Diagnostyka alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci

Transkrypt

1 DIAGNOSTYKA I LECZENIE ALERGII77 Alergia Astma Immunologia, 2000, 5(2), Diagnostyka alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci MACIEJ KACZMARSKI, EL BIETA MATUSZEWSKA III Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Bia³ymstoku Samodzielny Publiczny Dzieciêcy Szpital Kliniczny, ul. Waszyngtona 17, Bia³ystok Wobec wzrastaj¹cej liczby dzieci z objawami alergii/nietolerancji pokarmowej w pracy przedstawiono aktualne zasady postêpowania diagnostycznego w nadwra liwoœci pokarmowej. Zwrócono uwagê na znaczenie wywiadu i badania przedmiotowego oraz badañ alergologiczno-immunologicznych (testy skórne, IgEc, sige) stanowi¹cych podstawê rutynowej diagnostyki alergologicznej. Omówiono przydatnoœæ w/w metod diagnostycznych w rozpoznawaniu alergii pokarmowej. Z praktycznego punktu widzenia najwy sz¹ wartoœæ diagnostyczn¹ maj¹ próby prowokacji doustnej, a w szczególnoœci podwójnie œlepa próba kontrolowana placebo. S³owa kluczowe: alergia pokarmowa, nietolerancja pokarmowa, dzieci, powójnie œlepa próba kontrolowana placebo, punktowe testy skórne Choroby alergiczne aktualnie stanowi¹ wa ny problem zarówno medyczny, jak i spo³eczny; szacuje siê, e dotycz¹ one oko³o 20-25% populacji ludzkiej. Wywo³ane s¹ przez wiele alergenów; czêœæ z nich stanowi nadwra - liwoœæ pokarmowa. Cz³owiek w swoim yciu spo ywa oko³o 100 ton ró nego rodzaju pokarmów. Czêœæ pokarmów stanowi¹ produkty bia³kowe, roœlinne i zwierzêce mog¹ce stanowiæ obci¹ enie antygenowe. Dotyczy to zw³aszcza tych osób, u których sprawne mechanizmy anatomiczne, biochemiczne, immunologiczne warunkuj¹ce prawid³ow¹ tolerancjê ustroju staj¹ siê mniej wydolne lub zawodz¹. W tym stanie odpowiedzi biologicznej na pokarm znacz¹c¹ rolê przypisuje siê czynnikom genetycznym, co potwierdza wielu autorów, chocia sposób dziedziczenia konstytucji alergicznej nie zosta³ w pe³ni wyjaœniony. Znacz¹cy tak e udzia³ w kszta³towaniu predyspozycji do tej patologii maj¹ czynniki œrodowiskowe zanieczyszczenia œrodowiska, udzia³ œrodków chemicznych w produkcji ywnoœci, zmiana nawyków ywieniowych [1,2,3,4]. Mechanizmy z³ego tolerowania pokarmów mog¹ byæ ró ne. Alergi¹ pokarmow¹ okreœlamy nieprawid³ow¹ odpowiedÿ immunologiczn¹ organizmu na spo yty sk³adnik pokarmu. Trzeba j¹ ró nicowaæ z nietolerancj¹ pokarmow¹, u pod³o a której le ¹ mechanizmy nieimmunologiczne (reakcje metaboliczno-biochemiczne, farmakologiczne, toksyczne i inne) [1,2,5]. Ocena czêstoœci wystêpowania tego zjawiska w populacji doros³ych i dzieci nie jest jednoznaczna. Przyczyn¹ tego faktu s¹: zró nicowane warunki ywieniowe (tradycje etniczne, kulturowe, nawyki ywieniowe); brak standaryzowanych metod diagnostycznych oraz ró nice w mianownictwie tych schorzeñ. Obecnie szacuje siê, e nadwra liwoœæ pokarmowa dotyczy oko³o 1,8-7,5% dzieci i 1-2% doros³ych [6,7,8]. Symptomatologia alergii/nietolerancji pokarmowej jest bardzo bogata mo e dotyczyæ jednego narz¹du lub uk³adu, lub objawy te mog¹ siê wzajemnie kojarzyæ. Nie s¹ one na tyle specyficzne, e ju po ich stwierdzeniu mo na rozpoznaæ jednoznacznie alergiê pokarmow¹. Ponadto zmiennoœæ stwierdzanych objawów klinicznych i lokalizacji narz¹dowej wraz z