(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/SE02/00762 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/SE02/00762 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO02/83345 PCT Gazette nr 43/02 (51) Int.Cl. C10M 105/68 ( ) B22F 3/00 ( ) (54) Kompozycja proszkowa na bazie żelaza zawierająca środek poślizgowy typu amidu i sposób jej wytwarzania (30) Pierwszeństwo: ,SE, (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 03/05 (73) Uprawniony z patentu: HÖGANÄS AB,Höganäs,SE (72) Twórca(y) wynalazku: Hilmar Vidarsson,Höganäs,SE Per Knutsson,Ängelholm,SE (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 07/08 (74) Pełnomocnik: Maria Kłonowska, POLSERVICE, Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. PL B1 (57) 1. Kompozycja proszkowa do półgorącego prasowania, znamienna tym, że zawiera proszek na bazie żelaza i proszek środka poślizgowego, przy czym wymieniony środek poślizgowy składa się w zasadzie z amidu przedstawionego następującym wzorem: D-C ma -B-A-B-C mb -D w którym D oznacza -H, COR, CNHR, gdzie R oznacza prostołańcuchową albo rozgałęzioną grupę alifatyczną albo aromatyczną, zawierającą od 2 do 21 atomów węgla, C oznacza grupę -NH(CH 2 ) n CO-, B oznacza grupę aminową albo karbonylową, A oznacza alkilen zawierający od 4 do 16 atomów węgla i ewentualnie do 4 atomów tlenu, ma oznacza liczbę całkowitą 1-10, mb oznacza liczbę całkowitą 1-10, n oznacza liczbę całkowitą Sposób wytwarzania wyrobów spiekanych, znamienny tym, że obejmuje: (a) mieszanie proszku opartego na żelazie z proszkiem środka poślizgowego, jak określono w poprzedzających zastrzeżeniach, (b) wstępne ogrzewanie kompozycji proszku metalu, (c) prasowanie kompozycji proszku metalu we wstępnie ogrzanym narzędziu i ewentualnie (d) spiekanie sprasowanej kompozycji proszku metalu w temperaturze powyżej 1050 C z utworzeniem spiekanego wyrobu.

2 2 PL B1 Opis wynalazku Dziedzina wynalazku Przedmiotem niniejszego wynalazku są kompozycje na bazie proszków metali, a zwłaszcza przedmiotem wynalazku są kompozycje oparte na żelazie, nadające się do prasowania w wyższych temperaturach. Tło wynalazku W dziedzinie metalurgii proszków stosuje się na ogół różne standardowe reżimy temperatur prasowania proszku metalu z utworzeniem metalowej części składowej. Te reżimy obejmują prasowanie na zimno (prasowanie poniżej temperatur otoczenia), prasowanie na chłodno (prasowanie w temperaturach otoczenia), prasowanie na gorąco (prasowanie w temperaturach powyżej temperatur, w których proszek metalu jest zdolny do zachowania umocnienia) i prasowanie na półgorąco (prasowanie w temperaturach pomiędzy prasowaniem na zimno i prasowaniem na gorąco). Prasowanie w temperaturach powyżej temperatur otoczenia jest związane z różnymi korzyściami. Wytrzymałość na rozciąganie i szybkość umacniania większości metali zmniejsza się ze wzrostem temperatur, a większą gęstość i wytrzymałość można uzyskać przy niższych ciśnieniach prasowania. Nadzwyczaj wysokie temperatury prasowania na gorąco stwarzają jednak problemy związane z przetwarzaniem i przyspieszają zużycie ścierne matryc. Stąd aktualne wysiłki są kierowane na opracowanie kompozycji metalicznych odpowiednich do procesów prasowania na półgorąco. Z amerykańskiego opisu patentowego nr US (Musella) jest znane ogólnie prasowanie na półgorąco. Zgodnie z tym opisem patentowym do prasowania na półgorąco można stosować także środki poślizgowe stosowane ogólnie przy prasowaniu na zimno, na przykład