Rozdział. Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Rozdział. Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG"

Transkrypt

1 Rozdział Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG WOJCIECH GÓRKA Instytut Technik Innowacyjnych EMAG wgorka@emag.pl MICHAŁ SOCHA Instytut Technik Innowacyjnych EMAG msocha@emag.pl ADAM PIASECKI Instytut Technik Innowacyjnych EMAG apiasecki@emag.pl Streszczenie Artykuł przedstawia doświadczenia Instytutu Technik Informatycznych EMAG związane z wykorzystaniem sieci semantycznych i technologii informatycznych związanych z semantyką w perspektywie ostatnich 8 lat. Artykuł prezentuje krótko projekty informatyczne realizowane w Instytucie EMAG dotyczące lub wykorzystujące semantykę. Przedstawiony jest zakres użycia technologii semantycznej. Autorzy przeprowadzają również krytyczną analizę efektów jakie przyniosło zastosowanie podejścia semantycznego. Dokonane jest również porównanie osiągnięć Instytutu EMAG w odniesieniu do światowych trendów i powszechnie dostępnych wdrożonych rozwiązań. W podsumowaniu analizowane są możliwości i perspektywy jakie niesie stosowanie technologii semantycznych przez twórców oprogramowania małej skali. Autorzy przedstawiają również możliwości wykorzystania globalnej infrastruktury semantycznej w drobnych aplikacjach. Wskazane są również obszary w których wykorzystanie technologii semantycznych jest szczególnie korzystne i wpływa znacząco na jakość i atrakcyjność produktów informatycznych. Treść artykułu jest próbą subiektywnego opisania relacji w jakiej pozostaje Instytut EMAG jako twórca rozwiązań informatycznych dla dobrze zdefiniowanego odbiorcy z trendami światowymi wymuszanymi przez globalne koncerny informatyczne.

2 2 W. Górka M. Socha A. Piasecki 1. Wstęp Inspiracją do napisania artykułu były podobne publikacje traktujące o sieciach semantycznych, podsumowujące rozwój technologii w tej dziedzinie informatyki z różnych punktów widzenia. Śledzenie tego fragmentu współczesnej inżynierii oprogramowania oraz prowadzone w Instytucie EMAG projekty związane z semantyką skłoniły autorów do przyjrzenia się sieciom semantycznym z własnej perspektywy i podsumowania użyteczności tego rodzaju technik. Przeprowadzenie analizy zysków i strat wynikających z zastosowania danej technologii, czy też analiza użyteczności i skuteczności wybranych bibliotek programowych pozwala na bardziej świadome i skuteczne prowadzenie kolejnych projektów informatycznych. Analiza zakończonych projektów jest szczególnie przydatna w projektowaniu architektury nowych rozwiązań. Krytyczne spojrzenie na własne dokonania pozwala uniknąć błędów, zwiększyć wydajność czy poprawić jakość prowadzenia kolejnych projektów. Dokonanie zestawienia porównawczego koncepcji sieci semantycznych z konkretnymi wdrożeniami pozwala na rzetelną ocenę użyteczności tej technologii. Dodatkowo jeśli dodane do tego będą koszty dodatkowe jakie należało ponieść związane z adaptacją nowej technologii do warunków produkcyjnych oraz przełamywanie zwykłego w takich przypadkach strachu przed nowym, dokonane podsumowanie będzie pełne. Autorzy już na wstępie pragną podkreślić, że artykuł, mimo włożonego wysiłku i staranności, przedstawia ocenę subiektywną, ukształtowaną przez otoczenie naukowoprzemysłowe w jakim funkcjonują autorzy w ramach swojego życia zawodowego. Ponadto należy podkreślić, że autorzy patrzyli na technologie semantyczne jako, ogólnie rzecz ujmując, programiści. 2. Idea sieci semantycznych Przed sieciami semantycznymi w ujęciu informatycznym stawiano jako główny cel rewolucję lub co najmniej zmianę sposobu korzystania i wykorzystania sieci Internet. W domyśle zmiana miała prowadzić do pełniejszego, wszechstronnego i interdyscyplinarnego wykorzystania zgromadzonych i istniejących w Internecie danych. Motywacją, która prowadziła do wyznaczenia takiego celu była obserwacja, że współczesny Internet przeznaczony jest przede wszystkim dla ludzi. Fakt ten przejawia się dwojako. Po pierwsze z medium naukowego Internet stał się medium powszechnym i popularnym, a po drugie treści i dane w przepływające przez sieć Internet zorganizowane są w formy umożliwiające ich prezentację. Kluczowy jest wygląd i forma prezentacji, a nie same dane. Takie podejście do danych, powoduje brak formalnej struktury opisującej dane. Strukturalizacja danych dokonana w oparciu o jakiś standard, pozwala przetwarzać dane maszynowo i automatycznie. W szerszej perspektywie pozwala to myśleć o szerokiej integracji dostępnych danych i o rozwoju przetwarzających je aplikacji. W takiej sytuacji, przy braku struktur danych, komputery i autonomiczne programy komputerowe służyły do przeglądania, gromadzenia i wykorzystania danych, ale samo wnioskowanie i wytwarzanie nowych

3 Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG 3 danych na podstawie danych istniejących było po stronie użytkowników. Automatyczne wnioskowanie nie bez istnienia jakiś formalnych struktur nie mogło się rozwinąć. Sieci semantyczne miały więc na celu wprowadzenie swego rodzaju kompromisu pozwalającego prezentować dane w akceptowalnej przez człowieka formie graficznej uzupełnionej o dane w formie strukturalnej zrozumiałe dla maszyn i nie wpływające na formę graficzną. Organizacja opisująca standardy opisu i przesyłu stron WWW W3C opublikowała szereg standardów pozwalających strukturalizować prezentowane na stronach WWW dane. Powstała więc infrastruktura do opisywania danych wiedzy, faktów, informacji. Składały się na nią kolejne standardy opisu wiedzy m.in: RDF 1, RDF-S 2, OWL 3. Równolegle, stymulowane przez pojawianie się semantycznych standardów rozwijało się również oprogramowanie do przeszukiwania tego rodzaju danych. Powstawały silniki do interpretacji tego rodzaju zapisu (Jena, Sesame), maszyny wnioskujące w oparciu o zapisane fakty (Pellet, Racer), maszyny opierające się o reguły itp. Zdefiniowano i zaimplementowano również języki oraz silniki przeszukiwania danych i zapytań analogiczne do języka SQL dla relacyjnych baz danych: SPARQL 4, SeRQL 5. Powstawały również narzędzia pozwalające na prowadzenie prac deweloperskich związanych z technologiami i opartymi o standardy semantyczne (Protege, Altova Semantic Works). Wszystkim tym działaniom infrastrukturalnym towarzyszyły pracy naukowe i popularno-naukowe, w których wyznaczane były kierunki rozwoju oraz pola zastosowań technologii semantycznych. Wszystkie te fakty razem tworzą rzeczywistą infrastrukturę sieci semantycznych pozwalającą na jej szerokie i powszechne wykorzystanie. Zastosowanie sieci semantycznych okazało się bardzo szerokie. Praktycznie w każdej dziedzinie informatyki można zdefiniować jakieś zastosowanie sieci semantycznych. Szczególnym obszarem zastosowań okazała się genetyka[1], która zaadoptowała formalny język opisu zależności pomiędzy bytami OWL jak również mechanizmy związane z regułami do opisu zależności między genami i wyszukiwania nowych faktów na bazie już zgromadzonych danych. Wizje dotyczące sieci semantycznych zawierały koncepcje zarządzania usługami sieciowymi przy wykorzystaniu semantyki. W związku z tym zostały stworzone standardy, których umożliwiały na stworzenie infrastruktury uzupełniającej pozwalające na semantycznie opisywanie i zarządzanie usług sieciowych. Zestaw standardów OWL-S 6, WSMO 7 pozwala na automatyczne dobieranie udostępnionych usług i ich kolejne wywoływanie. Mechanizm miał zapewnić automatyczną kompozycję, konwersję różnych formatów danych i dostosowywanie ich do potrzeb wykonania złożonych zadań z wykorzystaniem prostych podstawowych usług. 1 RDF: Resource Description Framework: 2 RDF-S: RDF Schema: 3 OWL: Web Ontology Language: 4 SPARQL Query Language for RDF: 5 Sesame Query Language: 6 OWL-S: Semantic Markup for Web Services: 7 WSMO: Web Service Modeling Ontology:

