ISBN

Transkrypt

1

2 Redaktor naukowy serii Head Editor of Urbanistyka prof. dr hab. arch. Sławomir Gzell Katedra Projektowania Urbanistycznego i Krajobrazu Wiejskiego Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej ul. Koszykowa 55, Warszawa, Poland tel. (+48 22) ; (+48 22) ; tel./fax (+48 22) s.gzell@wp.pl, s.gzell@arch.pw.edu.pl Komitet Redakcyjny Editorial Board prof. dr hab. arch. Wojciech Bonenberg, dr hab. arch. Krystyna Guranowska-Gruszecka, prof. dr hab. arch. Wojciech Kosiński, dr arch. Maciej Lasocki, prof. dr arch. Moses Okonkwo Recenzenci Reviewers dr hab. arch. Katarzyna Pluta dr arch. Ewa Widera Opracowanie redakcyjne Technical editing Ludwik Biegański Czasopismo recenzowane All texts reviewed Wydawnictwo dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Przygotowanie do druku Prepared for printing by AKAPIT-DTP Elżbieta Albinowska akap.dtp@interia.pl Druk Printed by Drukarnia Advert ISBN

3 Wprowadzenie Oddajemy Czytelnikom drugi numer Urbanistyki wydany z okazji setnej rocznicy powstania Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, jaką będziemy obchodzić w 2015 roku. Na okładce nieco zmieniła się winieta, która to anonsuje. W miejsce nazwy Zakład pojawiła się nazwa Katedra Projektowania Urbanistycznego i Krajobrazu Wiejskiego, co wynika z faktu, że od końca 2013 roku Senat Politechniki Warszawskiej zmienił status jednostki. Jak i w poprzednim numerze Urbanistyki, Katedra prezentuje swój dorobek dydaktyczny. Dla przypomnienia: w numerze poprzednim pokazaliśmy, jak wielkoprzestrzenna kompozycja urbanistyczna pojawia się w projektach zespołów mieszkaniowych i śródmieść miast oraz w projektach wsi wykonywanych przez naszych studentów. Tym razem chcemy pokazać jak to zagadnienie jest rozwiązywane w projektach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp), czyli w polityce przestrzennej gmin (studia inżynierskie, zadanie projektowe na semestrze 8) i studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (studia magisterskie, zadanie projektowe na semestrze 2/10). Tak jak poprzednio, opisujemy cele i zasady kształcenia na odpowiednich semestrach, a następnie przedstawiamy uzasadnienie teoretyczne podejmowanych zadań w zakresie kompozycji wielkoprzestrzennej. Kolejne części to opis i prezentacja wyników nauczania projektowania. W każdej części są wymienione nazwiska pracowników Zakładu zajmujących się konkretnymi projektami. Jednocześnie chcielibyśmy podkreślić, jak istotne jest dla nas to, że jesteśmy uczelnią warszawską i jak wiele projektów studenckich wykonanych jest dla Warszawy. Nazywamy je wszystkie PROJEKTEM DLA WARSZAWY. Jest to długoletni program dydaktyczno- -naukowy, prowadzony przez Katedrę. Celem programu jest badanie, w jakich okolicznościach i miejscach byłoby pożądane projektowanie i realizacja w Warszawie wielkich założeń urbanistycznych, widocznych zarówno w planach urządzania terenów jak i dokumentach planistycznych. Z jednej strony, projekty takie są oparte o powszechnie znane, tradycyjne zasady kompozycji urbanistycznej, z drugiej zaś odnoszą się do nowych trendów estetycznych, technicznych i społecznych, o ekologii nie wspominając. W tym sensie Projekt dla Warszawy przypomina nurt tworzenia miasta nowoczesnego, jaki pojawił się w Europie wraz z narodzinami pojęcia urbanistyka. Szczególnie cenny jest udział w Projekcie dla Warszawy grup studenckich dlatego też w bieżącym numerze Urbanistyki pokazujemy ich prace, zwłaszcza te najbardziej dojrzałe, czyli projekty dyplomowe, ale nie tylko. Widać, że dzięki tym pracom, obejmującym często miejsca zaniedbane albo takie, co do których nie uświadamiamy sobie jak należy je zmienić, aby stawały się prawdziwym miastem, pojawiają się propozycje nowych miejskich krajobrazów. W zamyśle Katedry jest więc, aby współpraca ze studentami pozwoliła poznać plany dla Warszawy przyszłości, bo przecież to właśnie nasi uczniowie będą ją już wkrótce budowali. A jeśli nie uda się im zrealizować tego, co pokazują w swoich opracowaniach, to przynajmniej będziemy wiedzieli, co straciliśmy. Sławomir Gzell