stearynian cynkowy. W praktyce okazało się jednak niemożliwe stosowanie stearynianu cynkowego albo etyleno- -bisstearamidu (dostępnego w handlu jako ACRAWAX ), które aktualnie są środkami poślizgowymi najczęściej stosowanymi przy prasowaniu na zimno, do prasowania na półgorąco. Pojawiające się problemy są spowodowane trudnościami napełniania matryc w zadowalający sposób. Z amerykańskich opisów patentowych nr US (Storstrom et al.) i (Rutz) są znane kompozycje proszków metali zawierające amidowe środki poślizgowe, które są opracowane specjalnie do prasowania na półgorąco. Środek poślizgowy według amerykańskiego opisu patentowego nr US zawiera oligomer typu amidu, który ma średni ciężar cząsteczkowy M w co najwyżej Bardzo wysokie gęstości i wytrzymałości na mokro można uzyskać drogą prasowania na półgorąco kompozycji proszkowych, gdy środek poślizgowy ma ciężar cząsteczkowy powyżej 4000, przy czym cząsteczka korzystnego środka poślizgowego ma ciężar cząsteczkowy około Ustalono jednak, że ten środek poślizgowy ma skłonność do przywierania do ścianek matrycy, co wymaga jej częstego czyszczenia. Inna niedogodność polega na tym, że otrzymane mokre kształtki są zabarwione. Z amerykańskiego opisu patentowego nr US jest znany amidowy środek poślizgowy, który składa się z produktu reakcji kwasu jednokarboksylowego, kwasu dwukarboksylowego i dwuaminy. Jedynym przebadanym środkiem poślizgowym według tego opisu patentowego jest ADVA- WAX 450, którego skład nie jest opisany szczegółowo, lecz otrzymany produkt reakcji zawiera według Chemis-CIVS między innymi etyleno-bisstearamid. Doświadczenia z tym produktem wykazały, że trudno jest uzyskać stały skład i jakość, co z kolei może dać w wyniku części składowe o zmiennej jakości, a to z kolei może spowodować problemy, gdy środek poślizgowy stosuje się w produkcji przemysłowej na wielką skalę. Cele wynalazku Celem niniejszego wynalazku jest zmniejszenie albo wyeliminowanie bieżących problemów związanych z produkcją na wielką skalę. Drugim celem wynalazku jest opracowanie nowego rodzaju środka poślizgowego użytecznego w kompozycjach metalicznych przeznaczonych do prasowania w wysokiej temperaturze. Trzecim celem jest opracowanie proszku metalu do wytwarzania części składowych bez plam. Czwartym celem jest opracowanie kompozycji metalicznej zawierającej środek poślizgowy, która w czasie prasowania proszku metalu nie odkłada się na ściance matrycy. Podsumowanie wynalazku Te cele osiąga się drogą stosowania kompozycji proszkowej zawierającej proszek oparty na żelazie i nowy środek poślizgowy typu oligomerycznego amidu. Kompozycja może zawierać także jeden

3 PL B1 3 albo więcej dodatków, takich jak spoiwa, środki polepszające płynność, technologiczne środki pomocnicze i fazy twarde. Prasowanie na półgorąco można prowadzić drogą mieszania proszku na bazie żelaza ze środkiem poślizgowym typu amidu oligomerycznego i ewentualnie spoiwem, wstępnego ogrzewania kompozycji proszkowej i prasowania kompozycji proszku metalu w urządzeniu do ogrzewania wstępnego. Szczegółowy opis wynalazku Nowy środek poślizgowy typu amidu, stosowany według niniejszego wynalazku, można przedstawić następującym wzorem: D-C ma -B-A-B-C mb -D w którym: D oznacza -H, COR, CNHR, gdzie R oznacza prostołańcuchową albo rozgałęzionbą grupę alifatyczną albo aromatyczną zawierającą od 2 do 21 atomów węgla, C oznacza grupę -NH (CH 2 ) n CO-, B oznacza grupę aminową albo karbonylową, A oznacza alkilen zawierający