowaniu delibacyjnym Wszczęcie i tryb postępowania delibacyjnego Uznawanie orzeczeń w sprawach o rozwód według KPC Nieprawomocność orzeczenia w państwie, w którym zostało wydane Jurysdykcja sądów polskich (krajowa) V

7 Spis treści 7. Pozbawienie prawa do obrony Wszczęcie sprawy przed sądem państwa obcego mimo wcześniejszego zawieszenia sprawy w Rzeczypospolitej Polskiej Prawomocne orzeczenie sądu polskiego Klauzula porządku publicznego Uznanie orzeczeń w sprawach o rozwód według prawa europejskiego Część III. Wzory pism procesowych I. Pozew o rozwód z winy pozwanego II. Pozew o rozwód bez orzekania o winie III. Wniosek o przekazanie pozwu o alimenty sądowi rozwodowemu IV. Postępowanie w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej V. Postępowanie o uregulowanie osobistych kontaktów z dzieckiem Część IV. Orzecznictwo Indeks rzeczowy VI

8 Przedmowa Rozwody w Polsce stanowią istotny problem społeczny, bowiem rocznie rozwodzi się około 40 tys. małżeństw. Oznacza to, że w skali roku istotne naruszenie funkcji, jaką spełnia rodzina. Pojęcie rodziny w polskim porządku prawnym obejmuje tzw. małą rodzinę, tj. małżonków, którzy zawarli małżeństwo zgodnie z obowiązującym prawem (art. 1 KRO), oraz ich wspólnych małoletnich dzieci. Zgodnie z art. 18 Konstytucji RP małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowe funkcje rodziny to: funkcja prokreacyjna, pożycia małżeńskiego, wychowawcza, gospodarcza, opiekuńcza i emocjonalno ekspresyjna. Rozwód, poza dramatami osobistymi (małżonków i dzieci), powoduje ustanie wskazanych wyżej funkcji rodziny, zatem jest zjawiskiem społecznie niepożądanym. Niemniej jednak instytucja rozwodu jest tak dawna, jak instytucja małżeńska. Znana ona już była w prawie antycznym (babilońskim, asyryjskim, hetyckim, egipskim, greckim i rzymskim). W Polsce instytucja rozwodu została wprowadzona dekretem z r. Prawo małżeńskie (Dz.U. Nr 48, poz. 270 akt uchylony) z mocą obowiązującą na całym terytorium państwa polskiego. Dekret ten wszedł w życie r. Instytucję rozwodu recypowała ustawa z r. Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34, poz. 308 ze zm. akt uchylony). Obecnie obowiązująca ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) przyjął dotychczasową instytucję rozwodów, dokonując jej modyfikacji. Ponadto Kodeks rodzinny i opiekuńczy pominął ważne powody jako przesłankę rozkładu pożycia (art KRO) oraz wprowadził negatywną przesłankę rozwodu w postaci jego niezgodności z zasadami współżycia społecznego (art KRO). VII

9 Przedmowa Instytucja rozwodów obowiązująca w polskim prawie rodzinnym stanowi wyjątek od zasady trwałości małżeństwa. Niniejsza publikacja ma charakter integracyjny. Stanowi bowiem kompleksowe opracowanie problematyki rozwodów: materialnoprawne i procesowe. Dlatego jest ona pomyślana jako pomoc dla sędziów rodzinnych, adwokatów i radców prawnych, aplikantów adwokackich, aplikantów radcowskich oraz osób zainteresowanych tą problematyką. Warszawa, listopad 2012 r. Andrzej Zieliński VIII

10 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) Konwencja Konwencja o prawach dziecka z r. ratyfikowana przez Polskę (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KR ustawa z r. Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 308, poz. 308 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KRSU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) KSCU ustawa z r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) KWU ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) RPDU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.) RPOU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) 2. Organy orzekające SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny IX