4 4 W. Górka M. Socha A. Piasecki Wspomniana wcześniej możliwość klasyfikacji przy wykorzystaniu standardów semantycznych jest jedna z cech szeroko pojmowanych technologii sieci semantycznych, które są najłatwiejsze do zrozumienia i tym samym do wykorzystania w zastosowaniach aplikacyjnych. Semantyczna klasyfikacja znalazła szerokie zastosowanie w systemach informatycznych. Główne zastosowania dotyczyły wykorzystania możliwości klasyfikacji, kategoryzacji różnego rodzaju danych oraz wnioskowania na podstawie tak zdefiniowanych struktur. Powstały również systemy udostępniające pewne usługi w sieci. Szczególnym przykładem mogą być biblioteki semantyczne udostępniające dane o zasobach zarówno o księgozbiorze jak i o materiałach w formie cyfrowej. Semantyka odegrała tu główną rolę w odpowiedniej kategoryzacji i przypisywaniu znaczników do treści tj. tagowaniu jak i w ustandaryzowaniu formatu opisu bibliograficznego (ontologie Dublin Core 1 ). Przez pewien czas aktywne były również pomysły i idee związane z publikowaniem informacji personalnych w ustandaryzowanej formie ontologia FOAF 2 do opisu osób, ontologia SIOC 3 do opisu grup projektowych itp. Idea opierała się na ustandaryzowanym formacie danych publikowanym w sieci możliwym do pobrania. Publikacja danych osobowych zakładała rozproszenie tych danych, tak by nie było konieczności utrzymywania jednego punktu centralnego zbierającego dane o wszystkich ale wiele punktów informacyjnych. Każdy punkt publikowałby swoje dane na własnej witrynie internetowej wraz z odnośnikami do tego samego typu danych u swoich znajomych w ten sposób budując semantyczną sieć informacji o osobach. Wraz ze wzrostem ilości danych semantycznie opisanych w sieci Internet powstały również wyszukiwarki semantyczne (np. Hakia) Jak podają twórcy tego serwisu, różnice w stosunku do innych wyszukiwarek nie semantycznych to przede wszystkim: możliwość uzyskiwania odpowiedzi wprost na zadane pytanie, a nie tylko całego dokumentu zawierającego potencjalnie taką odpowiedź, możliwość zadawania pytań w języku naturalnym. Wyszukiwarka stara się więc w jakimś stopniu zrozumieć treść, którą indeksuje i odpowiednio zakwalifikować wiedzę jaką dany dokument niesie ze sobą. Innym typem wyszukiwarki jest Swoogle. Jest to wyszukiwarka, której celem jest gromadzenie informacji na temat źródeł RDF publikowanych w Internecie zasobów w postaci plików RDF lub definicji ontologii. Wyszukiwarka indeksuje klasy, właściwości, instancje, metadane o ontologiach. Stosunkowo nowym trendem jest publikowanie danych w formacie RDF bezpośrednio z baz danych. Tego typu źródła danych maja tworzyć sieć (tzw. Linked Data [2]) wzajemnie powiązanych danych istniejących na różnych serwerach wiedza rozproszona pomiędzy wieloma serwerami. W ramach tej inicjatywy powstały narzędzia na przykład D2RQ czy Virtuoso wspomagające udostępnianie takich danych, ich przeglądanie i przeszukiwanie. 1 Dublin Core: 2 Friend of a Friend: 3 Semantically-Interlinked Online Communities:

5 Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG 5 3. Doświadczenia Instytutu EMAG Zainteresowanie technologiami semantycznymi w Instytucie Systemów Sterowania (który w kolejnych latach został skonsolidowany z Centrum EMAG, a później Instytutem Technik Innowacyjnych EMAG) pojawiło się mniej więcej w roku Miało to związek z poszukiwaniem rozwiązań technologicznych jakie można wykorzystać w realizacji systemu informatycznego, którego celem była integracja wielu różnych źródeł danych. Prowadzony w tym czasie projekt miał na celu rozwój zakończonego projektu związanego z brokerem usług sieciowych. Kontynuacją tego projektu (oraz znacznym rozszerzeniem na szerszą skalę) był projektu WKUP. Jednym z zagadnień do rozwiązania była integracja danych. Przyczyniła się ona do poszukiwań takich rozwiązań, które pozwoliłyby na zapewnienie dużej elastyczności rozwiązania jednoczesnym nadaniem znaczenia przepływającym przez system danym. Pierwsze doświadczenia wypadły bardzo pozytywnie i na ich podstawie powzięto decyzję wykorzystania technologii związanych z sieciami semantycznymi w projekcie WKUP Wirtualny Konsultant Usług Publicznych. Projekt WKUP w swojej pełnej nazwie wymuszał zastosowanie technik semantycznych w docelowym rozwiązaniu. Instytut EMAG był realizatorem części badawczej w projekcie WKUP. Część ta obejmowała wybór tych technologii semantycznych, które byłyby odpowiednie, a ich zastosowanie uzasadnione w realizacji celu projektu. Prace analityczne i projektorowe, analiza oczekiwanej od systemu funkcjonalności wyznaczyły zakres zastosowania sieci semantycznych. W finalnej, zrealizowanej architekturze systemu było kilka miejsc w których zostały użyte technologie semantyczne na różne sposoby. System pozwalał na wprowadzanie przez użytkownika opisu własnej sytuacji w języku naturalnym. Dostarczany opis mógł być stosunkowo swobodny i krótki, co implikowało jego niejednoznaczność. Zastosowane rozwiązania informatyczne umożliwiały analizować tego rodzaju wypowiedzi, określać sens wypowiedzi w kontekście usług publicznych jakie są właściwe (potrzebne, czy też niezbędne) w sytuacji w jakiej znalazł się użytkownik systemu WKUP. Analiza wypowiedzi była realizowana w oparciu ontologię SKOS opracowaną dla słownictwa związanego ze dziedziną administracji publicznej [3]. W dalszej części po przeanalizowaniu tekstu wypowiedzi w języku naturalnym w poszukiwaniu odpowiedzi były wykorzystane dwie warstwy ontologii dziedzinowa i szczegółowa. Przeszukiwanie danych semantyczny odbywało się przez interfejs SPARQL. Następnie uzyskane odpowiedzi ponownie były przearanżowane w graf reprezentujący wszystkie odpowiedzi związane w jakikolwiek sposób z zadanym przez użytkownika pytaniem. Ten kontekstowy graf był analizowany pod kątem kształtu tj. wzajemnych odległości węzłów i na tej podstawie odpowiedzi były hierarchizowane. Uszeregowane odpowiedzi były przedstawiane użytkownikowi. Podobną ścieżkę analizy pytań w języku naturalnym przeprowadzono z wykorzystaniem sieci neuronowych. W tym przypadku wyniki nie były zadowalające i ścieżkę tę zarzucono, dając pierwszeństwo rozwiązaniu opartemu o sieci semantyczne jako bardziej obiecującemu. Drugim miejscem gdzie wykorzystano technologie semantyczne był broker integrujący, moduł odpowiedzialny za odpowiednie skomponowanie usługi zbiorczej

6 6 W. Górka M. Socha A. Piasecki (z usług podstawowych) i nadzorowanie jej wykonania w celu zaspokojenia potrzeb użytkownika systemu. Moduł realizujący te funkcje wykorzystywał jako silnik implementację referencyjną WSMO czyli WSMX. Architektura systemu WKUP zakładała ze ciężar integracji źródeł danych zostanie rozproszony na szereg Web Serwisów, które semantycznie opisane mogły być zarządzane przez silnik WSMX. Silnik w oparciu o dane o użytkowniku i zidentyfikowane potrzeby wyszukiwał wśród dostępnych usług te, które są właściwe dla użytkownika, a następnie komponował proces, który miał doprowadzić do zaspokojenie wymagań użytkownika. W ramach procesu nie tylko były uruchamiane kolejne Web Serwisy ale również była przeprowadzana interakcja z użytkownikiem w celu zebrania dodatkowych danych niezbędnych do zakończenia procesu. Kolejnym miejscem zastosowania semantyki były tzw. ontoformularze[4]. Miały one na celu wspomóc użytkownika w wypełnianiu formularzy wymaganych przez różnego rodzaju procedury urzędowe. Ontoformularze bazowały na profilu użytkownika w ramach którego zapisywane były dane podane przez użytkownika w wypełnianych formularzach. Następnie dane te mogły być wykorzystywane w kolejnych formularzach. Mechanizm działał podobnie jak podpowiedzi oferowane przez przeglądarkę w różnych polach edycyjnych prezentowanych w serwisach Internetowych. W tym przypadku jednak dane gromadzone były w oparciu o ontologię. Przykładowo podanie nazwiska było odpowiednio klasyfikowane czy było to nazwisko, czy nazwisko rodowe, czy nazwisko któregoś z krewnych. Tak zgromadzone inteligentne dane mogły być równie inteligentnie podpowiadane w formularzach czyli w miejscu nazwiska rodowego podpowiadało się tylko wcześniej podane nazwisko rodowe. Problem zrozumienia wypowiedzi wprowadzanej w języku naturalnym został wykorzystany w projekcie realizowanym w Instytucie EMAG, dotyczącym udostępniania informacji o charakterze publicznym, osobom z dysfunkcjami wzroku i słuchu. Projekt infomat-e, po pozytywnych doświadczeniach w analizowaniu wypowiedzi w języku naturalnym w projekcie WKUP był drugim, w którym została wykorzystana ontologia SKOS [5]. W stosunku do pierwszego użycia zostało zmodyfikowane użycie ontologii. Na podstawie poprzednich doświadczeń prace nad budowaniem ontologii usystematyzowano, zostały również zmodyfikowane algorytmy obliczeniowe pozwalające określić grafa zawierający odpowiedzi systemu na zadane przez użytkownika pytanie. W trakcie prac nad udoskonaleniem modułu analizy wypowiedzi w języku naturalnym powstał edytor wspomagający budowanie ontologii. Wprowadzone zostały mechanizmy pozwalające na badanie stabilności udzielanych na podstawie sieci semantycznej odpowiedzi. Częścią systemu stały się pytania kompetencyjne, które pełniły dwie role. Po pierwsze stanowiły dokumentację, uszczegółowienie tej części ontologii, która zawierała odpowiedzi systemu, a po drugie były wykorzystywane w automatycznej ocenie całej ontologii. W ramach edytora powstałe moduł, który wykorzystując pytania kompetencyjne badał działanie systemu i dostarczał osobie budującej raporty z wykonanych testów. Inny aspekt technologii semantycznych został eksplorowany w projekcie CCMODE [6]. Jednym z celów projektu było dokonanie integracji danych w wielu źródeł. System realizowany w ramach projektu miał pełnić rolę integratora istniejących