od 4 do 16 atomów węgla i ewentualnie do 4 atomów tlenu, ma oznacza liczbę całkowitą 1-10, mb oznacza liczbę całkowitą 1-10, n oznacza liczbę całkowitą 5-11, przy czym korzystne jest, gdy D oznacza COR, gdzie R jest grupą alifatyczną zawierającą atomów węgla, C oznacza -NH(CH 2 ) n CO-, gdzie n oznacza 5 albo 11, B oznacza grupę aminową, A oznacza alkilen zawierający od 6 do 14 atomów węgla i ewentualnie do 3 atomów tlenu, a ma i mb, które mogą być takie same albo różne, oznaczają liczbę całkowitą 2-5. Przykłady korzystnych środków poślizgowych stosowanych w kompozycjach na bazie żelaza według niniejszego wynalazku obejmują: CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 2 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 2 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 2 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 3 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 3 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 3 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 3 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 4 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 4 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 4 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 4 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 5 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 5 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 5 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, Do innych przykładów należą: (CH 3 )CO-HN(CH 2 ) 5 CO-HN(CH 2 ) 2 NH-OC(CH 2 ) 5 NH-OC(CH 3 ) o ciężarze cząsteczkowym 370,49, CH 3 (CH 2 ) 16 0CO-HN(CH 2 ) 11 CO-HN(CH 2 ) 12 NH-OC(CH 2 ) 11 NH-OC(CH 2 ) 20 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 1240,10, CH 3 (CH 2 ) 20 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 10 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 NH] 10 -OC(CH 2 ) 20 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 8738,04, CH 3 (CH 2 ) 4 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 3 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 NH] 3 -OC(CH 2 ) 4 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 1580,53, CH 3 (CH 2 ) 4 CO-[HN(CH 2 ) 5 CO] 7 -HN(CH 2 ) 6 NH-[OC(CH 2 ) 5 NH] 7 -OC(CH 2 ) 4 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 1980,86, CH 3 (CH 2 ) 20 CO-[HN(CH 2 ) 5 CO] 7 -HN(CH 2 ) 6 NH-[OC(CH 2 ) 5 NH] 7 -OC(CH 2 ) 20 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 2429,69 i CH 3 (CH 2 ) 16 NH-[OC(CH 2 ) 11 NH] 4 -CO(CH 2 ) 10 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 4 -HN(CH 2 ) 16 CH 3 o ciężarze cząsteczkowym 2283,73. Różnice chemiczne pomiędzy nowym środkiem poślizgowym i środkiem poślizgowym znanym z amerykańskiego opisu patentowego nr US polegają na tym, że nowa cząsteczka ma centralne ugrupowanie dwuaminowe albo dwukwasowe i identyczne grupy końcowe na obydwóch końcach. Różnica chemiczna pomiędzy nowym środkiem poślizgowym i środkiem poślizgowym znanym z amerykańskiego opisu patentowego nr US polega na tym, że cząsteczka nowego środka poślizgowego zawiera jednostkę -HN(CH 2 ) n CO-. W przeciwieństwie do środka poślizgowego znanego z amerykańskiego opisu patentowego nr US przy otrzymywaniu środka poślizgowego według wynalazku nie tworzy się żaden EBS. EBS ma wzór chemiczny CH 3 (CH 2 ) 16 CO-HN(CH 2 ) 2 NH-OC(CH 2 ) 16 CH 3 ) i jest

