WYBORY WIELOASPEKTOWE

Transkrypt

1 Spis treści Ws t ę p 17 Rozdział 1 Sytuacje decyzyjne i ich klasyfikacja Problemy i drzewa decyzyjne Klasyfikacja sytuacji decyzyjnych a. Święty Tomasz z Akwinu określa podstawowe typy sytuacji decyzyjnych Decyzje w warunkach pewności Decyzje w warunkach ryzyka Decyzje w warunkach niepewności b. Z książki Jerome K. Jerome, Trzech panów w łódce (nie licząc psa) Normatywna i opisowa (behawioralna) teoria decyzji Coś z życia: nadmierna wiara we własne racje Czy bolszewicy powinni byli podpisać niekorzystny traktat pokojowy z Niemcami? Dlaczego Niemcy nie uwierzyli, że Brytyjczycy mogli rozszyfrować Enigmę? Podsumowanie Część I WYBORY WIELOASPEKTOWE Rozdział 2 Sf o r m u ł o wa n i e p r o b l e m u d e c y z y j n e g o p o d s t aw o w e e l e m e n t y d e c y z j i Określenie problemu decyzyjnego a. Przyjmowanie nieuświadomionych założeń b. Nieprzyzwoita propozycja pułkownika Sutpena Typowe błędy przy wyborze perspektywy c. Jak przyjęta perspektywa może zmieniać nasze decyzje: zgubiony bilet zgubione pieniądze d. Czy wyciąć kłopotliwe drzewo w ogrodzie? Podstawowe elementy procesu decyzyjnego Decydent e. Kto jest decydentem? Alternatywy wyboru f. Jak uniknąć namolnych przewodników turystycznych w Indiach? Cechy alternatyw wyboru g. Czy wymienić redaktorkę? I co dalej? Podsumowanie

2 Rozdział 3 Poszukiwanie informacji Zewnętrzne źródła informacji a. Jaki proszek do prania wybrać? b. Uczciwy kelner z PRL Co decyduje o ilości nabywanej informacji? Ekonomia nabywania informacji Ograniczona pojemność informacyjna człowieka Techniki śledzenia procesu poszukiwania informacji Wewnętrzne źródła informacji pamięć Wewnętrzne źródła informacji wnioskowanie Uczenie się z doświadczenia Wiara w naiwne teorie Podsumowanie Rozdział 4 Użyteczność, preferencje i postulaty ich racjonalności Teoria popytu i założenie malejącej krańcowej użyteczności Postulaty racjonalności wobec preferencji decydenta i ich naruszanie Odwracanie się preferencji Efekt łatwości ewaluacji Wielowymiarowa funkcja użyteczności a. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, księga V Pojęcie użyteczności doświadczanej Podsumowanie Rozdział 5 Strategie wyboru Przykład i pojęcie strategii wyboru Proste strategie wyboru Strategia dominacji Strategia przewagi pozytywnych cech Strategia koniunkcyjna Strategia alternatywna Strategia eliminacji według aspektów Strategia leksykograficzna Zasada kompensacji i strategia Maksymalizacji Addytywnej Użyteczności (MAU) a. Strategia Beniamina Franklina Wybór strategii wyboru Analiza decyzyjna pomoc w podejmowaniu decyzji b. Czy można porównać wartości materialne i moralne? Podsumowanie