4 Część 1 PROJEKTOWANIE I REALIZACJA WIELKICH ZAŁOŻEŃ URBANISTYCZNYCH W RAMACH PROGRAMU NAUKOWO-DYDAKTYCZNEGO PROJEKT DLA WARSZAWY Sławomir Gzell Projekty obejmują zagadnienia zgrupowane w czterech zbiorach. Pierwszy z nich to zabudowa rezerw terenowych, rzecz praktycznie w Warszawie nie rozwiązana systemowo. Większość realizacji w tym zakresie to wynik działalności prywatnych inwestorów, dość przypadkowa z punktu widzenia miejskiej polityki przestrzennej, co pozwala na zadanie pytania, czy w ogóle taka polityka istnieje? Załączone prace (ryc. 1 i 2) pokazują, projektowany co jakiś czas na nowo, teren Portu Praskiego oraz wyniki studenckiego konkursu na miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Raków w dzielnicy Włochy, inspirowany przez władze tej dzielnicy. Nazwa drugiego zbioru projektów to reurbanizacja modernistycznych dzielnic mieszkaniowych. Obydwa pokazane przykłady dotyczą Ursynowa. Pierwszy, to przebudowa ulicy Gandhi na serce Ursynowa (ryc. 3). Drugi przykład, to Agora Ursynowa lokalne centrum dzielnicy mieszkaniowej. Współczesne potrzeby funkcjonalne a oddziaływanie parametrów przestrzennych (ryc. 4). Autor tej pracy dyplomowej, mgr inż. arch. Jerzy Sołtyk, założył sobie i zrealizował trzy cele. Cel 1: Przekształcenie i szczegółowe rozwiązania dla obszaru na południe od ulicy Indiry Gandhi, pomiędzy ulicami Dereniową i Cynamonową, dla lokalizacji centrum dzielnicy. Terenem dodatkowych analiz i opracowania jest obszar osiedli Imielin i Na Skraju. Decyzja o podjęciu tak dużego terenu analiz podyktowana była chęcią znalezienia nowych kierunków kompleksowego i wielopłaszczyznowego przekształcania wielkich osiedli mieszkaniowych. Jest to niezbędne, aby naprawić pojawiające się błędy w zagospodarowaniu przestrzeni, wprowadzić nowe, potrzebne obiekty, a często po prostu dokończyć niekompletne rozwiązania. Cel 2: Projekt ma pomóc w wypracowaniu spójnej strategii dla organizacji i ochrony przestrzeni publicznej na osiedlach, wartościowej przez to, że jest w demokratyczny sposób dostępna i ma wielki zasięg. Taka strategia pozwoli, oprócz rewitalizacji, zachować wartości i cechy układu, nawet tam, gdzie pojawiają się wymuszone przekształcenia. Cel 3: Z uwagi na skalę obszaru proponowane są różne etapy zmian, od tanich interwencji obejmujących niewielką powierzchnię, ale porządkujących cały obszar, po nowe duże inwestycje. Celem tej części pracy jest poszukiwanie rozwiązań dla takich zagadnień, jak: rewitalizacja wielkich osiedli, ochrona otwartych terenów, wytworzenie centrum i placu w otwartej (amorficznej) przestrzeni osiedli, integracja dzielnicy, aktywizacja mieszkańców, poszukiwanie rozwiązań odpowiednich i dostosowanych do zmieniającego się świata i człowieka, jego ewoluujących potrzeb i nowych typów aktywności, sprawdzenie rozwiązań eksperymentalnych. Podejmuje się tu także próbę wykorzystania w pracy urbanistycznej doświadczeń sztuki teatralnego performansu, który specjalizuje się w zapanowaniu nad relacją obserwator wydarzenie, uczestnik przestrzeń. Trzeci zbiór w programie Projekt dla Warszawy to projektowanie granic miejskich. Obok tak oczywistych zadań, jak projekt granic dzielnicy miasta (ryc. 5), są tu projekty nieco inne. Na przykład mgr inż. arch. Ewelina Maciak podjęła się w pracy dyplomowej zaprojektowania ulicy Towarowej jako granicy śródmieścia Warszawy (ryc. 6). Cel określiła następująco: projekt jest próbą ustalenia zasad formowania granic centrów miast oraz wskazanie obszaru, który mógłby zostać ukształtowany jako centrum Warszawy. Miasto bez centrum jest tworem niepełnym i niecałkowicie wykształconym. Nowa forma ul. Towarowej i jasne zasady kształtowania przestrzeni wokół niej dają możliwość uczytelnienia centrum w zachodniej części miasta. Ze względu na znaczenie historyczne, przestrzenne oraz współczesny kształt miasta, jako granicę centrum Warszawy zaproponowano granicę historycznej Wielkiej Warszawy, która przebiegała wzdłuż dawnych Okopów Lubomirskiego. Dziś fragmentem śladu po okopach jest ul. Towarowa mająca charakter komunikacyjnej trasy przelotowej. Problemem ulicy jest jej ogromna szerokość, brak uformowanych pierzei i przekrojów. Brak regulacji i niezagospodarowanie wielu działek powoduje rozlewanie się jej przestrzeni na tereny sąsiednie. W projekcie określono historyczne elementy stałe, komunikacyjne elementy liniowe, formy zabudowy i układ funkcjonalny oraz tereny zieleni. Suma tych części to potencjalny obraz granicy centrum. Założono, że granica nie stanie się barierą odcinającą rejon centralny od reszty miasta. Dlatego główną ideą projektu jest przekształcenie ul. Towarowej w element spajający miejską strukturę, która z trasy przelotowej stać się ma wielkomiejską ulicą, ozdobą miasta. Aby osiągnąć cele, zaprojektowano pierzeje uliczne, wprowadzając nową zabudowę i uformowano przekroje ulicy, zawężając pasy