4 4 PL B1 cząsteczką bez jednostek laktamowych, która stanowi przeciwieństwo środków poślizgowych według niniejszego wynalazku. Co się tyczy ciężaru cząsteczkowego cząsteczki nowego środka poślizgowego, to ustalono, że korzystne środki poślizgowe mają ciężar cząsteczkowy od 1000 do 5000, a zwłaszcza od 1500 do Cząsteczkę środka poślizgowego można otrzymywać standardowymi sposobami postępowania w przypadku oligomeru amidowego, jak opisano na przykład w publikacji George'a Odiana Principles of Polymerization, 3 wydanie (John Wiley & Sons, Inc.). Zgodnie z niniejszym wynalazkiem środek poślizgowy składa się korzystnie z co najmniej 80% amidu o wzorze opisanym wyżej, a stąd można dodawać do 20% wagowo innych rodzajów środków poślizgowych tak długo, jak długo nie wpływa to niekorzystnie na korzystne właściwości nowego środka poślizgowego. Ten środek poślizgowy, który dodaje się do proszku opartego na żelazie, ma korzystnie postać proszku litego i może stanowić do 0,1-1% wagowo kompozycji na bazie proszku metalu, a zwłaszcza 0,2-0,8% wagowo, w stosunku do całkowitej ilości kompozycji na bazie proszku metalu. Możliwość stosowania środka poślizgowego według niniejszego wynalazku w małych ilościach jest szczególnie korzystną cechą wynalazku, ponieważ umożliwia uzyskiwanie wysokich gęstości. Stosowane w opisie i załączonych zastrzeżeniach wyrażenie proszek oparty na żelazie obejmuje proszek otrzymany w zasadzie z czystego żelaza, proszek żelaza, który poddano obróbce stopowej z innymi substancjami polepszającymi wytrzymałość, właściwości hartownicze, właściwości elektromagnetyczne albo inne pożądane właściwości wyrobów końcowych, oraz cząstki żelaza zmieszane z cząstkami takich pierwiastków stopowych (mieszanina wyżarzana dyfuzyjnie albo mieszanina czysto mechaniczna). Przykłady pierwiastków stopowych obejmują miedź, molibden, chrom, mangan, fosfor, węgiel w postaci grafitu i wolfram, które stosuje się albo oddzielnie albo w połączeniu, na przykład w postaci związków (Fe 3 P i FeMo). Niespodziewanie dobre wyniki uzyskuje się wtedy, gdy środki poślizgowe według wynalazku stosuje się w połączeniu z proszkami opartymi na żelazie, które mają wysoką ściśliwość. Takie proszki mają na ogół niską zawartość węgla, korzystnie poniżej 0,04% wagowo. Takie proszki zawierają na przykład Distaloy AE, Astaloy Mo i ASC , z których wszystkie są dostępne w handlu w firmie Höganäs AB, Szwecja. Oprócz proszku opartego na żelazie i środka poślizgowego nowa kompozycja proszkowa może zawierać jeden albo więcej dodatków, takich jak spoiwa, środki zwiększające płynność, technologiczne środki pomocnicze i fazy twarde. Spoiwo można dodawać do kompozycji proszkowej zgodnie ze sposobem znanym z amerykańskiego opisu patentowego nr US (który jest tu włączony tytułem referencji) i może być związkiem organicznym, takim jak żywice na bazie estrów celulozy, żywice na bazie hydroksyalkilocelulozy, zawierającej 1-4 atomy węgla w grupie alkilowej, albo termoplastyczne żywice fenolowe. Pewien rodzaj środka polepszającego płynność, który można stosować według niniejszego wynalazku, jest znany z amerykańskiego opisu patentowego nr US (który jest tu włączony tytułem referencji). Środek polepszający płynność, który jest korzystnie dwutlenkiem krzemu, stosuje się w ilości od około 0,005 do około 2% wagowo, korzystnie od około 0,01 do około 1% wagowo, a zwłaszcza od około 0,025 do około 0,5% wagowo w stosunku do całkowitego ciężaru kompozycji metalurgicznej. Co więcej, środek polepszający płynność powinien mieć średnią wielkość cząstek poniżej około 40 nanometrów. Do