Zach canie do odpowiedniego screeningu i wykrywania

Transkrypt

1 ISSN nr6 AMAZONKI wrzesieƒ 2004 rok gazeta bezp atna Gazeta Stowarzyszenia KLUB KOBIET PO MASTEKTOMII WARSZAWA CENTRUM ROK 2004 POÂWI CAMY WALCE Z NAWROTAMI CHOROBY JeÊli myêlisz, e jesteê pokonany, to jesteê. JeÊli myêlisz, e si oêmielisz, to si nie oêmielisz. JeÊli chcia byê wygraç, lecz myêlisz, e nie mo esz, jest niemal pewne, e przegrasz. yciowe bitwy nie zawsze wygrywajà ludzie silniejsi i szybsi Lecz pr dzej czy póêniej tym, który wygrywa, Jest ten, który myêli, e mo e zwyci yç. Razem z nadziejà w przysz oêç motto tegorocznej Pielgrzymki Amazonek na Jasnà Gór S owo RAZEM ma dla mnie wiele skojarzeƒ, np. Razem Pokonamy Raka, Razem w Przysz oêç, Razem Silni i Odwa ni, itd. Dlatego te, dziê inspirowana mottem R a- zem z nadziejà w przysz oêç chcia abym opowiedzieç o pierwszej Konferencji Europejskiej Koalicji Pacjentów z Chorobami Nowotworowymi, która odby a si w Mediolanie w dniach czerwca, Cele Koalicji to: Nic o nas, bez nas Podnoszenie ÊwiadomoÊci w zakresie fundamentalnych praw pacjentów onkologicznych w Europie Zwi kszenie wp ywu pacjentów na europejskà polityk zdrowotnà Zapewnienie na czas dost pu do odpowiedniej prewencji, leczenia i opieki Popieranie post pów w badaniach nad nowotworami Powy sze cele zbie ne sà z naszymi i dlatego z wielkà satysfakcjà uczestniczy am w tym Europejskim Zjeêdzie Pacjentów tym bardziej, e Klub nasz od marca 2004 jest cz onkiem Europejskiej Koalicji Pacjentów z Chorobami Nowotworowymi. W trakcie obrad prezentowane by y przez przedstawicieli poszczególnych paƒstw problemy, z jakimi spotykajà si chorzy w swoich krajach. Jednoznacznie ze wszystkich wypowiedzi wynika- o, e niezale nie od rodzaju schorzenia, jak równie kraju pochodzenia chorego, problemy pacjentów onkologicznych okazujà si zawsze i wsz dzie bardzo podobne. Dlatego te Europejska Koalicja zamierza realizowaç swoje cele poprzez: Organizacj kampanii na rzecz pacjentów onkologicznych, aby byli reprezentowani na najwy szych szczeblach, gdzie podejmowane sà w ich sprawie decyzje i aby stali si wiarygodnymi partnerami Promowanie dost pu do rzetelnej informacji Ochrona praw pacjenta do wyra ania swoich opinii àcznie z prawem do podró y w obr bie krajów cz onkowskich Unii Europejskiej w celu obrony tej opinii Zwi kszenie wp ywu pacjentów w Europie, wzywanie do równego dost pu do najwy szej jakoêci metod leczenia i opieki zarówno w Unii Europejskiej jak i mi dzy krajami cz onkowskimi poprzez umo liwienie im doskonalenia umiej tnoêci wywierania wp ywu na polityk zdrowotnà Ustanowienie partnerstwa w zakresie szerzenia najlepszych zasad dotyczàcych prewencji, leczenia i opieki nad pacjentami z chorobami nowotworowymi Zach canie do odpowiedniego screeningu i wykrywania chorób nowotworowych we wczesnych stadiach w celu ocalenia ycia Zach canie do odpowiedniego szkolenia specjalistów opiekujàcych si pacjentami onkologicznymi Wspó praca ze Êrodowiskami naukowymi w celu okreêlenia priorytetów dla badaƒ naukowych Upewnienie si, e wszyscy pacjenci majà dost p do prawid owo opracowanych badaƒ klinicznych i zach canie pacjentów do wzi cia udzia u w tych badaniach Podstawowym celem dzia alnoêci organizacji jest lobbying, wsparcie i opieka n a d pacjentami oraz ich rodzinami/ opiekunami. Nadszed czas, aby wszyscy pacjenci w Europie doszli do g osu i mogli wyraziç swoje opinie. Wszystkie cele Europejskiej Koalicji majà odniesienie do naszych dà eƒ i dzia aƒ. Pierwszoplanowym zadaniem w Polsce moim zdaniem jest szerokie uêwiadomienie pacjentom ich praw, poprzez zapoznanie i egzekwowanie Karty Praw Pacjenta, tworzenie lobbyingu w sprawie dost pnoêci do nowoczesnej diagnostyki i form leczenia. Niewàtpliwie elitarnà grupà chorych w Polsce sà Amazonki. Majà Êwietnie wyszkolonych profesjonalistów, w asne Kluby, w asne Êrodowisko wyposa one w centralne mobilne struktury. Nie mniej dla sta ego podnoszenia jakoêci us ug medycznych a tym samym osiàgania celu wszystkich pacjentów, wskazane by oby powo anie Stowarzyszenia Pacjentów Onkologicznych, która to organizacja stworzy aby w Polsce szerokie forum dajàce mo liwoêç autentycznego wp ywu pacjentów na administracj paƒstwowà w zakresie polityki zdrowotnej. I tu znów dochodzimy do znaczenia s owa RAZEM. Silna organizacja pacjentów mog aby równie wesprzeç dzia- ania Polskiej Unii Onkologii majàcej na celu wprowadzenie w ycie Narodowego Programu Walki z Rakiem. Pracujàc Razem osiàgamy nowe horyzonty, nowe mo liwoêci. Taki sposób myêlenia i dzia ania pozwala wierzyç, e RAZEM POKONAMY RAKA, Razem z nadziejà w przysz oêç b o r a z e m a t w i e j. El bieta Kozik A. Carriere, 1879

2 Szanowni Paƒstwo Stowarzyszenie Klub Kobiet po Mastektomii AMAZONKI Organizacja Po ytku Publicznego Z wielkà przyjemnoêcià i satysfakcjà pragniemy poinformowaç, e w dniu Stowarzyszenie nasze Klub Kobiet po Mastektomii Amazonki zosta o wpisane do Krajowego Rejestru Sàdowego pod numerem jako Organizacja Po ytku Publicznego. Uzyskanie statusu organizacji po ytku publicznego jest wyrazem spe nienia przez Klub wymogów dobrze funkcjonujàcej organizacji pozarzàdowej w myêl Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. Ustawa wprowadzi a mo liwoêç przekazywania 1% podatku dochodowego przez osoby fizyczne na rzecz organizacji po ytku publicznego. Nasi darczyƒcy b dà mogli skorzystaç z tej mo liwoêci przy rozliczeniach podatkowych za rok Dlatego mamy nadziej, e dostrzegajàc sens i celowoêç dzia ania naszej organizacji, zdecydujà si Paƒstwo by 1% swojego podatku dochodowego za rok 2004 przekazaç na konto naszego Klubu. Jak przekazaç Klubowi 1% podatku? Je eli rozliczajà si Paƒstwo na formularzu PIT 36, nale y obliczyç 1% od pozycji 191 i otrzymanà w ten sposób kwot wpisaç do pozycji 192 (W formularzu PIT 37 b dà to odpowiednio pozycje 122 i 123). Kwot z pozycji 192 lub 123 mo ecie Paƒstwo do dnia 30 kwietnia 2005 r przekazaç na konto: PKO BP V Oddz./Warszawa Nr KLUB KOBIET PO MASTEKTOMII AMAZONKI O ten w aênie 1% ulega zmniejszeniu nale ny podatek. Oznacza to, e: je eli Paƒstwo sà winni Urz dowi Skarbowemu, wp acacie na konto fiskusa 1% mniej je eli Urzàd Skarbowy jest Paƒstwa d u nikiem, otrzymacie Paƒstwo zwrot podarowanej nam kwoty razem z resztà nadp aconego podatku. Podzi kowanie Drodzy Paƒstwo, Klub Kobiet po Mastektomii Amazonki serdecznie dzi kuje wszystkim osobom, które do 30 kwietnia 2004 r. zdà y y jeszcze przekazaç 1% swojego podatku dochodowego za rok 2003 na rzecz naszej organizacji. Zebrane Êrodki przeznaczamy na cele statutowe, to jest na wszechstronnà rehabilitacj kobiet po leczeniu raka piersi. W imieniu Zarzàdu serdecznie dzi kuj El bieta Kozik Prezes Stowarzyszenia Zaproszenie Zarzàd Klubu Kobiet po Mastektomii Amazonki ma przyjemnoêç zaprosiç w dniach 21 X 7 XI 2004 r. do Galerii Zwiàzku Artystów Plastyków, przy ul. Mazowieckiej 11a, wszystkie kobiety zainteresowane rekonstrukcjà piersi, do odwiedzenia niepowtarzalnej i jedynej w swoim rodzaju wystawy: Odzyskana kobiecoêç W dniu 24 paêdziernika 2004 r. o godz. 13 zapraszamy wszystkie Amazonki na spotkanie z autorkà zdj ç Terry Lorant i jednà z bohaterek zdj ç Joanne Sonn. Wyk ad wyg osi dr Andrzej Krajewski chirurg rekonstruktor. Obok prezentacji przepi knych fotografii, rozmów z autorkà i bohaterkà wystawy, b dzie mo na otrzymaç praktyczne informacje dotyczàce rekonstrukcji piersi. Wystaw otworzy prof. dr hab. Edward Towpik. Serdecznie zaprasza Zarzàd Klubu Amazonki Warszawa Centrum Zapraszamy na Bieg Terry ego Foxa a SOBOTA, 18 WRZEÂNIA 2004 R. Czas: 9.30 Rejestracja Powitanie, przemówienia GoÊci Start (rozgrzewka) Miejsce: Start-Meta: Centrum Onkologii Instytut im. M. Sk odowskiej-curie Warszawa, ul. Roentgena 5 (wjazd od strony Przychodni przy ul. Pileckiego) Trasa: 2.5, 5 lub 10 km biegiem, marszem, rowerem przez Las Kabacki Wpisowe: 10 z Atrakcje: Pokaz zespo u ratownictwa (ok ) Loteria Zakoƒczenie: Telefon informacyjny (polski): , fax Spotykamy si jak zwykle: godz 12.00, na rogu Nowego Âwiata i Chmielnej 2 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

3 POLSKA UNIA ONKOLOGII Apel Prezesa i Zarzàdu G ównego Polskiej Unii Onkologii Stowarzyszenia ponad wszelkimi podzia ami skierowany do: WSZYSTKICH OBYWATELI NASZEGO KRAJU Szanowni Paƒstwo, W imieniu Zarzàdu G ównego Polskiej Unii Onkologii zwracam si do wszystkich Obywateli naszego Kraju z goràcym apelem, o podj cie wspólnych energicznych dzia aƒ na rzecz realizacji Narodowego Programu do Walki z Rakiem. Wobec dramatycznie pogarszajàcych si warunków Walki z Rakiem w Polsce i zapaêci w jej finansowaniu, szczególnie w ostatnim okresie wdra ania reformy ochrony zdrowia potrzebà chwili jest konsolidacja ca ego spo eczeƒstwa i Êrodowiska lekarskiego celem uzyskania mo liwie szybkiej poprawy tej niekorzystnej dla obywateli naszego kraju sytuacji. Apel nasz jest wyrazem niepokoju o dalszy rozwój onkologii i hematologii w Polsce. Znamy dobrze potrzeby w zakresie walki z nowotworami w naszym kraju a Êrodowisko onkologów jest zintegrowane i potrafi t walk prowadziç. Wiemy równie, ze Êrodki wynegocjowane z Narodowym Funduszem Zdrowia, dla tego rozwoju nie sà wystarczajàce, co mo e doprowadziç do pogorszenia jakoêci Êwiadczonych us ug. Panie Prezydencie Panie Premierze Panie Ministrze Zdrowia Apelujemy, aby Obywatele Rzeczpospolitej Polskiej mieli zapewnione mo liwoêci profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów na takim poziomie, na jakim szanse wyleczenia lub przed u enia ycia sà najwi ksze. Ârodki, obecnie przeznaczone na walk z rakiem, takich mo liwoêci nie dajà. Panie i Panowie Pos owie i Senatorowie Wasze g osy zawa à nad mo liwoêcià uchwalenia ustaw pozwalajàcych na jak najszybszà realizacjà Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych i dalszy rozwój regionalnej opieki onkologicznej. Onkolodzy i hematolodzy polscy sà przygotowani merytorycznie i organizacyjnie do skutecznego rozpoznawania i leczenia chorób nowotworowych. Nie spe nià jednak pok adanych w nich nadziei bez zapewnienia im niezb dnych Êrodków. Skala potrzeb jest niewàtpliwie du a, ale w pe ni uzasadniona i realistyczna. Wprowadzona reforma systemowa w ochronie zdrowia niezb dnych Êrodków szybko nie zapewni. Szanowni Paƒstwo, Pragniemy pozyskaç do wspó pracy w Polskiej Unii Onkologii ludzi o wielkim autorytecie spo- ecznym, wysokim poziomie merytorycznym, zdolnych do zgodnego, solidarnego i zdeterminowanego wspó dzia ania ponad podzia ami w sprawie realizacji Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. Liczymy na wspó udzia nie tylko Prezydenta i Premiera RP, Ministra Zdrowia, Dyrektorów NFZ, Pos ów i Senatorów ale równie przedstawicieli innych grup zawodowych z organizacji rzàdowych lub pozarzàdowych, lekarzy, finansistów, ekonomistów, menad erów, prawników, przedstawicieli Êrodków masowego przekazu przede wszystkim osób znanych z dzia- alnoêci spo ecznej i obdarzonych powszechnym zaufaniem. Nowotwory z oêliwe sà drugà pod wzgl dem cz stoêci przyczynà zgonów w Polsce i stanowià ponad 20% wszystkich zgonów po chorobach serca i naczyƒ. OZNACZA TO, E CO 5-ty MIESZKANIEC POLSKI UMIERA Z POWODU NOWOTWO- RU Z OÂLIWEGO A CO 4- ty ZACHORUJE NA T CHOROB. Rocznie na nowotwory z oêliwe w Polsce zapada 120tys. osób i oko o 80tys. umiera z tego powodu. Ka dego dnia w Polsce ponad 300 osób zachorowuje na raka a ponad 220 z tego powodu umiera. Sà to dane statystyczne, które nabierajà szczególnie dramatycznego wyrazu i wymiaru dla tych, którzy sami, lub których najbli si sà bezpo- Êrednio dotkni ci chorobà nowotworowà, szczególnie w sytuacjach zagro enia Êmiercià z powodu niepowodzenia leczenia co ma miejsce najcz Êciej z powodu zbyt póêno wykrytej, b dnie zdiagnozowanej lub co gorsza niew aêciwie leczonej choroby. Wed ug wiarygodnych prognoz epidemiologicznych w 2010 roku nowych zachorowaƒ na nowotwory b dzie 160 tys., a zgonów 100tys. Obecnie szansa wyleczenia chorych na nowotwory z oêliwe w Polsce nie przekracza 30%. W krajach o lepiej zorganizowanej ochronie zdrowia (USA, Europa Zachodnia) osiàga si 50-60% wyleczeƒ. Osiàgni cie znaczàcej poprawy wyników i jakoêci leczenia chorych na nowotwory w Polsce jest mo liwe w ciàgu najbli szych lat. W latach wed ug raportu WHO nowotwory stanà si g ównym zabójcà ludzi na ca- ym Êwiecie. Chorzy na raka umierajà w cierpieniu i w ciszy. Nie organizujà protestów. DziÊ w ich imieniu przemawiamy my wszyscy zrzeszeni w Polskiej Unii Onkologii. Decyzja o stworzeniu w aêciwego systemu finansowania wspó czesnych mo liwoêci profilaktyki, rozpoznawania i leczenia nowotworów w Polsce ma nie tylko wymiar wielkiej odpowiedzialnoêci politycznej ma równie wymiar moralny. Wnosimy o jak najszybsze stworzenie warunków do realizacji Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych poprzez uchwalenie ustawy sejmowej i zapewnienie Êrodków do jej realizacji. Jak najszybsze zrealizowanie celów wytyczonych przez Polskà Uni Onkologii jest naszà wspólnà powinnoêcià i obowiàzkiem wobec wszystkich chorujàcych obywateli naszego kraju! WSZYSCY MIESZKA CY POLSKI POPIERAJÑ CELE POLSKIEJ UNII ONKOLOGII Potrzebne jest nam udokumentowane wsparcie ca ego Spo eczeƒstwa w realizacji celów i zadaƒ Polskiej Unii Onkologii. W imieniu Zarzàdu G ównego Polskiej Unii Onkologii Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii Warszawa, 2 lipca 2004 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 3