5 5 projekt Warszawa zabudowa rezerw terenowych 1a 1b 1c Ryc. 1. Miasto zwrócone ku rzece" (City looking towards the river). Projekty studialne zagospodarowania terenów Portu Praskiego w Warszawie wykonane w roku akademickim (development studies of Praga Harbour area in Warsaw elaborated in the academic year) 2005/2006 przez (by): a Dariusz Brzeziński, b Anna Oksiuta, c Agata Kycia (pod kierunkiem pracowników Katedry PUiKW supervised by staff of the Chair of Urban Design and Rural Landscape).

6 6 projekt Warszawa zabudowa rezerw terenowych 2a 2b 2c 2d Ryc. 2. Kompozycja przestrzenna w planach miejscowych (Urban composition in development plans). Opracowania uczestniczące w konkursie zorganizowanym w roku akademickim 2011/2012 przez Katedrę Projektowania Urbanistycznego i Krajobrazu Wiejskiego WA PW oraz dzielnicę Włochy dla obszaru Raków w Warszawie, wykonane przez zespoły (projects participating in a competition organized by Włochy district of Warsaw for Rakow area in the academic year 2011/2012): a Natalia Budna, Przemysław Jaszczur; b Aleksandra Denis, Beata Kiciak; c Alicja Komorowicz, Anna Sokalska; d Weronika Kowa, Tomasz Saracen (pod kierunkiem pracowników Katedry PUiKW supervised by staff of the Chair of Urban Design and Rural Landscape).

7 7 projekt Warszawa reurbanizacja modernistycznych dzielnic mieszkaniowych Ryc. 3. Serce Ursynowa przebudowa ulicy Ghandi (The Heart of Ursynow District rebuilding Gandhi street). Opracowanie studialne wykonane w roku akademickim (study projects elaborated in academic year) 2011/2012 przez zespół: Anna Pawłowska, Jakub Reda, Maria Strulak, Diana Tuszyńska (pod kierunkiem pracowników Katedry PUiKW supervised by staff of the Chair of Urban Design and Rural Landscape). Opracowanie inspirowane przez grupę aktywistów chcących, aby przy udziale władz dzielnicy ulica Gandhi stała się sercem Ursynowa (The project inspired by a group of activist who intend, with a help of local government to convert Gandhi Street into Heart of District ).

8 8 projekt Warszawa reurbanizacja modernistycznych dzielnic mieszkaniowych Ryc. 4. Agora Ursynowa lokalne centrum dzielnicy mieszkaniowej (The Agora of Ursynow District local center of residential area). Projekt dyplomowy z roku akademickiego (Master Degree Project completed in academic year) 2011/2012; autor Jerzy Sołtyk (promotor: prof. zw. dr hab. arch. Sławomir Gzell).

9 9 projekt Warszawa projektowanie granic miasta Ryc. 5. Porządkowanie granic miasta zabudowa południowej granicy dzielnicy Wola (Putting the city confines into order - building-up of south border of Wola District). Opracowania studialne wykonane w roku akademickim (studies elaborated in academic year) 2010/2011 przez zespoły (by teams): Alicja Komorowicz, Kacper Zakrzewski, Władysław Rudziński (ul. Górczewska); Katarzyna Jegorow, Dominika Łuczak, Anna Sokalska (Czyste Zachodnie), Natalia Budna, Maciej Sidorowicz, Iga Spaltabaka (Czyste Wschodnie 1) oraz przez (and by) Przemysław Jaszczur (Czyste Wschodnie 2 wszystkie prowadzone przez zespół pracowników Katedry PUiKW, (all supervised by staff of the Chair of Urban Design and Rural Landscape) a także projekty dyplomowe (and as Master Degree Projects): Karolina Kobus (Odolany Wschodnie Wioska Olimpijska; promotor: prof. zw. dr hab. arch. Sławomir Gzell) i Katarzyna Kot-Foljanty (Muzeum Kolejnictwa; promotor: prof. nzw. dr hab. arch. Danuta Kłosek-Kozłowska).