wiekiem oraz z³o onoœæ mechanizmów patogenetycznych odpowiedzialnych za powstanie dolegliwoœci sprawia, e rozpoznanie opacznych reakcji na pokarm jest jednym z najtrudniejszych zadañ, przed jakimi staje lekarz zajmuj¹cy siê t¹ problematyk¹ [1,2,3,8,9,10,11]. Do dziœ bowiem nie opracowano specyficznego, uniwersalnego i jedynego testu laboratoryjnego, na podstawie którego mo na by postawiæ w³aœciwe rozpoznanie. Fakty te dowodz¹, e diagnostyka alergii/nietolerancji pokarmowej jest procesem z³o onym, wymagaj¹cym czasu, cierpliwoœci i du ego doœwiadczenia. Kliniczno-laboratoryjne rozpoznanie alergii/nietolerancji pokarmowej jest wiêc postêpowaniem kompleksowym, obejmuj¹cym: wywiad, badanie przedmiotowe, badania alergologiczno-immunologiczne oraz doustne próby prowokacji pokarmowej [12,13,14]. Przedstawiony schemat postêpowania jest powszechnie akceptowany przez

2 78 Alergia Astma Immunologia, 2000, 5(2), wszystkich alergologów, a Moneret-Vautrin przedstawia go w nastêpuj¹cej postaci graficznej [15] wywiad i badanie fizykalne pacjenta 2. punktowe testy skórne 3. testy z krwi (PRIST, RAST, CAP) 4. diety eliminacyjne i próby prowokacyjne otwarta próba prowokacji podwójna œlepa próba kontrolowana placebo Wywiad Wywiad jest pierwszym i zawsze decyduj¹cym etapem postêpowania diagnostycznego, na podstawie którego ustalamy pocz¹tek i rodzaj dolegliwoœci, ich lokalizacjê, ewolucjê w miarê wzrastania dziecka. Podejmujemy próbê ustalenia szkodliwego pokarmu w oparciu o analizê dzienniczka dietetycznego [1,2,12,13]. Rozpoznanie nadwra liwoœci pokarmowej nie nastrêcza wiêkszych problemów, o ile reakcja na spo yty pokarm jest natychmiastowa i burzliwa, a alergen wywo³uj¹cy objawy spo ywany jest sporadycznie. Ustalenie zwi¹zku przyczynowo- -skutkowego jest utrudnione, gdy objawy chorobowe maj¹ charakter ³agodny, wystêpuj¹ w odleg³ym od spo ycia czasie i wywo³ane s¹ przez pokarmy powszechnie spo ywane. Jedynie 30-40% przypadków alergii pokarmowej rozpoznanej na podstawie wywiadu potwierdza siê podwójnie œlep¹ prób¹ kontrolowan¹ placebo, a przyczyny tak du ych rozbie noœci nie s¹ do koñca poznane. Bernstein i Pastorello t³umacz¹ to wp³ywem czynników psychogennych, czego dowodem mog¹ byæ dodatnie reakcje na placebo w ich badaniach, wynosz¹ce odpowiednio 20-30% [13,16,17]. Dowodów na istotny udzia³ czynnika subiektywnego dostarczaj¹ równie badania Young a (Anglia), Jansen a (Dania) i Altman a (USA), którzy to autorzy wykazali, e rzeczywista czêstoœæ wystêpowania nadwra liwoœci pokarmowej w populacji jest 10-krotnie mniejsza ni wskazuj¹ na to dane ankietowe [18,19,20]. Badanie podmiotowe obok osobniczych cech choroby pozwala na ustalenie równie rodzinnej sk³onnoœci do chorób alergicznych. Obci¹ ony wywiad rodzinny uznawany jest za kliniczny wyk³adnik predyspozycji genetycznej, zwiêkszaj¹cy ryzyko tych chorob [1,2,4]. Z badañ Arshada wynika, e 11% dzieci urodzonych w takich rodzinach mia³o objawy kliniczne po ukoñczeniu 1 roku ycia, a po ukoñczeniu 2 lat stwierdzano je u 17,7% [21]. Badanie przedmiotowe Cennym uzupe³nieniem wywiadu w ustaleniu choroby alergicznej jest zawsze prawid³owo przeprowadzone badanie przedmiotowe, które uwzglêdnia zarówno stan ogólny, odchylenia w zakresie badanych uk³adów i narz¹dów