11 Wykaz skrótów X 3. Czasopisma i publikatory AUWr Acta Universitatis Wratislaviensis Dz.U. Dziennik Ustaw MoP Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo OSA Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNAPUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna/Pracy OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Pal. Palestra PiP Państwo i Prawo PPiA Przegląd Prawa i Administracji POSAG Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku SC Studia Cywilistyczne RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Zb. Urz. Zbiór Urzędowy 4. Inne skróty n. następny (a) niepubl. niepublikowany Nr numer orz. orzeczenie pkt punkt post. postanowienie poz. pozycja s. strona t. tom tekst jedn. tekst jednolity red. redakcja UE Unia Europejska uzasad. uzasadnienie WE Wspólnota Europejska wyd. wydanie wyr. wyrok z. zeszyt zd. zdanie

12 Wykaz literatury Antkiewicz A., Koszty postępowania mediacyjnego w procesie cywilnym, Radca Prawny 2007, Nr 3 Broniewicz W., Glosa do post. SN z r., I CZ 144/66, OSPiKA 1968, Nr 10 Broniewicz W., Jawność jako konstytucyjna zasada procesu cywilnego Polski Ludowej, NP 1954, Nr 5 6 Broniewicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2009 Broniewicz W., Uznanie powództwa w polskim prawie cywilnym w świetle art , NP 1957, Nr 7 8 Dalka S., Glosa do uchw. SN z r., III CZP 5/79, OSPiKA 1980, Nr 7 8 Dąbrowski K., Przesłanki rozwodu, Studenckie Zeszyty Naukowe UMCS 2002, Nr 8 Ereciński T., Glosa do post. SN z r., I CR 230/87, PiP 1990, z. 12 Ereciński T., Ciszewski J., Międzynarodowe postępowanie cywilne, Warszawa 2000 Filipek M., Kwestia trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego, Ius Novum 2008, Nr 4 Gajda J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 1999 Glosa do orz. wskazanego w przypisie 18, OSPiKA 1975, Nr 12 Glosa do wyr. SN z r., III CZP 43/78, OSPiKA 1980, Nr 5 Góra-Błaszczykowska A., Postanowienia sądu pierwszej instancji niezaskarżalne zażaleniem, Pal. 2001, Nr 9 10 Górecki J., Unieważnienie małżeństwa, Kraków 1958 Gudowski J., Kodeks postępowania cywilnego. Tekst orzecznictwo piśmiennictwo, Warszawa 2005 Gudowski J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo, Kraków 1998 Gudowski J., Przegląd orzecznictwa, PS 2001, Nr 4 Gwiazdomorski J., Przegląd orzecznictwa, PiP 1958, z. 7 8 XI

13 Wykaz literatury XII Gwiazdomorski J., Przegląd orzecznictwa, PiP 1964, z. 5 6 Haak H., Glosa do uchw. SN z r., III CZP 53/90, PS 1992, Nr 10 Horoch A., Horoch A., Próba sformalizowania wywiadu środowiskowego w sprawach rozwodowych, NP 1987, Nr 6 Jagielski K., Istotna i treść władzy rodzicielskiej, SC 1963, t. III Jagieła J., Sądowe postępowanie zabezpieczające w praktyce komorniczej po zmianach w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, PPE 2004, Nr 7 9 Jodłowski J., Glosa do orz. SN z r., III CRN 404/74, PiP 1975, z. 10 Jodłowski J., Nowe przepisy KPC z zakresu między narodowego postępowania cywilnego, Warszawa 1962 Justyński T., Znak czasu. Pozarozwodowe prawo do kontaktów z domowymi czworonogami?, Rodzina i Prawo 2010, Nr Kiliańska A., Rozwód bez orzekania o winie a zakres obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami, Przegląd Prawno- -Ekonomiczny 2010, Nr 10 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. A. Zielińskiego, Warszawa 2008 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. T. Erecińskiego, t. 5, Warszawa 2012 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. T. Erecińskiego, t. 2, Warszawa 2007 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Warszawa 1975 Kodeks rodzinny i opiekuńczy, pod. red. K. Piaseckiego, Warszawa 2009 Kodeks rodzinny i opiekuńczy, pod red. K. Piaseckiego, Warszawa 2011 Kodeks rodzinny i opiekuńczy, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2012 Korzan K., Charakter i skutki wyroków wydanych w sprawach małżeńskich, SC 1975, t. XXV XXVI Korzan K., Orzeczenia konstytutywne w postępowaniu cywilnym, Warszawa 1972 Kosek M., Uzależnienie od Internetu jako jedna z przyczyn rozwodu, Zeszyty Prawnicze, UKSW, Warszawa 2009, Nr 9.2 Kostuj E., Dobro dziecka a oddalenie powództwa o rozwód. Patologia społeczna zapobieganie, Warszawa 1980 Kozak J., Niedopuszczalność powództwa wzajemnego, NP 1991, Nr 4 6 Krzemiński Z., Glosa do wyr. SN z r., III CZP 43/78, NP 1980, Nr 5