10 10 projekt Warszawa projektowanie granic miasta Ryc. 6. Porządkowanie wielkich wnętrz miejskich na granicy śródmieścia zabudowa ul. Towarowej (Putting in order the large urban interiors on down town border building-up Towarowa Street). Projekt dyplomowy wykonany w roku akademickim (Master Degree Project completed in academic year) 2012/2013; autorka Ewelina Maciak (promotor: prof. zw. dr hab. arch. Sławomir Gzell).

11 11 projekt Warszawa projektowanie miejskiego KRAJOBRAZU Ryc. 7. Wypełnianie rezerw terenowych Serek Bielański (To fulfill the vacant land area of Serek Bielanski). Projekt dyplomowy wykonany w roku akademickim (Master Degree Project completed in academic year) 2011/2012; autor Maciej Olczak (promotor: prof. zw. dr hab. arch. Sławomir Gzell).

12 12 projekt Warszawa projektowanie miejskiego KRAJOBRAZU Ryc. 8. Nowe miejskie krajobrazy nowa strategia zagospodarowania obszarów wzdłuż ulicy Żelaznej (New urban landscape new development strategy for area along Żelazna Street). Projekt dyplomowy wykonany w roku akademickim (Master Degree Project completed in academic year) 2012/2013; autor Tomasz Kamiński (promotor: prof. zw. dr hab. arch. Sławomir Gzell).

13 13 ruchu, kształtując przestrzenie dla pieszych i rowerzystów oraz zieleń uliczną. Wyodrębniono cztery główne place miejskie, stanowiące centra poszczególnych stref funkcjonalnych. Przywrócono historyczny pl. Kazimierza Wielkiego, a pl. Daszyńskiego, usytuowany w środku ulicy, ma stanowić kulminację kompozycji. Wyznaczono nowe tereny inwestycyjne, w tym pod rozbudowę i zwrócenie frontu Muzeum Powstania Warszawskiego do ul. Towarowej. Zmiany komunikacyjne to przekształcenie ul. Towarowej w ulicę zbiorczą i rezygnacja z traktowania jej jako obwodnicy śródmieścia Warszawy na rzecz przystosowanej do tej funkcji al. Prymasa Tysiąclecia. Propozycję tę poparto analizami komunikacji w skali miasta, w tym zaproponowano wprowadzenie IV linii metra. Wreszcie czwarty zbiór prac otrzymał nazwę projektowanie miejskiego krajobrazu i jest za każdym razem swoistym podsumowaniem rozmaitych innych prac projektowych. Mgr inż. arch. Maciej Olczak zajął się tzw. Serkiem Bielańskim (ryc. 7). Jest to obszar przewidywany przez kolejne plany miasta jako miejsce budowy ośrodka usługowego trzeciego stopnia, jednego z czterech w Warszawie. Mimo odwiecznie odnawianych planów jest to do dziś pusty teren, ze stacją metra w środku. Cel pracy był więc jasny: uzupełnienie powstałej 40 lat temu rezerwy terenowej położonej u zbiegu ulic Marymonckiej, Kasprowicza i Żeromskiego. Główną ideą projektową była chęć połączenia w harmonijną całość niezabudowanych i niezagospodarowanych fragmentów terenu niezależnie od agresywnego i antymiejskiego układu drogowego. Kompozycja zespołu wynikać miała z analizy rozmieszczenia punktów, z jakich zespół się ogląda, w tym z przesuwających się środków transportu i ich przystanków. Widoki mają dostarczać odbiorcom ciekawych wrażeń, intrygować kadrami i jakością form występujących w przestrzeni publicznej. Realizacja idei: projektowane powiązania kładka piesza i rowerowa, przekrycie fragmentów ulic zieloną płytą, budynki nadwieszone nad ulicami zszywają fragmenty terenu rozdzielone przez drogi, usprawniają komunikację pieszą i rowerową oraz tworzą połączenia z otaczającym miastem. Pozwalają także na tworzenie otwarć na istniejące zespoły zabudowy, wgląd do wnętrz placów i pasaży oraz umożliwiają zauważyć otaczającą zieleń. Uwzględniono unikalne położenie terenu na zboczu Skarpy Warszawskiej, której jar, parkowa Dolinka Opatowska została wprowadzona do placu zaprojektowanego przy stacji metra Słodowiec. Istotnym elementem są powiązania zielonymi ciągami spacerowymi poprzez istniejące parki z Doliną Wisły oraz Lasem Bielańskim. Projektowane budynki nawiązują strukturą do poziomicowego układu terenu, którego najniższym punktem jest plac miejski z odsłoniętą stacją metra i pasażami usługowymi. Ważnymi składnikami przestrzeni publicznej są: zadaszony dwupoziomowy pasaż, place przed wejściami do stacji metra oraz plac przy strefie budynków biurowych i przystanków transportu publicznego. Z kolei mgr inż. arch. Tomasz Kamiński w pracy Nowa strategia zagospodarowania obszarów wzdłuż ulicy Żelaznej (ryc. 8) postawił sobie cel inny. Na przykładzie przeobrażenia najbliższego otoczenia ulicy Żelaznej w Warszawie badana była możliwość uzyskania nowych możliwości poruszania się w mieście, poprzez wytyczenie linearnych przestrzeni cyrkulacji, co tym samym przyczynia się do bardziej aktywnego jego doświadczania. Jest to także tworzenie nowych miejskich krajobrazów. Strategie przestrzennej integracji struktur miejskich przedstawione zostały na przykładzie rewitalizacji śródmiejskiej części Woli, ograniczonej ulicami Chłodna, Ciepła, Twarda, Złota, Srebrna, Towarowa i Wronia. Jest to, z jednej strony, obszar dość zaniedbany, a z drugiej strony, wypełniający się wyspowo realizowanymi wielkimi budowlami, w tym wieżowcami. Pogłębia to wrażenie chaosu i braku harmonii. Autor pokazuje drogę wyjścia z tej sytuacji. W opracowaniu narzędziem scalania miasta staje się zieleń, stanowiąc czynnik integrujący przestrzenie o zróżnicowanym zagospodarowaniu. Projekt ukazuje metody kształtowania przestrzeni publicznych rozumianych jako nowe urbanistyczne krajobrazy. Nowe struktury tworzą obiekty, nazwane tu metabudynkami, które generują ruch przez miasto i oferują na trasie podróży różne formy aktywności. Place, stworzone na nowo miejskie topografie, użytkowe zielone dachy, zadaszenia, kładki, promenady to elementy scalające struktury miejskie i nasycające przestrzeń aktywnościami. Wszystkie rozwiązania krajobrazowo-przestrzenne składają się na linearny system przestrzeni publicznej i zieleni, wzbogacając fragment Śródmieścia w nowe, alternatywne trasy podróży przez miasto, będące przyjaznym ludziom krajobrazem. Projektowanie to nie jedyne zadanie, jakie wykonują studenci odbywający zajęcia w Katedrze. Wykłady prowadzone przez prof. S. Gzella (Urbanistyka Współczesna, czyli najkrócej mówiąc, historia miast od początku XX wieku i Problemy Urbanistyki Współczesnej, czyli analiza problemów miasta rozproszonego) z reguły są zaliczane po napisaniu krótkiego eseju na zadany temat. W bieżącym roku było to Krótkie opowiadanie o nieistniejącym mieście. Dla ilustracji, jakie powstają prace, przytaczamy cztery z nich.

