DIAGNOZOWANIE UKŁADU HAMULCOWEGO HYDRAULICZNEGO.

Transkrypt

1 DIAGNOZOWANIE UKŁADU HAMULCOWEGO HYDRAULICZNEGO. 1. Zakres diagnozowania. Układ hamulcowy pojazdu jest układem bezpieczestwa i słuy do zmniejszenia prdkoci jazdy oraz do zatrzymania go w okrelonym miejscu. Hamulce słu take do unieruchomienia pojazdu pozostawionego na postoju. Z tego wzgldu stan techniczny układu hamulcowego pojazdu dopuszczonego do ruchu na drogach publicznych nie moe budzi zastrzee. Praktycznie diagnozowanie układów hamulcowych mona podzieli na diagnozowanie mechanizmów uruchamiajcych hamulce oraz okrelanie skutecznoci działania układu hamulcowego Przeznaczenie i charakterystyka techniczno eksploatacyjna. Układ hamulcowy samochodu powinien wytworzy na osiach kół jezdnych momenty hamujce, umoliwiajce w sposób kontrolowany przez kierowc zmniejszanie prdkoci jazdy, a take unieruchomienie pojazdu na postoju. Kady układ hamulcowy niezalenie od jego przeznaczenia i rozwizania konstrukcyjnego mona podzieli na mechanizmy hamulcowe i mechanizmy uruchamiajce hamulce. Cierne mechanizmy hamulcowe wytwarzaj momenty hamujce wskutek tarcia odpowiednich powierzchni współpracujcych elementów, z których jedne s zwizane kinematycznie z kołami jezdnymi, a drugie z nieruchomymi obrotowo elementami podwozia. Zadaniem mechanizmu uruchamiajcego jest przenoszenie (i zwielokrotnienie) siły nacisku z pedału hamulca lub dwigni (przy uruchamianiu rcznym) do mechanizmu hamulcowego. Mechanizm uruchamiajcy hamulce powinien: umoliwia uzyskanie duych przełoe siłowych, zapewni proporcjonalnoci siły działajcej na mechanizm hamulcowy w stosunku do siły wywieranej przez kierowc na pedał hamulca (umoliwia to kierowcy panowanie nad przebiegiem hamowania), zapewni załoony rozkład sił hamowania na kołach poszczególnych osi pojazdu, co umoliwia pełniejsze wykorzystanie przyczepnoci opon do jezdni w zalenoci od rozkładu obcie osi,

2 zapewni moliwie najkrótszy czas przenoszenia siły od pedału hamulca do mechanizmów hamulcowych. Przedstawiona na rys.1 klasyfikacja układów hamulcowych nie wyczerpuje wszystkich cech charakterystycznych układów, w zakresie dalszych poziomów szczegółowoci rozwiza. Identyfikacja cech konstrukcyjnych układu hamulcowego badanego typu pojazdu jest warunkiem niezbdnym na pocztkowym etapie diagnozowania i obsługiwania tego układu. Podział mechanizmów hamulcowych na podstawowe rozwizania konstrukcyjne wynika z wzajemnego połoenia powierzchni ciernych. Natomiast z punktu widzenia metod diagnostycznych oraz zakresu obsługiwania technicznego podstawowe znaczenie ma identyfikacja rodzaju mechanizmu uruchamiajcego, wynikajca z zasady jego działania. Warunkiem wyjciowym prawidłowego obsługiwania i diagnozowania jest zawsze znajomo charakterystyki technicznej (cech konstrukcyjnych układu, zasad jego budowy i działania) i eksploatacyjnej (wzłów regulacyjnych i obsługowych, materiałów eksploatacyjnych, parametrów diagnostycznych) układu hamulcowego danego typu pojazdu Wymagania eksploatacyjne. Dla układów hamulcowych wymagania eksploatacyjne mona okreli nastpujco: odpowiednia skuteczno działania układu przy okrelonym nacisku na pedał (dwigni) hamulca, pełne odhamowanie (zanik efektu hamujcego) po odjciu siły uruchamiajcej układ hamulcowy, proporcjonalne, płynne zwikszenie siły hamowania w stosunku do wzrostu siły uruchamiajcej układ, moliwie krótki czas uruchamiania układu hamulcowego, stateczno ruchu hamowanego pojazdu, brak lub niski poziom hałaliwoci hamulców, niezbdna szczelno obwodów. 2

3 Rodzaje układów hamulcowych i mechanizmów uruchamiajcych.! " #!!! &! #'#! " ($%)# %& *+,#) "! -.%/%/ % $%&!! 0! #! %&/! / %/!! '! #! $ &!! #!! / %/..& %/./ 1( Rys. 1. 3

4

5 1.3. Warunki zdatnoci technicznej. Dla układów hamulcowych z uruchamianiem hydraulicznym warunki zdatnoci technicznej mona okreli nastpujco: kompletno układu układ powinien by skompletowany zgodnie z dokumentacj techniczn pojazdu, prawidłowo zamocowania elementów układu praktycznie dotyczy pewnoci zamocowania pompy hamulcowej, przewodów hamulcowych oraz tarczy mechanizmu hamulcowego, właciwy stan zewntrzny elementów układu nie stwierdzenie uszkodze mechanicznych (wgniecenia, otarcia przewodów, pknicia, wycieki płynu hamulcowego itp.), odpowiedni poziom płynu hamulcowego w zbiorniku, brak oznak zapowietrzenia obwodu hydraulicznego, szczelno obwodu hydraulicznego, prawidłowa warto skoku jałowego pedału hamulca, prawidłowa warto skoku czynnego pedału hamulca, właciwy luz w mechanizmach hamulcowych oceniany porednio na podstawie wielkoci skoku czynnego pedału hamulca lub bezporednio przez pomiar, prawidłowe wartoci parametrów oceny skutecznoci działania układu hamulcowego: - maksymalnego (lub redniego) opónienia hamowania, - całkowitej siły hamowania oraz parametrów uzupełniajcych, okrelajcych zaleno zmian siły hamowania na poszczególnych kołach od siły nacisku na pedał hamulca, a take rozdział siły hamowania na strony i osie pojazdu. Ocen zachowania wymienionych warunków (oprócz ostatniego) wykonuje si na etapie wstpnego diagnozowania układu hamulcowego. Nie wymaga to specjalistycznego wyposaenia diagnostycznego, a wic moe i powinno by dokonywane (przynajmniej w ograniczonym zakresie) przez kierowc pojazdu podczas obsługiwania codziennego. Etap wstpnego diagnozowania ma na celu ustalenie jego stanu na podstawie oceny stopnia zuycia elementów układu bez jego demontau. Negatywny wynik bada wstpnych wskazuje na konieczno przeprowadzenia odpowiednich regulacji (lub innych czynnoci obsługowych np. odpowietrzania) bd napraw, przed wykonaniem dalszych pomiarów majcych na celu ocen skutecznoci działania hamulców. Pomiary parametrów oceny skutecznoci działania układu hamulcowego (drugi etap diagnozowania) wymagaj specjalistycznego