14 Wykaz literatury Krzemiński Z., Glosa do uchw. SN z r., III CZP 5/79, Pal. 1980, Nr 6 Krzemiński Z., Postępowanie odrębne w sprawach małżeńskich, Warszawa 1973 Krzemiński Z., Przesłuchanie stron w procesie rozwodowym, Pal. 1960, Nr 3 Krzemiński Z., Rozwód, Kraków 1997 Krzemiński Z., Separacje, Kraków 2000 Krzemiński Z., Wyrok w sprawach małżeńskich, Pal. 1973, Nr 3 Krzemiński Z., Żywicki W., Zbieg procesu rozwodowego z procesem o alimenty, Pal. 1967, Nr 4 Kulisiewicz T., Uzależnienia alkoholowe, Warszawa 1982 Łopatka A., Dziecko. Jego prawa człowieka, Warszawa 2000 Łukasik D., Przyczyny rozwodu czy rozkładu pożycia małżeńskiego, AUWr PPiA 1976, Nr 7 Łyczywek R., Luka w przepisie art. 428 KPC, Pal. 1970, Nr 6 Manowska M., Postępowanie odrębne w procesie cywilnym, Warszawa 2003 Markowska D., Przegląd czasopism, Problemy Rodziny 1975, Nr 2/78 Olejniczak A., O pogłębianiu rozkładu pożycia i winie małżonków, w: Księga jubileuszowa Prof. dr hab. Tadeusza Smyczyńskiego, Toruń 2008 Osowy P., Rozkład pożycia małżeńskiego jako podstawa orzeczenia rozwodu, Rzeszowskie Zeszyty Naukowe Prawo Ekonomia 1997, t. XXI Pałka S., Ustalenie sposobu kontaktowania się z dzieckiem w toku postępowania o rozwód, PS 2006, Nr 2 Piasecki K., Skuteczność i wykonalność w Polsce zagranicznych cywilnych orzeczeń sądowych, Warszawa 1990 Piątkowski J. S., Przegląd orzecznictwa, NP 1977, Nr 5 Pietrzyk A., Nadużywanie alkoholu jako czynnik warunkujący rozkład pożycia małżeńskiego, w: Uzależnienie alkoholowe. Psychiatryczne problemy w ekspertyzach sądowych i terapii. Materiały III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej w Branicach , pod red. J. M. Stanika, Katowice 1986 Prawo Unii Europejskiej. Zbiór aktów prawnych. Wpowadzenie dr Ewy Skibińskiej, Warszawa 2009 Radwański Z., Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 1997 Rajski J., Gwarancje procesowe prawidłowego rozpatrywania o rozstrzygania spraw rozwodowych, NP 1959, Nr 7 8 XIII