7 Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG 7 systemów tworzących środowisko rozwojowe produktów informatycznych[7]. Jednak nie chodziło tylko o samą integrację danych, ale o możliwość redystrybucji danych do podsystemów CCMODE w taki sposób by dane były aktualne, a fakt rozproszenia danych między różne źródłowe bazy danych nie ograniczał w żaden sposób przeszukiwania. Wymagania wynikające z architektury systemu zostały zaspokojone przez stworzenie wirtualnej przestrzeni danych przy wykorzystaniu silnika realizującego ideę semantycznej integracji danych. Użycie semantycznego silnika integrującego wymagało by została stworzona ontologia opisująca wszystkie dane jakie miały być umieszczone w wirtualne wspólnej przestrzeni. Razem z ontologią opisującą dane istotne dla systemu została stworzona ontologia mapująca pozwalająca na włączenie relacyjnych baz danych i nadanie znaczenia. Zaletą zastosowania silnika semantycznego było zapewnienie interfejsu SPARQL dzięki, któremu było możliwe budowanie skomplikowanych zapytań do wirtualnej bazy. Analiza użyteczności integracji semantycznej, i sposobów realizacji tej idei była przeprowadzona w ramach pracy statutowej Instytutu EMAG. Prócz analizy użyteczności został dokonany przegląd możliwych rozwiązań. Przeprowadzone zostały podstawowe testy oprogramowań dostarczających możliwości integracji. W ramach pracy zostały również różne sposoby realizacji integracji i tworzenia wspólnych przestrzeni danych. Również takich gdzie w wyniku integracji powstawała wirtualna relacyjna baza danych. Efektem pracy statutowej było wypracowanie metodyki ATOM [8], która wskazuje kolejne kroki jakie należy podejmować w przypadku stosowania integracji semantycznej. Osoby zajmujące się w Instytucie EMAG brały udział w konferencjach naukowych gdzie były przedstawiane osiągnięcia w dziedzinie semantyki oraz poszukiwano inspiracji i pomysłów gdzie i w jaki sposób wykorzystać potencjału jaki niesie za sobą sieć semantyczna. Udział w konferencjach oraz doświadczenia zdobyte w trakcie realizacji projektów, w których pojawiała się semantyka zaowocowały pomysłem na stworzenie wirtualnego laboratorium, które umożliwiłoby dogłębne eksplorowanie technologii semantycznych. Pomysł ten został zrealizowany w projekcie dofinansowany ze środków publicznych na inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki w ramach działania 2.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt o nazwie Wirtualna platforma Laboratorium Technik Semantycznych [9] był realizowany w latach Projekt Wirtualna platforma Laboratorium Technik Semantycznych został zrealizowany z myślą o zwiększeniu innowacyjności polskiej nauki poprzez udostępnienie nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej umożliwiającej prowadzenie wspólnych badań w zakresie technik semantycznych. Celem działalności Laboratorium jest dostarczenie polskiej społeczności naukowej środowiska umożliwiającego realizację prac badawczych i projektów rozwojowych. Laboratorium LTS ma postać zbioru połączonych, z wykorzystaniem sieci komunikacyjnych, węzłów obliczeniowych. Wirtualne laboratorium powstało w oparciu o istniejącą i funkcjonującą infrastrukturę sieci Internet. Laboratorium LTS dostarcza zasoby informatyczne, zarówno software i hardware, które mogą być użyte w realizacji projektów oraz w trakcie prowadzenia badań, szczególnie takich związanych z technologiami semantycznymi. Zasoby

8 8 W. Górka M. Socha A. Piasecki Laboratorium zostały tak skomponowane by projekty dotyczące technik semantycznych nie były obciążone poszukiwaniem i uruchamianiem niezbędnego oprogramowania narzędziowego. 4. Sieci semantyczne po latach Podane przykłady zastosowania pokazują, że sieci semantyczne znalazły szerokie pole zastosowań. Jest to jednak zastosowanie w dużej mierze odbiegające od pierwotnej idei, jaką było udoskonalenie Internetu i zautomatyzowanie akwizycji danych i uruchamianie różnego rodzaju usług transakcji. Należy zauważyć również, że sieci semantyczne są nadal zagadnieniem niszowym. Wskazuje na to przede wszystkim mała ilość narzędzi i oprogramowania komercyjnego. Innym ciekawym parametrem wskazującym na dojrzałość i zainteresowanie dana technologią może być liczba ofert pracy na stanowiska wymagające znajomości sieci semantycznych, formatu RDF, języka SPARQL itp. W porównaniu z takimi technologiami jak XML, SQL, HTML są to śladowe ilości zainteresowania, w większości wymieniane przez ośrodki badawcze i akademickie. Sieci semantyczne miały zrewolucjonizować Internet by uczynić z niego bardziej wydajne narzędzie. Można zadać pytanie czy po kilku latach sieci semantyczne pozostawiły jakiś wkład lub czy wpłynęły jakoś na usługi oferowane w Internecie. Sieci semantyczne zakładały duże rozproszenie danych i usług i miały za zadanie wspomagać poruszanie się wśród tych rozproszonych danych. Po latach okazało się jednak, że duzi gracze zdominowali Internet w wielu dziedzinach. Przykładem może być idea publikowania informacji personalnych w formacie FOAF i budowanie powiązań pomiędzy użytkownikami. Idea ta została praktycznie w całości wyparta przez Facebook i inne portale społecznościowe, w których dane osobowe, powiązania, relacje między użytkownikami gromadzone są centralnie w jednej usłudze. Jednak i tutaj pomysły z Semantic Web znalazły swoje zastosowanie. W Facebook możliwe jest definiowanie własnych relacji i sieci opisujących różne dane o użytkowniku [10]. W ten sposób rozszerzono standardową właściwość Like it o dowolne możliwe do zdefiniowania przez twórców aplikacji działających na platformie Facebook. Taki sposób strukturalnego gromadzenia danych o użytkownikach jest ideą zaczerpniętą z sieci semantycznych definiowania grafów opisujących dane na zasadzie subject predicate object. Na przykładzie Facebook a można zauważyć, że idea Semantic Web promująca rozproszone dane nie sprawdziła się w praktyce. Po części wynikało to z mało praktycznego podejścia z punktu widzenia użytkownika, a po części ze względu na brak poparcia biznesowego dla tego typu rozwiązania. W dziedzinie wyszukiwarek nadal prym wiedzie wyszukiwarka Google. Wprowadza ona stopniowo udoskonalenia tak by poza zwykłym indeksowaniem treści stron internetowych wprowadzać możliwość zrozumienia niektórych elementów strony WWW. Google jako duży gracz na rynku ma możliwość promowania pewnych rozwiązań w zakresie oznaczania znaczenia treści na indeksowanych stronach. Publikując pewne zalecenia dla twórców stron promuje różnego rodzaju rozwiązania