oraz obecnoœæ lub brak cech konstytucjonalnych alergii podanych przez Marksa [1,2,13]. Badanie przedmiotowe winno byæ poparte wziernikow¹ ocen¹ b³ony œluzowej nosa i badaniem otoskopowym bowiem udzia³ procesu alergicznego w zajêciu tych narz¹dów jest znacz¹cy [22,23]. Manifestacja alergii/nietolerancji pokarmowej mo e byæ ró norodna. Wprawdzie najczêœciej obserwuje siê objawy ze strony takich uk³adów, jak: skóra, przewód pokarmowy, uk³ad oddechowy to jednak wielu autorów twierdzi, e w przypadku niektórych schorzeñ psychicznych, neurologicznych, hematologicznych, nefrologicznych, czy chorób uk³adowych tkanki ³¹cznej alergia powinna byæ uwzglêdniana jako potencjalna, niekiedy zasadnicza przyczyna tych dolegliwoœci. aden jednak ze stwierdzanych objawów klinicznych nie jest na tyle specyficzny, aby staæ siê wy³¹cznie podstaw¹ w³aœciwego rozpoznania choroby alergicznej [1,2,10,11,24]. Badania alergologiczno-immunologiczne Spoœród wielu badañ, jakimi dysponuje wspó³czesna alergologia, testy skórne odgrywaj¹ podstawow¹ rolê. Prosta technika ich wykonania, powszechna dostêpnoœæ, niski koszt sprawiaj¹, e testy te s¹ nadal podstawowym badaniem przesiewowym [24,25,26]. Wartoœæ diagnostyczna tego badania jest jednak ograniczona. Testy skórne s³u ¹ wykrywaniu mechanizmów IgE-zale nych, które dotycz¹ oko³o 50% reakcji klinicznych u osób z nadwra - liwoœci¹ pokarmow¹ [28]. Wynik tego testu zale y od dojrza³oœci uk³adu immunologicznego do produkcji IgE, od zdolnoœci komórek (tuczne, bazofile) do wi¹zania na swojej powierzchni IgE, jak i uwalniania mediatorów reakcji alergicznej przez te komórki w odpowiedzi na szkodliwy pokarm oraz od reaktywnoœci skóry na uwolnion¹ histaminê. Testy skórne oceniaj¹ stopieñ alergizacji skóry, a nie innych narz¹dów; iloœæ komórek tucznych znajduj¹cych siê w skórze jest zdecydowanie ró na od iloœci komórek w innych narz¹dach [25,26]. Dodatni wynik testu u osób bez objawów klinicznych mo e byæ przejawem alergii utajonej i kontaktu z alergenem, który winien byæ uwa any za potencjalny czynnik wyzwalaj¹cy objawy w okreœlonych sytuacjach po ekspozycji. Wynik testu skórnego mo e byæ równie dowodem wystêpuj¹cego w przesz³oœci uczulenia na pokarm, na który pacjent naby³ ju tolerancjê; mo e informowaæ o mo liwoœci ujawnienia siê objawów alergicznych choroby w okresie póÿniejszym [27]. Ujemny wynik testu u osoby demonstruj¹cej objawy kliniczne nie pozwala na pewne wykluczenie szkodliwoœci danego alergenu pokarmowego, gdy pacjent mo e byæ uczulony na jeden z produktów degradacji antygenu natywnego w organizmie lub na produkt powsta³y w wyniku po³¹czenia alergenu z bia- ³kiem wewn¹trzustrojowym, gdy alergen ma charakter haptenu [25,26,27]. Innym powodem wyniku fa³szywie ujemnego mo e byæ szybka inaktywacja glikoprotein zawartych w niektórych produktach pokarmowych np. warzywach i owocach, dlatego coraz czêœciej zaleca siê