3 Rozdział 6 Pułapki oceniania Przeddecyzyjna stronniczość ocen a. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, księga V Przenoszenie ocen z jednych zadań na inne: efekt aureoli Efekt pierwszeństwa Efekty kontekstu Unikanie opcji skrajnych Efekt asymetrycznej dominacji Asymetryczna dominacja u pszczół i sójek Efekty sformułowania Czy można przezwyciężyć błędy oceniania? Podsumowanie Rozdział 7 Decyzje i emocje Czym są emocje? Skutki pozytywnego i negatywnego nastroju Heurystyka afektu Emocje i racjonalność: czy emocje są wrogiem racjonalności? a. Reklama Niewrażliwość ocen emocjonalnych na wielkość konsekwencji i na wielkość prawdopodobieństwa Myślenie kontrfaktyczne i żal b. Kiedy wolimy mniej pieniędzy niż więcej Żal antycypowany Przewidywanie przyszłych emocji c. Ludowa anegdota o niebezpieczeństwach picia wódki Podsumowanie Rozdział 8 Preferencja czasu teraźniejszego i problemy samokontroli Preferencja czasu teraźniejszego i zachowania impulsywne Funkcja dyskontowa Wielkość dyskontowania zysków i strat Wielkość dyskontowania kwot większych i mniejszych Opóźnianie i przyspieszanie Różnice indywidualne w wielkości dyskontowania Potrzeba polepszania swojej sytuacji Samokontrola Zewnętrzne ograniczenie swobody Podsumowanie

4 Rozdział 9 Decyzje zawierające konsekwencje moralne Czym jest moralność? a. Błąd naturalizmu Różne sfery moralności b. Który podział jest sprawiedliwy? Konsekwencjalizm i deontologizm c. Deontologiczna decyzja Sezostrysa Od czego zależy skłonność ludzi do wyborów opartych na zasadzie utylitarystycznej bądź deontologicznej? Skąd pochodzą oceny moralne: z rozumu czy z uczuć? Emocje a utylitaryzm i deontologizm Normy moralne i decyzje Zniekształcanie ocen moralnych Podsumowanie Rozdział 10 Część II DECYZJE W WARUNKACH RYZYKA I NIEPEWNOŚCI Decyzje w warunkach ryzyka Decyzje w warunkach niepewności i ryzyka Kiedy podejmować ryzyko zasada maksymalizacji oczekiwanej wartości Teoria oczekiwanej użyteczności von Neumanna i Morgensterna Paradoks Allais krytyka teorii oczekiwanej użyteczności Pomiar stosunku jednostki do ryzyka Teoria subiektywnie oczekiwanej użyteczności Savage a Teoria perspektywy Faza edytowania Faza oceny funkcja wartości a. Święty Augustyn o znaczeniu punktu odniesienia Faza oceny funkcja wag Eksperymentalny pomiar funkcji wartości i funkcji wag Teoria perspektywy w zastosowaniach księgowanie umysłowe Podsumowanie Rozdział 11 Liczenie i szacowanie prawdopodobieństw Prawdopodobieństwa proste, łączne, warunkowe Zmienianie oceny prawdopodobieństwa w obliczu nowych informacji a. Czy uwierzyć w pożar? b. Czy, korzystając z twierdzenia Bayesa, Niemcy powinni uwierzyć, że Brytyjczycy rozszyfrowali Enigmę? Czym są i skąd się biorą prawdopodobieństwa? Metody szacowania prawdopodobieństw subiektywnych c. In dubio pro reo i koło prawdopodobieństwa Podsumowanie

5 Rozdział 12 Heurystyczne metody oceny prawdopodobieństwa Heurystyka reprezentatywności Ignorowanie ogólnych prawidłowości Nieuwzględnianie regresji w przewidywaniach a. Czy istnieje telepatia i czy zależy od nastroju? Błąd koniunkcji dobre i złe scenariusze Zasada zakotwiczenia Dowolność kotwic b. Kiwanie i kręcenie głową c. Jak działają agitatorzy? Złudzenie w ocenianiu zdarzeń łącznych i rozłącznych Zasada dostępności psychicznej d. Po ataku terrorystycznym spada liczba turystów e. Czy we Wszechświecie istnieją inne cywilizacje? f. Czy biznesmeni są przestępcami, a duchowni pedofilami? Optymizm Błędy dopasowywania do siebie przekonań i pragnień Błąd myślenia życzeniowego dopasowywanie przekonań do pragnień g. Ryzykowna decyzja startu z oblodzeniem Efekt kwaśnych winogron dopasowywanie pragnień do przekonań h. Bajka La Fontaine a, Lis i winogrona Podsumowanie Rozdział 13 Krótkowzroczność i trzymanie się wcześniejszych postanowień Wybory krótkowzroczne a. Planowanie czasu Ignorowanie kosztów utraconych korzyści Trzymanie się wcześniejszych postanowień Podtrzymywanie status quo Efekt posiadania b. Dlaczego przy adoptowaniu dziecka rodzice trafiają na najlepszy wybór? Podtrzymywanie nieudanych decyzji: efekt utopionych kosztów Podsumowanie Rozdział 14 Grupowe podejmowanie decyzji Pozytywne i negatywne skutki grupowego podejmowania decyzji Czy korzystnie jest podejmować decyzje w grupie? Konformizm i jego przejawy Efekt myślenia grupowego w zespołowym podejmowaniu decyzji