9 Sieci semantyczne dotychczasowe doświadczenia i perspektywy rozwoju w ocenie Instytutu EMAG 9 w tym zakresie. Google nie zdecydował się jednak promować standardów typu RDF, RDF-S, OWL itp. czyli osobne pliki reprezentujące treść w ustrukturyzowanej formie. Promowane są natomiast standardy takie jak Microformats, RDFa, które osadzane są bezpośrednio w kodzie strony internetowej. Nową inicjatywą różnych wyszukiwarek (m.in. Google, Bing, Yahoo!) jest inicjatywa schema.org 1 wskazująca jak oznaczać na stronach internetowych w kodzie HTML różnego rodzaju dane. W inicjatywie widać pewne nawiązania do Semantic Web ale nie zdecydowano się promować takich standardów jak RDF lub OWL. Jak widać standardy RDF, RDF-S, OWL nie przyjęły się powszechnie. Są wprawdzie wykorzystywane w różnych zastosowaniach gdyż stanowią dość elastyczną i wygodną formę przechowywania danych wiedzy. Są jednak zbyt skomplikowane i wymagające specjalistycznej wiedzy, co jest barierą do ich upowszechnienia. Również infrastruktura i narzędzia do wyszukiwania i komponowania procesów nie przyjęły się w zastosowaniach komercyjnych. Projekt WSMO przestał być rozwijany. Wykorzystanie go wymagało olbrzymiej wiedzy, było również bardzo złożone i skomplikowane. Architektura rozwiązania była również dość skomplikowana. Słabością zarówno WSMO jak i innych rozwiązań np. OWL-S było również skupienie się na kompozycji i wyszukiwaniu usług sieciowych ściśle związanych z technologią Web Services. Niestety wydaje się, że usługi sieciowe wyewoluowały w kierunku usług sieciowych reprezentowanych przez serwisy REST znacznie bardziej elastycznymi i prostszymi do wykorzystania (chociaż znacznie mniej obudowany definicjami i standardami). 5. Podsumowanie Rozwój technologii semantycznych przebiega nieco inaczej niż było to oczekiwane. Włożono wiele pracy w różne narzędzia, specyfikacje, infrastrukturę związaną z semantyką. Przeprowadzonych zostało wiele projektów naukowych i wdrożeniowych opierających się lub wspierających rozwój sieci semantycznych. Pomysł jednak nie przyjął się w globalnej sieci Internet w takim stopniu jak było to oczekiwane. Wciąż poszukane są nowe sposoby zagospodarowania dotychczasowych wyników prac i pomysłów. Często są one adoptowane do istniejących już rozwiązań, ale w nieco innym ujęciu niż początkowo było to planowane. W przypadku działalności Instytutu EMAG w dziedzinie sieci semantycznych, zdajemy sobie sprawę, że nie jesteśmy globalnym graczem. Jesteśmy przez to skazani na ruchy większych graczy w zakresie, jaki wytyczą dla standardów w globalnej sieci Internet. Jednak wykorzystanie sieci semantycznych (lub częściej infrastruktury, który ta idea wytworzyła) jest możliwe i przydatne w różnych aplikacjach i systemach wewnętrznych. Dodanie różnego typu rozwiązań związanych z sieciami semantycznymi wnosi dużą wartość dodaną dla tworzonej aplikacji lub systemu. Efekt ten można zauważyć w następujących dziedzinach: organizacja danych 1

10 10 W. Górka M. Socha A. Piasecki o skomplikowanej i niejednorodnej strukturze, ujednolicenie różnych struktur danych, potrzeba ułatwienia dostępu do danych dla zwykłych użytkowników, wprowadzenie do systemu lub aplikacji komponentów związanych z przetwarzaniem języka naturalnego. Z dotychczasowych doświadczeń wynika również to by działania związane z sieciami semantycznymi nie klasyfikować wąsko zamykając się jedynie w tej dziedzinie. Same sieci semantyczne są dość wąską dziedziną, która tak naprawdę ma sens w powiązaniu z większą całością i w takiej perspektywie trzeba ją stosować. LITERATURA 1. Liviu Badea: Semantic Web Reasoning for Analyzing Gene Expression Profiles, Principles and Practice of Semantic Web Reasoning Lecture Notes in Computer Science 2006, Volume 4187, pp Bizer, Christian, Heath, Tom and Berners-Lee, Tim: Linked Data - the story so far. International Journal on Semantic Web and Information Systems, , (3), Górka W., Socha M., Piasecki A., Gańko J.: Intermediate information layer. The use of the SKOS ontology to create information about e-resources provided by the public administration. 2008, AAIA Wisła. 4. Bownik Ł., Górka W., Piasecki A.: Automatic Form Filling, In: Engineering the Computer Science and IT, 2009, IN-Tech Vienna. 5. Górka W., Socha M., Piasecki A., Sitek B.: System informacji publicznej dla osób z dysfunkcjami narządów wzroku i słuchu INFOMAT-E 2010, AAIA Wisła. 6. Białas A.: Projekt budowy środowiska do rozwoju, wytwarzania i utrzymywania produktów informatycznych o podwyższonych wymaganiach bezpieczeństwa: Zastosowanie wzorców projektowych w konstruowaniu zabezpieczeń informatycznych zgodnych ze standardem Common Criteria. Instytut Technik Innowacyjnych EMAG, Katowice 2011, s Socha M., Górka W.: Building an integrated development environment using open source freeware tools, based on CCMODE project experience: Internet in the Information Society. Computer systems architecture and security. Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza Piasecki A., Górka W., Szymocha A.: Semantyczna integracja systemów informatycznych oraz zarządzanie wiedza w organizacjach: Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym 09, s. 305, Akademia Ekonomiczna, Katowice Piasecki A., Pałka A.: Wykorzystanie wirtualnej platformy Laboratorium Technik Semantycznych LTS w nauce i dydaktyce: Internet w Społeczeństwie Informacyjnym zastosowania Internetu i systemów komputerowych, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza Weaver J., Tarjan P.: Facebook Linked Data via the Graph API. Semantic Web. IOS Press, Volume 4, Number 3 / 2013

Instytut Technik Innowacyjnych Semantyczna integracja danych - metody, technologie, przykłady, wyzwania

Instytut Technik Innowacyjnych Semantyczna integracja danych - metody, technologie, przykłady, wyzwania Instytut Technik Innowacyjnych Semantyczna integracja danych - metody, technologie, przykłady, wyzwania Michał Socha, Wojciech Górka Integracja danych Prosty export/import Integracja 1:1 łączenie baz danych

Bardziej szczegółowo

Semantic Web Internet Semantyczny

Semantic Web Internet Semantyczny Semantic Web Internet Semantyczny Semantyczny Internet - Wizja (1/2) Pomysłodawca sieci WWW - Tim Berners-Lee, fizyk pracujący w CERN Jego wizja sieci o wiele bardziej ambitna niż istniejąca obecnie (syntaktyczna)

Bardziej szczegółowo

3 grudnia Sieć Semantyczna

3 grudnia Sieć Semantyczna Akademia Górniczo-Hutnicza http://www.agh.edu.pl/ 1/19 3 grudnia 2005 Sieć Semantyczna Michał Budzowski budzow@grad.org 2/19 Plan prezentacji Krótka historia Problemy z WWW Koncepcja Sieci Semantycznej

Bardziej szczegółowo

Architektury i protokoły dla budowania systemów wiedzy - zadania PCSS w projekcie SYNAT

Architektury i protokoły dla budowania systemów wiedzy - zadania PCSS w projekcie SYNAT Architektury i protokoły dla budowania systemów wiedzy - zadania PCSS w projekcie SYNAT A. Dudczak, C. Mazurek, T. Parkoła, J. Pukacki, M. Stroiński, M. Werla, J. Węglarz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe

Bardziej szczegółowo

Systemy ekspertowe. System ekspertowy wspomagający wybór zestawu komputerowego w oparciu o ontologie i system wnioskujący RacerPro

Systemy ekspertowe. System ekspertowy wspomagający wybór zestawu komputerowego w oparciu o ontologie i system wnioskujący RacerPro Systemy ekspertowe System ekspertowy wspomagający wybór zestawu komputerowego w oparciu o ontologie i system wnioskujący RacerPro Autorzy: 1 Wstęp Wybór zestawu komputerowego, ze względu na istnienie wielu

Bardziej szczegółowo

OfficeObjects e-forms

OfficeObjects e-forms OfficeObjects e-forms Rodan Development Sp. z o.o. 02-820 Warszawa, ul. Wyczółki 89, tel.: (+48-22) 643 92 08, fax: (+48-22) 643 92 10, http://www.rodan.pl Spis treści Wstęp... 3 Łatwość tworzenia i publikacji

Bardziej szczegółowo

Infrastruktura bibliotek cyfrowych

Infrastruktura bibliotek cyfrowych Infrastruktura bibliotek cyfrowych w sieci PIONIER C. Mazurek, M.Stroiński, M.Werla, J.Węglarz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Polskie Biblioteki Cyfrowe, Poznań, 25.11.2008r. Polski Internet

Bardziej szczegółowo

STUDIA I MONOGRAFIE NR

STUDIA I MONOGRAFIE NR STUDIA I MONOGRAFIE NR 21 WYBRANE ZAGADNIENIA INŻYNIERII WIEDZY Redakcja naukowa: Andrzej Cader Jacek M. Żurada Krzysztof Przybyszewski Łódź 2008 3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 7 SYSTEMY AGENTOWE W E-LEARNINGU

Bardziej szczegółowo

Wirtualny Konsultant Usług Publicznych Interoperacyjność

Wirtualny Konsultant Usług Publicznych Interoperacyjność Wirtualny Konsultant Usług Publicznych Interoperacyjność ść oraz techniki semantyczne w administracji publicznej Część I wizja Dariusz Woźniak Stowarzyszenie Miasta w Internecie Część II projekt Jerzy

Bardziej szczegółowo

Lingwistyczny system definicyjny wykorzystujący korpusy tekstów oraz zasoby internetowe.