4 Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych za o enia Prof. dr hab. n. med. Marek P. Nowacki Dyrektor Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Sk odowskiej-curie Kierownik Kliniki Nowotworów Jelita Grubego Prof. dr hab. n. med. Jan Steffen Przewodniczàcy Rady Naukowej Centrum Onkologii-Instytutu im. M. Sk odowskiej-curie Kierownik Zak adu Immunologii Centrum Onkologii-Instytutu oraz Zespó Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Sk odowskiej-curie Projekt znowelizowany w roku 2002, uwzgl dniajàcy uwagi zg oszone przez Rad Naukowà Polskiej Unii Onkologii Zdaniem wielu Êrodowisk, w tym g ównie Êrodowiska onkologów, istnieje pilna potrzeba ustanowienia Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych w Polsce. Potrzeba ta wynika z szybkiego wzrostu zachorowaƒ na nowotwory, wzrostu który wyprzedza przyrost ludnoêci kraju. Przyrost liczby zachorowaƒ i zgonów z powodu nowotworów z oêliwych w Polsce wynika z czterech g ównych przyczyn: 1. Wzrostu liczby ludnoêci (30,7 mln w 1963 roku i 38,232 mln w 2003 roku); 2. Zmian w strukturze wieku ludnoêci polegajàcych na zwi kszeniu si liczebnoêci grup wiekowych, w których zachorowalnoêç jest szczególnie wysoka. Od kilku lat tzw. wiek nowotworowy (>40 lat u kobiet i >50 lat u m czyzn) osiàgajà roczniki powojennego wy u demograficznego. Liczba ludnoêci Polski, w wieku lat, która w roku 1995 wynosi a tys. wzroênie do ok tys. w roku Skutkiem tego b dzie dalszy, bardzo szybki wzrost liczby zachorowaƒ na nowotwory z oêliwe w wieku Êrednim. 3. Zbyt powolnych zmian nawyków i wcià niekorzystnych postawach pro-zdrowotnych spo eczeƒstwa (np. palenie tytoniu, alkohol, niew aêciwe ywienie) mimo dzia aƒ ju podj tych oraz ich pierwszych pozytywnych efektów. 4. Powolnej i dalece niezadowalajàcej poprawie wczesnego rozpoznawania, a co za tym idzie braku mo liwoêci skutecznego leczenia chorób nowotworowych. I tak w Polsce Êrednia wyleczeƒ dla obu p ci wynosi 30%, podczas gdy w krajach skandynawskich i niektórych zachodnioeuropejskich 40%, a w USA 50%. Nadal brak mo liwoêci wykorzystania w skali populacyjnej, obecnie znanych metod zapobiegania tym chorobom, a co za tym idzie braku mo liwo- Êci skuteczniejszego leczenia chorób nowotworowych. Ze stanu wiedzy sprawdzonej w praktyce, jak i doêwiadczeƒ wielu krajów wynika ponadto, e skoordynowane przedsi wzi cia uj te w narodowe programy, mogà doprowadziç zarówno do stopniowego ograniczenia zachorowaƒ na nowotwory, jak i do bardzo znacznego wzrostu odsetka chorych wyleczonych. G ówne cele Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. 1. Zahamowanie wzrostu zachorowaƒ na nowotwory zw aszcza w wieku Êrednim, w którym sà przyczynà blisko 40% wszystkich zgonów u kobiet i ponad 30% zgonów u m czyzn. W Polsce na tle innych krajów Europy Centralnej i Wschodniej dosz o do ograniczenia palenia tytoniu i efekty tego (zmniejszenie liczby zachorowaƒ na raka p uc w m odszych grupach wieku) sà wymierne w skali populacji. Ta korzystna tendencja powinna byç utrwalona. Konieczne jest szersze upowszechnienie zasad zdrowego ywienia, co powinno si przyczyniç do ograniczenia zachorowaƒ na nowotwory z oêliwe przewodu pokarmowego i piersi. Niezb dne jest tak e lepsze poznanie i ograniczenie nara eƒ rakotwórczych zw aszcza w Êrodowisku pracy i Êrodowisku komunalnym. Pod tym wzgl dem Polska pozostaje daleko w tyle w stosunku do wielu krajów europejskich. 2. Osiàgni cie Êrednich europejskich standardów z zakresie wczesnego wykrywania nowotworów oraz poprawy dost pnoêci do najbardziej skutecznych metod leczenia zw aszcza skojarzonego oraz do kwalifikowanej opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane. W Polsce uzyskuje si wyleczenie lub pi cioletnie prze ycia u mniej ni 30% chorych na nowotwory przy jednoczesnym wyst powaniu znacznych ró nic w poszczególnych regionach kraju. Odbiega to od szybko poprawiajàcej si sytuacji w krajach Europy pó nocnej i zachodniej w których uzyskuje si ponad 40% wyleczeƒ i w USA gdzie uzyskuje si oko o 50% wyleczeƒ. G ównà przyczynà niekorzystnej sytuacji w Polsce jest zbyt niski odsetek wczesnych rozpoznaƒ nowotworów z oêliwych zw aszcza raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego i gruczo u krokowego mi dzy innymi na skutek niedostatecznego przygotowania lekarzy rodzinnych i g ównych specjalnoêci lekarskich oraz niewystarczajàcego upowszechnienia metod wczesnego rozpoznawania. Program k adzie szczególny nacisk na modernizacj praktycznego nauczania onkologii w akademiach medycznych oraz szkolenia lekarzy, piel gniarek, techników medycznych, których wiedza praktyczna cz sto nie nadà a za post pami onkologii. Istniejà warunki lecz brak Êrodków dla uruchomienia wi kszej liczby nowoczesnych oêrodków rozpoznawania stanów przedrakowych i wczesnego rozpoznawania raka szyjki macicy oraz raka piersi, co mog oby umo liwiç uzyskanie wymiernej w skali populacyjnej poprawy w wykrywaniu tych nowotworów. Konieczne jest tworzenie oêrodków wczesnego rozpoznawania raka jelita grubego i raka gruczo u krokowego oraz systemów wdro enia w tych oêrodkach kontroli jakoêci odpowiadajàcych standardom Unii Europejskiej. Pomimo poprawy, która nastàpi a po zakupach interwencyjnych w latach 1996 i 1997 oêrodki onkologiczne nie dysponujà wystarczajàcà iloêcià urzàdzeƒ do nowoczesnej radioterapii, a w niektórych regionach kraju dost pnoêç do tej metody leczenia jest nadal ograniczona. D ugie oczekiwanie na podj cie leczenia napromienianiem cz sto krytycznie obni a jego skutecznoêç. Konieczne sà dalsze uzupe nienia oraz wymiana wyeksploatowanych urzàdzeƒ do radioterapii oraz uporzàdkowanie i standaryzacja procedur leczenia napromienianiem. Leczenie skojarzone, które prowadzi do bardzo znacznej poprawy wyników u oko o 1/3 chorych, w Polsce stosowane jest zaledwie u po owy spoêród tych, u których istniejà wskazania do takiego leczenia, i to nie tylko z powodu braku Êrodków na zakup leków, lecz tak e ze wzgl du na brak uzgodnionych w skali Kraju standardów i nieprawid owà gospodark lekami. Pomimo doêç istotnego post pu w ciàgu ostatniej dekady jakoêç opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane pozostaje daleko w tyle w stosunku d o standardów europejskich. Program powinien zapewniç znacznà popraw dost pnoêci metod wczesnego rozpoznawania, optymalnà alokacj Êrodków na modernizacj diagnostyki i terapii nowotworowej, znaczne zwi kszenie odsetka chorych leczonych metodami skojarzonymi, a zw aszcza napromienianiem g ównie w sieci regionalnych ( wojewódzkich) oêrodków onkologicznych, w Centrum Onkologii i w akademiach medycznych, w tym w klinikach hematologicznych, w k t ó r y c h l e c z o- n a jest wi kszoêç chorych na bia aczki i nowotwory limfoidalne i w klinikach onkohematologii dzieci cej. 4 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

5 3. Celem programu jest tak e stworzenie warunków do wykorzystania dla potrzeb praktyki onkologicznej, ogromnego post pu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów z oêliwych, post pu, który nastàpi zw aszcza w ostatniej dekadzie. Prace z tego zakresu aczkolwiek prowadzone w ograniczonym rozmiarze w wielu oêrodkach w Polsce sà fragmentaryczne i rozproszone, zbyt ma y jest w nich udzia wspó pracy wielodyscyplinarnej, a zw aszcza wielooêrodkowej; sà one tak e zbyt wolno i w niewystarczajàcym zakresie wdra ane do klinicznej praktyki onkologicznej. Program powinien tworzyç preferencyjne warunki do rozwijania, wdra ania i upowszechniania nowych metod zw aszcza molekularnych i immunologicznych umo liwiajàcych: przewidywanie zagro enia chorobà nowotworowà, zwi kszenie odsetka wczesnych rozpoznaƒ nowotworów z oêliwych, przewidywanie odpowiedzi na ró ne metody leczenia jako podstawy do optymalizacji terapii, rozwój skuteczniejszych metod leczenia nowotworów. 4. Istotnym celem Programu jest równie poprawa jakoêci danych o stopniu zaawansowania w czasie podj cia leczenia, jak i jego skutecznoêci w ró nych regionach Kraju, co stwarza podstaw do planowania i sterowania interwencjami oraz umo liwia kontrol skutecznoêci podj tych dzia aƒ. W przekonaniu Êrodowiska onkologicznego, wdro enie Narodowego Programu umo liwiajàcego podj cie wy ej wymienionych przedsi wzi ç, powinno umo liwiç zarówno zahamowanie, jak i pewne obni enie zachorowalnoêci n a nowotwory u ludzi w wieku Êrednim i zwi kszyç w perspektywie 10 lat odsetek chorych, u których uzyskuje si wyleczenia lub 5- letnie prze ycia d o oko o 40%, co odpowiada oby obecnym standardom europejskim. W P o l- sce istniejà wszystkie niezb dne warunki wyjêciowe do osiàgni cia celów tego Programu, w postaci dobrego systemu organizacji wojewódzkiej, specjalistycznej sieci placówek onkologicznych, kadry i wczeêniejszego doêwiadczenia w realizacji takich przedsi wzi ç. Program powinien byç finansowany z bud etu paƒstwa, a jego realizacja powinna byç wspierana przez Êrodki pozabud etowe gromadzone przez organizacje pozarzàdowe, w tym zw aszcza Polskà Uni Onkologii. Niezb dne jest tak e wsparcie programu przez inicjatywy lokalnych w adz, samorzàdów i spo ecznoêci. Sekwencja i zakres przedsi wzi ç interwencyjnych, ocena wyników ich realizacji, a tak e nak ady na te przedsi wzi cia powinny byç przedmiotem corocznych analiz, uwzgl dniajàcych m. in. mo liwoêci finansowe Paƒstwa, ju osiàgni te wyniki oraz zmieniajàce si potrzeby. Finansowe potrzeby Programu po jego pe nym uruchomieniu szacuje si na mln z rocznie. Przedsi wzi cia interwencyjne programu powinny byç realizowane na zasadzie konkursu ofert. W zarzàdzaniu Programem nale y zapewniç decydujàcy g os wybitnym specjalistom-onkologom. W sk ad Rady nadzorujàcej Program obok onkologów, specjalistów z zakresu zdrowia publicznego i finansów powinny wchodziç osoby cieszàce si publicznym zaufaniem. Spodziewane wyniki Programu 1. Uzyskanie trwa ego zahamowania tempa wzrostu, a nast pnie zmniejszenie zachorowaƒ na nowotwory tytoniozale ne poprzez dalsze ograniczenie na ogu palenia tytoniu oraz ograniczenie wzrostu zachorowaƒ na niektóre nowotwory przewodu pokarmowego oraz raka piersi poprzez popraw nawyków ywieniowych. 2. Poszerzenie dost pnoêci do metod wcze- Êniejszego rozpoznawania nowotworów z o- Êliwych i dost pnoêci do nowoczesnych, sprawdzonych w praktyce metod leczenia nowotworów z oêliwych. 3. Osiàgni cie standardów w diagnostyce i leczeniu nowotworów w sieci specjalistycznych placówek onkologicznych odpowiadajàcych poziomowi praktyki w krajach Unii Europejskiej. 4. Zwi kszenie odsetka wyleczeƒ chorych na nowotwory z oêliwe, a zw aszcza raka szyjki macicy i raka piersi o 5-10%. 5. Znaczne przyêpieszenie wdra ania post pu wiedzy w dziedzinie wykrywania, wczesnego rozpoznawania i leczenia, a zw aszcza poprzez wykorzystanie dorobku naukowego biologii molekularnej i genetyki. 6. Poprawa efektywnoêci optymalnego merytorycznie i ekonomicznie modelu trzystopniowej opieki onkologicznej: poziom podstawowy; lekarze rodzinni i inni lekarze podstawowej opieki medycznej, jak chirurdzy, interniêci, ginekolodzy, stomatolodzy i pediatrzy, ÊciÊle wspó pracujàcy z miejskimi i wojewódzkimi poradniami onkologicznymi, specjalistyczny poziom regionalny (wojewódzki), poziom krajowy; Centrum Onkologii w Warszawie, Krakowie i Gliwicach. Finansowanie i Zarzàdzanie Programem Ârodki na walk z chorobami nowotworowymi powinny pochodziç przede wszystkim z bud etu paƒstwa. Przemawia za tym doêwiadczenie wszystkich krajów w tym zw aszcza USA i krajów skandynawskich które osiàgn y wymierne efekty w tym zakresie. Realizacja celów Programu powinna byç wspierana przez akcje organizacji pozarzàdowych i inicjatywy lokalnych samorzàdów. Plany przedsi wzi ç interwencyjnych oraz ich realizacja, a tak e wielkoêç nak adów na Program, powinny byç przedmiotem corocznej analizy. Optymalnà alokacj Êrodków powinien zapewniç decydujàcy udzia w zarzàdzaniu Programem wybitnych specjalistów onkologów, którzy znajà najlepiej potrzeby onkologii i mo liwoêci potencjalnych realizatorów przedsi wzi ç interwencyjnych. Realizatorzy tych przedsi wzi ç powinni byç dobierani na zasadach konkursów ofert. Nadzór nad realizacjà Programu powinna sprawowaç Rada, w sk ad której, obok onkologów i specjalistów z zakresu zdrowia publicznego i finansów, powinny wchodziç osoby cieszàce si zaufaniem publicznym. ROCZNE WYDATKI NA UBEZPIECZENIE NA OSOB (W USD) Szwajcaria 4342,8 Japonia 3507,5 Wielka Brytania 3393,5 USA 3266 Irlandia 2465,7 Holandia 2324 Finlandia 2097,9 Dania 2094,2 Francja 1898,8 Szwecja 1823,6 Polska 580 Czechy 1300 Niemcy 3000 Z materia ów NOVARTIS Onkology i Polskiej Unii Onkologii, Âniadanie Prasowe dnia 2 lipca 2004 r. AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 5