14 14 Krótkie opowiadania o nieistniejącym mieście Róża Wypych 1 Miasto idealne Cześć! To ja, Miasto Idealne, w praktyce nie istnieję, choć w Twojej wyobraźni bardzo bym chciał zaistnieć. Postaram Ci się przybliżyć kim jestem i dlaczego tak bardzo chciałbym żyć i być tutaj z Tobą. W teorii wszyscy chcą mnie ubierać i opisywać, jak powinienem wyglądać, zachowywać się, jaki powinienem mieć charakter. Pozwól, że sam Ci się przedstawię. Oto JA z imienia Miasto, z nazwiska Idealne, pochodzenie: przyszłość, wiek: ponad 500 lat (przestałem liczyć). Zastanawiasz się pewnie, jak to jest, że jeszcze nie istnieję, a mam już z goła pięć wieków. Nic bardziej prostego zaczęto o mnie mówić, projektować już w XV w. Wielu było twórców, próbował Leonardo da Vinci, Le Corbusier, Oscar Niemeyer, parę razy nawet powstałem i zapisałem się na kartach historii. Jednak czy byłem wtedy tym, kim naprawdę jestem? Myślę, że jeszcze wszystko przede mną! A to, jaki będę, zależy tylko od Ciebie! Zatem zapamiętaj, jaki chcę być, jak tylko mnie urzeczywistnisz. Ludzie pytani, jaki jest cel w ich życiu, odpowiadają różnie, ale wszystkie odpowiedzi sprowadzają się do życia w harmonii z samym sobą i byciu szczęśliwym. Jak każdy z zapytanych i ja w swoim życiu chcę być szczęśliwy. Co zatem składa się na szczęście? Myśląc o mnie zawsze myśl, jak o samym sobie, co sprawi w Twoim życiu, że będziesz szczęśliwym człowiekiem? Takie same potrzeby mam i ja, chcę być szczęśliwym miastem. Chciałbym być kochany, czuć się potrzebny i doceniany. Są to z pozoru proste dogmaty, a zarazem tak bardzo ważne i dla Ciebie, i dla mnie. Żebym czuł się w ten sposób, muszę być zdrowy, dbam o higienę, lubię uprawiać sport, oddychać czystym powietrzem, relaksować się w ciszy, zdrowo i smacznie się odżywiać. Jednocześnie chcę mieć tysiące, wręcz miliony przyjaciół, nie chcę wrogów, nigdy nikomu nie zrobię krzywdy. Potrzebuję jak i Ty rodziny, im większa i bardziej różnorodna, tym lepiej. Do zdrowego życia potrzebuję domu, który kocham, w którym mam wspomnienia, tradycję i historię. Moja dusza również potrzebuje domu, nie jestem konkretnego wyznania, dlatego chciałbym mieć możliwość wyboru. Czasem mam ochotę się rozerwać, pobawić, czy to kino, koncert, czy paintball, wszystkie te i podobne rozrywki są mile widziane. Mam również potrzebę kształcenia się, ciągłej nauki, chcę przez całe życie doskonalić się, być coraz mądrzejszym i nadążać za stale rozwijającą się nauką. Swoją wiedzę chcę wykorzystywać w pracy, w której będę się spełniać zawodowo. Mam też duże poczucie estetyki, jestem wrażliwy na piękno, ale przejawia się ono pod wieloma postaciami, nie mam jednego kierunku sztuki, który mnie zachwyca. Piękno cenię pod każdą postacią. Niekiedy przez jednych uważane jako bezguście, przez drugich jako sztukę, ja chciałbym łączyć i jedno, i drugie, dając pole do gry dla wszystkich. Żyję w zgodzie z naturą, dbam o zwierzęta i środowisko mnie otaczające, mając na uwadze, że to moi bracia. Jak widzisz moje potrzeby są różnorodne, dotyczą wielu dziedzin, a moje wnętrze jest równie bogate co i Twoje. Zróżnicowanie jest dla mnie bardzo ważne, monotonia nie może tu zaistnieć. Abym mógł