Lingwistyczny system definicyjny wykorzystujący korpusy tekstów oraz zasoby internetowe. Lingwistyczny system definicyjny wykorzystujący korpusy tekstów oraz zasoby internetowe. Autor: Mariusz Sasko Promotor: dr Adrian Horzyk Plan prezentacji 1. Wstęp 2. Cele pracy 3. Rozwiązanie 3.1. Robot

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych

Wykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych Wykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych dr inż. Adam Iwaniak Infrastruktura Danych Przestrzennych w Polsce i Europie Seminarium, AR Wrocław

Bardziej szczegółowo

Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie

Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie Projekt dotyczy stworzenia zintegrowanego, modularnego systemu informatycznego wspomagającego zarządzanie pracownikami i projektami w firmie informatycznej. Zadaniem systemu jest rejestracja i przechowywanie

Bardziej szczegółowo

epuap Opis standardowych elementów epuap

epuap Opis standardowych elementów epuap epuap Opis standardowych elementów epuap Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI...

Bardziej szczegółowo

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Zastosowań Informatyki w Zarządzaniu Zakład Zarządzania Technologiami Informatycznymi Model referencyjny Open Source dla dr hab. inż. Cezary

Bardziej szczegółowo

Narzędzia Informatyki w biznesie

Narzędzia Informatyki w biznesie Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście

Bardziej szczegółowo

Web 3.0 Sieć Pełna Znaczeń (Semantic Web) Perspektywy dla branży motoryzacyjnej i finansowej. Przyjęcie branżowe EurotaxGlass s Polska 10 luty 2012

Web 3.0 Sieć Pełna Znaczeń (Semantic Web) Perspektywy dla branży motoryzacyjnej i finansowej. Przyjęcie branżowe EurotaxGlass s Polska 10 luty 2012 Web 3.0 Sieć Pełna Znaczeń (Semantic Web) Perspektywy dla branży motoryzacyjnej i finansowej Przyjęcie branżowe EurotaxGlass s Polska 10 luty 2012 Web 3.0 - prawdziwa rewolucja czy puste hasło? Web 3.0

Bardziej szczegółowo

Automatyzacja procesu tworzenia i zarządzania Wirtualnymi Organizacjami w oparciu o wiedzę w zastosowaniu do architektur zorientowanych na usługi

Automatyzacja procesu tworzenia i zarządzania Wirtualnymi Organizacjami w oparciu o wiedzę w zastosowaniu do architektur zorientowanych na usługi IT-SOA Automatyzacja procesu tworzenia i zarządzania Wirtualnymi Organizacjami w oparciu o wiedzę w zastosowaniu do architektur zorientowanych na usługi Dariusz Król, W. Funika, B. Kryza, R. Słota, J.

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Modeling and analysis of computer systems Kierunek: Informatyka Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: Poziom kwalifikacji: obowiązkowy

Bardziej szczegółowo

Ogólnie o ABG. www.abg.com.pl

Ogólnie o ABG. www.abg.com.pl Producent oprogramowania Wirtualny Konsultant Usług Publicznych jako nowatorski sposób komunikacji z Klientem Jarosław Jastrzębski Kołobrzeg, 19 listopada 2009 www.abg.com.pl 1 Ogólnie o ABG Ponad 22 lata

Bardziej szczegółowo

1. WYMAGANIA WSTĘPNE W ZAKRESIE WIEDZY, UMIEJĘTNOŚCI I INNYCH KOMPETENCJI

1. WYMAGANIA WSTĘPNE W ZAKRESIE WIEDZY, UMIEJĘTNOŚCI I INNYCH KOMPETENCJI KARTA PRZEDMIOTU przedmiotu Stopień studiów i forma Rodzaj przedmiotu Grupa kursów Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte na modelowaniu warsztaty Studia podyplomowe Obowiązkowy NIE Wykład Ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Dodatkowo, w przypadku modułu dotyczącego integracji z systemami partnerów, Wykonawca będzie przeprowadzał testy integracyjne.

Dodatkowo, w przypadku modułu dotyczącego integracji z systemami partnerów, Wykonawca będzie przeprowadzał testy integracyjne. Załącznik nr 1a do Zapytania ofertowego nr POIG.08.02-01/2014 dotyczącego budowy oprogramowania B2B oraz dostawcy sprzętu informatycznego do projektu pn. Budowa systemu B2B integrującego zarządzanie procesami

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH. Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne

Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH. Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Kierunek: Informatyka Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach specjalności:

Bardziej szczegółowo

Ontologie, czyli o inteligentnych danych

Ontologie, czyli o inteligentnych danych 1 Ontologie, czyli o inteligentnych danych Bożena Deka Andrzej Tolarczyk PLAN 2 1. Korzenie filozoficzne 2. Ontologia w informatyce Ontologie a bazy danych Sieć Semantyczna Inteligentne dane 3. Zastosowania

Bardziej szczegółowo

Katedra Inżynierii Oprogramowania Tematy prac dyplomowych inżynierskich STUDIA NIESTACJONARNE (ZAOCZNE)

Katedra Inżynierii Oprogramowania Tematy prac dyplomowych inżynierskich STUDIA NIESTACJONARNE (ZAOCZNE) Katedra Inżynierii Oprogramowania Tematy prac dyplomowych inżynierskich STUDIA NIESTACJONARNE (ZAOCZNE) Temat projektu/pracy dr inż. Wojciech Waloszek Grupowy system wymiany wiadomości. Zaprojektowanie

Bardziej szczegółowo

Karta opisu przedmiotu Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte o modelowanie warsztaty

Karta opisu przedmiotu Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte o modelowanie warsztaty Karta opisu przedmiotu Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte o modelowanie warsztaty przedmiotu Stopień studiów i forma: Rodzaj przedmiotu Kod przedmiotu Grupa kursów Zaawansowane techniki analizy

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Inżynieria Biomedyczna Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy moduł specjalności informatyka medyczna Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium PROGRAMOWANIE INTERNETOWE Internet Programming

Bardziej szczegółowo

Zdalne monitorowanie i zarządzanie urządzeniami sieciowymi

Zdalne monitorowanie i zarządzanie urządzeniami sieciowymi Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Matematyki i Informatyki Wydział Fizyki, Astronomii i Infomatyki Stosowanej Piotr Benetkiewicz Nr albumu: 168455 Praca magisterska na kierunku Informatyka

Bardziej szczegółowo

Tester oprogramowania 2014/15 Tematy prac dyplomowych

Tester oprogramowania 2014/15 Tematy prac dyplomowych Tester oprogramowania 2014/15 Tematy prac dyplomowych 1. Projekt i wykonanie automatycznych testów funkcjonalnych wg filozofii BDD za pomocą dowolnego narzędzia Jak w praktyce stosować Behaviour Driven

Bardziej szczegółowo

ROZWÓJ SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI W PERSPEKTYWIE "PRZEMYSŁ 4.0"

ROZWÓJ SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI W PERSPEKTYWIE PRZEMYSŁ 4.0 ROZWÓJ SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI W PERSPEKTYWIE "PRZEMYSŁ 4.0" Dr inż. Andrzej KAMIŃSKI Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej Kolegium Analiz Ekonomicznych Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

Bardziej szczegółowo

OfficeObjects e-forms

OfficeObjects e-forms OfficeObjects e-forms Rodan Development Sp. z o.o. 02-820 Warszawa, ul. Wyczółki 89, tel.: (+48-22) 643 92 08, fax: (+48-22) 643 92 10, http://www.rodan.pl Spis treści Wstęp... 3 Łatwość tworzenia i publikacji

Bardziej szczegółowo

P.2.1 WSTĘPNA METODA OPISU I

P.2.1 WSTĘPNA METODA OPISU I 1 S t r o n a P.2.1 WSTĘPNA METODA OPISU I ZNAKOWANIA DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ W POSTACI ELEKTRONICZNEJ P.2. REKOMENDACJA OPISU I OZNAKOWANIA DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ W POSTACI ELEKTRONICZNEJ 2 S t r o n a

Bardziej szczegółowo

Zintegrowany system usług dla nauki etap II (ZSUN II)

Zintegrowany system usług dla nauki etap II (ZSUN II) Zintegrowany system usług dla nauki etap II (ZSUN II) Ośrodek Przetwarzania Informacji Państwowy Instytut Badawczy Jarosław Protasiewicz jaroslaw.protasiewicz@opi.org.pl Warszawa, 5 czerwca 2017 r. Geneza

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INFORMATYKA Stopień studiów: STUDIA II STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK TECHNICZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK TECHNICZNYCH Dyscyplina

Bardziej szczegółowo

Opis merytoryczny. Cel Naukowy

Opis merytoryczny. Cel Naukowy WNIOSEK O PORTFOLIO: Opracowanie koncepcji organizacji systemów zarządzania energią EMS w systemach automatyki budynkowej i analiza ich wpływu na efektywność energetyczną budynków Autorzy: Jakub Grela,