6 POSTACI RUCHU AMAZONEK Reach to Recovery Z Panià mgr Teresà Turuk-Nowak rozmawiajà: Zofia Michalska i Wies awa Dàbrowska Z. M. Nale do weteranek Ruchu Amazonek w Polsce. Jest nas Êwiadków tego wydarzenia ju niewielu. Ale jak sàdz i pami tam, Ty Tereniu jesteê w aênie jednym z nich. Jak to si sta o, Ty mieszkajàca i pracujàca w Krakowie, zainteresowa aê si tak wczeênie Amazonkami dzia ajàcymi w Warszawie. Mgr T. T-N. To bardzo stara historia. Zaraz po studiach na Uniwersytecie Jagielloƒskim podj am prac w Instytucie Onkologii w Krakowie, gdzie do tej pory zajmuj si problematykà psychoonkologicznà. Kobiety chore na raka piersi i nowotwory ginekologiczne zawsze stanowi y licznà grup wêród moich pacjentów. DoÊwiadczenie zawodowe uêwiadomi o mi znaczenie wsparcia psychicznego dla leczenia i rehabilitacji chorych oraz rol pozytywnych przyk adów wyleczenia, niosàcych nadziej osobom aktualnie leczonym. Pod koniec lat 70-tych otrzyma- am ze Stanów Zjednoczonych ksià k Teresy Lasser Reach to Recovery, w której mi dzy innymi zawar a swoje doêwiadczenia w tworzeniu ruchu kobiet po mastektomii w USA. Ksià ka ta (zresztà z osobistà dedykacjà autorki), zagra a potem w filmie poêwi conym ruchowi polskich Amazonek. Idee ruchu samopomocy by y mi wi c znane od dawna, ale w ówczesnych warunkach polskich trudno by o je realizowaç w praktyce. Jak wiecie, ten trud pierwsza podj a dr Krystyna Mika, zak adajàc w 1987 roku pierwszy klub Amazonek w Warszawie. Natomiast w Krakowie wspólnie z kole ankà lekarkà, dr Annà Brandys, za o y yêmy taki klub w maju 1991 roku. Tak, tak drogie Panie, to by y takie czasy, e kluby samopomocowe zak adali pracownicy S u by Zdrowia. Dopiero póêniej zacz li zak adaç je sami pacjenci, Êwiadomi swoich praw oraz roli, jakà mogà odegraç wobec siebie i innych. Krakowski klub doêç szybko uzyska osobowoêç prawnà i przewodnictwo màdrych liderek i do tej pory dzia a skutecznie, a szefuje mu, znana wielu Amazonkom w Polsce, Gra yna Korzeniowska. W. D. My, w Warszawie, mia yêmy przez te lata kilka przewodniczàcych i opiekuna z silnà osobowoêcià, którym przez d ugie lata by a p. dr Krystyna A. Mika. Na nasze szcz Êcie spotka yêcie si Panie wiele lat temu, by wspólnie rozpoczàç tworzenie czegoê nowego, czego w ówczesnej Polsce jeszcze nie by o. Jak oceniasz, po latach, dotychczasowà wspó prac z Amazonkami? T. T-N. Pozytywnie. Od 1992 roku prowadz szkolenia Ochotniczek i liderek Ruchu, a od 1993, czyli od powstania Federacji, jestem doradcà merytorycznym Ruchu, a tak e psychologiem klubowym w Krakowie. Dzia alnoêç na rzecz Ruchu jest dla mnie bardzo wa na, pozwala mi ona na pog bianie doêwiadczeƒ, jest êród em nowych wyzwaƒ i wielu satysfakcji. Ceni sobie wspó prac i przyjaênie z licznymi Amazonkami; wiele z Was podziwiam za hart ducha i odwag, z jakà stawiacie czo a nie zawsze atwej codziennoêci. Szczególnie powa am te spoêród Was, które nie zra ajàc si trudno- Êciami, dbajà o jakoêç Ruchu i o to, aby realizowa on podstawowe cele samopomocy. Wspominam równie ciep o te, które odesz y, bo los tak chcia i nie wàtpi, e wcià z yczliwoêcià Êledzà nasze poczynania. Z. M. Tak, my te jesteêmy w ywym kontakcie duchowym z wieloma kole ankami, które po egna y- Êmy nie tylko ostatnio, ale tak e wiele lat temu. Ciesz si, e zaakcentowa aê ten wàtek. Wiemy ju, e ukoƒczy aê Psychologi na Uniwersytecie Jagielloƒskim, ze specjalizacjà psychologia kliniczna. JesteÊ dzisiaj specjalistà II stopnia i posiadaczkà Licencji Psychoterapeuty Towarzystwa Psychiatrycznego. Figurujesz w Krajowym Spisie Psychoterapeutów. Masz powa ny dorobek naukowy: wspó autorstwo 2 podr czników, autorstwo kilkunastu artyku ów z psychoonkologii. Bierzesz czynny udzia w konferencjach krajowych i mi dzynarodowych. Pracujesz bardzo owocnie nie tylko z nami, ale równie z Krakowskim Hospicjum od zarania jego istnienia, niosàc pomoc pacjentom i szkolàc wolontariuszy dla potrzeb tej placówki. Prowadzisz zresztà tak e szkolenia w ró nych Êrodowiskach zwiàzanych ze S u ba Zdrowia szkolisz lekarzy i piel gniarki, prowadzisz warsztaty i szkolenia dla psychologów. Masz tak e prywatnà praktyk i zajmujesz si dydaktykà na macierzystej uczelni Uniwersytecie Jagielloƒskim. Szkolisz te nas, Ochotniczki wolontariuszki z terenu ca ej Polski wg. programu, który przed laty wypracowa aê wspólnie z dr Krystynà Mika i dr Ma gorzatà Adamczak, dla Êrodowisk polskich. Szkolisz te profesjonalistów psychologów zatrudnionych w naszych klubach w ca ej Polsce i prowadzisz dla nas i dla Nich warsztaty. CiÊnie si na usta pytanie jak to wszystko mo na zmieêciç w jednym nie tak jeszcze d ugim yciu? T. T-N. Mo na. Trzeba tylko wiedzieç, do czego si dà y i wypracowaç sobie hierarchi wartoêci i kolejnoêç spraw do realizacji. Ja te cz sto patrz z podziwem na Wasze dzia ania, o czym ju mówi am, i ciesz si, e znajdujecie w sobie tyle si i zapa u. To pi kna robota! Z. M. Jak zatem widzisz rol naszego Ruchu w przysz oêci? dr Ma gorzata Adamczak i mgr Teresa Turuk-Nowak zawsze z nami mgr Teresa Turuk-Nowak i dr Krystyna Mika wêród Amazonek. Bia ystok 1997 r. T. T-N. Moim zdaniem Ruch b dzie trwa i rozwija si z tej prostej przyczyny, e jest potrzebny i sprawdzi si w warunkach spo- ecznych wspó czesnej Polski. Najlepszym dowodem na to jest ilo- Êciowy rozwój Ruchu. Pami tam jego poczàtki i z satysfakcjà Êledz teraêniejszoêç. Wa ne jest tylko, aby iloêci towarzyszy a dobra jakoêç, aby kierowa- y nim màdre, dojrza e kobiety, rozumiejàce wa nà rol, jakà przysz o im wype niç i zwiàzanà z nià odpowiedzialnoêç. Wa ne jest, aby nie zapominaç o ka dej indywidualnej kobiecie, która mo e potrzebowaç pomocy oferowanej przez kluby. ycz Amazonkom zdrowia, yczliwoêci i zrozumienia ze strony decydentów, podejmowania dojrza ych decyzji oraz satysfakcji z wykonanej pracy. W. D. Na zakoƒczenie chcia abym przypomnieç, skàd wzi a si nazwa mi dzynarodowej (czytaj: mi dzykontynentalnej) organizacji kobiet po leczeniu raka piersi Reach to Recovery International (w skrócie R+R ). To w ho dzie pierwszej Ochotniczce Êwiata Amerykance Teresie Lasser Jej nast pczynie da y takà w aênie nazw powsta emu ruchowi na rzecz kobiet po mastektomii. A zatem okaza o si, e rozmowa z p. mgr Teresà Turuk-Nowak, to nie tylko wywiad z wybitnym psychoonkologiem i psychoterapeutà, ale tak- e historykiem Ruchu Amazonek w Polsce i na Êwiecie. Serdecznie dzi kujemy Ci Tereniu za pouczajàcà rozmow. 6 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

7 POSTACI RUCHU AMAZONEK Nie wiedzia am, na co si decyduj Z Panià dr Ma gorzatà Adamczak rozmawiajà: Zofia Michalska i Wies awa Dàbrowska Z. M. ZajaÊnia aê nam Ma gosiu na horyzoncie w 1992 roku na I-szej konferencji szkoleniowej pt. Formy kontaktów Ochotniczek z kobietami przed i po operacji raka piersi, sponsorowanej przez UICC i Doron Fundation w ramach Reach to Recovery International w Centrum Onkologii w Warszawie. Wtedy zobaczy yêmy Ci z Wiesià po raz pierwszy ja ju z kilkuletnim sta em, Wiesia po operacji jeszcze nie uczestniczka szkolenia ale jako obserwator. W. D. Dr Mika zaprosi a mnie pacjentk Zak adu Rehabilitacji do przyjrzenia si grupie kobiet, które w aênie pobierajà szkolenie przez psychologów. Zobaczy am dwie m ode, dorodne i eleganckie Panie o spokojnych, skupionych twarzach, przyjaznym, agodnym spojrzeniu, które uczy y, w wi kszo- Êci du o starsze od siebie kobiety, s uchajàce je z du ym namaszczeniem. Tak odebra am pierwszy po operacji kontakt ze Êrodowiskiem kobiet po mastektomii. Z. M. Prac dla Amazonek zacz - aê wczeêniej, bo razem z Teresà Turuk-Nowak przygotowywa aê od strony programowej i metodologicznej to pierwsze profesjonalne szkolenie Ochotniczek. Co Ci sk oni o do wspó pracy z Amazonkami? M.A. Pe na i prawdziwa odpowiedê na proste pytanie o motywy podj cia wspó pracy z Amazonkami, które w momencie podj cia jej, nie u ywa y nawet takiego miana, mówiàc i myêlàc o sobie, nie jest dla mnie atwa ani prosta. Uczciwa, krótka odpowiedê brzmi: nie wiedzia am na co si decyduj, gdy odpowiedzia am tak, na pytanie pani doktor Krystyny Miki, dotyczàce mojego uczestnictwa w zaadaptowaniu do polskich warunków programu szkoleniowego Reach to Recovery dla wolontariuszek spoêród kobiet po mastektomii oraz poprowadzenia takiego szkolenia w czerwcu 1992 roku w jednej z dwóch planowanych grup (szkolenia drugiej grupy podj a si Teresa Turuk-Nowak). Przede wszystkim nie wiedzia am, e poza jednorazowym szkoleniem czeka nas wieloletnia i systematyczna wspólna praca i wiele razem prze ytych wa nych chwil. I choç pierwszym impulsem do wspó pracy z ruchem, istniejàcym wówczas w postaci zalà kowej, by a wspomniana propozycja, moje badawcze zainteresowanie psychologicznà sytuacjà kobiety leczonej z powodu nowotworu z oêliwego piersi by o wczeêniejsze, gdy w roku 1986 obroni am prac doktorskà pt. Wybrane procesy poznawcze i emocjonalne u kobiet po mastektomii. MyÊl wi c, e w sposób naturalny, a nawet nieuchronny, zwa ywszy na bardzo ma e zaawansowanie psychoonkologii w Polsce w tamtym czasie oraz znikomà liczb psychologów podejmujàcych wówczas t problematyk w praktyce, moja droga zawodowa splot a si z powstajàcym ruchem Amazonek i jego niezwykle wartoêciowà czàstkà Ochotniczkami. I tak zosta o do dnia dzisiejszego. A tym, co umacnia o w kolejnych latach mojà motywacj do wspó pracy jest zaanga owanie samych Amazonek, ich Wasza, konsekwencja i niez omnoêç w dà eniu do obranych celów, ch ç zmagania si z w asnymi s aboêciami i mobilizacja w samodoskonaleniu, a przede wszystkim Wasza wzajemna troska i gotowoêç do niesienia pomocy. Po tych wielu wspólnych latach wiem, e wspó praca z Amazonkami nie jest tylko cz Êcià mojego do- Êwiadczenia zawodowego. Jest cz - Êcià mojego ycia. I tak ju zostanie. Z.M. JesteÊ doradcà Federacji od momentu jej powstania to ju ponad 10 lat, uczestniczysz ywo w yciu naszych klubów na terenie ca ej Polski poprzez szkolenia i warsztaty dla Ochotniczek i liderek. Znasz nas dobrze. Jak oceniasz dotychczasowà wspó prac z Amazonkami? M. A. Nasza wspó praca posiada kilka wymiarów. Ka dy z nich jest wa ny i dla mnie cenny. Podstawowym jest indywidualna pomoc psychologiczna kobiecie na ró nych etapach zmagania si i radzenia sobie z chorobà nowotworowà. Jak dla ka dego psychologa specjalizujàcego si w okreêlonej problematyce, taka praca jest dla mnie istotnym elementem rozwoju zawodowego. Wspó praca w dziedzinie przygotowania kandydatek do wolontariatu oraz prowadzenie warsztatów doskonalàcych posiadane przez Ochotniczki i liderki umiej tnoêci pomagania sobie i innym, od poczàtku uk ada a si niezwykle konstruktywnie. èród em osobistej satysfakcji jest dla mnie fakt dostrzegania przez Amazonki potrzeby rozwijania osobistych umiej tnoêci i kompetencji wa nych w kontaktach z ludêmi oraz gotowoêç do poszerzania w asnych doêwiadczeƒ o wczeêniej nie znane aspekty. BezpoÊrednie spotykanie si z màdroêcià yciowà, która zach ca do odkrywania znaczenia i, mam nadziej, stosowania wiedzy psychologicznej w codziennym yciu, dzia a na mnie inspirujàco i budzi nie s abnàcà fascynacj. dr Ma gorzata Adamczak z dr Krystynà Mikà i Zosià Michalskà w Centrum Onkologii Odr bnym wymiarem naszej wspó pracy sà spotkania (robocze i odêwi tne) w ramach Federacji, a szczególnie wymiana myêli i poglàdów podczas posiedzeƒ Zarzàdu Federacji. W moim przekonaniu, jednym z wa nych wskaêników dojrza- oêci Federacji sà dyskusje Zarzàdu nad aktualnymi sprawami, którymi yje Êrodowisko. Wysoko ceni fakt, e nawet w obliczu emocjonujàcych tematów i spraw, Zarzàd s ucha opinii powo anych przez siebie doradców, do grona których mam zaszczyt nale eç, tak e wtedy, gdy opinie te nie sà w pe ni zgodne z intuicjami i przekonaniami Amazonek. W takich sytuacjach najskuteczniej uczymy si atakowaç problemy, zachowujàc szacunek i przyjaêƒ w stosunku do osób. W.D. Pi knie to wyrazi aê. Moim zdaniem jest to fundamentalna zasada pracy w klubie. Dzi kujemy Ci za to przes anie. Pada ono z ust znakomitego psychologa i doêwiadczonego psychoterapeuty. Tego nam trzeba! Pani dr Adamczak po ukoƒczeniu studiów na Uniwersytecie Poznaƒskim im. Adama Mickiewicza pozosta a tam jako pracownik naukowy i dydaktyczny, a do roku RównoczeÊnie pracowa a w Klinice Onkologii Akademii Medycznej w Poznaniu (stàd temat pracy doktorskiej wówczas absolutnie unikatowej) oraz w Wielkopolskim Centrum Onkologii jako psycholog kliniczny. W latach ukoƒczy a studia podyplomowe z zarzàdzania, bo od roku 2000 pe ni funkcj zast pcy dyrektora OÊrodka Profilaktyki i Epidemiologii Nowotworów w Poznaniu. Du o pisze, wyk ada, szkoli, bierze czynny udzia w zjazdach i konferencjach naukowych krajowych i mi dzynarodowych. No i ca y czas jest z nami. Z.M. Powiedz nam jeszcze Ma gosiu, jak widzisz rol naszego Ruchu w przysz oêci? M. A. Od poczàtku Ruch Amazonek jest znakomitym przyk adem tworzenia si spo eczeƒstwa obywatelskiego. Dla innych grup spo ecznych, nie tylko dla pacjentów, stanowi i w dalszym ciàgu stanowi pozytywny przyk ad i inspiracj do dzia- ania, a niekiedy i powód do zazdro- Êci czy rywalizacji. AktywnoÊç, mobilizacja i osobiste zaanga owanie w miejsce bezczynnoêci i biernoêci, stanowià dobrà przeciwwag dla powstawania wyuczonej (nie egzystencjalnej) bezradnoêci wobec trudnej sytuacji yciowej. Sàdz, e dotychczasowa integracja Êrodowiska Amazonek wokó wspólnych spraw oraz praca Ochotniczek, które w wielu szpitalach i klinikach traktowane sà jako sta e i nieodzowne partnerki w opiece nad chorymi kobietami, przesàdzà o tym, e formy dzia aƒ Amazonek i cele doraêne, czàstkowe, b dà ulega y zmianom wraz ze zmieniajàcà si sytuacja spo ecznà, a cele strategiczne i ponad czasowe idee samopomocowe Ruchu przetrwajà, wpisujàc si na trwa e w spo ecznà rzeczywistoêç naszego kraju. Z. M. To krzepiàce s owa. Serdecznie Ci za ca okszta t dzi kujemy! AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 7

8 POG BIAMY WIEDZ O RAKU PIERSI KtoÊ powiedzia, e... Nie mamy wp ywu na to, ile lat b dziemy yli, natomiast to, ile w nich b dzie ycia, zale y od nas. Nie mamy wp ywu na pi kno swej twarzy, lecz od nas zale y, jaki b dzie mia a wyraz. Nie mo emy uniknàç trudnych momentów w yciu, mo emy jednak uczyniç je atwiejszym. Nie mo emy zmieniç negatywnej atmosfery panujàcej na Êwiecie, mamy jednak wp yw na stan naszych umys ów. Zbyt cz sto staramy si wybieraç i kontrolowaç rzeczy, na które nie mamy wp ywu. Zbyt rzadko wybieramy i kontrolujemy to, co jest w naszej mocy... swojà postaw. Ka da z nas intuicyjnie wyczuwa, jak wa na jest rola psychiki w procesie powrotu do zdrowia. Racjonalna zmiana naszej postawy psychicznej mo e bardzo polepszyç jakoêç naszego ycia. Ale, aby móc wprowadziç racjonalne zmiany do sposobu naszego myêlenia, powinnyêmy konsekwentnie poszerzaç naszà wiedz o samej chorobie, o sposobach jej leczenia, o skutkach leczenia, o formach terapii fizycznej i psychicznej. Dzia ajàc w ten sposób, mo emy zbudowaç silny fundament jakim jest nasza psychika, która jest bardzo wa na w pokonywaniu kolejnych etapów powrotu do zdrowia. Dlatego te Klub nasz og osi rok 2004 rokiem walki z nawrotami choroby i temu tematowi poêwi ci Gazet nr 5, natomiast niniejszà, poêwi camy obok dodatkowej wiedzy o samej chorobie psychoonkologii. Pragniemy zwróciç uwag na drzemiàce w nas si y psychiczne, wskazaç sposoby racjonalnego myêlenia i zachowania, dostarczyç odpowiedniej wiedzy jak osiàgnàç cel, którym jest lepsze samopoczucie. Twoja postawa jest kluczem do sukcesu. Pami taj, e jesteê odpowiedzialna za swojà postaw, a prawdziwe znaczenie ma to, co dzieje si w nas, a nie to, co nam si przydarza Praktycznie ka da z nas mo- e nauczyç si sposobów lepszego radzenia sobie ze stresem zwiàzanym z chorobà Czego Wam i sobie, serdecznie yczy El bieta Kozik Twoja postawa jest kluczem do sukcesu. Pami taj, e jesteê odpowiedzialna za swojà postaw, a prawdziwe znaczenie ma to, co dzieje si w nas, a nie to, co nam si przydarza Czy istniejà zale noêci mi dzy wzrostem nowotworu, a stanem psychicznym pacjenta? Prof. dr hab. Cezary Szczylik Kierownik Kliniki Onkologii CSK WAM w Warszawie OSOBOWOÂå I EMOCJE WP YW NA CHOROB NOWOTWOROWÑ OsobowoÊç i emocje Zachowanie Ryzyko rozwoju nowotworu z oêliwego i prze ycie? Interakcje mózgowo-hormonalno-immunologiczne Od lat zadajemy sobie to pytanie. Niewàtpliwie, jednym z czynników wspó decydujàcym o mo liwoêci wzrostu i rozprzestrzeniania si nowotworu jest funkcja uk adu odporno- Êciowego. Do dziê nie jest ustalone czy rozwój nowotworu poprzedzony jest przez dysfunkcj uk adu immunologicznego, czy te zniesienie aktywnoêci przeciwnowotworowej uk adu odpornoêciowego spowodowane jest przez sam nowotwór. Znajàc z o onoêç powstawania procesu nowotworowego, jak te jego rozwój, oraz ogromne zró nicowanie pomi dzy poszczególnymi rodzajami nowotworów nie mo emy stwierdziç, czy uszkodzenie systemu odpornoêciowego ma charakter pierwotny, czy te wtórny. Naturalne przypadki samowyleczenia choroby nowotworowej odnotowywane sà nies ychanie rzadko i g ównie w nowotworach nazywanych immunogennymi, takimi jak rak nerki oraz czerniak, co wskazuje du à zale noêç wzrostu nowotworu od stanu systemu immunologicznego. Uk ad odpornoêciowy dysponuje mo liwoêciami rozpoznawania oraz niszczenia komórek nieprawid owych, w tym nowotworowych, poprzez aktywnoêç komórek prezentujàcych antygen (APC antigen presenting cells), komórek cytotoksycznych CTLs (cytotoxic T lymphocytes), naturalnych komórek zabijajàcych (NK natural killer cells), jak te poprzez produkcj przeciwcia skierowanych przeciw okreêlonym antygenom. W wy ej wymienionych reakcjach systemu odpornoêciowego w komunikacji pomi dzy jego komórkami czynny udzia biorà cytokiny, wydzielane przez komórki tego uk adu. Ich rolà jest koordynowanie funkcji poszczególnych komórek uk adu immunologicznego w procesie rozpoznawania jak i niszczenia np. komórek nowotworowych. Jednak e funkcja tego uk adu zale na mo e byç równie od funkcji narzàdów uk adu hormonalnego np. tarczycy czy nadnerczy, które poprzez swà aktywnoêç mogà oddzia ywaç hamujàco. Przypuszcza si, i pacjent poddany dzia aniu silnego, d ugotrwa ego stresu jest bardziej nara- ony na rozwój chorób nowotworowych w aênie poprzez negatywny wp yw hormonów kory nadnercza na czynnoêç uk adu odpornoêciowego. Mo na powiedzieç, i o ile rola uk adu odporno- Êciowego w za o onym procesie rozwoju nowotworu jest dla nas oczywista, to jednak nadal nie w pe ni rozumiemy udzia zarówno komórek tego systemu, jak i ich produktów tak w procesie inicjacji nowotworu, jak te jego bogatej symptomatologii klinicznej. Nie ma wi c dotychczas na postawione w tytule pytanie jednoznacznej odpowiedzi. 8 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