6 wyposaenia diagnostycznego oraz odpowiedniego przygotowania fachowego personelu. Na etapie lokalizacji przyczyn niesprawnoci ocenie podlegaj ponadto: stan bbnów hamulcowych i okładzin szczk, tj. stopie i charakter zuycia tych elementów, rodzaj zanieczyszcze (płynem hamulcowym, smarem), zamocowanie szczk, stan spryny odcigajcej szczki, stan rozpieraczy hamulcowych, tj. ich szczelno, stan tłoczków w cylinderkach itp., wielko luzów w wzłach kinematycznych mechanizmu sterowania pomp hamulcow (głównie luz w zamocowaniu pedału hamulca), jako płynu hamulcowego (głównie w rozpieraczach), tj. stopie zanieczyszczenia, barwa, lepko itp. Etap lokalizacji przyczyn niesprawnoci układu hamulcowego wymaga czciowego demontau tych mechanizmów hamulcowych, w których stwierdzono zmniejszon skuteczno działania konieczno zdjcia bbnów hamulcowych. 2. Parametry diagnostyczne i kryteria oceny stanu technicznego. Parametry diagnostyczne okrelajce stan techniczny układu hamulcowego mona podzieli na nastpujce grupy: parametry charakteryzujce mechanizm uruchamiajcy hamulce; parametry okrelajce stan techniczny mechanizmów hamulcowych; parametry charakteryzujce skuteczno działania układu hamulcowego Parametry dotyczce mechanizmu uruchamiajcego hamulce. Do tej grupy parametrów diagnostycznych zaliczamy: jałowy skok pedału hamulca; jałowy skok dwigni hamulca awaryjnego. Jałowy skok pedału hamulca nie powinien przekracza 20% całego skoku i w przypadku układów hamulcowych uruchamianych hydraulicznie wynosi 6 25 mm. Jałowy skok dwigni hamulca awaryjnego uruchamianego rcznie nie powinien przekracza 1/3 skoku całkowitego. 6

7 2.2. Parametry okrelajce stan techniczny mechanizmów hamulcowych. Do tej grupy parametrów nale: luz w mechanizmach hamulcowych (miedzy szczk a bbnem hamulcowym); skok rezerwowy pedału hamulca. Luz w mechanizmach hamulcowych mona zmierzy bezporednio szczelinomierzem (jeeli rozwizanie konstrukcyjne umoliwia taki pomiar) lub oceni porednio na podstawie skoku rezerwowego pedału hamulca. Luz miedzy nakładkami hamulcowymi i bbnem hamulcowym powinien wynosi 0,2 0,6 mm. Powodem nieprawidłowego luzu jest najczciej zuycie si nakładek i bbnów hamulcowych lub niewłaciwie wykonana regulacja. Moe to by przyczyn małej skutecznoci hamowania, przegrzewania si bbnów, blokowania kół i zarzucania" samochodu. Warto skoku rezerwowego pedału hamulca w dobrze wyregulowanym układzie hamulcowym powinna wynosi 30 50% całkowitego skoku pedału Parametry oceny skutecznoci działania układu. Skuteczno działania układu hamulcowego okrela si na podstawie wartoci: opónienia hamowania; całkowitej siły hamowania oraz parametrów uzupełniajcych. a) Parametry uzyskiwane podczas prób drogowych (opónienie hamowania) Zagadnienie badania skutecznoci hamulców jest uregulowane prawnie. Aktualne przepisy w nieco odmienny sposób ni poprzednio definiuj skuteczno hamowania (wczeniej okrelon długoci drogi hamowania poszczególnych rodzajów pojazdów), wprowadzajc wskanik, który jest stosunkiem siły hamowania do siły wynikajcej z dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu lub stosunkiem opónienia hamowania (uzyskanego na drodze poziomej o nawierzchni twardej, suchej i czystej) do przypieszenia ziemskiego. Warto opónienia hamowania charakteryzuje skuteczno hamulców od chwili pełnego ich działania. b) Całkowita siła hamowania l parametry uzupełniajce Badanie skutecznoci hamulców przez pomiar siły hamujcej wykonywane jest w warunkach stacjonarnych (badania stanowiskowe). W wyniku bezporednich pomiarów na stanowisku otrzymuje si kilkadziesit wartoci sił hamowania na kołach badanego pojazdu. Nastpnie wartoci sił hamowania zmierzone przy okrelonych 7

8 naciskach na pedał hamulca ekstrapoluje si do wartoci odpowiadajcej dopuszczalnej sile nacisku na pedał (50 dan samochody osobowe, 70 dan samochody ciarowe). W stosunku do tak obliczonych sił hamowania wyznacza si wartoci parametrów skutecznoci działania hamulców. Kolejno postpowania jest nastpujca : okreli warto całkowitej siły hamowania P Hwym wymaganej dla danego typu pojazdu całkowicie obcionego, obliczenie wykona na podstawie znajomoci wymaga skutecznoci działania hamulców mnoc dopuszczaln sił cikoci pojazdu G dop przez odpowiedni wskanik procentowy; przykładowo dla samochodu STAR 266 wskanik ten wynosi 40% (G dop, = dan), wtedy P Hwym, = x 0,40 = 4940 dan; obliczy dla kadego koła redni arytmetyczn, oddzielnie, wartoci maksymalnych P Hkmax i minimalnych P Hkmin sił hamowania zmierzonych podczas kolejnych pomiarów przy ustalonych, jednakowych naciskach na pedał; obliczy redni sił hamowania P Hk rozwijan na kadym z kół przy ustalonych naciskach na pedał: P Hk P = + P 2 Hk max Hk min dla kadej z trzech sił nacisku P N na pedał obliczy współczynnik proporcjonalnoci k kolejno dla kadego z kół: PHki k = ; i =1,2,3 P Ni obliczy warto redni k r współczynnika proporcjonalnoci dla kadego z kół: k 3 i = 1 = i r obliczy dla kadego koła sił hamowania P Hk odpowiadajc dopuszczalnej sile nacisku na pedał (50 lub 70 dan) P P Hk lub Hk 3 k = 50 k = 70 k obliczy sum sił hamowania dla kół osi przedniej P Hp i osi tylnej P Ht ; r r 8

9 obliczy całkowit sił hamowania P HC : n liczba hamowanych kół pojazdu n P HC = P Hki i= 1 obliczy rónic sił P Hk midzy kołem lewym i prawym (lub odwrotnie, tak aby uzyska warto dodatni), a nastpnie stosunek b tej rónicy do siły wikszej na jednym z kół; obliczenia wykona dla kadej osi: P b = Hkl P P Hkl Hkp 100% dla P Hkp < P Hkl b = P Hkp P lub P Hkp Hkl 100% dla P Hkp > P Hkl obliczy współczynnik m rozdziału siły hamowania midzy osie: P m = P obliczy wskanik stabilnoci S siły hamowania dla kadego koła przy ustalonych siłach nacisku na pedał: P S = P Hp Ht Hk max Hk min dla kadego z kół przy kolejnych siłach nacisku na pedał hamulca obliczy stosunek r k k r 100% umoliwiajcy ocen czułoci układu hamulcowego. k W wyniku tak wykonanych oblicze otrzymuje si wartoci nastpujcych parametrów diagnostycznych: podstawowych całkowita siła hamowania P HC (suma sił hamujcych na wszystkich kołach przy jednakowej sile nacisku na pedał hamulca), rónica sił hamujcych na kołach kadej osi (współczynnik b); dodatkowych 9

10 współczynnik m rozdziału sił hamowania midzy osie, wskanik stabilnoci S siły hamowania dla kadego koła, współczynnik proporcjonalnoci k układu dla kadego koła przy kolejnych ustalonych siłach nacisku na pedał, warto rednia k r tego współczynnika w całym zakresie pomiarowym (wiadczy o progresywnoci układu) oraz rónica midzy poszczególnymi wartociami k i k r (wiadczy o czułoci C układu). Ocena stanu technicznego układu hamulcowego Ocen układu hamulcowego (interpretacj wyników) na podstawie uzyskanych parametrów diagnostycznych wykonuje si w sposób przedstawiony poniej; ocena skutecznoci działania hamulców jest pozytywna, jeli zachowany jest warunek P HC P Hwym ; współczynnik b rozdziału siły hamowania na strony nie moe by wikszy ni 30% na kadej z osi (aby zapewni stateczno ruchu hamowanego pojazdu); stabilno siły hamowania kadego z kół uznaje si za zadowalajc jeli S <1,2 dla kadej siły nacisku na pedał (pełna stabilno gdy S=1); Warto wskanika stabilnoci dla małych nacisków na pedał zawiera informacj o nierównomiernym zuyciu okładzin, owalizacji bbna itp., a dla wikszych nacisków dodatkowo o zmniejszonej sztywnoci bbna, szczk; czuło układu hamulcowego uznaje si jako zadowalajc jeli zachowany jest warunek: kr k C = k r 100 % < 10% na kadym z kół; na podstawie tego parametru mona wnioskowa o zatarciu tłoczków w rozpieraczach, działaniu mechanizmu wspomagajcego itp.; rozdział siły hamujcej midzy osiami pojazdu powinien by zgodny z załoeniami konstrukcyjnymi, wynikajcymi z wymagania optymalnego wykorzystania przyczepnoci opon w przecitnych warunkach hamowania pojazdu; warto m dla samochodów osobowych wynosi 1 1,5, a dla samochodów ciarowych 0,8 1,2. 10