Bardziej szczegółowo

Praca magisterska Jakub Reczycki. Opiekun : dr inż. Jacek Rumiński. Katedra Inżynierii Biomedycznej Wydział ETI Politechnika Gdańska

Praca magisterska Jakub Reczycki. Opiekun : dr inż. Jacek Rumiński. Katedra Inżynierii Biomedycznej Wydział ETI Politechnika Gdańska System gromadzenia, indeksowania i opisu słownikowego norm i rekomendacji Praca magisterska Jakub Reczycki Opiekun : dr inż. Jacek Rumiński Katedra Inżynierii Biomedycznej Wydział ETI Politechnika Gdańska

Bardziej szczegółowo

Biorąc udział w projekcie, możesz wybrać jedną z 8 bezpłatnych ścieżek egzaminacyjnych:

Biorąc udział w projekcie, możesz wybrać jedną z 8 bezpłatnych ścieżek egzaminacyjnych: Egzaminy na plus Stres na minus! Zdawaj bezpłatne egzaminy Microsoft, Linux, C++ z nami i zadbaj o swoją karierę. Oferujemy Ci pierwsze certyfikaty zawodowe w Twojej przyszłej karierze, które idealnie

Bardziej szczegółowo

Założenia i stan realizacji projektu epuap2

Założenia i stan realizacji projektu epuap2 Założenia i stan realizacji projektu epuap2 Michał Bukowski Analityk epuap Serock, 28 października 2009 r. Agenda 1. Projekt epuap - cele i zakres. 2. Zrealizowane zadania w ramach epuap. 3. Projekt epuap2

Bardziej szczegółowo

Międzyplatformowy interfejs systemu FOLANessus wykonany przy użyciu biblioteki Qt4

Międzyplatformowy interfejs systemu FOLANessus wykonany przy użyciu biblioteki Qt4 Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Matematyki i Informatyki Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Agnieszka Holka Nr albumu: 187396 Praca magisterska na kierunku Informatyka

Bardziej szczegółowo

SPINACZ.edu.pl platforma współpracy nauki z biznesem w zakresie innowacyjnych rozwiązań informatycznych

SPINACZ.edu.pl platforma współpracy nauki z biznesem w zakresie innowacyjnych rozwiązań informatycznych SPINACZ.edu.pl platforma współpracy nauki z biznesem w zakresie innowacyjnych rozwiązań informatycznych Poznańska Impreza Wolnego Oprogramowania Poznań, 3 grudnia 2011 Rafał Brzychcy rafal.brzychcy@fwioo.pl

Bardziej szczegółowo

Internetowa ogólnopolska baza informatycznych projektów badawczych otwartej innowacji Platforma współpracy SPINACZ 1/46

Internetowa ogólnopolska baza informatycznych projektów badawczych otwartej innowacji Platforma współpracy SPINACZ 1/46 Internetowa ogólnopolska baza informatycznych projektów badawczych otwartej innowacji Platforma współpracy SPINACZ 1/46 Projekt jest współfinansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM 8,9: BAZA DANYCH MS-ACCESS

LABORATORIUM 8,9: BAZA DANYCH MS-ACCESS UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI INSTYTUT INFORMATYKI I ELEKTROTECHNIKI ZAKŁAD INŻYNIERII KOMPUTEROWEJ Przygotowali: mgr inż. Arkadiusz Bukowiec mgr inż. Remigiusz Wiśniewski LABORATORIUM 8,9: BAZA DANYCH MS-ACCESS

Bardziej szczegółowo

Efekt kształcenia. Wiedza

Efekt kształcenia. Wiedza Efekty dla studiów drugiego stopnia profil ogólnoakademicki na kierunku Informatyka na specjalności Przetwarzanie i analiza danych, na Wydziale Matematyki i Nauk Informacyjnych, gdzie: * Odniesienie oznacza

Bardziej szczegółowo

CENTRUM PROJEKTÓW INFORMATYCZNYCH MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI

CENTRUM PROJEKTÓW INFORMATYCZNYCH MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI CENTRUM PROJEKTÓW INFORMATYCZNYCH MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI Instrukcja użytkownika Narzędzie do modelowania procesów BPEL Warszawa, lipiec 2009 r. UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ

Bardziej szczegółowo

Kraków, 2 kwietnia 2004 r.

Kraków, 2 kwietnia 2004 r. Realizacja projektu Rozbudowa systemów elektronicznej administracji w Małopolsce w kontekście Wrót Małopolski oraz E-PUAP Kraków, 2 kwietnia 2004 r. 1 Agenda Podstawowe założenia Miejsce Wrót Małopolski

Bardziej szczegółowo

TWÓJ BIZNES. Nasz Obieg Dokumentów

TWÓJ BIZNES. Nasz Obieg Dokumentów 1 Innowacyjny System Elektronicznego Obiegu Dokumentów i Spraw opracowany przez firmę WASKO S.A., na podstawie wieloletnich doświadczeń zdobytych na rynku systemów teleinformatycznych. TWÓJ BIZNES Nasz

Bardziej szczegółowo

JAK OPTYMALNIE DOBRAĆ ODPOWIEDNIE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE?

JAK OPTYMALNIE DOBRAĆ ODPOWIEDNIE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE? K O N F E R E N C J A I N F O S H A R E 2 0 0 7 G d a ń s k 25-26.04.2007 JAK OPTYMALNIE DOBRAĆ ODPOWIEDNIE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE? Zespół Zarządzania Technologiami Informatycznymi Prezentacja dr inż.

Bardziej szczegółowo

Koncepcja wirtualnego uniwersytetu z wykorzystaniem technologii semantycznej. Ilona Pawełoszek Tomasz Turek Politechnika Częstochowska

Koncepcja wirtualnego uniwersytetu z wykorzystaniem technologii semantycznej. Ilona Pawełoszek Tomasz Turek Politechnika Częstochowska Koncepcja wirtualnego uniwersytetu z wykorzystaniem technologii semantycznej Ilona Pawełoszek Tomasz Turek Politechnika Częstochowska Definicja wirtualnego uniwersytetu: Wirtualny > istniejący w przestrzeni

Bardziej szczegółowo

SOA Web Services in Java

SOA Web Services in Java Wydział Informatyki i Zarządzania Wrocław,16 marca 2009 Plan prezentacji SOA 1 SOA 2 Usługi Przykłady Jak zacząć SOA Wycinek rzeczywistości Problemy zintegrowanych serwisów : Wycinek Rzeczywistości Zacznijmy

Bardziej szczegółowo

DLA SEKTORA INFORMATYCZNEGO W POLSCE

DLA SEKTORA INFORMATYCZNEGO W POLSCE DLA SEKTORA INFORMATYCZNEGO W POLSCE SRK IT obejmuje kompetencje najważniejsze i specyficzne dla samego IT są: programowanie i zarządzanie systemami informatycznymi. Z rozwiązań IT korzysta się w każdej

Bardziej szczegółowo

Efekt kształcenia. Ma uporządkowaną, podbudowaną teoretycznie wiedzę ogólną w zakresie algorytmów i ich złożoności obliczeniowej.

Efekt kształcenia. Ma uporządkowaną, podbudowaną teoretycznie wiedzę ogólną w zakresie algorytmów i ich złożoności obliczeniowej. Efekty dla studiów pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki na kierunku Informatyka w języku polskim i w języku angielskim (Computer Science) na Wydziale Matematyki i Nauk Informacyjnych, gdzie: * Odniesienie-

Bardziej szczegółowo

ZAMAWIAJĄCY. CONCEPTO Sp. z o.o.

ZAMAWIAJĄCY. CONCEPTO Sp. z o.o. Grodzisk Wielkopolski, dnia 11.02.2013r. ZAMAWIAJĄCY z siedzibą w Grodzisku Wielkopolskim (62-065) przy ul. Szerokiej 10 realizując zamówienie w ramach projektu dofinansowanego z Programu Operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1. Specyfikacja techniczna portalu internetowego Łódź, 15.10.2012 r.

Załącznik nr 1. Specyfikacja techniczna portalu internetowego Łódź, 15.10.2012 r. Załącznik nr 1. Specyfikacja techniczna portalu internetowego Łódź, 15.10.2012 r. Stworzenie platformy internetowej na potrzeby projektu. 1 Wykonanie portalu internetowego na potrzeby e-usługi, obejmującego

Bardziej szczegółowo

Usługi analityczne budowa kostki analitycznej Część pierwsza.

Usługi analityczne budowa kostki analitycznej Część pierwsza. Usługi analityczne budowa kostki analitycznej Część pierwsza. Wprowadzenie W wielu dziedzinach działalności człowieka analiza zebranych danych jest jednym z najważniejszych mechanizmów podejmowania decyzji.