9 Psychoonkologia jak yç z rakiem Dlaczego jest sens w zwracaniu si o pomoc? W chorobie nowotworowej chory staje w obliczu trudnych prze yç, cz sto takich, których wczeêniej nigdy nie doêwiadcza. Niespodziewanie zostaje zmuszony do konfrontacji z wieloma skutkami choroby i leczenia. Wraz z objawami fizycznymi (ból, os abienie) chory boryka si z psychologicznymi skutkami (strach, l k, smutek), zarazem obawia si o sprawy socjalne, rodzin i jej przysz oêç. JednoczeÊnie prze ywa rozterki natury duchowej i egzystencjalne problemy dotyczàce poszukiwania znaczenia sensu ycia. DoÊwiadcza konfrontacji ze Êmiercià. Wszystko ulega zmianie i zak óceniu. Dotychczasowy porzàdek ycia wewn trznego jak i zewn trznego zostaje zburzony. Chory popada w stan dystresu. Niewàtpliwie prze ywa kryzys. W tak trudnej sytuacji yciowej dobrze mieç wsparcie nie tylko w rodzinie i wêród przyjació, chocia najcz Êciej w aênie to jest najwa niejsze. Mo e si zdarzyç jednak, e ci ar i jakoêç problemów przekracza mo liwoêci osób pomagajàcych. Jest nazbyt trudne. Wtedy warto zwróciç si do osób do- Êwiadczonych w pomaganiu chorym na raka i odpowiednio do tego przygotowanych. Przeprowadzone badania potwierdzajà, e chorzy, którzy korzystali z pomocy psychologicznej, wynoszà korzy- Êci w postaci lepszego przystosowania i poprawy jakoêci ycia. Czujà si lepiej. Mgr Justyna Pronobis Psycholog kliniczny Klinika Onkologii CSK Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Co to jest dystres w chorobie nowotworowej? Dystresem w chorobie nowotworowej nazywa si nieprzyjemne prze ycie emocjonalne o pod o u psychologicznym, spo ecznym i/lub duchowym. Na skali dystres mo e zajmowaç miejsce od ca kowicie prawid owego uczucia bezbronnoêci, smutku i strachu do parali ujàcych problemów typu depresji, paniki, izolacji spo- ecznej i kryzysu duchowego (na podstawie National Cancer Centers Network) Przyj to, e okreêlenie dystres brzmi neutralnie i jest atwiejsze do zaakceptowania. Nie wprawia w zak opotanie tak jak s owa etykietki: psychologiczny, psychiatryczny, emocjonalny problem. 5< >5 U ywanie tego s owa ma u atwiç choremu na raka si ganie po wsparcie i pomoc psychoonkologicznà. Tak jest w j zyku angielskim. Mo na sobie zadaç pytanie czy istnieje s owo w j zyku polskim, które brzmia oby bardziej w aêciwie? Nie wiadomo ilu chorych na raka znajduje si pod wp ywem silnego dystresu, równie nie wiadomo ilu odchodzi z gabinetu onkologa bez takiego rozpoznania, a co za tym idzie, bez mo liwoêci otrzymania pomocy psychoonkologicznej. W zale noêci od stopnia nasilenia dystresu chory potrzebuje innego rodzaju wsparcia. Gdy dystres jest umiarkowany mo e wystarczyç wsparcie bliskich i przyjació. W miar jak poziom dystresu staje si wy szy mo na do àczyç wsparcie zespo u medycznego. W sytuacji znacznego dystresu stosuje si wsparcie psychospo- eczne, behawioralne i/lub duchowe. Natomiast w przypadku silnego dystresu podaje si srodki farmakologiczne i zaleca poradnictwo. Wsparcia potrzebujà nie tylko chorzy na raka, ale tak e ich rodziny. Poniewa na ró nych etapach procesu choroby towarzyszyç im mo e inny rodzaj kryzysu egzystencjalnego. Kto powinien byç otoczony pomocà psychoonkologicznà? Przede wszystkim osoby, u których poziom dystresu jest wy szy. Znane sà czynniki zwi kszajàce poziom dystresu w chorobie nowotworowej. Mówi si o nich w przypadku: rozpoznania choroby ze z ym rokowaniem, m odego wieku pacjenta, braku zaanga owania w satysfakcjonujàce zaj cia, z ej sytuacji materialnej lub/i braku wsparcia (osoba samotna) lub, gdy osoba wczeêniej prze ywa a problemy psychologiczne lub ma eƒskie. W tych przypadkach, opieka psychoonkologiczna jest potrzebna i zazwyczaj po àdana. Ka dy kto widzi potrzeb, lub chcia by spotkaç si z psychoonkologiem, powinien mieç takà mo liwoêç. Opieka psychoonkologiczna jest wa na dla chorych na raka i ich rodzin i powinna byç w àczona do ogólnie przyj tego systemu opieki onkologicznej. Co to jest psychoonkologia? Psychoonkologia jest jedynà podspecjalizacjà onkologii, która ma zastosowanie w opiece nad ka dym pacjentem i w czasie ka dej wizyty lekarskiej, bez wzgl du na rodzaj choroby czy sposób leczenia. Z definicji podanej przez Amerykaƒskie Towarzystwo Onkologiczne: psychoonkologia to interdyscyplinarna podspecjalizacja onkologii zajmujàca si reakcjami emocjonalnymi pacjentów w poszczególnych stadiach choroby nowotworowej, reakcjami STOPNIE NASILENIA DYSTRESU: POST POWANIE ZGODNIE ZE STANDARDAMI I WYTYCZNYMI SKALA DYSTRESU (0 10) Opracowano na podstawie skali analogicznej WHO 1 3. DODATKOWE WSPARCIE PSYCHOSPO ECZNE BEHAWIORALNE, DUCHOWE 2. WSPARCIE ZESPO U MEDYCZNEGO I PROFESJONALISTÓW 1. WSPARCIE RODZINY/OTOCZENIA 4. FARMAKOTERAPIA, PORADNICTWO CI KI DYSTRES ZNACZNY DYSTRES LEKKI DYSTRES NORMALNY DYSTRES emocjonalnymi ich rodzin oraz zajmujàcego si nimi personelu (aspekt psychospo eczny). Zmienne psychologiczne, spo eczne i behawioralne wp ywajàce na profilaktyk, ryzyko zachorowania oraz prze ycie w chorobie nowotworowej. Psychoonkologia w porównaniu z innymi dziedzinami zajmujàcymi si leczeniem chorego na raka jest stosunkowo m oda. Jednak z uwagi na rol opieki psychoonkologicznej powinna otrzymaç podobny status, jak ma to miejsce w przypadku leczenia bólu. Mo na uznaç, e sà to zbyt wygórowane aspiracje w obliczu przecià enia i chronicznego braku czasu w codziennej praktyce lekarskiej. Jednak czasami wizyty sà tak krótkie, e psychosocjalny aspekt choroby nie jest wspomniany, podj ty. Nazywa si to regu à Nie pytaj, nie mów. W rezultacie pacjent opuszcza gabinet onkologa bez zwrócenia uwagi na istniejàcy problem psychologiczny i bez mo liwoêci otrzymania specjalistycznej pomocy. Aby problem zaadresowaç w aêciwie, nale a oby ustaliç sposoby wybiórczego, szybkiego kierowania osób potrzebujàcych wsparcia psychologicznego. Czy pomoc psychoonkologiczna jest dost pna dla chorych i ich rodzin? Chorzy leczeni w Polsce najcz Êciej samotnie zmagajà si z zagro eniem i silnym stresem zwiàzanym z chorobà i skutkami leczenia. Czasem jednak poszukujà pomocy psychologa, ale z trudem jà znajdujà. Jak wynika z zesz orocznego raportu (wielooêrodkowych badaƒ opinii pacjentek nt. raka piersi, leczenia onkologicznego i problemów towarzyszàcych) zaledwie 4% chorych korzysta a z pomocy psychoonkologicznej. Na tak niski odsetek mo e mieç wp yw brak mo liwoêci wspó pracy z psychologiem na terenie szpitala, cz sto bowiem brakuje etatu psychologa nawet w du ych oêrodkach. Powodem mo e byç równie brak wiedzy, e ktoê taki jest potrzebny. Barierà sà te uwarunkowania kulturowe. W ÊwiadomoÊci Polaków zwracanie si o pomoc do psychologa w sytuacji kryzysu, nie jest jeszcze tak powszechne jak np. ma to miejsce w kulturze zachodu. Mo na przyjàç za o enie, e nie ka dy pacjent potrzebuje lub poszukuje wsparcia psychologicznego, natomiast niewàtpliwie istnieje potrzeba otoczenia opiekà psychologicznà pewnej cz Êci chorych. Poza Polskà w leczeniu chorego na raka coraz wi cej uwagi przywiàzuje si do komponentu psychicznego. Na kongresie onkologii ASCO (Amerykaƒskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej), ka dego roku przyznaje si presti owà nagrod dla osoby, której praca w sposób wybitny przyczyni a si do rozwoju i profilaktyki w onkologii. Ostatnio nagrod przyznano pionierce psychoonkologii dr Jimmie Holland. Na wieêç o nagrodzie powiedzia a, e czuje si zaskoczona, poniewa pracujàc od 30 lat z chorymi na raka stwierdza, e jeszcze do niedawna psychologiczny aspekt raka, raczej nie by dostrzegany w onkologii. W USA i Europie Zach. dobrym zapleczem psychoonkologów sà liczne i silne grupy popierajàce potrzeb udost pnienia opieki psychoonkologicznej. Mo na tu mówiç o istnieniu silnego lobbingu. Jakiej pomocy mo e oczekiwaç chory? To zale y od tego jakie sà oczekiwania, potrzeby i mo liwoêci chorego (np. czy le y w ó ku lub mo e chodziç). Na ró nych etapach leczenia raka chory mo e wybraç w a- Êciwà dla siebie form pomocy psychoonkologicznej. Mo- e to byç: Psychoedukacja Psychoterapia (grupowa i indywidualna) Farmakoterapia Racjonalne Terapie Zachowania (RTZ) (cognitive behavioral interventions) Terapie kreatywne (poprzez sztuk, muzykoterapia, choreoterapia) Terapie komplementarne (joga, masa ) 1 World Health Organization (Âwiatowa Organizacja Zdrowia) AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 9

10 Pomoc psychoonkologiczna, która wynika z holistycznego podejêcia do cz owieka jako jednoêci psychofizycznej, pozwala na poprawienie jakoêci ycia chorych. Pomimo pojawiajàcej si cz sto bezradnoêci wobec choroby nowotworowej. Opieka psychoonkologiczna to nie tylko wsparcie psychiczne i pomoc w rozwiàzywaniu problemów emocjonalnych. Wa nym aspektem jest te pomoc w poszukiwaniu w asnej, jedynej drogi u o enia sobie ycia z chorobà. Pomimo choroby. Cele Przed nami jeszcze wiele nauki i pracy. Dlatego wszyscy, którym zale y na zintegrowanym systemie leczenia przeciwnowotworowego, powinni ju dziê wyznaczyç sobie d ugoterminowe cele i przystàpiç do ich realizacji. Obecnie w Polsce, w czasach gruntownych zmian w S u bie Zdrowia, nie mo na zapomnieç o konieczno- Êci wprowadzenia opieki psychoonkologicznej do systemu leczenia chorób nowotworowych. DziÊ ju nale a- oby utworzyç program zdrowotny w celu wspierania opieki psychoonkologicznej, równie program szkoleniowy dla psychoonkologów oraz system monitorowania jakoêci opieki psychologicznej (QoPCare). Pacjenci i ich rodziny widzà potrzeb opieki psychoonkologicznej i sà tu najlepszymi adwokatami. Jestem psychologiem klinicznym i pracuj z chorymi na raka w Klinice Onkologii Centralnego Szpitala Klinicznego WIM w Warszawie przy ul. Szaserów. Obserwuj jak wa ne i potrzebne, czasem nieodzowne jest wsparcie psychiczne nie tylko dla chorych ale równie ich rodzin. To przekonanie potwierdzajà lekarze, z którymi pracuj jak równie grupa moich kolegów (g ównie kole anek) psychologów, pracujàcych podobnie jak ja, pojedynczo, w niektórych oêrodkach onkologicznych w Polsce. Jest to grono nielicznych, aczkolwiek silnie zmotywowanych osób. Uwa am, e specyfika tego rodzaju pomagania wymaga pracy w zespole terapeutów. Trudno jest odpowiedzieç na potrzeby wielu pacjentów pracujàc samotnie. èród em wsparcia oraz inspiracjà w pracy jest dla mnie wspó praca z psychoonkolog dr Jimmie Holland, (kieruje Katedrà Psychiatrii i Nauk Behawioralnych Centrum Onkologicznego im. Sloan-Kettering w Nowym Jorku). Popieram dzia ania psychoedukacyjne oraz majàce na celu kreowanie ÊwiadomoÊci spo ecznej, e pomoc psychoonkologiczna jest wa na i potrzebna. Wierz, e Jedynà szansà na zdrowie jest edukacja (cyt. WHO) 1. Wspó pracuj z Polskà Unià Onkologii przy projekcie utworzenia programu opieki psychoonkologicznej w Polsce. Mam nadziej, e dzi ki takim dzia aniom problem staje si coraz bardziej widoczny równie dla organów stanowiàcych prawo w opiece zdrowotnej. Justyna Pronobis JakoÊç ycia pacjentów Troska o dobrà jakoêç ycia pacjentów z chorobà nowotworowà we wszystkich jej etapach pozostaje zawsze w centrum zainteresowania psychoonkologii. Poj cie jakoêci ycia przechodzi o na przestrzeni lat swoistà ewolucj. Najprzód uto samiano dobrà jakoêç ycia z obszarem mieç (dom, samochód, pieniàdze itp.), potem zosta o ono rozszerzone na obszar byç, co spowodowa o koniecznoêç wprowadzenia nowych kryteriów takich jak edukacja, wolnoêç, zdrowie itp. W koƒcu problem ten zosta przeniesiony do medycyny jako jakoêç ycia uwarunkowana stanem zdrowia i dotyczy ocen konkretnej sytuacji yciowej chorego w okreêlonym czasie trwania choroby i leczenia. W praktyce oznacza to ocen stopnia zaspokojenia wszystkich wa nych dla chorego potrzeb. (Przez potrzeb rozumiemy tu odczuwanie braku jakiejê wa nej wartoêci oraz ch ç jej zdobycia). Cz owiek w ciàgu ycia rozwija w sobie ró ne potrzeby zale nie od przyj tego systemu wartoêci. W sytuacji powa nej choroby, jakà niewàtpliwie jest choroba nowotworowa, nast puje cz sto radykalna zmiana dotychczasowej hierarchii wartoêci i odpowiadajàcych im potrzeb. Prof. dr hab. n. med. Krystyna de Walden-Ga uszko Zak ad Opieki Paliatywnej AM w Gdaƒsku Prezes Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego A zatem jakie potrzeby pojawiajà si wówczas jako dominujàce? Niewàtpliwie w pierwszym rz dzie jest to potrzeba bezpieczeƒstwa jako odpowiedê na zagro enie utratà ycia, zdrowia, sprawnoêci fizycznej itp. Nast pnie p o- trzeba dobrych relacji z otoczeniem. Chory cz owiek w wi kszym ni zwykle stopniu potrzebuje wyrazów yczliwoêci, troskliwoêci, sympatii i mi oêci, a tak e poszanowania w asnej godnoêci wyra onego podmiotowym traktowaniem. Poza tym wielu ludzi w konfrontacji z chorobà zaczyna sobie zadawaç pytanie dlaczego to si sta o? Dlaczego ja? Pojawia si wówczas potrzeba zrozumienia sensu ycia, choroby i w asnego losu. Co si dzieje, gdy w/w potrzeby nie zostajà zaspokojone? Rozwijajà si wówczas lub narastajà przykre negatywne uczucia pogarszajàce dodatkowo jakoêç ycia chorego. I tak powszechnà reakcjà na niepewnoêç i zagro enie utratà wartoêci jest l k. Jest to uczucie bardzo silne i bardzo przykre. L k mo e spe niaç rol pozytywnà sk aniajàc np. cz owieka do podj cia ucià liwego leczenia jednak gdy jest zbyt silny mo e dzia aç demobilizujàco, parali ujàc wszelkie dzia anie. Z kolei reakcjà na pewnoêç utraty wartoêci (wyobra onà lub dokonanà) jest przygn bienie, smutek. Uczucie to mo e spe niaç rol pozytywnà sk aniajàc cz owieka do szukania pozytywnych rozwiàzaƒ (nikt nie lubi byç smutny!) a ponadto depresja wyra ona na zewnàtrz (p aczem, skargami itp.) sk ania otoczenie do okazywania wspó czucia, yczliwo- Êci, wsparcia, które wówczas jest przecie tak potrzebne. Zdarza si kiedy indziej, e reakcjà na chorob, spostrzeganà jako zak ócenie ustalonego porzàdku i realizacji zamierzonych celów jest gniew. Z jednej strony uczucie to mo e równie staç si si à pozytywnà mobilizujàcà do walki z chorobà, z drugiej jednak bywa cz sto szkodliwe jeêli np. obróci si przeciwko otoczeniu, przyczyniajàc si do nasilenia konfliktów, agresji itp. Wy ej opisane uczucia jakkolwiek przykre sà normalnà reakcjà na sytuacj choroby. Cz owiek prze ywajàc je stara si w miar mo noêci zmniejszyç ich intensywnoêç poprzez w asnà aktywnoêç, przez utrwalenie nadziei (czyli oczekiwania pomyêlnej przysz oêci) przez pomniejszenie groêby choroby lub próby usuwania ze ÊwiadomoÊci jej problemów. Zdarza si jednak i tak zw aszcza wówczas gdy, chory jest samotny lub pozbawiony wsparcia ze strony otoczenia, sk onny do za amania wobec stresów, e przykre uczucia biorà gór : wype niajà wówczas wi kszà cz Êç dnia, zak ócajàc normalnà aktywnoêç i utrudniajàc kontakty z ludêmi. Cz sto wyst pujà wtedy tak e k opoty ze snem i liczne zaburzenia wegetatywne. W jaki sposób podjàç w tej sytuacji próby poprawy jako- Êci ycia? Wydaje si, e dobrà propozycjà okazaç si mo e w a- Êciwie zaplanowana i realizowana psychoedukacja. Celem jej jest: 1. Wzbudzenie uczuç pozytywnych (zadowolenia, satysfakcji, spokoju itp.) osiàgane przez: a. popraw kontaktów z personelem medycznym, b. popraw relacji z rodzinà. 2. Zmniejszenie uczuç negatywnych przez: a. zmian w asnego obrazu choroby, b. zmian postawy wobec choroby. 3. Korekta zachowaƒ na bardziej prozdrowotne (np. ruch, relaks, dieta itp.). Spróbujmy omówiç pokrótce praktyczne sposoby, realizacji powy szych celów. Niewàtpliwie bardzo bogatym êród em mi ych uczuç, nadziei i zadowolenia sà dobre kontakty z ludêmi. Szczególnego znaczenia nabierajà w tym aspekcie odpowiednie relacje z personelem medycznym. Dobra komunikacja z lekarzem a w szpitalu tak e z piel gniarkà jest problemem nies ychanie wa nym, który mo na próbowaç rozwiàzywaç na dwa sposoby. Jeden to szkolenie personelu medycznego w zakresie rozmowy z chorym, umiej tnoêci lepszego rozumienia jego potrzeb, problemów, odczytywania przekazów niewerbalnych, ujawnianych przez postaw, ruch, mimik itp. Takie kursy sà organizowane w ró nych oêrodkach w Polsce i cieszà si du ym powodzeniem. Coraz liczniejsze sà tak e publikacje na ten temat. Ma o poznany jest natomiast drugi sposób poprawy komunikacji czyli szkolenia pacjentów. Rozmowa jest procesem dwukierunkowym. Ka da z osób bioràcych w niej udzia jest jednoczeênie nadawcà i odbiorcà. Reakcje odbiorcy (chorego) w czasie przekazywania informacji przez nadawc (lekarza) modyfikujà w du- ym stopniu dalszy ciàg ich przekazywania oraz wp ywajà bezpoêrednio na reakcje samego nadawcy. W ostatnich czasach zacz y si pojawiaç pojedyncze publikacje na temat potrzeby uczenia chorych korzystnych zachowaƒ w rozmowie z personelem medycznym: sposobu zadawania pytaƒ, formu owania yczeƒ lub oznajmiania decyzji. MyÊl, e jest to dobry kierunek, który nale y rozwijaç. Kolejnym wa nym zadaniem programu psychoedukacji jest dostarczanie podstawowej wiedzy na temat dobrych kontaktów z r o- dzinà chorego. Wiadomo, e choroba nowotworowa zak óca ycie rodzinne, wp ywajàc zarówno na jego organizacj, pe nione role przez poszczególnych cz onków rodziny jak i równie mo e powodowaç zaburzenia wzajemnych relacji emocjonalnych, szczególnie wtedy, gdy np. postawy wobec choroby pacjenta i jego rodziny sà ze sobà sprzeczne: chory oczekuje wsparcia emocjonalnego natomiast rodzina ucieka w troskliwoêç zewn trznà, chory pragnie chwili samotnoêci rodzina zam cza go nadopiekuƒczoêcià itp. Udost pnianie informacji na temat indywidualnych ró nic reagowania na chorob i koniecznoêç ich uwzgl dnienia we wzajemnych uk adach rodzinnych mo e okazaç si bardzo pomocne. 10 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