być tak różny, a zarazem, aby nie zachodził we mnie wewnętrzny konflikt, muszę być harmonijny, przejrzysty, muszę być dostępny dla każdego bez znaczenia na wiek, rasę czy ewentualną niepełnosprawność, a komunikacja ze mną musi być łatwa i szybka. Cechować mnie powinna funkcjonalność, a zarazem piękna forma. Wiem, że jestem wymagający i mam wiele potrzeb i chęci, ale pamiętaj, że Ty jesteś podobny do mnie i kiedyś, ktoś też dużo pracy włożył by powołać Ciebie do życia i ukształtować. Teraz Ty możesz być Nim i stworzyć mnie! Zofia Piotrowska 2 Krótkie opowiadanie o gęstym mieście Budzę się o 4.30, kiedy mój najstarszy syn wraca ze szkoły. Razem jemy posiłek. Młodszy też usłyszał głosy i schodzi do wspólnej kuchni. Siedzimy razem, wesoło się śmiejąc i rozmawiając. Mimo, że nasze harmonogramy dnia są bardzo różne, udaje nam się zgrać na wspólne rodzinne spotkania kilka razy dziennie. Sprzątamy pomieszczenie, niedługo po nas przychodzą skorzystać z niego sąsiedzi. Zabieram małego do szkoły, chodzi na pierwszą zmianę. Zawsze lubił wstawać wcześnie, a mi łatwo jest go odprowadzać w drodze do pracy. Poza tym mówią, że w naszej rejonowej szkole najlepsi nauczyciele pracują rano, choć wyniki ogólnych testów nie są udostępniane publicznie. Ja niestety uległam wpływowi takich plotek. Co zrobić? Bardzo zależy mi na przyszłości syna. System edukacji nadal jest miejscem wykluczenia, gdzie powstają nierówności społeczne. Chyba nigdy nie uporamy się z tym problemem. Kiedy sama byłam młoda często zmieniałam szkoły, jeden rok uczyłam się popołudniu, inny w nocy. Nigdzie nie umiałam zostać na dłużej, chciałam przenosić się z miejsca na miejsce, podróżować. W pewnym momencie uświadomiłam sobie, że wszystkie miasta są identyczne. Pieczołowicie odtwarzana kultura lokalna to tylko sztuczny folklor. Od kiedy z Ziemi zniknęły ostatnie religie, tradycja straciła wyższy cel. Z drugiej strony, wojny też go straciły. Dzisiaj nie ma już różnic, nie ma też konfliktów. Świat się zmienił, oplotła go sieć jednakowych punktów. Zostały jedynie przyzwyczajenia. Choćby to, że wiele osób całe swoje życie układa w jednej zmianie czasowej. Zupełnie jak kiedyś miasta funkcjonowały tylko w dzień, a przestawały nocą. Są grupy ludzi zupełnie nieelastycznych, którzy poszukiwania pracy zawężają do swojej wybranej na całe życie zmiany. Z dawnych czasów zostało powiedzenie etatowcy, czyli ci, którzy szukają stabilizacji w życiu zawodowym, a nie prywatnym. Zaraz za rogiem szkoły znajduje się moja restauracja. Wchodzę do środka pomóc w sprzątaniu po imprezie klubowej. Dzisiaj nie jest źle, szybko zbieramy zbite szkło i wypraszamy ostatnich pijanych gości. Po pół godzinie przychodzą moi klienci. Niektórzy na obiady, inni, tak jak ja, przed chwilą zaczęli dzień i spotykają się na śniadanie. Dzisiaj mam świetną ekipę w kuchni, wszyscy sprawnie poruszają się w półmroku. Półmrok to też wyrażenie z poprzedniej epoki, w naszych czasach to normalny stan. Ludzkie oczy ewolucyjnie, choć oczywiście z pomocą naukowców, dostosowały się 1 Studentka semestru 1(9) magisterskiego w roku akademickim 2013/ Studentka semestru 1(9) magisterskiego w roku akademickim 2013/2014.