15 Wykaz literatury XIV Rosset E., Rozwody, Warszawa 1986 Siedlecki W., Orzeczenia Konstytucyjne w postępowaniu cywilnym, w: Księga pamiątkowa ku czci Kamila Stefki, Warszawa Wrocław 1967 Siedlecki W., Przegląd orzecznictwa, PiP 1957, z. 12 Siedlecki W., Przegląd orzecznictwa, PiP 1972, z. 2 Siedlecki W., Przegląd orzecznictwa, PiP 1975 Siedlecki W., Przegląd orzecznictwa, PiP 1977, z. 12 Siedlecki W., Przegląd orzecznictwa, PiP 1982, z. 12 Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 1984 Smyczyński T., Prawo dziecka do wychowania w rodzinie, w: Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, pod red. T. Smyczyńskiego, Poznań 1999 Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze. Analiza i wykładnia, Warszawa 2001 Smyczyński T., Prawo rodzinne, Warszawa 2001 Sobkowski J., Wengerek E., Przegląd orzecznictwa, NP1972, Nr 6 Stojanowska W., Fakultatywna mediacja w procesie o rozwód według znowelizowanego Kodeksu postępowania cywilnego, Zeszyty Prawnicze UKSW 2006, Nr 6.2 Stojanowska W., Glosa do uchw. SN z r., III CZP 5/79, NP 1981, Nr 1 Stojanowska W., Problematyka rozwodów w świetle badań, Warszawa 1977 Stojanowska W., Rozdzielenie rodzeństwa na skutek rozwodu jego rodziców, Studia Prawnicze 1995, Nr 1 4 Stojanowska W., Rozwód a dobro dziecka, Warszawa 1979 Stojanowska W., Rozwód a ochrona rodziny i dziecka wybrane zagadnienia, Rodzina i Prawo 2008, Nr 7 8 Stojanowska W., Sprawowanie władzy rodzicielskiej przez rozwiedzionych rodziców nad ich wspólnymi małoletnimi dziećmi, w: Księga pamiątkowa ku czci Profesora Leopolda Steckiego, pod red. M. Bączyk, Poznań 1997 Stojanowska W., Sytuacja dziecka rozwodzących się rodziców a Konwencja o prawach dziecka, w: Prawa dziecka. Deklaracja i rzeczywistość, pod red. J. Bińczyckiej, Kraków 1999 Stojanowska W., Zawieszenie postępowania w procesie o rozwód (art KPC) a ochrona dobra, Studia Prawnicze 1997, Nr 3 4 Sychowicz M., Glosa do uchw. SN z r., III CZP 5/79, OSPiKA 1980, Nr 7 8

16 Wykaz literatury System Prawa Prywatnego, t. 11, Prawo rodzinne i opiekuńcze, pod red. T. Smyczyńskiego, Warszawa 2009 System prawa rodzinnego i opiekuńczego, pod red. J. S. Piątowskiego, cz. 1, Ossolineum 1985 Sztambka J., Wywiad środowiskowy w sprawach rozwodowych, NP 1978, Nr 5 Weitz K., Pojęcie uznania orzeczenia zagranicznego, PS 1998, Nr 7 8 Weitz K., Założenia i kierunki reformy przepisów kodeksu postępowania cywilnego w uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń, KPP 2001, z. 4 Wengerek E., Glosa do orz. SN z r., 2 CR 44/59, PiP 1961, z. 7 Wengerek E., Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 1961 Wengerek E., Przegląd orzecznictwa, NP 1975, Nr 6 Wengerek E., Przegląd orzecznictwa, PiP 1964, z. 5 6 Wierzbowski K., Międzynarodowy obrót prawny w sprawach cywilnych, Warszawa 1971 Wiśniewski T., Kontrola dyskrecjonalizmu sędziowskiego przez sądy wyższego rzędu, w: Ewolucja polskiego postępowania cywilnego wobec przemian politycznych, społecznych i gospodarczych. Materiały Ogólnopolskiego Zjazdy Katedr Postępowania Cywilnego, Szczecin Niechorze r. Zieliński A., Postępowanie cywilne. Kompendium, Warszawa 2009 Zieliński A., Postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, Warszawa 1992 Zieliński A., Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie (aktualizacja G. Jędrejek), Warszawa 2011 XV

17

18 Część I Materialnoprawne podstawy rozwodu I. Ogólna charakterystyka rozwodu II. Przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego 1. Przyczyny rozkładu pożycia. Przebaczenie 2. Zawinione przyczyny rozwodu 2.1. Alkoholizm i inne nałogi 2.2. Agresja 2.3. Groźba 2.4. Nieetyczne postępowanie 2.5. Nieróbstwo 2.6. Niewierność 2.7. Niegospodarność 2.8. Nieporozumienia na tle seksualnym 2.9. Odmowa wzajemnej pomocy Opuszczenie małżonka Uzależnienie od Internetu Zaniedbywanie współmałżonka Zaniedbywanie rodziny Zły stosunek do rodziny współmałżonka Odmowa współżycia płciowego 3. Niezawinione przyczyny rozwodu 3.1. Choroba 3.2. Choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy 3.3. Niedobór seksualny 3.4. Niezgodność charakterów i umysłowości 4. Przyczyny, które mogą być zawinione lub niezawinione 4.1. Bezpłodność 4.2. Niewłaściwe zachowanie się rodziny współmałżonka 4.3. Różnica światopoglądów 4.4. Różnica wieku 4.5. Wady oświadczenia woli 5. Przebaczenie 1