11 3. Metody diagnozowania. Metody diagnozowania hydraulicznego układu hamulcowego: diagnozowanie wstpne; ocen skutecznoci działania układu hamulcowego (metodami stacjonarnymi lub trakcyjnymi); lokalizacj przyczyn niesprawnoci Diagnozowanie wstpne Warunkiem poprawnego wykonania bada wstpnych, wynikajcym z zasad kultury technicznej, jest czysto podwozia badanego pojazdu. Diagnozowanie wstpne obejmuje: zewntrzne sprawdzenie elementów układu; ocen wielkoci jałowego i rezerwowego skoku pedału hamulca; ocen stopnia zapowietrzenia obwodu hydraulicznego; prób szczelnoci obwodu hydraulicznego; ocen jakoci płynu hamulcowego; sprawdzenie działania wiateł hamowania; prób działania hamulca awaryjnego. a) Zewntrzne sprawdzenie elementów układu Wykonywane jest w sposób organoleptyczny. Polega na ocenie skompletowania układu, poprawnoci zamocowania i stanu zewntrznego elementów oraz poziomu płynu hamulcowego w zbiorniczku (ewentualnie w zbiorniczkach układy dwuobwodowe). Układ hamulcowy powinien by skompletowany zgodnie z dokumentacj techniczn pojazdu. Brak elementów zwizanych bezporednio z działaniem układu powoduje stan niezdatnoci, natomiast brak elementów uzupełniajcych (np. osłony gumowej stopki pedału hamulca) kwalifikuje układ jako zdatny z ograniczeniem. Praktycznie usterki w zakresie kompletnoci układu mog dotyczy braku nakładki gumowej na stopk pedału, osłony gumowej pompy hamulcowej, osłon odpowietrzników, nakrtki zbiorniczka płynu hamulcowego itp. Szczególn uwag naley zwróci na stan, zamocowanie i stopie skorodowania przewodów hamulcowych (metalowych i elastycznych), które nie mog mie ladów wgniece, pkni, ocierania si o inne elementy podwozia, a take ladów wycieku płynu hamulcowego. le zamocowane przewody hamulcowe podczas oceny mog wykaza prawidłowe działanie układu hamulcowego, lecz podczas dalszej eksploatacji pojazdu mog ulec przetarciu lub pkniciu. Powoduje to gwałtown utrat szczelnoci obwodu hydraulicznego, a tym samym awari układu hamulcowego. Poziom płynu hamulcowego w zbiorniczkach wykonanych z tworzywa przejrzystego powinien zawiera si pomidzy znakami kontrolnymi. W zbiorniczkach wykonanych z innego materiału naley zmierzy (oceni) poziom płynu w stosunku do górnej krawdzi otwory wlewowego. 11

12 b) Ocena wartoci jałowego i rezerwowego (lub czynnego) skoku pedału hamulca Wielko jałowego, rezerwowego i czynnego skoku pedału hamulca oraz luzów w mechanizmach hamulcowych nale do zbioru geometrycznych parametrów stanu układu hamulcowego z uruchamianiem hydraulicznym. Praktycznie w zalenoci od stopnia szczegółowoci diagnozowania oraz dowiadczenia wykonujcego badanie, wielko tych parametrów mona zmierzy (linijk, szczelinomierzem) lub oceni organoleptycznie. Aby okreli warto jałowego skoku pedału hamulca, naley zmierzy przemieszczenie pedału z połoenia pocztkowego do wyczuwalnego wzrostu oporu na pedale (siła nacisku w tym połoeniu nie powinna przekracza 2 3 dan. Aby okreli warto rezerwowego skoku pedału hamulca, naley zmierzy odległo powierzchni oporowej stopki pedału od podłogi kabiny po maksymalnym wciniciu pedału (siła nacisku na pedał ok dan). Jeeli znamy warto jałowego i rezerwowego skoku pedału, nie musimy okrela skoku czynnego (na który składa si skok jałowy i roboczy). W dobrze wyregulowanym układzie hamulcowym, z nowymi okładzinami ciernymi, skok rezerwowy powinien wynosi ok. 50% wielkoci całkowitego skoku pedału hamulca. Podczas eksploatacji pojazdu nastpuje zmniejszenie wartoci skoku rezerwowego (a wic i wzrost skoku czynnego) wskutek; zwikszenia luzów w mechanizmach hamulcowych (normalne zuycie okładzin ciernych i bbnów), co wymaga regulacji luzów miedzy szczka-, mi a bbnem w poszczególnych mechanizmach; zapowietrzenia obwodu hydraulicznego, co wymaga obsługiwania układu w zakresie odpowietrzania; nieszczelnoci obwodu hydraulicznego, co wymaga ustalenia przyczyny nieszczelnoci i ewentualnej wymiany nieszczelnych elementów; w przypadku braku objawów nieszczelnoci (ladów wycieku płynu, obnienia poziomu płynu w zbiorniczku, zmiany połoenia pedału podczas próby szczelnoci) mona sdzi o wadliwym działaniu zaworu zwrotnego w pompie hamulcowej; nadmiernego wzrostu wielkoci jałowego skoku pedału. Spadek wartoci skoku rezerwowego powoduje zwikszenie czasu uruchamiania układu hamulcowego. W sprawnym technicznie układzie wielko skoku rezerwowego powinna by nie mniejsza ni 30% całkowitego skoku pedału. c) Ocena stopnia zapowietrzenia obwodu hydraulicznego Polega na kilkakrotnym szybkim naciniciu na pedał hamulca, z jednoczesnym obserwowaniem wielkoci skoku rezerwowego po kadym naciniciu pedału. O zapowietrzeniu układu wiadczy wzrost skoku rezerwowego przy kolejnych naciniciach na pedał. W przypadku znacznego zapowietrzenia układu pedał hamulca moe przy pierwszych naciniciach dochodzi do podłogi, nawet przy stosunkowo nieduej sile nacisku. Zapowietrzenie obwodu hydraulicznego jest niedopuszczalne, gdy powoduje znaczne zwikszenie czasu uruchamiania układu hamulcowego. d) Próba szczelnoci obwodu hydraulicznego Polega na wywarciu maksymalnego nacisku na pedał hamulca w czasie około 1 minuty i ocenie wartoci skoku rezerwowego. Wynik próby jest pozytywny, jeli podczas jej trwania nie nastpuje zmiana połoenia pedału. Spadek wielkoci skoku rezerwowego podczas tej próby wiadczy o nieszczelnoci roboczego obwodu hydraulicznego. Brak ladów wycieku płynu oraz stały poziom płynu w zbiorniczku 12