Bardziej szczegółowo

ROLA INTEROPERACYJNOŚCI W BUDOWIE CYFROWYCH USŁUG PUBLICZNYCH ORAZ W UDOSTĘPNIANIU ZASOBÓW OTWARTYCH DANYCH

ROLA INTEROPERACYJNOŚCI W BUDOWIE CYFROWYCH USŁUG PUBLICZNYCH ORAZ W UDOSTĘPNIANIU ZASOBÓW OTWARTYCH DANYCH ROLA INTEROPERACYJNOŚCI W BUDOWIE CYFROWYCH USŁUG PUBLICZNYCH ORAZ W UDOSTĘPNIANIU ZASOBÓW OTWARTYCH DANYCH Adam Iwaniak Instytut Geodezji i Geoinformatyki, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Wrocławski

Bardziej szczegółowo

Planowanie przestrzenne

Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne Powszechny, szybki dostęp do pełnej i aktualnej informacji planistycznej jest niezbędny w realizacji wielu zadań administracji publicznej. Digitalizacja zbioru danych planistycznych

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Profilowanie ruchu sieciowego w systemie GNU/Linux

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Profilowanie ruchu sieciowego w systemie GNU/Linux Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Matematyki i Informatyki Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Michał Ferliński Nr albumu: 187386 Praca magisterska na kierunku Informatyka

Bardziej szczegółowo

Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn

Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy Wydział Mechaniczny Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Bogdan ŻÓŁTOWSKI W pracy przedstawiono proces

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

Aplikacje internetowe i mobilne w zarządzaniu

Aplikacje internetowe i mobilne w zarządzaniu Aplikacje internetowe i mobilne w zarządzaniu WSB Bydgoszcz - Studia podyplomowe Opis kierunku Aplikacje Mobilne w Zarządzaniu- Studia w WSB w Bydgoszczy Rozwój Internetu, a zarazem technologii wspierających

Bardziej szczegółowo

Projekt przejściowy 2016/2017 BARTOSZ JABŁOŃSKI

Projekt przejściowy 2016/2017 BARTOSZ JABŁOŃSKI Projekt przejściowy 2016/2017 BARTOSZ JABŁOŃSKI Kto, co, jak i kiedy Kto? dr inż. Bartosz Jabłoński bartosz.jablonski@pwr.edu.pl s. P0.2, C-16 http://jablonski.wroclaw.pl O co chodzi? Celem przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Zaawansowane programowanie w języku C++

Zaawansowane programowanie w języku C++ Kod szkolenia: Tytuł szkolenia: C/ADV Zaawansowane programowanie w języku C++ Dni: 3 Opis: Uczestnicy szkolenia zapoznają się z metodami wytwarzania oprogramowania z użyciem zaawansowanych mechanizmów

Bardziej szczegółowo

Zastosowania aplikacji B2B dostępnych na rynku zalety aplikacji online

Zastosowania aplikacji B2B dostępnych na rynku zalety aplikacji online 2012 Zastosowania aplikacji B2B dostępnych na rynku zalety aplikacji online Sławomir Frąckowiak Wdrożenie systemu B2B Lublin, 25 października 2012 Aplikacje B2B do czego? Realizacja najważniejszych procesów

Bardziej szczegółowo

Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl

Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl Plan prezentacji Wprowadzenie UML Diagram przypadków użycia Diagram klas Podsumowanie Wprowadzenie Języki

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie kompetencjami pracowników

Zarządzanie kompetencjami pracowników Zarządzanie kompetencjami pracowników Kompetencje IT w dobie cyfryzacji i informatyzacji życia gospodarczego Baza wymaganych kompetencji i jej zmiana w czasie Kompetencje a stanowisko pracy Indywidualizacja

Bardziej szczegółowo

INFORMATYKA Pytania ogólne na egzamin dyplomowy

INFORMATYKA Pytania ogólne na egzamin dyplomowy INFORMATYKA Pytania ogólne na egzamin dyplomowy 1. Wyjaśnić pojęcia problem, algorytm. 2. Podać definicję złożoności czasowej. 3. Podać definicję złożoności pamięciowej. 4. Typy danych w języku C. 5. Instrukcja

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNE WĄTKI REALIZOWANE W PROJEKCIE GEOPORTAL

GŁÓWNE WĄTKI REALIZOWANE W PROJEKCIE GEOPORTAL GŁÓWNE WĄTKI REALIZOWANE W PROJEKCIE GEOPORTAL Realizacja prac w ramach Implementacji Przedmiot prac - prace analityczne, projektowe, wdrożeniowo implementacyjne, dokumentacyjne oraz szkoleniowe, związane

Bardziej szczegółowo

System INTEGRYB jako zintegrowane repozytorium danych umożliwiające zaawansowaną analitykę badawczą

System INTEGRYB jako zintegrowane repozytorium danych umożliwiające zaawansowaną analitykę badawczą System INTEGRYB jako zintegrowane repozytorium danych umożliwiające zaawansowaną analitykę badawczą Lena Szymanek 1, Jacek Seń 1, Krzysztof Skibicki 2, Sławomir Szydłowski 2, Andrzej Kunicki 1 1 Morski

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW WYDZIAŁ KIERUNEK z obszaru nauk POZIOM KSZTAŁCENIA FORMA STUDIÓW PROFIL JĘZYK STUDIÓW Podstawowych Problemów Techniki Informatyka technicznych 6 poziom, studia inżynierskie

Bardziej szczegółowo

Instalacja SQL Server Express. Logowanie na stronie Microsoftu

Instalacja SQL Server Express. Logowanie na stronie Microsoftu Instalacja SQL Server Express Logowanie na stronie Microsoftu Wybór wersji do pobrania Pobieranie startuje, przechodzimy do strony z poradami. Wypakowujemy pobrany plik. Otwiera się okno instalacji. Wybieramy

Bardziej szczegółowo

EXSO-CORE - specyfikacja

EXSO-CORE - specyfikacja EXSO-CORE - specyfikacja System bazowy dla aplikacji EXSO. Elementy tego systemu występują we wszystkich programach EXSO. Może on ponadto stanowić podstawę do opracowania nowych, dedykowanych systemów.

Bardziej szczegółowo

Platforma Informatyczna Wdrażania Oprogramowania Dedykowanego w PL-Grid

Platforma Informatyczna Wdrażania Oprogramowania Dedykowanego w PL-Grid 1 Platforma Informatyczna Wdrażania Oprogramowania Dedykowanego w PL-Grid Grzegorz Banach Wrocławskie Centrum Sieciowo-Superkomputerowe, Politechnika Wrocławska, Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych

Bardziej szczegółowo

System zarządzający grami programistycznymi Meridius

System zarządzający grami programistycznymi Meridius System zarządzający grami programistycznymi Meridius Instytut Informatyki, Uniwersytet Wrocławski 20 września 2011 Promotor: prof. Krzysztof Loryś Gry komputerowe a programistyczne Gry komputerowe Z punktu

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Warszawski Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki. Paweł Parys. Nr albumu: 209216. Aukcjomat

Uniwersytet Warszawski Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki. Paweł Parys. Nr albumu: 209216. Aukcjomat Uniwersytet Warszawski Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Paweł Parys Nr albumu: 209216 Aukcjomat Praca licencjacka na kierunku INFORMATYKA w zakresie INFORMATYKA Praca wykonana pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

HARMONIZACJA DANYCH PRZESTRZENNYCH JERZY GAŹDZICKI

HARMONIZACJA DANYCH PRZESTRZENNYCH JERZY GAŹDZICKI HARMONIZACJA DANYCH PRZESTRZENNYCH JERZY GAŹDZICKI PODSTAWOWE POJĘCIA (1) 1. Dane przestrzenne (dane geoprzestrzenne) dane bezpośrednio lub pośrednio odniesione do określonego położenia lub obszaru geograficznego

Bardziej szczegółowo

Dariusz Brzeziński. Politechnika Poznańska, Instytut Informatyki

Dariusz Brzeziński. Politechnika Poznańska, Instytut Informatyki Dariusz Brzeziński Politechnika Poznańska, Instytut Informatyki Język programowania prosty bezpieczny zorientowany obiektowo wielowątkowy rozproszony przenaszalny interpretowany dynamiczny wydajny Platforma

Bardziej szczegółowo

TWORZĘ WŁASNĄ STRONĘ INTERNETOWĄ (BLOG)

TWORZĘ WŁASNĄ STRONĘ INTERNETOWĄ (BLOG) TYTUŁ MODUŁU. TWORZĘ WŁASNĄ STRONĘ INTERNETOWĄ (BLOG) CELE MODUŁU I UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE DO NABYCIA W TRAKCIE ZAJĘĆ, ZE WSKAZANIEM KTÓRE PODSTAWOWE UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE W SCENARIUSZU.