6 14.2. Metody wyboru społecznego a. Asymetria między zwolennikami skazania i uniewinnienia Analityczna technika wyborów grupowych Inteligentne i nieinteligentne systemy oceniania Kiedy decydenci korzystają z rad Podsumowanie Rozdział 15 Za s t o s o wa n i a t e o r i i d e c y z j i z ry z y k i e m: h a z a r d, i n w e s t o wa n i e, p r z e d s i ę b i o r c z o ś ć Hazard dlaczego ludzie grają? Dlaczego ludzie grają? Ignorowanie i zniekształcenie prawdopodobieństwa a. Fiodor Dostojewski, Gracz Wiara w szczęście Iluzja kontroli i myślenie magiczne b. Przesądy Chińczyków dotyczące hazardu Hazard i teoria perspektywy Inwestowanie Przewidzieć, co zrobią inni Czy rynek jest efektywny? Dywersyfikacja portfela akcji Skłonności poznawcze inwestorów c. Globalne ocieplenie czy globalne ochłodzenie? d. Oszustwa typu pump-and-dump (nakłanianie do kupna tanich akcji anonimowej firmy, aby sztucznie podbić ich cenę) Skłonności motywacyjne inwestorów awersja do strat Inwestowanie a emocje: nadzieja i strach Przedsiębiorczość i podejmowanie ryzyka Czy przedsiębiorczość wymaga ryzykowania? Ocena i preferowanie ryzyka e. Czy alkohol sprzyja podejmowaniu ryzyka Ryzyko zależne od losu i ryzyko zależne od sprawności decydenta Nasilenie motywacji osiągnięć a stosunek do ryzyka Poczucie własnej skuteczności Podsumowanie Rozdział 16 Decyzje w stanie niepewności Unikanie niejasności Kryteria wyboru w warunkach niepewności Wybory w warunkach niewiedzy a. Co miał zrobić rząd angielski wobec problemu choroby wściekłych krów Teoria wyboru opartego na argumentach

7 16b. Jakie piwo zamówić? Podsumowanie Rozdział 17 Percepcja i komunikowanie ryzyka Czym jest ryzyko: pomiar ryzyka Spostrzeganie względnej częstości zdarzeń Skłonność do ekstremalnych reakcji wobec ryzyka Jakościowe wymiary spostrzegania i oceny ryzyka Podstawowe czynniki oceny zagrożeń Przekazywanie informacji o prawdopodobieństwie Informacje słowne czy liczbowe? Liczbowe formaty prawdopodobieństwa Formaty graficzne Prezentowanie małych i bardzo małych prawdopodobieństw Podsumowanie Rozdział 18 Oceny ekspertów Diagnozy, prognozy, oceny a. Ojciec Józef Bocheński o dziennikarzach jako ekspertach Trafność ocen ekspertów Dwie procedury formułowania ocen Wagi oparte na intuicjach ekspertów Dlaczego nie wykorzystuje się oceniania opartego na procedurach aktuarialnych? Nadmierna pewność siebie Podsumowanie Bibliografia 385 Indeks nazwisk 409 Indeks rzeczowy 419