13 jest konieczn, ale niewystarczajc podstaw oceny szczelnoci. Szczelno obwodu hydraulicznego (analogicznie powietrznego) zaley od wartoci cinienia płynu i czasu jego trwania. Istota omawianej próby szczelnoci polega na ocenie szczelnoci w warunkach maksymalnego cinienia płynu w dłuszym czasie. W normalnych warunkach działania układu hamulcowego, w obwodzie hydraulicznym wystpuje nisze cinienie w stosunkowo krótszym czasie. Próba ta pozwala niejako prognozowa szczelno układu w dalszej eksploatacji pojazdu. Omówione próby oceny zapowietrzenia i szczelnoci obwodu hydraulicznego nie mog by wykonywane w układzie hamulcowym z uruchamianiem powietrznohydraulicznym. W przypadku zbyt małego rezerwowego skoku pedału, przy pozytywnym wyniku oceny zapowietrzenia i szczelnoci obwodu hydraulicznego, naley sprawdzi luz midzy szczkami a bbnem we wszystkich mechanizmach hamulcowych układu. Na podstawie wartoci skoku rezerwowego mona wnioskowa jedynie o sumarycznej wartoci tych luzów. Ze wzgldu na stateczno ruchu hamowanego pojazdu istotne, jest, aby luzy we wszystkich hamulcach (a przynajmniej kół tej samej osi) były jednakowe. Róne luzy w mechanizmach hamulcowych poszczególnych kół powoduj nie jednoczesne uruchamianie tych hamulców, wskutek czego wystpuje ciganie pojazdu podczas hamowania. Luzy midzy szczkami a bbnem mona zmierzy bezporednio szczelinomierzem, jeli rozwizanie konstrukcyjne mechanizmu hamulcowego umoliwia taki pomiar (np. STAR 29 i 660. hamulce tamowe itp.). Warto luzu mierzona w połowie długoci szczki powinna wynosi 0,2 0,6 mm. W mechanizmach, które nie maj bezporedniej moliwoci pomiaru luzu (brak otworu w bbnie), wielko luzu naley ocenia podczas regulacji w nastpujcy sposób (nie dotyczy to mechanizmów z regulacj samoczynn): usun za pomoc elementów regulujcych luz, a nastpnie tak go zwikszy, aby nie wystpiło wyczuwalne ocieranie szczk o bben podczas obracania koła. Współczesne konstrukcje hamulców samochodów osobowych i ciarowych posiadaj układy automatycznej regulacji luzu i nie wymagaj wykonywania czynnoci obsługowych z tym zwizanych. e) Sprawdzenie jakoci płynu hamulcowego Płyn hamulcowy podczas eksploatacji samochodu ulega niekorzystnemu procesowi absorbowania wilgoci z atmosfery. Zawarto wody w płynie hamulcowym Jest głównym kryterium oceny jego przydatnoci, poniewa woda obnia temperatur wrzenia płynu. Na przykład 3-procentowa zawarto wody w płynie obnia jego temperatur wrzenia do 150 C, podczas gdy wiey płyn hamulcowy wykazywał temperatur wrzenia 290 C. Tak niska temperatura wrzenia powoduje podczas intensywnego hamowania powstawanie korków parowych w układzie hamulcowym, które opóniaj narastanie cinienia i powoduj zmniejszenie siły hamowania. Tworzenie si korków parowych mona rozpozna na podstawie objawów podobnych jak przy zapowietrzeniu układu hamulcowego. Do oceny przydatnoci płynu hamulcowego stosuje si przyrzdy pomiarowe, które wskazuj procentow zawarto wody lub temperatur wrzenia płynu. Jeli zawarto wody w płynie hamulcowym przekracza 1% lub temperatura wrzenia spada poniej 175 C, zaleca si wymian płynu hamulcowego na nowy. 13

14 f) Sprawdzenie działania wiateł hamowania Sprawdzenie wiateł hamowania oprócz ogldzin zewntrznych (czysto i stan lamp) oraz oceny natenia wiateł, powinno uwzgldnia równie pocztek ich włczania. wiatła stop powinny włcza si przed wystpieniem opónienia ruchu pojazdu spowodowanego działaniem hamulca roboczego, a nie powinny si wieci przy zwolnionym pedale hamulca. Aby spełni to wymaganie, wiatła hamowania powinny włcza si przy kocu jałowego skoku pedału (w przypadku włczników mechanicznych) lub na pocztku skoku roboczego przy sile nacisku na pedał 2 5 dan (dot. włczników hydraulicznych). g) Wstpna próba hamulca awaryjnego Sprawdzenie hamulca awaryjnego uruchamianego rcznie (mechanicznie) obejmuje ocen jałowego skoku (na który składaj si luzy w mechanizmie uruchamiajcym) oraz czynnego skoku dwigni (uwzgldniajcego ponadto luzy w samym mechanizmie hamulcowym i odkształcenia spryste elementów układu). Warto skoku jałowego nie powinna przekracza 1/3 skoku całkowitego a skoku czynnego powinna zawiera si w granicach od 1/3 do 2/3 skoku całkowitego. Inne wielkoci skoków dwigni wskazuj na konieczno regulacji mechanizmu uruchamiajcego lub luzu w hamulcu. Ponadto po zacigniciu dwigni naley sprawdzi jej zabezpieczenie przed samoczynnym zwolnieniem (nacisn na dwigni bez zwolnienia zapadki). W samochodach ciarowych przystosowanych do holowania przyczep z hamulcami uruchamianymi powietrze naley równie sprawdzi stan cigła łczcego układ hamulca rcznego z zaworem hamowania przyczepy (np. STAR 29 i 660, STAR 28 i 266). Sformułowana (po wykonaniu czynnoci wstpnego diagnozowania układu hamulcowego uruchamianego hydraulicznie) diagnoza powinna prowadzi do opracowania zada niezbdnych do wykonania w układzie w przypadku niespełnienia przez niego odpowiednich warunków zdatnoci. Zadania powinny dotyczy; uzupełnienia kompletacji układu, trwałego zamocowania elementów, uzupełnienia poziomu płynu hamulcowego w zbiorniczku, regulacji skoku jałowego i luzów w hamulcach, odpowietrzenia układu, wymiany uszkodzonych lub nieszczelnych elementów itp. 2. Ocena skutecznoci działania układu Odpowiednia skuteczno działania układu hamulcowego, wynikajca z warunków bezpieczestwa ruchu drogowego, jest Jednym z zasadniczych wymaga stawianych pojazdom mechanicznym. Skuteczno działania Układu hamulcowego uwarunkowana Jest rozwizaniem konstrukcyjnym układu oraz jego stanem technicznym (zmiennym podczas eksploatacji). Skuteczno hamowania pojazdu w konkretnych warunkach drogowych jest natomiast ograniczona przyczepnoci opon kół hamowanych do nawierzchni jezdni, zmienn w znacznym zakresie w zalenoci od rozkładu nacisków na osie pojazdu, od rodzaju i stanu bienika opon oraz nawierzchni jezdni. Skuteczno działania układu hamulcowego powinna by oceniana przy pełnym obcieniu pojazdu oraz przy okrelonym nacisku na pedał (dwigni) hamulca. Zgodnie z obowizujcymi wymaganiami siła nacisku nie powinna przekracza: na pedał hamulca roboczego w samochodach osobowych 50 dan oraz w samochodach ciarowych 70 dan, a na dwigni hamulca awaryjnego 20 dan. 14