korzystnych tlenków krzemu należą materiały na bazie dwutlenku krzemu, w postaci zarówno hydrofilowej, jak i hydrofobowej, dostępne w handlu jako aerosilowy szereg dwutlenków krzemu, takich jak produkty Aerosil 200 i R812 firmy Degussa Corporation. Technologiczne środki pomocnicze stosowane w kompozycji na bazie proszku metalu mogą obejmować talk, forsteryt, siarczek manganu, siarkę, dwusiarczek molibdenu, azotek boru, tellur, selen, dwufluorek barowy i dwufluorek wapniowy, które stosuje się oddzielnie albo w połączeniu. Fazy twarde stosowane w kompozycji na bazie proszku metalu mogą obejmować węgliki wolframu, wanadu, tytanu, niobu, chromu, molibdenu, tantalu i cyrkonu, azotki glinu, tytanu, wanadu, molibdenu i chromu, Al 2 O 3 i różne materiały ceramiczne. Wynalazek będzie dalej zilustrowany za pomocą następujących przykładów, które należy interpretować tylko jako przykłady, lecz które nie powinny ograniczać zakresu ochrony. P r z y k ł a d 1 W następujących tabelach przedstawia się porównanie właściwości części składowych otrzymanych z mieszanin proszkowych zawierających środek poślizgowy według niniejszego wynalazku i środek poślizgowy typu amidu znany z amerykańskiego opisu patentowego nr US

5 PL B1 5 T a b e l a 1 Środek poślizgowy Ciśnienie prasowania (MPa) GD (g/cm 3 ) Siła wypychania (N/mm 2 ) Energia wypychania (J/cm 2 ) Sprężynowanie (%) Wynalazek 500 7,14 11,5 19,3 0, ,29 11,4 23,3 0, ,38 11,8 24,6 0,192 Orgasol 3501* 500 7,09 11,9 29,9 0, ,22 13,8 40,0 0, ,30 16,0 48,5 0,229 T a b e l a 2 Środek poślizgowy Ciśnienie prasowania (MPa) Wygląd mokra wypraska ścianka matrycy Wynalazek 500 brak plam brak osadu 600 niewiele plam brak osadu 700 niewiele plam brak osadu Orgasol 3501* 500 wiele plam pewien osad 600 wiele plam więcej osadu 700 wiele plam więcej osadu temperatura proszku/matrycy: 120 C/120 C * korzystny środek poślizgowy według amerykańskiego opisu patentowego nr US Proszkiem na bazie żelaza był Distaloy AE dostępny w firmie Höganäs AB, Szwecja. Ten proszek mieszano z 0,3% wagowo ultradrobnego grafitu i 0,6% wagowo środka poślizgowego według niniejszego wynalazku. Środek polepszający płynność, Aerosil 200, dodawano w ilości 0,06% wagowo. Jak widać, nowy środek poślizgowy typu amidu oligomerycznego według niniejszego wynalazku ma przewagę nie tylko pod względem siły wypychania, energii wypychania, sprężynowania, lecz także gdy chodzi o wygląd sprasowanej części składowej, a ponadto środek poślizgowy nie odkłada się na ściankach matrycy. P r z y k ł a d 2 W następującej tabeli przedstawiono porównanie właściwości części składowych otrzymanych z mieszanin proszkowych zawierających środek poślizgowy według niniejszego wynalazku i środek poślizgowy typu amidu znany z amerykańskiego opisu patentowego nr US Jak widać, środek poślizgowy według niniejszego wynalazku ma przewagę pod względem siły wypychania, energii wypychania i sprężynowania. T a b e l a 3 GD (g/cm 3 ) Siła wypychania (N/mm 2 ) Energia wypychania (J/cm 2 ) Sprężynowanie (%) Środek poślizgowy według niniejszego wynalazku Środek poślizgowy według US ,46 9,7 20,9 0,121 7,40 15,4 21,9 0,201 Ciśnienie prasowania 700 MPa. Temperatura proszku/matrycy 130 C/150 C Proszkiem na bazie żelaza był Distaloy AE dostępny w firmie Höganäs AB, Szwecja. Ten proszek mieszano z 0,3% wagowo ultradrobnego grafitu i 0,6% wagowo środka poślizgowego według niniejszego wynalazku. Środek polepszający płynność, Aerosil, dodawano w ilości 0,06% wagowo.