11 Bardzo wa nà propozycjà w programie psychoedukacji jest tak e próba oddzia ywania na ogólnà postaw chorego wobec choroby i leczenia. Na wst pie nale y mocno uwypukliç trzy prawdy: 1. Rak jest chorobà, która nie musi byç Êmiertelna. 2. Leczenie onkologiczne jest skutecznym sprzymierzeƒcem w walce z rakiem. 3. Przebieg choroby i leczenia w du- ym stopniu zale y od samego chorego. Wytworzenie realnego obrazu choroby nowotworowej wymaga dostarczenia podstawowych informacji na temat istoty tej choroby, czynników ryzyka, jej etapowego rozwoju itp. Nie mniej wa na jest charakterystyka poszczególnych rodzajów leczenia wraz z opisem ewentualnych objawów ubocznych oraz mo liwoêci ich opanowania. W tej cz Êci nie mo na pominàç roli pracy nad wyobraênià np. poprzez zmian jej szkodliwych pe nych l ku wyobra eƒ na pozytywne i konkretne. Bardzo istotnà sprawà jest tak e zwrócenie uwagi na j a- koêç ycia z chorobà nowotworowà: umiej tne, choç nie przesadne, zwracanie uwagi na sygna y, p ynàce z w asnego cia a, troska o dobre funkcjonowanie narzàdów (trawienia, snu itp.), a tak e o zmian jeêli trzeba zwyczajów na bardziej zdrowotne (dotyczy to higienicznego trybu ycia, korzystanie z wysi ku fizycznego, w aêciwej diety itp.). I Konferencjia Naukowo-Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego, Gdaƒsk 1994 Istotnym elementem psychoedukacji jest troska o postaw wobec stresu w tym tak e wobec stresu choroby. Nale y przyjàç za o- enie, e zmieniajàc swoje nastawienie i reakcje psychiczne cz owiek mo e wp ynàç na przebieg choroby. Warunkiem powodzenia jest konsekwentna i cierpliwa praca nad zmianà niektórych obszarów psychiki. I tak przyk adem takiej samopomocy psychologicznej jest wypracowanie pozytywnego obrazu siebie, wiara we w asne mo liwoêci, a tak e optymizm i poczucie humoru. Postawa optymistyczna wyra a si wed ug Seligmana odrzuceniem tzw. Wyuczonego Modelu BezradnoÊci wobec niepowodzeƒ np. zamiast mówiç: to b dzie trwa o zawsze, to wszystko moja wina, nie ma wyjêcia z tej sytuacji, jestem pechowcem i nieudacznikiem, nale y powiedzieç optymistycznie to minie, to cz Êciowo tylko mo e byç moja wina, zawsze mo na znaleêç jakieê wyjêcie, teraz mi si nie uda- o ale kiedy indziej odnios sukces. Bardzo du ym sprzymierzeƒcem pozytywnej postawy wobec niepowodzeƒ jest poczucie humoru. Jest to umiej tnoêç dostrzegania paradoksów oraz nieoczekiwanych skojarzeƒ. Poczucie humoru uczy dystansu wobec siebie i swoich spraw, sprzyja tworzeniu oryginalnych rozwiàzaƒ, u atwia relaksacj (np. przez Êmiech). Umiej tnoêç t trzeba koniecznie umieêciç w programie psychoedukacji. Choroba nowotworowa przebiega jak wiadomo powoli i etapowo. Ka dy etap zawiera inne trudnoêci psychologiczne, stwarzajàc tym samym nowe zadania. W okresie diagnostycznym oraz w okresie leczenia przewa a l k oraz problem przystosowania si do faktu choroby i ucià liwoêci leczenia. W okresie remisji u wielu osób dostrzec mo na objawy zespo u miecza Damoklesa. Ka da banalna niedyspozycja a tak e wizyta kontrolna u onkologa wywo ujà stan wielkiego napi cia i zdenerwowania: oczekiwanie na wznow. Specyficzne problemy psychologiczne i somatyczne stwarza ka dy etap choroby nowotworowej. Z materia ów NOVARTIS Onkology i Polskiej Unii Onkologii, Âniadanie Prasowe dnia 2 lipca 2004 r. Racjonalna Terapia Zachowania SpoÊród wszystkich chorób, nowotwory wywo ujà najsilniejszy wp yw na psychik cz owieka. W dalszym ciàgu w spo eczeƒstwie choroby nowotworowe uznawane sà za nieuleczalne, prowadzàce w szybkim czasie do Êmierci, cz sto za wstydliwe. Proces zmagania si z chorobà nowotworowà jest przewa nie procesem d ugotrwa ym, majàcym wp yw na zmian dotychczasowego sposobu ycia, a tym samym na jego jakoêç. Z psychologicznego punktu widzenia, sytuacj chorych na nowotwory mo na okre- Êliç jako z o onà sytuacj stresowà, która wyzwala niepokój i l k, a tak e zmusza chorych do bilansowania swojego dotychczasowego ycia. Cz owiek zapadajàcy na powa nà chorob somatycznà (w tym na nowotwór), zmuszony jest niejednokrotnie mgr Mariola Kosowicz Psychoonkolog Centrum Onkologii Instytut im. M. Sk odowskiej-curie Psychoterapeuta indywidualny i rodzinny, Terapeuta i Trener Racjonalnej Terapii Zachowania Prowadzi zaj cia dla pacjentów onkologicznych z osobà towarzyszàca w oparciu o metod Carla Simonton a i warsztaty RTZ do zmiany obrazu swojego cia- a i akceptacji siebie w nowej, cz sto bardzo trudnej sytuacji. Wszystko to mo e wprowadziç drastyczne zmiany w funkcjonowaniu psychofizycznym i spo ecznym jednostki. Cz sto pojawiajà si pytania: Dlaczego ja? Dlaczego teraz? Kim teraz jestem? Jak d ugo b d yç? itp. Powstajàce silne emocje zaczynajà nadmiernie obcià aç system samoregulacji cz owieka chorego, wzbudzajàc stan napi cia emocjonalnego, a w konsekwencji powodujà zmiany w funkcjonowaniu organizmu. Prze ywanie choroby i zmaganie si z l kiem majà zawsze charakter indywidualny, a stosowane przez chorych Êrodki zaradcze (mechanizmy obronne) stanowià kontynuacj systemów adaptacyjnych, które wyst powa y w dotychczasowym yciu pacjenta do momentu zachorowania. Wi kszoêç chorych zmaga si z l kiem wobec choroby i tego co ona ze sobà niesie w samotnoêci (przecie musz sam/a) lub z pomocà bliskich, z bardzo ró nym efektem. Niestety silne emocje chorego i jego bliskich uniemo liwiajà cz sto spokojny, racjonalny wglàd w sytuacj. Cz Êç chorych z w asnej inicjatywy, bàdê za namowà rodziny poszukuje profesjonalnej pomocy psychologicznej. Odpowiednia pomoc psychoterapeutyczna zmniejsza l k, depresj i poczucie beznadziejnoêci sytuacji, której doêwiadcza chory. Obecnie istnieje wiele szkó, czy te nurtów psychoterapii, które mogà zaoferowaç chorym na raka pomoc, dostosowanà do ich potrzeb i mo liwoêci. Jednà z propozycji pracy z pacjentami onkologicznymi i nie tylko, jest Racjonalna Terapia Zachowania (RTZ). RTZ nale y do terapii poznawczo-behawioralnej, której twórcà jest znany amerykaƒski psychiatra prof. Maxie C. Maultsby, Jr, by y wspó pracownik Alberta Ellisa, Josepha Wolpa oraz Arnolda Lazarusa. Teoria i techniki RTZ oparte sà na uzasadnionych naukowo teoriach uczenia si (Paw ow, Holland, Skinner, Mower, Rotter), neurofizjologii (Hebba i Lurii), teorii Alberta Elisa i jego techniki Racjonalnej Teorii Emocjonalnej oraz na ponad kulturowych i odwiecznych zasadach pracy ludzkiego mózgu. RTZ koncentruje si na myêlach, gdy to w aênie myêli poprzedzajà nasze uczucia i decydujà o tym, jakie emocje prze ywamy. Podstawowa zasada RTZ brzmi: To nie fakty nas denerwujà, z oszczà, zasmucajà, radujà, lecz to my sami denerwujemy si, z oêcimy, przera amy, radujemy poprzez nasze przekonania o tych faktach. Cz owiek na podstawie w asnych doêwiadczeƒ tworzy swoje racjonalne oceny rzeczywistoêci. Wi kszoêç ludzi u ywa s owa racjonalne po to, aby opisaç swoje szczere idee i dzia ania, nie widzàc cz sto irracjonalno- Êci swojego myêlenia np.... musz czuç si nieszcz - Êliwie, je eli doêwiadczam tak ci kiej choroby!!!, nic mnie ju w yciu dobrego nie czeka, nie nadaj si do niczego, nie mog wybaczyç, nie jestem ju wartoêciowà kobietà, dla dobra dzieci musz trwaç w toksycznym zwiàzku itd. Wszystkie nasze przekonania determinujà nasze emocje i zachowania. Ju od maleƒkoêci wpajano w nas ró ne przekonania dotyczàce siebie swoich mo liwoêci, Êwiata, innych ludzi, tego co jest dobre i z e. Nast pnie podlegali- Êmy wp ywom szko y, Êrodowiska, mediów. Tak powstawa y i powstajà nasze schematy poznawcze, wed ug których yjemy, cz sto uwa- ajàc, i inaczej nie mo na....mo e inni potrafià coê w swoim yciu zmieniç, ja nie. Niekiedy cierpimy, a jednak nie robimy nic aby to zmieniç. I tak ka dego dnia mniej lub bardziej Êwiadomie wprowadzamy do naszego komputera (mózgu) nowe przekonania, z których niektóre stajà si wyznacznikiem naszego ycia. Trwa oêç przekonaƒ oznacza sk onnoêç do zwracania uwagi na fakty, które potwierdzajà nasze przekonania i do ignorowania faktów niezgodnych z naszymi przekonaniami. Te aspekty t umaczà dlaczego, cz sto na w asne yczenie, b àdzimy lub jesteêmy nieszcz Êliwi. Patrzymy na Êwiat z w asnego punktu widzenia, dlatego w naszym postrzeganiu cz sto tkwi tendencja egocentryczna. Tendencja ta sk ania nas do przekonania, e ka dy, kto widzi Êwiat inaczej, myli si. Ciekawym odkryciem psychologii ewolucyjnej jest spostrze enie, e cz owiek sam oszukuje siebie, t umaczy sobie, racjonalizuje wiele swoich zachowaƒ, aby uniknàç okazywania prawdziwych myêli i zamiarów. Czasami mam wra- enie, e potrafimy tak dalece graç, i ju nie wiemy kim AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 11