15 Ocena skutecznoci działania układu hamulcowego powinna by uzupełniona ocen statecznoci ruchu hamowanego pojazdu. Ocena skutecznoci działania układu hamulcowego i statecznoci ruchu hamowanego pojazdu moe by dokonana: porednio w warunkach stacjonarnych poprzez pomiar sił hamowania (metodami quasistatycznymi, kinetycznymi lub dynamicznymi); bezporednio w próbach drogowych metod pomiaru opónienia hamowania. a) Metoda pomiaru sił hamowania (badania stacjonarne) W stosunku do metod drogowych, metoda pomiaru sił hamowania ma nastpujce zalety: moliwo sprawdzenia skutecznoci działania hamulców poszczególnych kół i charakteru sił hamowania w zalenoci od siły nacisku na pedał hamulca, co znacznie ułatwia lokalizacj przyczyn niesprawnoci układu hamulcowego; uniezalenienie moliwoci bada od warunków drogowych, atmosferycznych itp., co ułatwia ich organizacj; porównywalno wyników bada wykonanych w rónych odstpach czasu, co umoliwia ocen intensywnoci zmiany stanu technicznego układu hamulcowego eksploatowanego pojazdu. Do wad metody pomiaru sit hamowania naley natomiast zaliczy głównie warunki, w jakich odbywaj si pomiary sił hamowania, które nie uwzgldniaj (lub uwzgldniaj w ograniczonym zakresie) zjawiska dynamiczne zachodzce w procesie hamowania pojazdu takie Jak: zmiana nacisków osi, wzajemne prdkoci elementów pary trcej i ich temperatury, czas hamowania, wpływ mas wirujcych itp. Dlatego zmierzone wartoci sił hamowania nie odpowiadaj bezporednio sile rzeczywistej wystpujcej podczas hamowania przy tym samym nacisku na pedał. Ponadto przy stosowaniu metody pomiaru sił hamowania niezbdne jest posiadanie złoonych konstrukcyjnie urzdze diagnostycznych. W zalenoci od rodzaju i zasady działania urzdze diagnostycznych siły hamowania mog by mierzone metodami : quasistatyczn; kinetyczn, dynamiczn. Sporód wymienionych stanowiskowych metod bada sił hamowania najszersze zastosowanie znalazła metoda quasistatyczn. dokonywana na stanowisku rolkowym lub płytowym. Pomiar sił hamowania kół odbywa si na pojedzie nieruchomym, przy prdkoci obrotowej kół odpowiadajcej prdkoci Jazdy około 5 km/h dla samochodów osobowych i dostawczych i około 2 km/h dla samochodów ciarowych. Zalet tej metody jest stosunkowo łatwe wykonanie pomiaru, mała ilo miejsca potrzebna dla stanowiska diagnostycznego, dobra powtarzalno wyników bada oraz moliwo wykrycia takich nie domaga, jak np. owalizacja bbna hamulcowego. Wad jest natomiast niska prdko obrotowa kot, co powoduje, e badania odbywaj si przy innym (wikszym) współczynniku tarcia pomidzy okładzin a bbnem, ni odbywa si to podczas hamowania przy wikszych prdkociach pocztkowych. Wad jest take inna, ni w warunkach normalnej jazdy, współpraca koła z rolkami oraz statyczny rozkład nacisku na osie pojazdu. 15

16 W metodzie kinetycznej pomiaru sił hamowania koła pojazdu wraz z rolkami i masami bezwładnoci s rozpdzane do okrelonej prdkoci obrotowej (odpowiadajcej prdkoci pojazdu około 60 km/h), po czym po uruchomieniu hamulców zliczana jest ilo obrotów koła do jego całkowitego zatrzymania. W ten sposób okrela si drog hamowania. W zwizku z tym pomiar sił hamowania jest poredni poprzez okrelenie drogi hamowania. Pomiar odbywa si na pojedzie nieruchomym za pomoc urzdze rolkowych do bada kinetycznych. Metoda dynamiczna polega na tym, e pojazdem wjeda si z prdkoci około 6 20 km/h na płyty najazdowe stanowiska. Siły hamujce midzy kołem z płyt działaj na zespoły dynamometryczne, w których s mierzone i rejestrowane. Metoda ta zapewnia warunki najbardziej zblione do rzeczywistych warunków hamowania pojazdu. Wad metody Jest trudno zapewnienia powtarzalnoci bada, tj, pocztkowej prdkoci hamowania i siły nacisku na pedał hamulca. b) Metoda pomiaru wartoci opónienia hamowania (badania trakcyjne) Skuteczno działania hamulców moe by oceniona równie podczas bada ruchowych (drogowych) na podstawie pomiarów wartoci opónienia hamowania. Pomiar maksymalnego opónienia hamowania jest wykonywany przy prdkoci pocztkowej km/h i przy stałym nacisku na pedał hamulca. Nacisk ten nie powinien przekracza 50 dan dla samochodów osobowych i 70 dan dla samochodów ciarowych. Przy wjedaniu na odcinek pomiarowy naley gwałtownie rozpocz hamowanie przez jednokrotne nacinicie na pedał hamulca, wytaczajc jednoczenie sprzgło. Badanie to nie wymaga hamowania a do zatrzymania si pojazdu. Podczas pomiarów opónienia hamowania naley oceni równie równomierno działania hamulców (zachowanie si pojazdu w czasie jazdy). Wymagana dokładno pomiarów drogowych, Uwzgldniajc dokładno przyrzdów pomiarowych oraz praktyczn przydatno uzyskanych wyników, najczciej w czasie bada trakcyjnych układu hamulcowego, stosuje si nastpujce dokładnoci pomiarów [70]: nacisk na pedał (dwigni) hamulca: ± 2 dan; prdko pocztkowa hamowania: ± 0,5 km/h; opónienie hamowania; ± 0,1 m/s 2. Ponadto w czasie bada drogowych układu hamulcowego naley uwzgldni nastpujce zalecenia: kierowany do kontroli samochód powinien mie nominaln warto cinienia powietrza w ogumieniu z dopuszczaln odchyłk nie przekraczajc; ± 0,01 MPa przy cinieniu nominalnym do 0,3 MPa, ± 0,02 MPa przy cinieniu nominalnym powyej 0,3 MPa; przy pomiarach za wynik ostateczny naley przyjmowa warto redni z dwu kolejnych pomiarów w obu kierunkach pomiarowego odcinka drogi; nawierzchnia odcinka pomiarowego drogi powinna by równa, sucha, betonowa lub asfaltowa, o pochyłoci nie przekraczajcej 1,5%; prdko wiatru podczas pomiarów nie powinna przekracza 3 m/s; pojazd powinien by całkowicie obciony z równomiernie rozmieszczonym ładunkiem; temperatura otoczenia powinna zawiera si w granicach 0 30 C, 16

17 4. Przyrzdy diagnostyczne. Ze wzgldu na specyfik bada l wykorzystywane parametry diagnostyczne stosowane urzdzenia pomiarowe mona podzieli na: przyrzdy do bada wstpnych i do oceny skutecznoci działania układu hamulcowego. Kontrola skutecznoci działania układu hamulcowego moe by wykonana za pomoc urzdze do bada stanowiskowych (do pomiarów siła hamowania na kołach) lub przyrzdów do bada drogowych Przyrzdy do bada wstpnych Do bada wstpnych hydraulicznego układu hamulcowego stosuje si: przyrzdy pomiarowe ogólnego przeznaczenia. Do tej grupy zaliczamy liniały i sprawdziany do pomiaru skoku pedału hamulca (Jałowego. rezerwowego), szczelinomierze do pomiaru luzu w mechanizmach hamulcowych itp.; przyrzdy o specjalistycznym przeznaczeniu np. do oceny jakoci płynu hamulcowego, do odpowietrzania obwodu hydraulicznego, urzdzenia płytowe do wstpnej oceny działania hamulców itp Urzdzenia do pomiaru sił hamowania na kołach Urzdzenia stanowiskowe do pomiaru sił hamowania mona podzieli na nastpujce grupy: stanowiska rolkowe do kinetycznych bada hamulców; urzdzenia płytowe do dynamicznych bada hamulców; urzdzenia do badania skutecznoci działania hamulców metod quasistatyczn Urzdzenia rolkowe do kinetycznych bada hamulców. Stosuje si urzdzenia rolkowe z napdem własnym lub od kół badanego pojazdu. Badany samochód jest, nieruchomy, a obracaj si tylko jego koła. Schemat stanowiska rolkowego do bada kinetycznych przedstawiono na rys. 2. Koła samochodu, stykajce si z nimi rolki 1 oraz masy bezwładnociowe 2 s rozpdzane do okrelonej prdkoci obrotowej. Napd z kół napdzanych samochodu Jest przekazywany poprzez rolki 1, sprzgła elektromagnetyczne 4, reduktory 5, wał napdowy 6 na koła nie napdzane samochodu. Po osigniciu prdkoci obwodowej kół km/h rozłcza si napd i uruchamia układ hamulcowy samochodu. W miejscach kontaktu kół z rolkami urzdzenia powstaj siły bezwładnoci przeciwdziałajce siłom hamowania. Liczba obrotów rolek kadego zespołu od rozpoczcia hamowania do zatrzymania samochodu jest miar drogi hamowania, natomiast opónienie ktowe rolek miar siły hamowania. Liczb obrotów mierzy si za pomoc licznika, a przyspieszenie za pomoc czujnika przyspiesze. 17