3 Kaczmarski M., Matuszewska E. Diagnostyka alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci 79 wykonanie testów skórnych z tymi pokarmami metod¹ prick by prick. Odrêbnym zagadnieniem utrudniaj¹cym interpretacjê wyników testów s¹ reakcje krzy owe zachodz¹ce pomiêdzy spo ywanymi pokarmami a nadwra liwoœci¹ na py³ki roœlin [26,29]. Ograniczon¹ wartoœæ diagnostyczn¹ ma równie oznaczanie alergenowo-swoistych przeciwcia³ klasy IgE w surowicy krwi. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku testów skórnych, badanie to s³u y jedynie diagnostyce IgE-zale nych reakcji alergicznych. Nie pozwala na ocenê sige zwi¹zanych w tkankach i z tego powodu ujemny wynik tych prób nie upowa nia do jednoznacznego wykluczenia alergii. Ponadto czas prze ycia IgE w surowicy jest krótki (2 dni), dlatego stê enie tej immunoglobuliny w wielu przypadkach jest zmienne i uzale nione od natê enia aktualnej stymulacji antygenowej [1,13,26]. Dlatego te wykonanie tego badania u dzieci podejrzanych o alergiê pokarmow¹, pozostaj¹cych d³ugo na diecie eliminacyjnej, mo e daæ wynik ujemny. Innym powodem wyniku fa³szywie negatywnego w tej metodzie mo e byæ obecnoœæ alergenowo-swoistych przeciwcia³ IgG4, konkuruj¹cych z sige o miejsca wi¹ ¹ce na fazie sta³ej, lokalna produkcja sige w obrêbie b³on œluzowych, gdzie przeciwcia³a s¹ wi¹zane przez mastocyty i nie przedostaj¹ siê do kr¹ enia [30,31]. Jeszcze inn¹ przyczyn¹ braku powi¹zañ objawów klinicznych ze stwierdzan¹ obecnoœci¹ swoistych przeciwcia³ IgE w surowicy krwi s¹ serologiczne reakcje krzy owe [32]. Inne badania laboratoryjne potwierdzaj¹ce III i IV typ reakcji alergicznej tj. test transformacji blastycznej limfocytów i test zahamowania migracji makrofagów ze wzglêdu na pracoch³onnoœæ i wysoki koszt metody wykonywane s¹ g³ównie w laboratoriach naukowych; nie znalaz³y zastosowania w codziennej i powszechnie prowadzonej diagnostyce alergii pokarmowej [1,2]. Próby prowokacji doustnej Metod¹ diagnostyczn¹ decyduj¹c¹ o w³aœciwym rozpoznaniu, weryfikuj¹c¹ wszystkie wy ej wymienione etapy postêpowania diagnostycznego, jest doustna próba prowokacji pokarmowej. Próba ta ma najwa niejsze znaczenie w wykazaniu zwi¹zku miêdzy spo yciem pokarmu a objawami klinicznymi, niezale nie od mechanizmów patogenetycznych prowadz¹cych do ich wyst¹pienia [33,34,35,36]. Wykonanie jej metod¹ podwójnie œlepej próby kontrolowanej placebo pozwala wykluczyæ udzia³ czynników psychogennych, których udzia³ w poczuciu choroby jest niepodwa alny, o czym œwiadcz¹ liczne badania [18,19,20,33]. Jako tzw. z³oty standard diagnostyczny próba ta jest obecnie szeroko stosowana w krajach zachodnich, a od kilku lat równie w Polsce [37,38,39]. Wed³ug raportu Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej wykonanie jej zalecane jest g³ównie u dzieci powy ej 2 roku ycia. Bock, Sampson, Moneret-Vautrin dopuszczaj¹ tylko u niemowl¹t i ma³ych dzieci wariant pojedynczej œlepej próby, a wg bardziej liberalnych autorów nawet wariant otwartej próby prowokacji [15,34,35,37]. DBPCFC polega na podaniu wzrastaj¹cych dawek podejrzanego o szkodliwoœæ pokarmu w postaci ukrytej (liofilizowanej w elatynowych kapsu³kach lub w postaci p³ynnej, zmieszanej z innym p³ynem maskuj¹cym smak) oraz placebo (kapsu³ki lub p³yn identyczne w smaku, jak stosowany do badania pokarm) [34,35,35,40,41]. Do chwili obecnej brak jest zunifikowanych metod przeprowadzania tych prób. Procedura wykonania tego testu zmienia siê w zale noœci od oœrodka. Kwesti¹ wyboru i mo liwoœci technicznych jest, czy testowany pokarm podaje siê jako ukryty w kapsu³ce albo zamaskowany w inny sposób. Ka