12 naprawd jesteêmy i czego oczekujemy od Êwiata, siebie samych i naszych bliskich. L k przed odkryciem prawdy o sobie jest cz sto parali ujàcy i wydaje si, e cierpienia, które znosimy ukrywajàc prawdziwe ja, jest niczym w porównaniu z bólem jakiego mo na do- Êwiadczyç odkrywajàc swoje prawdziwe ja. Jest to b dne i bolesne przekonanie, gdy i tak nosimy w sobie to wszystko, co jak nam si wydaje tak skrz tnie ukrywamy przed sobà i innymi. Mo e przed Êwiatem atwiej jest odgrywaç okreêlona rol, ale przed sobà samym nie jest to proste. To udawanie zamyka nas w klatce samotno- Êci i l ku. Nieustannie usi ujemy byç kimê innym i tworzymy cz sto przek amane wizje innych ludzi. Nie chcemy doêwiadczaç wielu ukrytych w nas stanów np. l ku, poczucia winy, gniewu (przecie nie wypada), zagubienia itd. Kiedy jednak dotrze do nas kawa ek prawdy o nas samych zamiast si temu przyjrzeç i podjàç decyzj, co chcemy z tym zrobiçuciekamy w bodêce, które choç na chwile pozwalajà nam zapomnieç o...! Wyrzucanie ze Êwiadomo- Êci niechcianych stanów umys u sprawia, e cz sto mówimy... nie chcia am tego zrobiç, to si jakoê sta o samo. Trzeba jednak wiedzieç, i nie podejmujemy dzia aƒ przypadkowych, poniewa naszymi zachowaniami kierujà wyuczone wzorce, do których automatycznie powracamy. Dopiero kiedy uêwiadomimy sobie te wzorce, mo emy zrozumieç swoje zachowania i zaczàç je zmieniaç. Je eli pozbywamy si prawdy, ycie wprawia nas w jeszcze wi ksze silniejsze poczucie zagubienia. W RTZ s owo racjonaln e równa si zdrowe. Stàd kiedy terapeuta RTZ mówi racjonalne myêlenie ma na my- Êli zachowania poznawcze, emocjonalne i fizyczne, które spe niajà co najmniej trzy z poni szych Pi ciu Zasad Zdrowego MyÊlenia: 1. Racjonalne (zdrowe) my- Êlenie jest oparte na oczywistych faktach; 2. Racjonalne (zdrowe) my- Êlenie pomaga chroniç zdrowie i ycie; 3. Racjonalne (zdrowe) my- Êlenie pomaga osiàgaç bli sze i dalsze cele; 4. Racjonalne (zdrowe) my- Êlenie pomaga unikaç najbardziej niepo àdanych konfliktów z innymi lub je rozwiàzaç; 5. Racjonalne (zdrowe) my- Êlenie pomaga czuç si tak, jak chcemy si czuç, bez nadu ywania leków, alkoholu, czy innych substancji. Pracujàc metodà RTZ, terapeuta bierze pod uwag, i ludzie reagujà ró nie na te same bodêce i to, co mo e byç znaczàce dla jednej osoby, np. aby si martwiç, mo e nie byç w ogóle znaczàce dla innej. Ponadto, to co jest racjonalne dla cz owieka w danej sytuacji, nie musi byç dla niego racjonalne w innej sytuacji. Za o enia te majà swoje potwierdzenie w teoriach dotyczàcych pracy naszego mózgu. Tak naprawd mózg nie dba o fakty, lecz przetwarza, to co myêlimy o tych faktach, uruchamiajàc na tej podstawie ró ne reakcje emocjonalne i fizjologiczne. Wszystkie cz Êci uk adu nerwowego zbudowane sà z neuronów. Aby jednak sprostaç z o onoêci wymaganej przez uk ad nerwowy, neurony organizujà si w tzw. sieci neuronowe. I tak sieci neuronowe kodujà i organizujà ka de nasze zachowanie od podstawowych do bardziej z o onych zdolnoêci, jednoczesnego pojmowania wizualnego i emocjonalnego. Je eli uczymy si czegoê nowego w neuronach zachodzà wa ne zmiany dla naszego funkcjonowania, a mianowicie nast puje przyrost nowych neuronów, rozszerzenia si istniejàcych oraz zmiany po- àczeƒ pomi dzy nimi. Âwiadczy to o plastycznoêci naszego mózgu i zdolnoêci do zmian. Dlatego nie bez znaczenia jest to, w jaki sposób oceniamy ró ne sytuacje, czyli jakie uruchamiamy przekonania. Przy diagnozie: ma Pan/Pani raka!!!, pacjent uruchamia b yskawicznie swoje przekonania o tym, co dla niego ta informacja znaczy, np.:... umr, b d cierpieç, pozosta o mi ma o czasu i na podstawie tych przekonaƒ do- Êwiadcza silnych, bolesnych emocji. RTZ nazywa ten stan bólem emocjonalnym. W RTZ przekonanie np. pozosta o mi ma o czasu mo na przeformu owaç: nie wiem ile pozosta o mi czasu, ale mog yç tym czasem, który jest mi dany tu i teraz decyzja nale y do mnie. Poprzez myêlenie uruchamiamy reakcje emocjonalne, wszystko to wp ywa na system odpowiedzi na stres. Organizm mobilizuje wiele organów, aby poradziç sobie ze stresem. Ka de pobudzenie systemu odpowiedzi na stres jest silnie obcià ajàcym prze yciem dla organizmu. Nic z ego si nie dzieje, kiedy stres ten jest redukowany. Problem powstaje, kiedy okolicznoêci, w których si znajdujemy, stymulujà nas do ciàg ego, chronicznego pobudzenia organizmu. Trwanie w chronicznym napi ciu emocjonalnym, mo e doprowadziç do spadku odpornoêci naszego organizmu i atwiejszego zapadania na wiele chorób i trudniejszego powrotu do zdrowia. Dlatego te w terapii RTZ cz owiek uczy si dostrzegaç oraz sprawdzaç (za pomocà Pi ciu Zasad Zdrowego MyÊlenia), czy jego przekonania, w które tak wierzy sà dla niego zdrowe lub nie. Czy sytuacje, których doêwiadcza, stanowià rzeczywiste zagro enie (w szerokim jego znaczeniu), czy te tworzy wirtualny l k. Je- eli oka e si, e nie sà to zdrowe myêli, przekszta ca je na zdrowe, stosujàc Racjonalna Samoanaliz, dajàc sobie tym poczucie sprawczoêci, bezpieczeƒstwa, a przede wszystkim NADZIEI!!! Niezdrowe myêli powodujà wewn trzny konflikt, cz owiek odczuwa dyskomfort, czasami wr cz ból p ynàcy z cia a. Przekonanie chemia to mój wyrok nie wp ywa mobilizujàco na nasz organizm, wr cz odwrotnie obronnie.... chemia nie jest moim wyrokiem, to jest sposób mojego leczenia, choç nie jest to proste leczenie, to jest to mój sprzymierzeniec w powrocie do zdrowia. Przezwyci enie nawykowego, niezdrowego myêlenia wymaga okreêlonego czasu i çwiczenia, a wi c prezentowania nowych zdrowych przekonaƒ i postaw w yciu, dzi ki którym doêwiadcza si nowych, zdrowych emocji. RTZ umo liwia krótkà interwencj psychologicznà, co pozwala poczuç si lepiej w danym momencie i nie oznacza to, e lepsze samopoczucie musi byç krótkie i nieskuteczne. Kiedy cz owiek b dàcy w silnym bólu emocjonalnym doêwiadczy ulgi, mo e to byç poczàtek Êwiadomej pracy nad sobà, a tym samym zmianà jakoêci swego ycia. Cz sto praca z pacjentem onkologicznym, zaczyna si od problemu funkcjonowania w chorobie (np. l ku przed chemioterapià), a z czasem przechodzi na jego relacj z bliskimi, percepcj Êwiata i siebie samego. RTZ pozwala na prac w trudnych sytuacjach yciowych, takich jak: depresja, stany l kowe, uzale nienia, problemy rodzinne, powa na choroba, a oba. W RTZ pacjent otrzymuje konkretnà umiej tnoêç i doêwiadczenie korygujàce postawy n a dzisiaj i n a przysz oêç. Prowadzàc warsztaty z Racjonalnej Terapii Zachowania dla ró nych grup wiekowych i zawodowych zauwa- y am, i pomimo niepowtarzalnoêci ka dego cz owieka, jego sposobu myêlenia, reagowania, jesteêmy do siebie podobni. T umaczàc niektóre sposoby reagowania, mechanizmy ich powstawania spotykam si z ywà reakcjà uczestników, tak jakby chcieli powiedzieç... no w aênie, to dotyczy mojej osoby, ja tak cz sto myêl i dzia am. Na warsztatach staram si najpierw pozwoliç zrozumieç uczestnikom, jak to si dzieje, e odczuwamy takie a nie inne emocje, skàd one si biorà i dlaczego podejmujemy takie a nie inne dzia ania. UÊwiadamiam s uchaczom, jak niewiele wiemy o funkcjonowaniu naszego mózgu, pog biajàc naszà wiedz o tym, tak wa nym organie i jaki wp yw na jego funkcjonowanie majà nasze myêli. Dopiero po zrozumieniu tej zale noêci mo emy przejêç do pracy nad przekonaniami. Uczymy si razem, jak rozpoznawaç myêli automatyczne, g bsze przekonania i jak z nimi pracowaç. Ka dy uczestnik warsztatu uczy si samodzielnej pracy nad swoimi przekonaniami. Problem jednak le y w tym, e cz owiek jest ju takà istotà, i chce wiedzieç czy jego praca przyniesie rezultaty natychmiast, niecierpliwi si, zniech ca. Aby jednak przekonaç si o skutecznoêci tej metody, nale y podjàç trud pracy nad sobà z pe nà konsekwencjà, spokojem i pokorà. Nie ka dy dzieƒ pochmurny musi byç smutny i nie ka dy s oneczny dzieƒ musi obfitowaç w radoêç. Nie ma wieku, który ogranicza nasze mo liwoêci wp ywania na jakoêç swojego ycia, to my sami ograniczamy si przez sposób swojego myêlenia. ABY Yå TRZEBA PRZE- STAå ODPYCHAå YCIE. Ochotniczki brakujàce ogniwo psychoonkologii W numerze 6 Gazety Amazonki poêwi conemu psychoonkologii nie mo e zabraknàç g osu Ochotniczek odgrywajàcych tak wa nà rol w biografii kobiety zmagajàcej si z rakiem piersi. Z za o enia, przychodzimy do niej, do szpitala bezpoêrednio po bardziej lub mniej drastycznej interwencji chirurgicznej. Pochylamy si nad obola- à, wystraszonà, zagubionà wêród drenów, kroplówek, lekarskich czy piel gniarskich fartuchów istotà, z trwogà wychwytujàcà z krà àcych nad jej g owà s ów niezrozumia e terminy. Co wró à? Nadziej czy Êmierç? I w takiej chwili pojawiamy si przy Jej ó ku, my Ochotniczki. Nie mamy dyplomów specjalistycznych, choç jesteêmy starannie przygotowane do tego spotkania przez profesjonalistów. By oceniç stan psychiczny, czy emocjonalny chorej, le àcej przed nami nie potrzebujemy ankiet, wykresów, czy innych narz dzi wspó czesnej cywilizacji. Wystarcza nam baga w asnych doêwiadczeƒ i prze yç, wra liwoêç i pami ç tego, przez co same przesz yêmy. By przynieêç ulg i pociech, wlaç troch nadziei w obola à dusz musimy tylko lub a zrozumieç jej niepokoje, potrzeby i oczekiwania. Musimy nastawiç si na odbiór sygna ów, które wysy a do nas ta chora: wyczekujàce spojrzenie przez zy lub opuszczenie czy przymkni cie oczu, zach cajàcy wyraz twarzy, uêmiech lub jego brak, przyzwalajàce skinienie g owy lub odwrócenie jej w drugà stron i r ka, której nie cofa; ró aniec przypadkowo pozostawiony na ko drze lub obrazek Matki Boskiej na nocnym stoliku. Wszystko to musimy ogarnàç w jednej chwili, jednym spojrzeniem, wychwyciç wszystkimi wyczulonymi do granic wytrzyma oêci zmys ami. A potem mo e rozmowa, mo e milczenie, mo e po prostu bycie z, a nie przy chorej, która tak wiele sobie po nas obiecuje. To bardzo trudna, bardzo odpowiedzialna rola, ale tak cz sto przynoszàca, choç chwilowe, ukojenie. Mo e to w aênie spotkanie przygotowuje grunt do póêniejszych dzia aƒ psychologa? Mo e u atwi mu póêniejszy kontakt z chorà kobietà? Mo e? Mo e jest to w aênie to brakujàce ogniwo psychoonkologii? Zofia Michalska 12 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

13 N A S I W S P Ó P A R T N E R Z Y Nowy Program Wielkiej Kampanii ycia Twoje Pierwsze USG Piersi realizowany przez Amazonki Warszawa CENTRUM W paêdzierniku 2004 r. przeprowadzimy najnowszy program Wielkiej Kampanii ycia skierowany do polskich kobiet w wieku lat. Po raz pierwszy wsparty b dzie profesjonalnà, spo ecznà kampanià reklamowà w prasie, telewizji oraz na noênikach outdoorowych. Przez ca y paêdziernik AVON dofinansuje badaƒ USG piersi w 100 wybranych placówkach medycznych z ca ego kraju. Zg aszajàc si do okreêlonego oêrodka, kobieta mieszczàca si w powy szym przedziale wiekowym b dzie mog a wykonaç to badanie za jedyne 10 z. Adresy oêrodków b dà dost pne na stronie internetowej AVON i pod specjalnym numerem infolinii Akcja Twoje Pierwsze USG Piersi ma uêwiadomiç kobietom, e nawet nie b dàc jeszcze w grupie obj tej bezpoêrednim zagro eniem chorobà mogà coê zrobiç dla w asnego zdrowia i spokoju. Has em przewodnim akcji jest Zadbaj o siebie, bo ycie jest pi kne. Zadbaj o siebie, bo ycie jest pi kne TWOJE PIERWSZE USG PIERSI Adresy oêrodków medycznych w àczonych do akcji: województwo dolnoêlàskie Przychodnia Lekarska Konsylium Sp. z o. o. ul. Gwiaêdzista 5a, G ogów, tel , pn , wt.-pt ZOZ w G ogowie, ul. KoÊciuszki 15, G ogów, tel (RTG), wt.-czw NZOZ GINEKOMED, ul. Malinnik 14, Jelenia Góra, tel , , pn , wt , Êr , czw , pt Centrum Medyczne SALUS, ul. Kusociƒskiego 3A, K odzko, tel pn., Êr., pt NZOZ MED.-AZ s. c., ul. Krucza 8, Âwidnica, tel , pn.-pt Prywatny Gabinet Lekarski USG- -opisy Rtg, ul. Hermanowska 8, Wroc aw, tel , pn., Êr i , wt , czw , pt Prywatny Gabinet USG, ul. Daszyƒskiego 8, Zàbkowice Âlàskie, tel , wt. i czw Gabinet Ultrasonografie, ul. Rynek 25/27 m. 3, Zi bice, tel , pn.-pt województwo kujawsko-pomorskie Przychodnia Przyjazna Sp. z o. o., ul. Przyjazna 13, Bydgoszcz, tel , pn Spó ka Lekarzy INTERCOR, ul. Powst. Wielkopolskich 33, Bydgoszcz, tel , pn , wt , Êr Gabinet Lekarski, ul. KoÊciuszki 5, Lipno, tel , Êr , czw Miejski Zespó Opieki Zdrowotnej Sp. z o. o. ul. Kiliƒskiego 16, W oc awek, tel województwo lubelskie Gabinet USG, ul. 1-go Pu ku Szwole erów 5, Che m, tel , pn.-pt T-M SYSTEM s. c., ul. Chmielna 2, Lublin, tel wew. 129, pn.-pt , sob Specjalistyczna Poliklinika DOK- TORÓW, ul. Spokojna 2, Lublin, tel , pn , Êr OÊrodek Diagnostyki Radiologicznej i USG, ul. Wróblewskiego 18, Pu awy, tel , pn-pt , sob Prywatny Gabinet USG, ul. Pi sudskiego 40, Tomaszów Lubelski, tel , pn.-pt województwo lubuskie NZOZ ARS MEDICA, ul. Muzealna 42, Nowa Sól, tel , pn , wt , Êr , czw województwo ódzkie SPZOZ Centralny Szpital Kliniczny, Uniwersytetu Medycznego w odzi, ul. Czechos owacka 8/10, odê, tel , wt Wojewódzki Szpital Zespolony, ul. Rybickiego 1, Skierniewice, tel , pn.-pt NSZOZ, Wieluƒ, ul. Szpitalna 16, tel , pn , pt wojweództwo ma opolskie Przychodni FALCK Pracownia USG, ul. Mazowiecka 4/6, Kraków, tel , pn.-pt NZOZ Specjalistyczne Gabinety Lekarskie, ul. Sikorskiego 50, Nowy Sàcz, tel , pn.- pt województwo mazowieckie Przychodnia Lekarska MEDICUS, ul. Poprzeczna 18, Koby ka, tel , , wt , czw , pt Gabinet Diagnostyczny, al. Legionów 94, om a, tel , pn., Êr., pt Specjalistyczny Gabinet Lekarski, ul. Warszawska 111/26, Miƒsk Mazowiecki, tel , , pn., wt., czw , Êr DIAMET S. C., ul. Bielska 1, P ock, tel , wt., czw , pn., Êr., pt Pracownia RTG USG MAMMA- -DENS, ul. Jesienna 6, P ock, tel , pn.-pt NZOZ INTERMED, Pracownia Diagnostyki USG, ul. Kolegialna 47, P ock, tel , pn., Êr., pt Prywatny Gabinet Lekarski, ul. Kopernika 5a, P oƒsk, tel , pn., Êr., Prywatny Gabinet USG ul. Moniuszki 13/1, Radom, tel , pn , czw , pt Prywatna Specj. Praktyka Lekarska, Gabinet Lekarski, ul. Bartnicza 4/U7, Warszawa tel , pn.-pt. 15, Centrum Medyczne LIM Sp. zo. o., Al. Jerozolimskie 65/79, Warszawa, tel , pn.-pt , sob Pracownia USG, ul. Siennicka 38 m. 24, Warszawa, tel , , pn., wt , Êr i , czw , pt LUXMED Sp. z o. o. ul. Rac awicka 132b, Warszawa, tel Gabinet USG, ul Siemirackiego 15/7, Warszawa, tel Klinika Medyczna IBIS, ul. Kacza 8, Warszawa, tel , wt., Êr Gabinet Lekarski USG, ul. Pó tuska 27, Wyszków, tel , Êr , czw NZOZ, ul. Matejki 19, Wyszków, tel , pn., wt., czw., pt Gabinet Ginekologiczny, ul. Parkowa 3, W grów tel , sob wojweództwo opolskie ARS MEDICA, Gabinet Badaƒ USG, ul. Damrota 35, Kluczbork, tel , wt., czw., , sob Prywatny Gabinet Ginekologiczny i USG, ul. B. Rudego 12c/4, Opole, tel województwo podkarpackie NZOZ w Krzemiennej, Dydnia, Krzemienna 83, tel , pn.-pt Gabinet Internistyczny, Pracownia Ultrasonograficzna, Grabownica 378A, tel , , pn.-pt NZOZ WIMED, ul. S owackiego 17, Jaros aw, tel , pn i , sob AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 13