18 Urzdzenia płytowe do dynamicznych bada hamulców. Urzdzenie płytowe składa si z czterech (lub obecnie czciej dwóch) ruchomych płyt 1 (rys. 3.), na które z okrelon prdkoci 6 20 km/h wjeda samochód. W chwili, gdy kade z kół samochodu znajdzie si na płycie naley rozpocz hamowanie. Na skutek działania sił bezwładnoci samochodu i przyczepnoci midzy ogumieniem i powierzchni płyty nastpuje przemieszczenie płyt na rolkach 2. Warto przemieszczenia jest proporcjonalna do siły hamowania. Przemieszczenie płyt mierzy si za pomoc czujników 3 mechanicznych lub elektrycznych. Dynamiczne urzdzenia płytowe do badania skutecznoci.działania hamulców s coraz szerzej stosowane do wstpnej oceny działania układu hamulcowego (np. stanowiska płytowe firmy HEKA). Do zasadniczych wad tego typu urzdze nale due rozmiary stanowisk, zaleno wyników pomiarów od prdkoci pocztkowej samochodu oraz niewielkie prdkoci podczas bada. Rys. 3. Schemat stanowiska płytowego do kontroli hamulców w warunkach dynamicznych: 1 płyta, 2 rolki łoyskowe, 3 czujnik siły Urzdzenia do pomiaru sił hamowania metod quasistatyczn Quasistatyczna metoda badania hamulców polega na pomiarze sił hamowania obracajcych si z niewielk prdkoci kół samochodu. Stosowane urzdzenia dziel si na rolkowe i płytowe. Podstawow wad lej metody Jest nieuwzgldnianie dynamicznego charakteru procesu hamowania. Tym niemniej, ze wzgldu na prostot stanowisk, metoda ta jest czsto stosowana do badania układu hamulcowego. Najbardziej rozpowszechnione s urzdzenia rolkowe, za pomoc których siły hamowania mierzy si przy okrelonej prdkoci ruchu obrotowego kół samochodu. W kraju s produkowane przez firmy FUDIM-POLMO w Poznaniu i UNIMETAL w Złotowie dwa rodzaje urzdze rolkowych do pomiaru sił hamowania: urzdzenia rolkowe z hydraulicznym układem pomiarowym; urzdzenia rolkowe z elektronicznym układem pomiarowym. Urzdzenia rolkowe z hydraulicznym układem pomiarowym W stacjach diagnostycznych stosowane s dwie podstawowe odmiany urzdze rolkowych, rónice si zakresem zastosowania: urzdzenia rolkowe do sprawdzania hamulców samochodów osobowych (i pochodnych) typu RH-500A. BH-5, BHL-5; urzdzenia rolkowe do sprawdzania hamulców samochodów ciarowych (i pochodnych) typu RH-3000 B, RH-30. Ogólna budowa i zasada działania wymienionych odmian urzdze rolkowych jest jednakowa. Podstawowe rónice konstrukcyjne wynikaj z zakresu dopuszczalnego obcienia urzdzenia, a szczegółowe s wynikiem doskonalenia kolejnych wersji odznaczajcych si lepsz funkcjonalnoci i wygod wykonywania pomiarów oraz obsługiwania. a) Zasada działania urzdzenia rolkowego Schemat funkcjonalny urzdzenia rolkowego z hydraulicznym układem pomiarowym przedstawiono na rys. 4. Zasada pomiaru sił hamowania jest 18

19 nastpujca ;po ustawieniu kół jednej osi samochodu na rolkach napdowych 5 włcza si ich napd; Moment obrotowy z silników elektrycznych 1 jest przenoszony przez reduktory 3 i przekładnie 2, 4 na rolki. Rolki napdowe napdzaj kota samochodu. Kierunek obrotu kół jest zgodny z kierunkiem jazdy samochodu do przodu. Naciskajc na pedał hamulca uruchamia si układ hamulcowy samochodu. Warto siły nacisku na pedał hamulca powinna by taka, aby hamowanie odbywało si bez blokowania kół. Działanie układu hamulcowego powoduje zarówno wzrost momentu oporu rolek napdowych, jak te wystpienie momentu reakcyjnego Mr, na wahliwie ułoyskowanej obudowie reduktora. Kierunek momentu reakcyjnego Jest przeciwny do kierunku obrotu rolek. Siła reakcji, przez dwigni reakcyjn, jest przekazywana na tłok pompy hydraulicznej 16. Powoduje to przemieszczenie tłoka i wypchnicie cieczy z cylindra do przewodu i manometru 12. Manometr jest miernikiem siły hamowania. rednica rolek, długo dwigni reakcyjnej oraz rednica cylindra s tak dobrane, e wskazania miernika manometru s równowane sile powstajcej na obwodzie rolek, równej sile hamowania. Do sygnalizacji blokowania kół słuy dodatkowa trzecia rolka 6, umocowana sprycie midzy dwoma zasadniczymi. Najedajce na rolki koło samochodu powoduje opuszczenie trzeciej rolki. Rolka ta jest dociskana do powierzchni opon za pomoc spryn. W zwizku z tym podczas obracania si koła samochodu rolka obraca si równie. Styki połczone z rolk powoduj zapalenie lampki 14 sygnalizujcej włczenie urzdzenia do sieci elektrycznej oraz zganiecie lampki 13 sygnalizujcej obracanie si koła samochodu. Jeeli warto siły nacisku na pedał jest za dua, nastpuje zablokowanie koła samochodu. Dodatkowa rolka przestaje si obraca, zapala si lampka sygnalizujca zablokowanie koła. 19

20 Urzdzenie rolkowe do pomiaru sił hamowania na kołach.!" ( & &.!! "&!(& ""!!& 78 " &" & &" ( #$%&"' %&' )* +,- *,/ /**,** 012 3,*4%5'( 061#+ ) *( +( /( +( 6 Urzdzenia płytowe do dynamicznych bada hamulców firmy Heka 20