6 6 PL B1 P r z y k ł a d 3 W następującym przykładzie przedstawiono porównanie gęstości mokrych kształtek otrzymanych ze środkami poślizgowymi na bazie oligomerycznych amidów, które stosuje się według niniejszego wynalazku i które mają różne ciężary cząsteczkowe. Proszkiem na bazie żelaza był Distaloy AE dostępny w firmie Höganäs AB, Szwecja. Ten proszek mieszano z 0,3% wagowo ultradrobnego grafitu i 0,6% wagowo środka poślizgowego według niniejszego wynalazku. Środek polepszający płynność, Aerosil, dodawano w ilości 0,06% wagowo. Proszek ogrzewano do temperatury 130 C, a temperatura matrycy wynosiła 150 C. Ciśnienie prasowania wynosiło 700 MPa. Ciężar cząsteczkowy: Środek poślizgowy GD (g/cm 3 ) , , ,32 Jeżeli ciężar cząsteczkowy środka poślizgowego na bazie oligomerycznego amidu jest niższy niż (około) 2000, to właściwości kompozycji proszkowej pogarszają się pod względem płynności, a sam środek poślizgowy ma skłonność do przywierania do ścianek matrycy i powierzchni wypychanej wypraski. Przyczepna natura takich powierzchni zwiększa ryzyko tworzenia się chropowatych powierzchni na końcowej części składowej na skutek proszku, który może zbierać się na wypchniętej wyprasce. Zastrzeżenia patentowe 1. Kompozycja proszkowa do półgorącego prasowania, znamienna tym, że zawiera proszek na bazie żelaza i proszek środka poślizgowego, przy czym wymieniony środek poślizgowy składa się w zasadzie z amidu przedstawionego następującym wzorem: D-C ma -B-A-B-C mb -D w którym D oznacza -H, COR, CNHR, gdzie R oznacza prostołańcuchową albo rozgałęzioną grupę alifatyczną albo aromatyczną, zawierającą od 2 do 21 atomów węgla, C oznacza grupę -NH(CH 2 ) n CO-, B oznacza grupę aminową albo karbonylową, A oznacza alkilen zawierający od 4 do 16 atomów węgla i ewentualnie do 4 atomów tlenu, ma oznacza liczbę całkowitą 1-10, mb oznacza liczbę całkowitą 1-10, n oznacza liczbę całkowitą Kompozycja według zastrz. 1, znamienna tym, że D oznacza COR, gdzie R oznacza grupę alifatyczną zawierającą od 16 do 20 atomów węgla, C oznacza -NH(CH 2 ) n CO-, gdzie n oznacza 5 albo 11, B oznacza grupę aminową, A oznacza alkilen zawierający od 6 do 14 atomów węgla i ewentualnie do 3 atomów tlenu, a ma i mb oznaczają odpowiednio liczbę całkowitą 2-5, przy czym ma i mb mogą być takie same albo różne. 3. Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, znamienna tym, że środek poślizgowy składa się ze związku wybranego z grupy obejmującej: CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 2 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 2 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 2 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 3 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 3 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 3 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 3 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 4 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 4 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 4 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 4 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 5 -OC(CH 2 ) 16 CH 3, CH 3 (CH 2 ) 16 CO-[HN(CH 2 ) 11 CO] 5 -HN(CH 2 ) 12 NH-[OC(CH 2 ) 11 HN] 5 -OC(CH 2 ) 16 CH 3,

7 PL B Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, albo 3, znamienna tym, że wymieniony amid ma ciężar cząsteczkowy od 1500 do 3000 i jego zawartość w wymienionej kompozycji jest mniejsza niż 1% wagowo. 5. Kompozycja według jednego z zastrz. 1, albo 2, albo 3, albo 4, znamienna tym, że zawartość proszku środka poślizgowego wynosi od 0,2 do 0,8% wagowo kompozycji. 6. Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, albo 3, albo 4, albo 5, znamienna tym, że zawiera dodatkowo jeden albo więcej dodatków wybranych z grupy obejmującej spoiwa, technologiczne środki pomocnicze i twarde fazy. 7. Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, albo 3, albo 4, albo 5, albo 6, znamienna tym, że wymieniony proszek oparty na żelazie jest podatny na prasowanie, a co najmniej 80% wagowo wymienionego proszku środka poślizgowego stanowi wymieniony oligomeryczny amid. 8. Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, albo 3, albo 4, albo 5, albo 6, znamienna tym, że wymieniona kompozycja jest w zasadzie wolna od etyleno-bisstearamidu. 9. Kompozycja według zastrz. 1, albo 2, albo 3, albo 4, albo 5, albo 6, albo 7, albo 8, znamienna tym, że wymieniony proszek oparty na żelazie ma zawartość węgla co najwyżej 0,04% wagowo. 10. Sposób wytwarzania wyrobów spiekanych, znamienny tym, że obejmuje: (a) mieszanie proszku opartego na żelazie z proszkiem środka poślizgowego, jak określono w poprzedzających zastrzeżeniach, (b) wstępne ogrzewanie kompozycji proszku metalu, (c) prasowanie kompozycji proszku metalu we wstępnie ogrzanym narzędziu i ewentualnie (d) spiekanie sprasowanej kompozycji proszku metalu w temperaturze powyżej 1050 C z utworzeniem spiekanego wyrobu.

8 8 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Nakład 50 egz. Cena 2,00 zł.