19 Część I. Materialnoprawne podstawy rozwodu III. Przesłanki rozwodu 1. Przesłanka zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami 2. Przesłanka dobra wspólnych małoletnich dzieci 3. Przesłanka sprzeczności żądania rozwodu z zasadami współżycia społecznego 4. Przesłanka wyłącznej winy małżonka żądającego rozwodu IV. Obligatoryjna treść wyroku orzekającego rozwód 1. Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa 2. Orzeczenie o winie rozkładu pożycia małżeńskiego 3. Orzeczenie o władzy rodzicielskiej 3.1. Uwagi ogólne 3.2. Sposoby rozstrzygania o władzy rodzicielskiej 3.3. Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem 3.4. Varia 4. Orzekania o ponoszeniu kosztów utrzymania i wychowania dziecka 5. Orzekanie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania V. Fakultatywna treść wyroku orzekającego rozwód 1. Orzekanie o eksmisji małżonków 2. Orzekanie o podziale majątku wspólnego 3. Orzekanie o podziale wspólnego mieszkania 4. Orzekanie o alimentach dla małżonka rozwiedzionego VI. Skutki rozwodu 1. Nazwisko 2. Ustanie małżeństwa 3. Rozwód a zmiana obowiązku alimentacyjnego 4. Rozwód a uprzedni wyrok eksmisyjny 5. Rozwód a małżeństwo bigamiczne 6. Ustanie wspólności ustawowej małżeńskiej 7. Rozwód a renta rodzinna 8. Urodzenie dziecka po rozwodzie 9. Rozwód a ustanie wspólności ustawowej z datą wsteczną 10. Rozwód a klauzula wykonalności 11. Wyrok rozwodowy jako podstawa wpisu w księdze wieczystej 12. Rozwód a zabezpieczenia podatkowe 2

20 I. Ogólna charakterystyka rozwodu Obowiązujący w Polsce Kodeks rodzinny i opiekuńczy z r. nie zawiera definicji pojęcia małżeństwa. Natomiast w doktrynie pojawiają się różne, a jednak zbliżone treściowo definicje małżeństwa (A. Walaszak, Zarys prawa rodzinnego i opiekuńczego, Warszawa 1971, s. 23; S. Grzybowski, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1980, s. 35; J. Winiarz, w: System prawa rodzinnego i opiekuńczego pod red. J. S. Piątowskiego, Ossolineum 1985, s. 38 i n.; J. Winiarz, J. Gajda, Prawo rodzinne, Warszawa 1999, s. 37; J. Ignatowicz, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1996, s. 62; T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 1949, s. 18). Definicje te jednak nadmiernie rozbudowują części opisowe. Dlatego przyjmuję, że małżeństwo jest to formalnoprawny związek mężczyzny i kobiety, zawarty zgodnie z przepisami obowiązującego prawa dla celów prawem tym przewidzianych (A. Zieliński, Prawo rodzinne i opiekuńcze w zarysie (aktualizacja G. Jędrejek), Warszawa 2011, s. 48). Prawo polskie przyjmuje zasadę trwałości związku małżeńskiego, która wynika z Konstytucji RP: 1) z art. 18, który gwarantuje opiekę i ochronę Rzeczypospolitej Polskiej małżeństwu, jako związkowi kobiety i mężczyzny, rodzinie, macierzyństwu i rodzicielstwu; 2) z art. 71 ust. 1, który nakazuje, żeby państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględniało dobro rodziny. Wyrazem realizacji zasady trwałości związku małżeńskiego są również niektóre przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, np.: 1) art. 4 którego celem jest zapobieganie zawieraniu związków małżeńskich w sposób lekkomyślny; Małżeństwo Zasada trwałości małżeństwa 3