14 Prywatne Gabinety Lekarskie i Diagnostyczne Giga-med., ul. S owackiego 28, Jaros aw, tel , czw , pt Specjalistyczna Praktyka Lekarska Gabinet USG, ul. Tkaczowa 16, Jas o, tel , wt., czw , sob Prywatna Pracownia Ultrasonograficzna SONO-MED, ul. Pisarka 1B, Mielec, tel Ind. Specjalistyczna Praktyka Lekarska, ul. 3-go Maja 18, PrzemyÊl, tel , Êr , sob Centrum Medyczne MEDYK, ul. Jagielloƒska 30, Rzeszów, tel , wt., czw., pt województwo podlaskie NZOZ Medyczne Centrum Diagnostyczno-Lecznicze, L. S. Kisiel, ul. Jaçwieska 18, Augustów, tel , , od godz , od godz Klinika Ginekologii Akademii Medycznej w Bia ymstoku, ul. M. C. Sk odowskiej 24a, Bia ystok, tel NZOZ Przychodnia Profilaktyki i Diagnostyki Obrazowej T. N. N. ul. Siewna 2, Bia ystok Gabinet USG, SPZOZ, ul. Lipowa 190, Hajnówka, tel NZOZ MEDYK, ul. Bia ostocka 24p. 3, Zambrów, tel , tel , wt., czw NZOZ VITA, ul. Kryƒska 32, Wasilków, tel , pn., Êr województwo pomorskie Poliklinika Onkologiczna NZOZ, Al. Zwyci stwa 31/32, Gdaƒsk, tel , pn., wt., Êr Swissmed Centrum Zdrowia S. A., ul. Sk odowskiej 5, Gdaƒsk, tel , Przychodnia Dàbrowa-Dàbrówka, Sp. z o. o. NZOZ., ul. Sojowa 22, Gdynia, tel , pn., Êr., pt Gabinet Diagnostyki Rtg. i USG, ul. Âwi tojaƒska 47, Gdynia, tel , pn.-pt , pn., wt., czw Specjalistyczny Gabinet Diagnostyki USG, ul. Âwi tojaƒska 47/1a, Gdynia, tel , pn.- pt , pn., wt., czw Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska, Al. WolnoÊci 40A, L bork, tel , pn.-pt Samodzielny Publiczny Miejski Zak ad Opieki Zdrowotnej, ul. Filmowa 2, S upsk, tel , Êr Medpharma Zak ad Opieki Zdrowotnej, ul. Jana Paw a II 5, Starogard Gdaƒski, tel , województwo Êlàskie Gabinet Internistyczny, ul. Olejniczaka 32, Bytom, tel , pn.-wt NZOZ CENTRUM MEDYCZNE Êw. PAW A, ul. Âw. Paw a 11, Chorzów, tel NZOZ-Centrum Medyczne AMI- CUS Sp. z o. o., Al. Pokoju 44, Cz stochowa, tel , Stowarzyszenie Opieki Hospicyjnej, Ziemi Cz stochowskiej, ul. Krakowska 45, Cz stochowa, tel ZOZ MSWiA wkatowicach, ul. G owackiego 10, Katowice, tel Gabinet Badaƒ Ultrasonograficznych, ul. Pl. WolnoÊci 3, Katowice, tel , , pn.-czw NZOZ Przychodnia Wielospecjalistyczna Nr 1, ul. Wojska Polskiego 10, Pyskowice, tel NZOZ, Poliklinika doktora Bessera, ul. Sucha 7a, Sosnowiec, Czeladê, ul. Ogrodowa 10a/3, tel , pn., czw., pt , wt., Êr Specjalistyczne Gabinety Lekarskie SONO-DENT, Al. Zwyci stwa 18/2, Sosnowiec, tel , pn.-pt i Zespó Opieki Zdrowotnej, ul. Szpitalna 22, Sucha Beskidzka, tel Prywatny Gabinet USG, ul. Jaracza 36, Tychy, tel Prywatny Gabinet USG, ul. Ogrodowa 6, Ustroƒ, tel Bielsko Bia a, Zap ocie Du- e 208B, pn., Êr., pt , wt., czw Elblàg, tel , , pn.-pt NZOZ Zdrowie Kobiety, ul. M. Waƒkowicza 5, Olsztyn, tel , pn.-pt województwo warmiƒsko-mazurskie NZOZ CENTRUM RADIOLOGII, ul. Zwiàzku Jaszczurczego 22, 82- województwo wielkopolskie Zak ad Opieki Zdrowotnej, ul. Âwi tego Jana 9, Gniezno, tel wew. 310,304, pn Specjalistyczny Gabinet Lekarski, ul. Majkowska 13a, Kalisz, pn.-pt , sob Specjalistyczny Gabinet Lekarski Po o niczo-ginekologiczny i Diagnostyki Ultrasonograficznej, ul. Nieca a 4/6, Kalisz, tel Sam. Publiczny ZOZ, ul. Szpitalna 7, KoÊcian, tel , pn.-czw , pt ARSMEDICAL, ul. Wojska Polskiego 43, Pi a, tel , sob Pracownia Diagnostyki Obrazowej, ul. Grota Roweckiego 6, Rawicz, tel w. 326, wt , Êr Pracownia USG Szpitala w Âremie., ul. Che moƒsakiego1, Ârem, tel województwo zachodniopomorskie Specjalistyczna Poradnia dla Kobiet MEDIKON, ul. Mickiewicza 30, Barlinek NSZOZ Prawob erze-medyk, ul. Kostki Napierskiego 6c, Szczecin, tel , wt. i pt Odzyskana kobiecoêç Najwa niejsze pytania dotyczàce rekonstrukcji piersi Kiedy kobieta s yszy ma pani raka piersi dokonuje si w niej ca kowita przemiana. Od tej pory staje si cz Êcià Êwiata chorych zamiast Êwiata zdrowych. Uczy si o chorobie i niezliczonych sposobach jej leczenia, które w zasadniczy sposób majà wp yw na jej cia o i dobre samopoczucie. Lekarze rozmawiajà z nià o statystykach nawrotów choroby i wszelkim ryzyku. SpecjaliÊci nie mówià jej jednak jak b dzie si czuç i wyglàdaç, i jak ma sobie radziç w yciu. Jest niezmiernie trudno przetrzymaç ten okres leczenia bez poczucia, e istnieje szansa na lepsze jutro. Na dodatek pojawiajà si niezliczone pytania: Czy kiedykolwiek b d wyglàdaç normalnie? Czy nadal b d pociàgajàca? Czy na nowo b d czuç si dobrze? W imieniu firmy P. A. D. Technologies, przedstawiciela w Polsce amerykaƒskiej firmy MENTOR, zapraszamy do odwiedzenia wystawy Odzyskana kobiecoêç. Na wystaw z o à si zdj cia z albumu Reconstructing Aphrodite wydanego w 2001 roku w Stanach Zjednoczonych. Album jest wspólnà pracà znanej fotograf Terry Lorant i znakomitej chirurg plastyk dr Loren Eskanazi. W ksià ce 21 kobiet, mi dzy 27 a 78 rokiem ycia, dzieli si swojà historià walki z rakiem piersi i pokazuje swoje cia a po rekonstrukcji. Ta ksià ka odpowiada na wiele trudnych pytaƒ za pomocà serii cudownych zdj ç prawdziwych kobiet kobiet, które odwa nie pokazujà nam, e istnieje ycie po raku piersi. Te 21 kobiet, mia y do opowiedzenia ró ne historie. àczy je jedno rak piersi i to, e wszystkie one znalaz y recept na to, by yç i cieszyç si yciem pomimo wszystko. Wszystkie zgodzi y si na to, aby podzieliç si sobà, swoimi rodzinami i historiami, po to by inne kobiety nie musia y samotnie przechodziç przez ten bolesny proces. Sà ywym Êwiadectwem na to, e ÊwiadomoÊç i wiara w swojà si i pi kno sà po tym wszystkim mo liwe. W Polsce równie dost pne sà wszystkie mo liwoêci rekonstrukcji piersi. Obecnie wiele kobiet poddanych zabiegowi mastektomii, dzi ki nowoczesnej chirurgii i znakomitym protezom, mo e bezpiecznie poddaç si zabiegowi odtworzenia utraconej piersi. Nowe techniki chirurgiczne, wêród nich jednoczasowa rekonstrukcja piersi, zapewniajà bardzo dobre wyniki i osiàgni cie oczekiwanej zmiany wyglàdu. Istnieje wiele mo liwoêci rekonstrukcji piersi. Wybór metody zale y od wielu czynników m. in.: stanu zdrowia, budowy cia- a, rozmiaru piersi. Proces decyzji o poddaniu si zabiegowi jest czasem trudny, d ugotrwa y i budzi wiele wàtpliwoêci. Postaramy si poni ej odpowiedzieç na wiele najcz Êciej zadawanych pytaƒ: Czy powinno si odtwarzaç utraconà pierê? Tak, ale u tych kobiet, które majà bardzo silnà motywacj do wykonania operacji odtwórczej, które nie mogà pogodziç si z utratà piersi. U tych kobiet operacja ta niewàtpliwie mo e poprawiç jakoêç ycia po mastektomii. Kiedy nale y zdecydowaç si na operacj odtworzenia utraconej piersi? Rekonstrukcje piersi mo na wykonaç wkrótce po amputacji, lub po zakoƒczeniu leczenia uzupe niajàcego (chemioterapii lub naêwietlaƒ). W wyjàtkowych przypadkach mo na to zrobiç jednoczeênie z mastektomià. Trzeba jednak pami taç, 14 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

15 e kwalifikacja do jednoczesnej rekonstrukcji powinna przede wszystkim uwzgl dniaç kryteria onkologiczne. Operacja taka mo e byç stosowana tylko w wyjàtkowych wypadkach i powinna byç wykonywana w najbardziej wyspecjalizowanych oêrodkach. Czy odtworzona pierê b dzie taka sama, jak w asna? W oêrodkach posiadajàcych du e doêwiadczenie w wykonywaniu operacji odtwórczych osiàga si dobre wyniki, nigdy jednak nie jest to idealne naêladowanie natury. Trzeba o tym pami taç, decydujàc si na takà operacj. JeÊli jednak odtworzonà pierê b dziemy porównywaç do tego, co by o w tym miejscu po amputacji czyli p askiej skóry z poprzeczna bliznà ocena z regu- y b dzie pozytywna. W jaki sposób odtwarza si pierê? Jeden ze sposobów to u ycie w asnych tkanek, tzw. p atów skórno-mi Êniowych. Rekonstrukcja z u yciem p ata z mi Ênia najszerszego grzbietu polega na przeniesieniu w asnych tkanek z pleców w miejsce po mastektomii; pod takim p atem umieszcza si dodatkowo endoprotez, dla uzupe nienia deficytu obj toêci. Jest to operacja kilkugodzinna na plecach pozostaje blizna po przygotowaniu p ata. Drugi sposób rekonstrukcji z tkanek w asnych polega na przeniesieniu p ata z tkanek okolicy podbrzusza wraz z mi Êniem prostym brzucha. Zazwyczaj nie potrzeba wówczas u ywaç endoprotezy. Jest to natomiast operacja rozleg a, kilkugodzinna, pozostawia tez du à blizn w okolicy podbrzusza. Je eli stosuje si mikrozespolenia naczyniowe, czas operacji dodatkowo si wyd u a. Metody tej nie mo na zastosowaç u kobiet szczup ych, po wczeêniejszych operacjach w obr bie tkanek brzucha, a przede wszystkim u palaczek papierosów, u których ryzyko wystàpienia powik aƒ w ukrwieniu w asnych tkanek jest wi ksze. Jakie sà inne metody? Kolejna metoda odtwarzania piersi polega na zastosowaniu tzw. rozpr enia tkanek przy pomocy wszczepianego pod skórà urzàdzenia zwanego ekspanderem. Ekspander s u y do stopniowego rozciàgni cia tkanek w miejscu po mastektomii. Trwa to z regu y nie krócej, ni kilka tygodni. Po rozciàgni ciu, w trakcie kolejnej operacji, ekspander usuwa si, a w to miejsce wszczepia si na sta e endoprotez. Obecnie stosuje si unowoczeênione urzàdzenia ekspander-protez Beckera i Spectrum. Jest to jednoczeênie ekspander i endoproteza. Wprowadza si jà operacyjnie w miejsce po mastektomii, pod mi sieƒ piersiowy. Poprzez stopniowe dope niania roztworem soli fizjologicznej uzyskuje si po àdanà obj toêç. W odpowiednim momencie usuwa si (w znieczuleniu miejscowym i w warunkach ambulatoryjnych) zastawk s u àcà do dope niania, a ekspander pozostaje na sta e, pe niàc rol endoprotezy ostatecznej. Pozwala to na unikni cie drugiej operacji wymiany ekspandera na endoprotez, co by o konieczne przy stosowaniu ekspanderów klasycznych. Je eli kobieta po utracie piersi szuka mo liwoêci jej odtworzenia, gdzie powinna si zg osiç? Operacje odtwórcze piersi po mastektomii powinny byç wykonywane w wyspecjalizowanych oêrodkach chirurgii rekonstrukcyjnej, posiadajàcych odpowiednie doêwiadczenie. Zawsze na wzgl dzie nale y mieç aspekt onkologiczny i psycho-fizyczny. Najlepiej, je eli takim leczeniem zajmuje si zespó : lekarz onkolog, specjalista chirurgii plastycznej i rehabilitant. Lista oêrodków wykonujàcych zabiegi odtwórcze znajduje si na stronie internetowej: Jaki jest okres rekonwalescencji po operacjach odtwórczych? Operacje z u yciem w asnych tkanek sà bardziej rozleg e, tote wymagajà intensywnej rehabilitacji i powrót do pe nej sprawno- Êci jest d u szy. Po zastosowaniu ekspandero-propotez Beckera lub Spectrum firmy MENTOR, powrót do sprawnoêci jest szybki, mo na, np. niezw ocznie wracaç do pracy natomiast ca y okres leczenia ze wzgl du na koniecznoêç stopniowego dope niania jest d u szy. Czy po rekonstrukcji obie piersi sà takie same, czy zachowana jest symetria? To zale y w du ej mierze od kszta tu i wielkoêci drugostronnej piersi. Mo e byç ona, wskutek up ywu czasu, zwiotcza a i opadajàca wtedy mo emy wykonaç korekcje jej kszta tu, tzw. podniesienie. Istnieje szereg sposobów, aby zapewniç mo liwie du à symetrie. Zabiegi korygujàce wielkoêç i kszta t piersi sà domenà chirurgii plastycznej, tym bardziej wi c nale- y zg aszaç si na operacje odtwórcze do oêrodków wysokospecjalistycznych. Czy mo na usunàç blizny pooperacyjne? Zupe ne usuni cie blizn nie jest mo liwe, ale mo na znacznie poprawiç ich wyglàd dzi ki preparatom silikonowym, np. V E R A- D E R M. U ycie silikonu w medycynie spowodowa o prawdziwy prze om w dziedzinie leczenia blizn, keloidów oraz rumienia ograniczonego. Systematyczne stosowanie preparatów silikonowych znacznie je zmniejsza przywracajàc skórze zdrowy wyglàd. Silikon daje mo liwoêç przeprowadzenia w domu skutecznej terapii przy u yciu prostych metod. el Veraderm dost pny jest we wszystkich aptekach w Polsce. Wi cej informacji o preparatach do leczenia blizn mo na uzyskaç na stronie Mamy nadziej, e odpowiedzi na powy sze pytania pomogà Paniom w podj ciu decyzji o poddaniu si zabiegowi rekonstrukcji. OczywiÊcie przeczytanie ich nie mo e zastàpiç rozmowy z lekarzem. My, pracownicy firmy P A D T e c h n o l o g i e s, równie pozostajemy do Paƒstwa dyspozycji. JesteÊmy w Polsce wy àcznym przedstawicielem amerykaƒskiej firmy M E N T O R, która istnieje od 1969 i jest czo owym producentem implantów piersiowych, które sprzedawane sà do ponad 60 krajów. Firma MENTOR jest producentem wielu typów endoprotez piersiowych: wype nianych elem silikonowym lub roztworem soli fizjologicznej, o powierzchni g adkiej lub teksturowanej, owalnych, okràg ych lub o anatomicznie profilowanych kszta tach, a przede wszystkim unikalnych ekspandero- -protez B E C K E R i S p e c t r u m, g ównie stosowanych przy operacjach odtwórczych piersi. Wieloletnie doêwiadczenie firmy zapewnia pe ne bezpieczeƒstwo i bardzo wysokà jakoêç produktów. Potwierdzeniem tego jest Polityka Bezterminowej Wymiany Implantów firmy MENTOR. Raz jeszcze serdecznie zapraszamy do odwiedzenia wystawy, spotkania z jej autorkami ze Stanów Zjednoczonych informacje o harmonogramie spotkaƒ dost pne b dà na stronie internetowej AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 15