da z tych form ma swoje wady i zalety. Postaæ kapsu³kowa jest preferowana ze wzglêdu na ³atwoœæ przechowywania i wiêksze prawdopodobieñstwo zapewnienia w pe³ni œlepej próby. Nie odzwierciedla natomiast warunków naturalnych spo ycia produktów pokarmowych i nie mo e byæ pomocna w diagnostyce np. astmy piekarzy. Brak kontaktu testowanego pokarmu z b³on¹ œluzow¹ jamy ustnej czyni tê postaæ nieprzydatn¹ w diagnostyce zespo³u oral allergy syndrom [37]. Postaæ p³ynna zaœ bardziej skrupulatnie kontroluje iloœæ podanego pokarmu (szybsze wch³anianie) i wyst¹pienie objawów niepo- ¹danych, pozwala unikn¹æ podania dodatkowej dawki alergenu przed ujawnieniem siê pierwszych symptomów choroby [36]. Ma³a iloœæ pokarmu natywnego, jak¹ mo- emy ukryæ w pod³o u p³ynnym jest zazwyczaj niewystarczaj¹ca do wywo³ania objawów klinicznych. Dlatego ka - dy w¹tpliwy lub ujemny wynik podwójnie œlepej próby kontrolowanej placebo nale y zweryfikowaæ przy u yciu próby otwartej [37,42]. Polega ona na podaniu osobie badanej pokarmu w naturalnej postaci w dawkach wzrastaj¹cych, do iloœci zwyczajowo spo ywanej. Jak wspomniano wy ej, otwarte próby prowokacji stosowane s¹ równie w diagnostyce opacznych reakcji na pokarm u niemowl¹t i ma³ych dzieci, gdy stwierdzane u nich objawy maj¹ charakter obiektywny, a czynniki psychiczne nie odgrywaj¹ istotnej roli. Testy te wykorzystane s¹ równie jako skrining w ustalaniu listy pokarmów szkodliwych, zw³aszcza u osób podejrzanych o polialergiê pokarmow¹. Ujemny wynik badania wyklucza dany pokarm z listy podejrzanych, podczas gdy dodatni powinien byæ zweryfikowany prób¹ œlep¹. Ka d¹ próbê prowokacji pokarmowej powinna poprzedzaæ dieta eliminacyjna, która polega na wykluczeniu z diety chorego podejrzanego o szkodliwoœæ pokarmu na okres 1-4 tyg., tzn. do czasu ca³kowitego ust¹pienia lub znacznego z³agodzenia objawów klinicznych. W niektórych, szczególnie trudnych diagnostycznie sytuacjach klinicznych, wprowadza siê bardzo restrykcyjne postêpowanie dietetyczne dietê woln¹ od potencjalnych alergenów czy dietê empiryczn¹. Je eli w tym okresie nie na-

4 80 Alergia Astma Immunologia, 2000, 5(2), st¹pi poprawa kliniczna, nale y przyj¹æ, e eliminowany pokarm nie jest przyczyn¹ stwierdzanych objawów klinicznych. Nie nale y jednak zapominaæ o zjawisku anafilaksji zale nej od wysi³ku. Jak podkreœlaj¹ inni badacze rolê wyzwalacza procesu chorobowego mo e pe³niæ równie stres, przemêczenie, niska temperatura otoczenia, zaburzenia hormonalne [43]. Kompleksowe postêpowanie diagnostyczne w alergii i nietolerancji pokarmowej obejmuj¹ce wy ej przedstawiony schemat pozwoli na identyfikacjê szkodliwego czynnika pokarmowego, wczesne wdro enie w³aœciwego leczenia przyczynowego bez koniecznoœci stosowania zbêdnej eliminacji i wdra ania wielu kosztownych dla chorego leków. Piœmiennictwo 1. Kaczmarski M. Alergia a cywilizacja. Nietolerancje pokarmowe. KAW. Bia³ystok Kaczmarski M. Alergia i nietolerancje pokarmowe mleko, cukry, soja. Warszawa, Sanmedia Kaczmarski M. Uboczne reakcje po spo yciu pokarmów u ludzi. Medycyna ; 3: Królikowska-W¹sowska K, Siwiñska-Go³êbiowska H, Kaczmarski M i wsp. Czynniki warunkuj¹ce rozwój alergii i nietolerancji pokarmowej. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: Alergia i nietolerancja pokarmowa. Sympozjum 1997: Bindslev-Jensen C, Skov PS, Madsen F i wsp. Food allergy and food intolerance what is the difference? Ann Allergy 1994; 72: Kruszewski J, Kaczmarski M, Czerwionka-Szaflarska M i wsp. Epiedemiologia alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci i doros³ych. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: Alergia i nietolerancja pokarmowa. Sympozjum 1997: Burks AW, Sampson HA. Food allergy in children. Curr Probl Pediatr 1993; 23: Host A. Cow s milk allergy. J R Soc Med 1997; 90 suppl. 30: Sabbah A, Sainte-Laudy J, Drouet M i wsp. Diagnostic immuno-biologique de l allergie alimentaire. Rev Allergol Immunol 1997; 29: Kaczmarski M, Jastrzêbska-Piotrowska J, Czerwionka Szflarska M. Objawy kliniczne alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci i doros³ych. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: Alergia i nietolerancja pokarmowa. Sympozjum 1997: Sampson HA. Clinical manifestation in adverse food reaction. Pediatr. Allergy. Immunol. 1995; 6(suppl. 8): Siwiñska-Go³êbiowska H, Jastrzêbska-Piotrowska J, Kaczmarski M i wsp. Rozpoznanie alergii i nietolerancji pokarmowej. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: Alergia i nietolerancja pokarmowa. Sympozjum 1997: Watson TA. Food allergy in children. Clin Rev Allergy Immunol 1995; 13: Kaczmarski M, Czerwionka-Szflarska M, Socha J i wsp. Algorytmy postêpowania diagnostycznego w alergii i nietolerancji pokarmowej. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów: Alergia i nietolerancja pokarmowa. Sympozjum 1997: Moneret-Voutrin DA. Guide du practicien en immunoallergologie. wyd. Masson Paris Bernstein M, Day JH, Welsh A. Double-blind food challenge in the diagnosis of food sensitivity in the adult. J Allergy Clin Immunol 1982; 70: Pastorello EA. Role of the eliminations diet in adult with food allergy. J Clin Immunol 1989; 84: Young E, Stoneham MD, Petruckevitch A i wsp. A population study of food intolerance. Lancet 1994; 343: Jansen J, Kardinaal AF, Huijbers G i wsp. Prevalance of food allergy and intolerance in adult Dutch population. J Allergy Clin Immunol 1994; 9: Altman DR, Chiaramonte T. Public perception of food allergy. J Clin Immunol 1996; 97: Arshad SH, Hide DW. Effect of environmental factors on the development of allergic disorders in infancy. J Allergy Clin Immunol 1992; 90: Host A. The nose. Allergy 1995; 50 (suppl. 20): Host A. The ear. Allergy 1995; 50 (suppl. 20): Zapolska B, Kaczmarski M. Rzadkie zespo³y kliniczne zwi¹zane z nadwra liwoœci¹ pokarmow¹ u dzieci. Terapia 1998; 5: Kurzawa R, Jêdryœ U. Testy skórne w diagnostyce chorób alergicznych u dzieci. Pol. Stow. Pomocy Dzieciom Chorym na Astmê i Alergiê, Rabka Dymek I, Kurzawa R. Zarys diagnostyki chorób alergicznych wieku rozwojowego. BAMAR Marketing Warszawa Dreborg S. Skin tests in the diagnosis of food allergy. Pediatr. Allergy Immunol. 1995; 6 (suppl. 