15 do widzenia w każdych warunkach oświetleniowych. W końcu ktoś wpadł na to, żeby człowieka dostosowywać do środowiska, a nie środowisko do człowieka! Jest to też wielki zysk energetyczny, słońce jest oczywiście przyjemne, ale bardzo zawodne. Po naszej zmianie, wejdą kucharze włoscy. Muszę przyznać, że połączenie funkcji gastronomicznych w jednym lokalu jest dość wygodne. Korzystamy z tego samego zaplecza, a nawet części produktów. Chociaż sąsiedzi narzekają, że do krawca czy fryzjera mają prawie kilometr. Nikomu się nie chce chodzić tak daleko. Nawet na rowerze zajmuje to prawie 5 minut. Po pracy umawiam się z dzieciakami na piknik na cmentarzu. Jest piękne słońce. Idziemy na plac zabaw i pograć w koszykówkę. Bardzo staram się je zachęcić do uprawiania sportów. Tak jak wszyscy sąsiedzi, uwielbiamy to miejsce. Jest tu najpiękniejsza zieleń, ozdobne krzewy i masa atrakcji: boiska, place zabaw. Wychodząc przechodzimy jak zwykle obok urn dziadków, wymieniam wkłady w zniczach. Ta piękna tradycja palenia ognia w miejscu upamiętniającym zmarłych zawsze mnie wzrusza. Jako jedna z nielicznych zachowała w sobie głęboki wymiar duchowy. Na koniec dnia spotykam się z przyjacielem w nowo otwartej pralni-kawiarni. Zawsze mnie to zastanawiało, czy ludzie najpierw zaczęli oszczędzać czas robiąc dwie rzeczy naraz, czy to jednak idea powstawania miejsc wielofunkcyjnych pozwoliła na rozwój takich przyzwyczajeń? Robimy plany na następny dzień, jutro tak zwana gwiazdka. Może pojedziemy do historycznego centrum? Nie byłam tam prawie rok. Ostatecznie jednak decydujemy się wynająć komunalny samochód i pojechać nad jezioro, 15 minut i będziemy na miejscu. Jest wiele pięknych terenów poza miastem, gdzie natura pozostała nietknięta, rozległe przedmieścia, opuszczone na początku tysiąclecia, a teraz porośnięte zaroślami. Chociaż miasto potroiło liczbę mieszkańców, to jego powierzchnia w ogóle się nie zwiększyła, ale raczej... zagęściła. Alicja Dąbrowska 3 komisja regulacji miasta Co to? spytałem Przewodniczkę. Przed nami, perfekcyjnie wkomponowany w perspektywę ulicy, powoli wyłaniał się przedziwny gmach. Idealnie dopasowany do otaczającej zabudowy, wyróżniał się jednak jakimś tajemniczym dostojeństwem, chociaż daleko mu było do ostentacyjnego monumentalizmu. To gmach Komisji Regulacji Miasta odpowiedziała zdawkowo. Podczas mojego kilkudniowego pobytu w Mieście zdążyłem już się do tego przyzwyczaić. Przewodniczka, chociaż sprawiała wrażenie sympatycznej, w rzeczywistości była oschła i małomówna. Wiedziałem już też, czym jest Komisja Regulacji Miasta najwyższy, owiany tajemnicą organ sprawujący kontrolę nad Miastem, którego samo wspomnienie sprawiało, że ludzie spuszczali wzrok i zniżali głos. Nieznacznie, ale zauważalnie. Doprawdy? Nigdy bym nie pomyślał. Nie wygląda na siedzibę tak ważnej instytucji. Chociaż... zamyśliłem się. Groźny mistycyzm budowli, chociaż niemal namacalny, był trudny to wytłumaczenia Kto go zaprojektował? Nie wiem. Czy to ważne? Przewodniczka wzruszyła ramionami. To wspaniały budynek. Czy nie zachowujecie w pamięci nazwisk najlepszych 3 Studentka semestru 1(9) magisterskiego w roku akademickim 2013/ architektów? Architektów? Projektantów budynków. Ach, oni. Nie, to tylko wykonawcy. Każdy budynek jest przewidziany w Planie i musi być z nim zgodny. Wykonawcy mają go jedynie dostosować do potrzeb użytkowych. Zdziwiłem