21 21

22 5. Najczciej spotykane uszkodzenia układu hamulcowego. Lp. Objaw uszkodzenia 1 W czasie uytkowania ronie opór stawiany przez pedał hamulca, przy malejcej skutecznoci hamowania 2 Pedał mikki". 3 Wydłuony skok pedału 4 Wszystkie hamulce tr Przyczyna uszkodzenia Niewłaciwa okładzina. Okładziny le przyklejone. Niewłaciwe prowadzenie szczk nie w porzdku lub zwłoka w ruchu szczk. Przecienie samochodu. Nadmierne obcienie hamulców. Hamulce kół ty mych nie działaj właciwie. Pcherzyki powietrza w układzie. le przyklejone okładziny. Szczki działaj z opónieniem lub s le ustawione. Bbny maj uszkodzenia. Złe zamocowana pompa hamulcowa. Zowalizowane zakoczenia piasty (poluzowane lub zuyte łoysko). Tarcza bije (nie jest prostopadła do osi) i przesuwa wkładki cierne do tym. Zgity mechanizm tłumicy. le załoone uszczelnienie kołnierzowe. Uszkodzona pompa hamulcowa. Brak luzu na popychaczu pompy hamulcowej. Uszczelnienia odkształcone. 5 Tr hamulce kół tylnych le wyregulowane hamulce lub hamulec awaryjny. 6 Tarcie na Tłoczek silnie zuyty. Rozcignite lub pknite jednym spryny cofajce szczki. hamulcu 7 Twardy pedał, Niewłaciwa okładzina. Okładzina lizga si. słabe działanie Okładziny zawilgocone, zabrudzone lub le hamulców osadzone. Nie działa wspomaganie. Silnie zuyte doki zacisku. Niesprawna pompa hamulcowa. 8 Hamulce cigaj 9 Spadek poziomu płynu hamulcowego 10 Hamulce tarczowe skrzypi, szczki stukaj 11 Nierównomier ne lub nadmierne zuycie elementów trcych 12 Pedał daje si wcisn bez oporu, hamulce nie działaj Uszkodzone bbny lub tarcze. Silnie zuyte tłoczki lub okładziny szczk. Niejednakowe okładziny. Niewłaciwe opony lub cinienie w ogumieniu kół. Okładziny zanieczyszczone. Nadmierne zuycie okładzin. Uszkodzone zawieszenie koła lub elementy układu kierowniczego. Zuycie okładzin. Wyciek z przewodów. Zuycie kołków mocujcych. Zuycie tarcz. Brak lub nieskuteczno elementów tłumicych albo spryn. Niewłaciwe okładziny. Korozja tarcz. Głbokie wery na tarczach. Czciowo zatarte szczki lub tłoczki. Niesprawna pompa hamulcowa. Pknity przewód hamulcowy, gitki lub sztywny. Nieszczelne połczenie. Przegrzanie i obecno pary w starym płynie hamulcowym, głównie wskutek przecienia pojazdu lub układu hamulcowego. Sposób naprawy Okładziny lub szczki wymieni. Zmniejszy obcienie samochodu. Dokona przegldu całego układu. Odszuka miejsce usterki posługujc si urzdzeniem zaciskowym firmy Lucas. Sprawdzi czy w układzie nie ma pcherzyków powietrza. Odpowietrzy układy, jeli stwierdzono jego zapowietrzenie. Sprawdzi stan i ustawienie szczk oraz bbny. Jeli trzeba, dokona niezbdnej wymiany. Sprawdzi mocowanie pompy hamulcowej. Wmontowa nowe elementy tłumice. Odszuka miejsce usterki posługujc si urzdzeniem zaciskowym firmy Lucas. Obraca tarcz na piacie. Skontrolowa czy bicie tarczy nie przekracza 0,1 mm. Sprawdzi okrgło zakoczenia piasty. Sprawdzi powierzchnie oporowe piasty i tarczy. Skontrolowa luz na popychaczu pompy hamulcowej. Cały układ oczyci i wymieni elementy gumowe. Wymieni zespół wspomagania. Sprawdzi regulacj hamulców i stan elementów hamulca awaryjnego. Sprawdzi stan tłoczków i spryn w układzie. W razie potrzeby dokona naprawy lub wymiany. W kadym przypadku wymieni okładziny lub szczki. Sprawdzi, czy nie jest zatkany przewód podcinieniowy. Wspomaganie naprawi lub wymieni. Skontrolowa obudow zacisku i tłoki, w razie potrzeby naprawi. Pomp hamulcow wymieni. Sprawdzi bbny i okładziny szczk lub tarcze i wkładki cierne. Sprawdzi stan tłoczków. Wymieni okładziny lub szczki. Sprawdzi stan zawieszenia kół, elementów układu kierowniczego i amortyzatorów. W razie potrzeby dokona wymiany. Skontrolowa stan okładzin i szczelno całego układu. Jeli trzeba, zamontowa nowe czci lub przewody. Wymieni kołki mocujce lub tarcze. Zamontowa elementy tłumice lub spryny. Uy właciwych okładzin. Ostronie posmarowa powierzchnie trce okładzin i inne elementy mechanizmu, stosujc specjalny smar firmy Lucas. Skontrolowa, czy nie ma ladów korozji na tarczach. Jeli trzeba dokona wymiany. Wymieni okładziny. Wymieni tłoczki. Wymieni pomp hamulcow. Zamontowa nowe przewody gitkie lub sztywne. Odszuka miejsce usterki, posługujc si urzdzeniem zaciskowym firmy Lucas. Wymieni uszczelnienia lub odpowiednie elementy. Wymieni płyn hamulcowy. 13 Pedał pulsuje Bicie tarczy lub zowalizowany bben. Odszuka miejsce usterki, posługujc si urzdzeniem zaciskowym firmy Lucas. Wymieni 22

23 14 Okładziny obu wkładek zuyte do niebezpiecznej gruboci 15 Okładziny gładkie lecz maj niejednakow grubo 16 Okładziny s gładkie lecz maj niejednakow grubo 17 Zarysowania na powierzchni okładzin tarcze lub bbny. Kontrola majca na celu zapewnienie bezpieczestwa uytkowania Wkładki cierne Zmierzy grubo wkładek. Jeli grubo okładziny jest mniejsza od 3 mm, dokona wymiany Skontrolowa okładziny, po odpowiednich stronach, w drugim kole osi. Jeli lad zuycia jest podobny, to nie jest to objaw niesprawnoci. Jeli grubo okładziny jest niniejsza od 3 mm, wkładk wymieni. Skontrolowa wkładki na drugim kole osi. Skontrolowa działanie obudowy zacisku. Wkładki powinny by bezzwłocznie dociskane do tarczy, jeli tak nie jest, moe zachodzi potrzeba dokonania przegldu. Sprawdzi czy nie ma korozji lub zanieczyszczenia wycicia, w którym znajduj si wkładki, sprawdzi take, czy nie s skorodowane kołki mocujce i czy wkładki maj swobod ruchu. Uwaga. Po poluzowaniu hamulca lekkie tarcie jest normalne Skontrolowa stan tarczy. Jeli tarcza jest porysowana lub zardzewiała, naley j wymieni Płytki blaszane i kołki mocujce 18 Brak płytki Sprawdzi wykaz czci dla danego samochodu, jeli płytki s przewidziane zastosowa 19 Zardzewiałe lub wygite płytki lub kolki mocujce 20 Hamulce przednich i tylnych kół równe zuycie okładzin 21 Hamulce kół przednich z dwoma cylinderkami: nierównomiern e zuycie na obwodzie okładziny; nierównomiern e zuycie w poprzek okładziny. 22 Hamulce kół tylnych z przesuwnym cylinderkiem nadmierne zuycie tylko jednej okładziny 23 Hamulce kół tylnych ze stałym Sprawdzi działanie obudowy zacisku jak to wczeniej opisano. Uwaga. Zardzewiałe płytki mog póniej wywoła słabe działanie hamulca. Oczyci obudow zacisku. Tylne płytki wkładek i kołki prowadzce lekko nasmarowa smarem firmy Lucas. Usun narost i rdz z krawdzi tarczy hamulca. Zamontowa wkładki, pompowa pedałem, a wkładki pewnie zajm swoje miejsce. Oczyci obudow zacisku. Tylne płytki wkładek i kołki prowadzce lekko nasmarowa smarem firmy Lucas. Usun narost i rdz z krawdzi tarczy hamulca. Zamontowa wkładki, pompowa pedałem a wkładki zajm swoje miejsce. Usun zanieczyszczenie i rdz z wycicia na wkładki. Tylne płytki wkładek i kołki prowadzce lekko nasmarowa smarem firmy Lucas. Kolki zdemontowa, oczyci, przesmarowa. Jeli tłoki maj wery, to wymieni je na nowe. Nie wolno pozostawia doków z werami. Powierzchnia robocza tarczy nie moe by porysowana. Na całej szerokoci przylegania wkładek powierzchnia tarczy powinna by wypolerowana. Dopuszcza si niewielkie lady korozji na zewntrznej krawdzi tarczy. Narost i korozj usun z krawdzi. Strzałka na płytce pokazuje kierunek obrotu przy jedzie do przodu. Pochyłe krawdzie płytki musz znale si po przeciwnej stronie obudowy, w stosunku do otworu odpowietrzajcego. Wmontowa nowe płytki i kołki, prze-smarowa je smarem do hamulców firmy Lucas. Szczki hamulców Sprawdzi grubo okładzin szczk. Okładziny Szczki całkowicie odcign do tyłu. nitowane wymieni przed tym jak nity zaczn Zabezpieczy tłoczki w cylinderku przed wypadniciem za pomoc odpowiedniego zacisku. trze o powierzchni bbna. W przypadku Oczyci wszystkie prowadzenia metalowe i okładzin klejonych, gdy osign grubo 1,5 mm posmarowa smarem do hamulców firmy Lucas. naley wymieni całe szczki. Zamontowa nowe szczki. Skontrolowa mechanizm regulacji hamulców. Upewni si czy wszystkie cylinderki działaj, jeli s zatarte lub nieszczelne, wymieni. Sprawdzi, czy spryny cofajce szczki nie s rozcignite lub pknite. Sprawdzi, czy szczki przesuwaj si po tarczy oporowej. Sprawdzi, czy nie ma widocznych ladów korozji. Sprawdzi, czy spryny dolne nie s rozcignite lub pknite. Sprawdzi czy na tarczy oporowej nie ma nalotu z materiału okładziny. Sprawdzi, czy cylinderek przesuwa si po tarczy oporowej. Skontrolowa, czy nie ma korozji midzy tarcz oporow a cylinderkiem. Sprawdzi, czy cylinderek nie jest zatarty lub nieszczelny. Skontrolowa nierównomierno zuycia na obwodzie i w poprzek okładziny, jak dla Jeli nierównomiemo poprzeczna jest zbyt dua, wymieni i ustawi je w sposób właciwy. Przy wymianie cylinderka uy zacisku przewodu gitkiego firmy Lucas, aby nie dopuci do wycieku płynu. Przy montau unika zbyt silnego dokrcania. Stosowa takie same spryny jakie były uyte oryginalnie. Wszystkie prowadzenie metalowe oczyci i przesmarowa. Zastosowa now tarcz oporow. Miejsca midzy cylinderkiem, tarcz oporow oraz mocowanie cylinderka przesmarowa smarem do hamulców. Nie wysuwa tłoczka zbyt silnie, naciska na pedał łagodnie. Przy wymianie cylinderka uy zacisku przewodu gitkiego firmy Lucas, aby nie dopuci do wycieku płynu. Nie wysuwa tłoczka zbyt silnie, naciska na pedał łagodnie. 23