8): Chandra RK, Gill B, Kumari S. Food allergy and atopic disease: pathogenesis, diagnosis, prediction. Ann Allergy 1993; Bircher AJ, Van Melle G, Haller E i wsp. IgE to food allergens are highly prevalent in patients allergic to pollens, with and without symptoms of food allergy. Clin Exp Allergy 1994; 24: Bengtsson U, Nilsson-Balknas U i wsp. Double blind, placebo controlled food reactions do not correlate to IgE allergy in the diagnosis of staple food related gastrointestinal symptoms. Gut 1996; 39: Sanz ML, Prieto I i wsp. Diagnostic reliability considerations of specific IgE determination. J Investig Allergol Clin Immunol 1996; 6: Van der Veen MJ, Van Ree R, Aalberse RC i wsp. Poor biologic activity of cross reactive IgE directed to carbohydrate determinanta of glycoproteins. J Allergy Clin Immunol 1997; 100: Vayn MH, Grimstand IA, Thorsen L i wsp. Adverse reaction to food: assesment by double blind placebo controlled food challenge and clinical, psychosomatic and immunologic analysis. Digestion 1995; 56: Niggemann B, Wahn U, Sampson HA. Proposals for standa rization of oral food challemge tests in infants and children. Pediatr. Alllergy Immunol 1994; 5: Bock SA, Sampson HA, Atkins FM i wsp. Double-blind, placebocontrolled food challenge (DBPCFC) as an office procedure: a manual. J Allergy Clin Immunol 1988; 82: Baehler P, Chad Z, Gurbindo C i wsp. Distinct patterns of cow s milk allergy in infancy defined by prolonged, two stage doubleblind, placebo-controlled food challenges. Clin Exp Allergy 1996; 26: Bahna SL. Blind food challange testing with wide open eyes. Ann Allergy 1994; 72:

5 Kaczmarski M., Matuszewska E. Diagnostyka alergii i nietolerancji pokarmowej u dzieci Kaczmarski M, Korol D, Cudowska B i wsp. Postêpowanie diagnostyczne w alergii pokarmowej z wykorzystaniem doustnych prób prowokacyjnych. Œwiat leków. II Konferencja Szkoleniowo-Naukowa Postêpy w Pediatrii Bia³ystok 1996: Kaczmarski M, Matuszewska E, Wasilewska J i wsp. Diagnostyka alergii pokarmowej z wykorzystaniem liofilizowanych próbek pokarmów. Terapia 1998; 5: Bahna SL. Food challenge procedures in research and in clinical practice. Pediatr Allergy Immunol 1995; 6 (suppl 8): Huijbers GB, Colen AA, Jansen JJ i wsp. Masking foods for food challenge: practical aspects of masking for a double-blind, placebo-controlled food challenge. J Am Diet Assoc 1994; 94: Pastorello EA, Pravettoni V, Stocchi BA i wsp. Are double-blind food challenges necessary before starting an elimination diet? Allergy Proc. 1991; 12: Fiocchi A, Mirri GP, Santini I i wsp. Exercise-induced anaphylaxisis after food contaminant ingestion in double placebo-controlled, food exercise challenge. J Allergy Clin Immunol 1997; 100: Diagnosis of food allergy and intolerance in children MACIEJ KACZMARSKI, EL BIETA MATUSZEWSKA Summary As the number of children with symptoms of food allergy/intolerance increases, the paper presents current rules of diagnostics procedure in food hypersensitivity. Attention is paid to the role of anamnesis, physical examination and allergological-immunological tests (skin tests, IgEc, sige) which are the base of routine allergological diagnostics. The application of these diagnostics methods in food allergy diagnosis is discussed. From a practical point of view, oral provocation tests, particularly a double-blind placebo-controlled challenge, are of the highest diagnostic value. Alergia Astma Immunol 2000; 5(2): Key words: food allergy, food intolerance, children, double-blind, placebo-controlled food chalenge, skin prick test