się, ale wiedziałem, że dalsze indagacje nic nie dadzą. Moja przewodniczka była przewodniczką tylko z nazwy. W gruncie rzeczy pełniła raczej rolę strażnika, pilnującego, żebym zobaczył tylko to, co Miasto chciało mi pokazać. Niesamowitym zbiegiem okoliczności i iście niewyobrażalnego szczęścia był fakt, że dziś zechciała pokazać mi wnętrze siedziby Komisji Regulacji. Lekkie napięcie, towarzyszące mi przez cały dzień, zaczęło rosnąć w miarę zbliżania się do drzwi budynku. Przywitał nas chłód i eleganckie, surowe wnętrze. W duchu pogratulowałem sobie, że w końcu udało mi się doczyścić buty po wędrówce przez mokradła Skamocji, bo posadzki aż olśniewały czystością. Nie zatrzymywaliśmy się, bym mógł podziwiać je dłużej, od razu ruszyliśmy prosto po ogromnych schodach, do okrągłej sali na górze, której środek zajmowała wielka makieta Miasta. Przewodniczka bez słowa zostawiła mnie samego w pokoju, miałem więc chwilę czasu, by przyjrzeć się misternej jak pajęczyna siateczce ulic i placów, tworzących skomplikowane, geometryczne układy. Całość przypominała raczej arabeskę niż plan miasta. Drzwi uchyliły się i do pokoju wszedł siwy mężczyzna o obojętnym wyrazie twarzy. Powitał mnie zwięźle. Witam, jestem Opiekunem Makiety. Widzę, że już zdążył pan się jej przyjrzeć. Owszem. Bardzo interesująca. Z jakiego okresu pochodzi? Z czasów budowy Miasta, ale wciąż jest aktualna. Minęło ponad trzysta lat! Jak udaje się wam zachować tak skomplikowany układ? Zakazana jest wszelka ingerencja. Wszystko musi być zgodne z Planem. Miasto zostało zaprojektowane jako idealne i takim ma pozostać. Po to została powołana Komisja Regulacji. Ale świat się zmienia. Jak radzicie sobie ze wzrostem liczby pojazdów? Te uliczki wydają się zbyt wąskie. Ściśle regulujemy liczbę pojazdów. Musi być ich dokładnie tyle, ile przewidział Projektant. Spojrzałem na Opiekuna. Nie wyobrażałem sobie, jak mogłoby to działać, ale wydawał się być pewien, że działa. I rzeczywiście, poruszałem się po mieście w różnych porach dnia i nigdy nie uświadczyłem niczego, co można by określić mianem zatoru komunikacyjnego. A ten plac? wskazałem na centralny, ogromny obszar w centrum Miasta Wydaje się być zawsze pełen życia. Czy to także regulują jakieś prawa? spytałem z lekkim uśmiechem, ale Opiekun nie zmieszał się. Wydawało się, że w ogóle nie dostrzegł ironii. Owszem. Plac jest odrobinę zbyt duży dla miasta, ale nie może być mniejszy. Widzi pan, jego przekątna tworzy z długością głównej ulicy złoty podział, a połowa boku... Tak, to oczywiste zapewniłem szybko. Istniało zagrożenie, że Opiekun, raz rozgadawszy się o walorach kompozycyjnych miasta, przestałby reagować na jakiekolwiek inne pytania. A mnie bardziej interesowało, jak to idealne Miasto funkcjonowało. Ale jak to się dzieje, że zawsze jest pełen ludzi? Każdy mieszkaniec ma obowiązek spędzić co najmniej czternaście godzin tygodniowo na placu. W dowolnej porze dnia lub nocy, oczywiście. Oniemiałem. To już zakrawało na obłęd. I ludzie to rzeczywiście robią? Sprawdzacie ich jakoś? Nie chcę pana zanudzać szczegółami proceduralnymi. Efekty są dostrzegalne. Ludzie chcą tu mieszkać? Nie wyprowadzają się? To się zdarza. Ponieważ liczba mieszkańców jest ściśle określona w Planie, w wypadku przeprowadzki trzeba znaleźć kogoś na swoje miejsce. Mimo to mieszkańcy opuszczają czasem Miasto. Ale zawsze wracają. Nie są