24 cylinderkiem nadmierne zuycie tylko jednej okładziny 24 Hamulce kół przednich i tylnych rysy na okładzinach hamulców kół przednich z dwoma cylinderkami. Sprawdzi, czy powierzchnia bbna nie jest porysowana lub skorodowana, jeli lady s silne, wymieni bben. Nie wolno roztacza bbna na rednic wiksz od dopuszczalnej. Cylinderek hamulca 25 Zatarty tłoczek Sprawdzi moliwo ruchu tłoczka. Nie wysuwa tłoczka zbyt silnie, naciska na pedał łagodnie. 26 Uszkodzone uszczelnienie tłoczka 27 Uszkodzone uszczelnienie kołnierzowe 28 Ruchomy cylinderek koła 29 Porysowanie powierzchni roboczej 30 Korozja powierzchni ciernej 31 Nieszczelno lub brak działania 32 Tarcie hamulców 33 Połczenia przewodów poc si" Skontrolowa, czy nie ma płynu we wntrzu uszczelnienia kołnierzowego cylinderka lub na zewntrz cylinderka. W przypadku uszkodzenia, pknicia lub rozcignicia wymieni. Skontrolowa przesuw tłoczka i czy nie ma korozji w otworze dopływowym cylinderka. Sprawdzi, czy tłoczek ma swobod ruchu, jeli nie wymieni. Sprawdzi, czy nie jest uszkodzone uszczelnienie kołnierzowe mechanizmu hamulca awaryjnego. Tarcze Skontrolowa zuycie wkładek lub okładzin szczk, w razie potrzeby wymieni. W przypadku ladów zbyt głbokich, bbny lub tarcze wymieni. Gdy powierzchnia cierna jest skorodowana, to hamulce mog nie działa skutecznie sprawdzi działanie cylinderka i mechanizmu regulacji luzu w hamulcu bbnowym, tłoka i kołków prowadzcych w obudowie zacisku. W razie potrzeby wymieni. W przypadku zardzewienia wymieni. Pompa hamulcowa Skontrolowa poziom płynu. Jeli jest niski, a pompa hamulcowa nie jest szczelna, trzeba wymieni uszczelnienia lub cał pomp. Uwaga. Wskutek powolnego zuywania si okładzin, moe take wystpi spadek poziomu płynu. W przypadku gwałtownego spadku poziomu naley bezzwłocznie ustali przyczyn. Sprawdzi, czy nie s zabrudzone lub popkane elementy gumowe (zawilgocenie uszczelnie). W przypadku niektórych konstrukcji hamulców, sprawdzi luz na popychaczu pompy hamulcowej. Mona zamontowa nowe uszczelnienia, ale tylko jeli wntrze cylinderka jest gładkie. Nie dopuci, aby uszczelnienie kołnierzowe opadło na szczk. Wewntrzn powierzchni uszczelnienia kołnierzowego przesmarowa smarem do gumy firmy Lucas. Oczyci i przesmarowa powierzchni tarczy oporowej, po której przesuwa si cylinderek; w przypadku silnej korozji wymieni. Przesmarowa połczenia obrotowe mechanizmu hamulca awaryjnego. Jeli otwór na kołek w dwigni wydłuył si wskutek zuycia, wymieni kołek i dwigni, aby nie było nadmiernego skoku hamulca awaryjnego. Nigdy nie roztacza lub przetacza powyej dopuszczalnej granicy. Jeli nie da si tego unikn, wymieni na nowe czci. Przy demontau bbna zawsze naley regulator luzu cofn do połoenia pocztkowego. Hamulce bbnowe z automatyczn regulacj luzu maj specjalny mechanizm luzujcy, który powoduje odcignicie szczk od bbna. Jeli bben jest zapieczony na piacie, uy rodka luzujcego i lekko stuka mikkim młotkiem po przedniej powierzchni bbna. Nigdy nie roztacza lub przetacza powyej dopuszczalnej granicy, jeli nie da si tego unikn, wymieni na czci nowe. Przy demontau bbna zawsze naley regulator luzu cofn do połoenia pocztkowego. Hamulce bbnowe z automatyczn regulacj luzu maj specjalny mechanizm luzujcy, który powoduje odcignicie szczk od bbna. Jeli bben jest zapieczony na piacie, uy rodka luzujcego i lekko stuka mikkim młotkiem po przedniej powierzchni bbna. Płyn hamulcowy uszkadza lakier. Rozlany płyn naley natychmiast zmy du iloci wody. Jeli to moliwe, najpierw odłczy popychacz pompy od pedału hamulca. Podłoy czyst płytk z tworzywa sztucznego midzy zbiorniczek i pokryw, przełoy plastykowy korek z nowej pompy do starej, aby unikn straty płynu hamulcowego (ochrona rodowiska). W przypadku zabrudzenia, cały zespół przemy za pomoc rodka do czyszczenia hamulców firmy Lucas, alkoholem metylowym lub denaturatem, a wszystkie czci z tworzyw sztucznych wymieni (take gitkie przewody hamulcowe). Miejsca połcze przewodów hamulcowych Skontrolowa szczelno. Sprawdzi, czy spcznienia zakocze przewodów sztywnych maj właciwy kształt. Jeli zachodzi potrzeba, ostronie poprawi pilnikiem. Jeeli jest to moliwe, naley zastosowa zacisk firmy Lucas, co zapobiegnie wyciekowi płynu hamulcowego i 24