Bardziej szczegółowo

Rozszerzenie funkcjonalności systemów wiki w oparciu o wtyczki i Prolog

Rozszerzenie funkcjonalności systemów wiki w oparciu o wtyczki i Prolog Knowledge Rozszerzenie funkcjonalności systemów wiki w oparciu o wtyczki i Prolog 9 stycznia 2009 Knowledge 1 Wstęp 2 3 4 5 Knowledge 6 7 Knowledge Duża ilość nieusystematyzowanych informacji... Knowledge

Bardziej szczegółowo

UML w Visual Studio. Michał Ciećwierz

UML w Visual Studio. Michał Ciećwierz UML w Visual Studio Michał Ciećwierz UNIFIED MODELING LANGUAGE (Zunifikowany język modelowania) Pozwala tworzyć wiele systemów (np. informatycznych) Pozwala obrazować, specyfikować, tworzyć i dokumentować

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA OGÓLNE. Cele konkursu

ZAŁOŻENIA OGÓLNE. Cele konkursu LUBELSKIE SAMORZĄDOWE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI ODDZIAŁ W ZAMOŚCIU ORGANIZUJE W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 II REGIONALNY KONKURS INFORMATYCZNY DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Organizatorzy konkursu: Lubelskie

Bardziej szczegółowo

Projekt przejściowy 2015/2016 BARTOSZ JABŁOŃSKI, TOMASZ JANICZEK

Projekt przejściowy 2015/2016 BARTOSZ JABŁOŃSKI, TOMASZ JANICZEK Projekt przejściowy 2015/2016 BARTOSZ JABŁOŃSKI, TOMASZ JANICZEK Kto? dr inż. Tomasz Janiczek tomasz.janiczek@pwr.edu.pl s. P1.2, C-16 dr inż. Bartosz Jabłoński bartosz.jablonski@pwr.edu.pl s. P0.2, C-16

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie wiedzą w instytucji naukowej cz. I

Zarządzanie wiedzą w instytucji naukowej cz. I Zarządzanie wiedzą w instytucji naukowej cz. I Jolanta Przyłuska Dział Zarządzania Wiedzą IMP Łódź Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Bardziej szczegółowo

OpenAI Gym. Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak

OpenAI Gym. Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak OpenAI Gym Adam Szczepaniak, Kamil Walkowiak Plan prezentacji Programowanie agentowe Uczenie przez wzmacnianie i problemy związane z rozwojem algorytmów Charakterystyka OpenAI Gym Biblioteka gym Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

Repozytorium Zasobów Wiedzy FTP

Repozytorium Zasobów Wiedzy FTP Repozytorium Zasobów Wiedzy FTP Spis treści Wprowadzenie... 1 Architektura Repozytorium Zasobów Wiedzy... 1 Mapy Wiedzy... 4 Wprowadzanie zasobów wiedzy do repozytorium... 7 Prezentacja zasobów wiedzy

Bardziej szczegółowo

Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym. Wrocław, 12 grudnia 2016 r.

Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym. Wrocław, 12 grudnia 2016 r. Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym Wrocław, 12 grudnia 2016 r. Agenda 1. O konkursie 2. Partnerzy projektu 3. Okres i

Bardziej szczegółowo

osobowe pracowników laboratorium SecLab EMAG w rozumieniu przepisów Kodeksu Pracy, konsultantów, stażystów oraz inne osoby i instytucje mające dostęp

osobowe pracowników laboratorium SecLab EMAG w rozumieniu przepisów Kodeksu Pracy, konsultantów, stażystów oraz inne osoby i instytucje mające dostęp Bezpieczeństwo danych projektowych w środowisku według ISO/IEC 27001 oraz ciągłość procesów wytwarzania i utrzymania w środowisku według BS 25999 warsztaty z wykorzystaniem specjalistycznego narzędzia

Bardziej szczegółowo

BIBLIOTEKA CYFROWA JAKO KONTENER TREŚCI DLA PORTALI INTERNETOWYCH. DLIBRA & DRUPAL DWA SYSTEMY, JEDNA WITRYNA.

BIBLIOTEKA CYFROWA JAKO KONTENER TREŚCI DLA PORTALI INTERNETOWYCH. DLIBRA & DRUPAL DWA SYSTEMY, JEDNA WITRYNA. BIBLIOTEKA CYFROWA JAKO KONTENER TREŚCI DLA PORTALI INTERNETOWYCH. DLIBRA & DRUPAL DWA SYSTEMY, JEDNA WITRYNA. Michał Kwiatkowski Piotr Grzybowski Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe II Konferencja

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Mechatronika Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach treści kierunkowych Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium BAZY DANYCH I SYSTEMY EKSPERTOWE Database and expert systems Forma

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru nauk EFEKTY KSZTAŁCENIA Symbol

Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru nauk EFEKTY KSZTAŁCENIA Symbol KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Wydział Informatyki i Zarządzania Kierunek studiów INFORMATYKA (INF) Stopień studiów - pierwszy Profil studiów - ogólnoakademicki Projekt v1.0 z 18.02.2015 Odniesienie do

Bardziej szczegółowo

Jak udostępnić dane PZGiK w sieci? Artur Kapuściński

Jak udostępnić dane PZGiK w sieci? Artur Kapuściński Jak udostępnić dane PZGiK w sieci? Artur Kapuściński Wymagania formalne Rozporządzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 5 września 2013 r. w sprawie organizacji i trybu prowadzenia państwowego

Bardziej szczegółowo

OFERTA SZKOLENIOWA PROGRESS SOFTWARE

OFERTA SZKOLENIOWA PROGRESS SOFTWARE OFERTA SZKOLENIOWA PROGRESS SOFTWARE Szanowni Państwo, Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą szkoleń w systemie Progress. Kursy organizowane są dla małych grup 3-6 osobowych, w Warszawie. Każdy uczestnik

Bardziej szczegółowo

Grupy pytań na egzamin magisterski na kierunku Informatyka (dla studentów niestacjonarnych studiów II stopnia)

Grupy pytań na egzamin magisterski na kierunku Informatyka (dla studentów niestacjonarnych studiów II stopnia) Grupy pytań na egzamin magisterski na kierunku Informatyka (dla studentów niestacjonarnych studiów II stopnia) WERSJA WSTĘPNA, BRAK PRZYKŁADOWYCH PYTAŃ DLA NIEKTÓRYCH PRZEDMIOTÓW Należy wybrać trzy dowolne

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie regionalnej biblioteki cyfrowej do tworzenia repozytorium instytucjonalnego

Wykorzystanie regionalnej biblioteki cyfrowej do tworzenia repozytorium instytucjonalnego Wykorzystanie regionalnej biblioteki cyfrowej do tworzenia repozytorium instytucjonalnego Jakub Bajer Krzysztof Ober Polskie Biblioteki Cyfrowe Poznań, 18-22 października 2010 r. Plan prezentacji Wstęp

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Technologii Informacyjnych. Projektowanie Baz Danych

Laboratorium Technologii Informacyjnych. Projektowanie Baz Danych Laboratorium Technologii Informacyjnych Projektowanie Baz Danych Komputerowe bazy danych są obecne podstawowym narzędziem służącym przechowywaniu, przetwarzaniu i analizie danych. Gromadzone są dane w

Bardziej szczegółowo

The Binder Consulting

The Binder Consulting The Binder Consulting Contents Indywidualne szkolenia specjalistyczne...3 Konsultacje dla tworzenia rozwiazan mobilnych... 3 Dedykowane rozwiazania informatyczne... 3 Konsultacje i wdrożenie mechanizmów

Bardziej szczegółowo

Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium

Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium WYDZIAŁ ELEKTRONIKI KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim Języki programowania Nazwa w języku angielskim Programming languages Kierunek studiów (jeśli dotyczy): Informatyka - INF Specjalność (jeśli dotyczy):

Bardziej szczegółowo

STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Przedmioty kierunkowe

STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Przedmioty kierunkowe STUDIA NIESTACJONARNE I STOPNIA Przedmioty kierunkowe Technologie informacyjne prof. dr hab. Zdzisław Szyjewski 1. Rola i zadania systemu operacyjnego 2. Zarządzanie pamięcią komputera 3. Zarządzanie danymi

Bardziej szczegółowo

System komputerowy. Sprzęt. System komputerowy. Oprogramowanie

System komputerowy. Sprzęt. System komputerowy. Oprogramowanie System komputerowy System komputerowy (ang. computer system) to układ współdziałaniadwóch składowych: sprzętu komputerowegooraz oprogramowania, działających coraz częściej również w ramach sieci komputerowej.

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. Anna Uryga, Jolanta Cieśla, Lucjan Stalmach

Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. Anna Uryga, Jolanta Cieśla, Lucjan Stalmach Wyniki działań realizowanych w Bibliotece Medycznej UJ CM w latach 2011-2013 w ramach projektu SYNAT/PASSIM w zakresie stworzenia platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla

Bardziej szczegółowo

HURTOWNIE DANYCH I BUSINESS INTELLIGENCE

HURTOWNIE DANYCH I BUSINESS INTELLIGENCE BAZY DANYCH HURTOWNIE DANYCH I BUSINESS INTELLIGENCE Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Adrian Horzyk horzyk@agh.edu.pl Google: Horzyk HURTOWNIE DANYCH Hurtownia danych (Data Warehouse) to najczęściej

Bardziej szczegółowo