16 Chcemy leczyç cia o i dusz Z Hannà Adamczak dyrektor Amoena w Polsce rozmawia Wies awa Kunicka Nazwa Amoena wywodzi si z aciny oznacza wdzi k, powab, czar i urok. Kierujàc si treêciami zawartymi w nazwie, Amoena chce sprawiaç, aby kobiety po operacji piersi w aênie tak si czu y Haniu, dziê Amoena jest Êwiatowym liderem w dziedzinie produktów dla kobiet po mastektomii. Jak zacz a si jej historia? Na poczàtku lat 70-tych m ody student chemii z Bawarii Cornelius Rechenberg przebywa na praktyce w firmie, która produkowa a protezy. Ówczesne protezy by y bardzo proste. Cornelius mia osobisty powód do zainteresowania si tym tematem, poniewa jego ukochana matka by a po mastektomii. W technologii protez nikt dotàd nie wpad na pomys wykorzystania silikonu. On zrobi to pierwszy. I tak powsta a proteza nowej generacji, wykonana z silikonu, która kszta tem i konsystencjà przypomina a naturalnà pierê. Pierwszà protez wykona Cornelius w asnor cznie, w domowych warunkach. Zrobi jà dla mamy. Jak oceni a t protez matka Corneliusa? Uzna a, e proteza, którà wykona dla niej syn jest du o lepsza ni te, które dotàd nosi a. Czym ró ni a si ta proteza i dlaczego by a lepsza? Silikon jest materia em, który daje zupe nie inne mo liwoêci wykonania protezy. To znaczy: bardzo szybko nagrzewa si do temperatury cia- a, jest mi kki, delikatny, co w praktyce oznacza, e proteza agodnie i bezpiecznie przylega do cia a. O d r cznie wykonanej protezy d o produkcji na Êwiatowà skal daleka droga... Na poczàtku by a ma a firma rodzinna, za o ona wspólnie z bratem, która szybko zacz a si rozwijaç. POTRZEBY KOBIETY PO MASTEKTOMII ZAWSZE STA Y W CENTRUM ZAINTERESOWA AMOENA. JeÊli do tego do àczymy nak ady na badania i rozwój oraz dba oêç o wysoki poziom techniczny, nic dziwnego, e firma wkrótce odnios a sukces. Co w praktyce oznacza, e potrzeby kobiet po operacji piersi sà w centrum zainteresowania Amoena? Na poczàtku wszystkich dzia aƒ stoi kobieta Amazonka, a dopiero póêniej po rozpoznaniu jej potrzeb, powstajà produkty. Wiele lat wspólnej pracy nauczy o nas, e im bli ej poznajemy kobiety po mastektomii, ich problemy i potrzeby, tym lepsze tworzymy protezy. Ka dy produkt zanim trafi do kobiet jest sprawdzany przez grupy Amazonek, których opinia jest decydujàca w sprawie dopuszczenia do produkcji. Prosz sobie wyobraziç, e prace nad protezà przylegajàcà Contact trwa y a pi ç lat. Stosujemy zasad nic o Was bez Was. Którà protez produkcji Amoena poleci abyê ka dej Amazonce? To sprawa bardzo indywidualna. Nie ma uniwersalnej protezy, która by aby dobra dla ka dej kobiety. Protezy sà tak ró ne jak ró ne sà kobiece piersi, dlatego Amoena proponuje tak szerokà gam protez. Przy doborze protezy trzeba zdaç si na pomoc osób pracujàcych w sklepie i s uchaç w asnego cia a. Jak d ugo nosi si protez? Radz Amazonkom korzystaç z przys ugujàcego im prawa do wymiany protezy co dwa lata. Nasze cia o zmienia si, tracimy, lub przybieramy na wadze i wtedy proteza przestaje pasowaç. Jest zbyt lekka lub zbyt ci ka, co wp ywa negatywnie na kr gos up. Poza tym pojawiajà si nowe doskonalsze protezy, które mogà okazaç si bardziej komfortowe. W paêdzierniku poznamy najnowszà protez Amoena Tresia Personally, która jest wyjàtkowo mi kka i gi tka. Jakie inne produkty proponuje Amoena? G ównie te, które gwarantujà pewne i bezpieczne utrzymanie protezy. Jest to przede wszystkim bielizna, stroje kàpielowe, kosmetyki do cia a i protezy. Patrzàc na katalogi bielizny i strojów kàpielowych Amoena odnosz wra enie, e sà one przeznaczone dla zwyk ych kobiet. Amazonki sà przecie zwyk ymi kobietami. Noszà one bielizn i stroje kàpielowe wykonane zgodnie z najnowszymi trendami mody, z materia ów najwy szej jakoêci, które jednoczeênie spe niajà kryteria bielizny specjalnej. Majà wszytà kieszonk na protez, szerokie ramiàczka, wysoko zabudowany uelastyczniony dekolt i szereg innych cech, zapewniajàcych bezpieczne utrzymanie protezy przy ciele. Czy protezy nie mo na nosiç w zwyk ym staniku? Dobór odpowiedniego stanika jest tak samo wa ny jak dobór protezy. Nawet najlepsza, najdro sza proteza mo e nie spe niç swojej funkcji je- Êli nie zostanie umieszczona w staniku o odpowiedniej budowie i uszytym z wysokiej jakoêci materia ów. Nad bieliznà i strojami w Amoena od wielu lat pracuje ca y sztab specjalistów. Wykorzystujà tkaniny uznanych marek, które gwarantujà, e po latach noszenia i prania przy zachowaniu odpowiednich zasad piel gnacji bielizna nadal spe nia swojà funkcj, tzn. utrzymuje bezpiecznie protez, czego nie zapewni zwyk y stanik. Sà to w wi kszoêci materia y najnowszej generacji, które jednostronnie przepuszczajà powietrze, zimà grzejà a latem ch odzà, sprawiajà, e kobieta nie poci si, a stanik nie deformuje si z czasem. Czy dzia ania Amoena na rzecz kobiet po mastektomii ograniczajà si do produkowania doskona ych technologicznie wyrobów? Produkty sà bardzo wa ne, aczkolwiek zawsze pozostanà jedynie Êrodkiem a nie celem, którym jest przywracanie kobietom po mastektomii wysokiej jakoêci i radoêci ycia. Kobieta sk ada si przecie z duszy i cia- a. Cz sto cia o jest ju zdrowe, a dusza wcià choruje. Dlatego Amoena podejmuje szereg dzia aƒ wspierajàcych sfer psychicznego ycia kobiety. Towarzyszymy kobietom od pierwszych chwil po operacji. Przez swoje wydawnictwa (informatory, Amoena Chc czuç si jak ka da kobieta Life i inne) dostarczamy potrzebnych informacji. Pokazujemy sylwetki tych, które prze y y te trudne chwile, informujemy jak radziç sobie ze stresem, gdzie szukaç pomocy. Amoena w Polsce wprowadzi a program Sklepów Przyjaznych Amazonkom. Na czym on polega? Jest to nasz polski, autorski program bardzo wysoko oceniany zarówno przez pacjentki, jak i partnerów zagranicznych. Polega on na promowaniu najlepszych sklepów. Corocznie na uroczystej gali statuetka zwana Amoetkà jest wr czana najlepszym. Trzeba dodaç, e decydujà Amazonki, a Amoena wyst puje jedynie w charakterze pomys odawcy i sponsora przedsi wzi cia. Co to znaczy najlepsze sklepy? Najlepsze, to znaczy te, z których Klientki wychodzà zadowolone i ch tnie tam wracajà, bo znajdujà nie tylko dobre produkty, ale fachowà i przyjaznà obs ug. Klierujemy si dewizà prof. Bieleckiego, e sklep medyczny to miejsce specjalne, gdzie pacjent lub jego rodzina przychodzi po wsparcie psychiczne. Aby udzieliç takiego wsparcia nie wystarczy byç zwyk ym sprzedawcà? O to w aênie chodzi. To nie ma byç w adnym razie sprzedawca, tylko empatyczny doradca. To bardzo cz sto ludzie z wy szym wykszta ceniem: rehabilitanci i psychologowie, którzy przez nas sà systematycznie szkoleni. OczywiÊcie jesteêmy w stanie przekazaç wiedz merytorycznà, empatia musi wynikaç z osobowoêci. W Polsce yjemy z kompleksem, e korzystamy z us ug medycznych o bardzo niskim standardzie. To na pewno nie jest prawdziwe w przypadku doboru protez. Amazonki w Polsce noszà takie same protezy jak ich kole anki w innych krajach Europy i wsz dzie tam, gdzie jest obecna Amoena, Êwiatowy lider w tej dziedzinie. Porównujàc sklepy z protezami w Polsce i na Êwiecie mog Êmia o powiedzieç, e poziom naszych nie jest ni szy, a cz sto mo emy byç wzorem. Nale ysz do grona najbli szych przyjació Amazonek. Jestem z Wami ju ósmy rok, odkàd zacz am prac w Amoena. To dla mnie odr bny, bardzo wa ny etap ycia. Wp ywa na wszystkie sfery ycia, tak e na ycie prywatne. Czego nauczy y Ci Amazonki? Wiary, nadziei i mi oêci. Nauczy y mnie, e najwa niejszy jest drugi cz owiek i bezpoêredni kontakt z nim. Telefony, e i faxy nie zastàpià bezpoêredniej rozmowy przy fili ance herbaty. SpoÊród ró nych typów, kszta tów i rozmiarów protez Amoena, ka da Amazonka znajdzie t w aêciwà dla siebie PROTEZA DWUWARSTWOWA delikatna dla skóry, zachowuje si jak w asna pierê. PROTEZA CONTACT daje swobod ruchu, takà jak przed operacjà. PROTEZA FLOW samoformujàca si, której wewn trzna strona dopasowuje si do blizny. PROTEZA LIGHT odcià ajàca, dla Paƒ z obrz kami, agodzi napi cia w obr bie ramion i karku. TRESIA PERSONALLY wyjàtkowo mi kka, naturalnie uk adajàca si miseczka. Amoena Nowoursynowska 143/ Warszawa, tel Amoena a Coloplast company Amoena jest zastrze onym znakiem towarowym stanowiàcym w asnoêç Coloplas A/S 16 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

17 C O D Z I E J E S I W K L U B I E Kartki z Sarbinowa W dniach r. 50-osobowa grupa naszych klubowiczek + mile widziani goêcie przebywa a na turnusie rehabilitacyjnym w Sarbinowie. Obudzi nas s oneczny, spokojny dzieƒ Lazurowe niebo, szmaragdowe, po yskujàce morze, lekka bryza. Spokój w przyrodzie. Nagle, w ciàgu kilku minut Êciemnia si, robi si szaro, s oƒce gdzieê si schowa o. Dooko a otoczy a nas mg a. G sta, lepka, bia a jak wata. K bi si, wêlizguje w ka dy kàt, pokrywa àki, drzewa, okoliczne domy. Nic nie widaç wokó bia o i zimno. Mg a przesuwa si, rozszerza tak szybko, e s ychaç jej delikatny szmer. Niebo z àczy o si z morzem, morze z àczy o si z ziemià. Nie widaç brzegu morskiego ani linii horyzontu. Pla a pokryta jest k bami snujàcej si, niespokojnej mg y. Wszystko jest w ruchu. Mnie te ogarnia niepokój. Widz takie zjawisko po raz pierwszy. Po pewnym czasie mo e po godzinie, a mo e d u- ej coê zaczyna si zmieniaç. RozjaÊniaç si! Przez mg przebija si s oƒce! Poczàtkowo tak jakby promieƒ lasera przebi chmur g stej mg y. I mg a zaczyna si kurczyç, zwijaç, a promieƒ s oƒca powi ksza si, rozszerza i na niebie pojawia si b kitne okienko! Okienko s oƒca szybko powi ksza si, robi si coraz jaêniej i coraz cieplej. Mg a jeszcze próbuje si broniç, jeszcze uderza miejscami zbitym k bem lub sunàcym j zorem, ale s oƒce zwyci a! Znowu nastaje s oneczny, ciep y dzieƒ. Nast pnego dnia mg a pojawia a si jeszcze dwa lub trzy razy, ale nie by o to ju tak przejmujàce zjawisko. Teresa Kibalenko-Nowak Jeden dzieƒ z turnusu rehabilitacyjnego Choroby, na które zapadamy, parali ujà ycie ca ej rodziny. Jednak w walce z komórkami nowotworowymi nie mo na si poddaç. Dlatego postanowi am w zorganizowanej grupie Amazonek wyjechaç na dwutygodniowy turnus rehabilitacyjny do kurortu nadmorskiego, jakim dla mnie jest pi kne Sarbinowo. Przygotowanie do wyjazdu i sam wyjazd na d ugo zapami tam, gdy w moim yciu dzieje si coê innego po prostu ca kiem zapominam o chorobie. Wprawdzie podczas pobytu nad morzem nie by o s onecznego udaru czy te poparzenia skóry, ale poza zabiegami i posi kami w eleganckiej tureckiej sali konsumpcyjnej ka dy móg wybraç sobie jakàê atrakcj jednego dnia. I w aênie pewnego dnia, gdy u nas szala wiatr, zostawi am nasz pi kny kurort z wielokilometrowà pla à i z otym piaskiem, wybierajàc si wraz z paroma Kole ankami na przeja d k. Pojecha yêmy pojazdem sk adajàcym si z obudowanego traktora z paroma przyczepami przypominajàcymi odkryte wagony tramwajowe do uroczego Mielna starego kurortu morskiego, gdzie równie jest przyjemne morze i pi kna pla- a. Sama miejscowoêç w tym czasie (by o to widoczne) przygotowywa a si do sezonu letniego. W pewnym momencie, od àczy am si od grupki aby po kryjomu, w ramach odchudzania, przekàsiç coê w ma ej kawiarence wybra am chrupiàcego gofra. No i rozczarowa am si natychmiast, gdy ten mój przysmak okaza si na wpó surowy. Ja, jako dobrze wychowana osoba ze stolicy, po cichu zwróci am uwag kelnerce i wysz am z kawiarenki, chyba troch zdenerwowana (zostawiajàc pó gofra). Za chwil na ulicy za moimi plecami us ysza am wo anie i troch si wystraszy am. I co si okaza o? Otó w aêciciel kawiarenki, który widocznie obserwowa moje zdenerwowanie, dogoni mnie i serdecznie przeprosi za niew aêciwe potraktowanie klienta przez obs ug, zapraszajàc mnie usilnie na pysznà kaw oraz wspania ego tym razem, chrupiàcego gofra. OczywiÊcie by am zaskoczona takim obrotem sprawy. Z powy szego wynika mora, e warto by o spróbowaç z ego gofra, aby przekonaç si, e jeszcze sà ludzie dbajàcy o klienta i swojà firm. Mo e moje kole anki mia y ciekawsze prze ycia tego dnia lub innego, ja jednak uwa am, e moje by o rzadko spotykane. Mój ma onek natomiast uwa a, e najpi kniejszym dniem dla mnie, no i oczywi- Êcie dla niego, na pewno by mój powrót do domu pod opiek bliskich, kochajàcych osób na czele z ukochanymi wnukami. Danuta Sikorska W drowniczki Rano, po po udniu, przed zachodem s oƒca w drujà. Samotnie lub parami, czasem w wi kszych grupach. W drujà wzd u brzegu morza do Ch opów lub do Gàsek. Nie zawsze dochodzà do celu. Walczà z wiatrem, umykajà przed falami morskimi, które skaczà im pod nogi. Gdy bardzo wieje otulone szalami i kapturami, zas oni te ciemnymi okularami trudne do rozpoznania kto To Warszawskie Amazonki! W czasie tych w drówek ma o ze sobà rozmawiajà. O czym myêlà? Mo e rozmy- Êlajà o minionych dniach, miesiàcach i latach, mo e ch onà uroki bie àcego dnia, a mo e snujà marzenia o tym co b dzie? Te w drówki napawajà optymizmem, bo pokonywanie trudów codziennej w drówki, walka z wiatrem i nie zawsze dobrà pogodà, dodaje si fizycznych i psychicznych, bo je eli b d silna pokonam chorob! A powrót do Ch opów przez las? Gdy s oƒce przeziera przez Êwie à zieleƒ drzew, gdy szum lasu konkuruje z szumem morza, ptaki Êpiewajà i çwierkajà wêród ga zi... Âwiat jest pi kny i wspania e sà nasze wspólne wyjazdy Teresa Kibalenko-Nowak Morze, pla a i my. AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 17

18 Hotel ADHARA Janina Grzegorzewicz Minà kolejny dzieƒ naszego pobytu na wczasach leczniczych. B ogos awiony czas wype niony po brzegi rozlicznymi zaj ciami. Od rana ostry, zimny wiatr nie przeszkadza nam w gimnastyce, która odbywa si nad brzegiem morza. Raz, dwa widz ba wanki daleko na horyzoncie, raz dwa o owiane niebo, które nie wró y szybkiego powrotu s oƒca. Przed po udniem zabiegi sprawnie przebiegajà w ustalonym rytmie, potem b ogi odpoczynek w ó- eczku z poezjà Zbigniewa Herberta, którà trzeba czytaç w aênie w spokoju i wyciszeniu. Nadrabiam luki w poznaniu tej g boko refleksyjnej i ulotnej poezji: chodêmy do pagórka gdzie roênie powietrze i dalej mo e zejdà blaski po schylonych plecach... Po obiedzie odbywamy szybki spacer do w dzarni i zamawiamy Êwie o w dzone ryby, aby zabraç je za dwa dni do Warszawy. W sali konferencyjnej czekajà nas dziwne zaj cia: kreacja ruchu s oni i mamutów przy muzyce, rzeêba w glinie a wszystko z zamkni tymi oczami ciekawe doêwiadczenie. Irena 1 wydobywa je z nas w taki sposób, jak to robi w Ameryce, leczàc profesjonalnie Amerykanki z ich cierpieƒ psychicznych. Obserwuje nas czujnie i porównuje do swoich pacjentek na Manhattanie. Mamy inny baga doêwiadczeƒ yciowych, inne powody do stresów, inne problemy. Nie jesteêmy zbyt otwarte i impulsywne, nie umiemy mówiç sobie komplementów, które u atwiajà ycie. Po kolacji nowe atrakcje! Prawdziwy teatr monodram w wykonaniu Edwarda entary Konopielka Redliƒskiego. Sala konferencyjna zamieni- a si w mig w scen z rekwizytami. Pop ynà wspania y, soczysty humor i nowe refleksje z tym zwiàzane. (Mój ojciec zna dobrze b ota Polesia w latach Opisywa nam w listach proste ycie Poleszuków.) Ostatnia impreza tego dnia to osobny rozdzia : szykujemy si szybko do wieczorka po egnalnego przy muzyce. To jeszcze trzy godziny szampaƒskich rytmów w naszej pi knej jadalni, przy Êwiecach. egnamy si dyskretnie, kiedy zabawa jeszcze trwa w pe ni. Trzeba przyznaç, e kierownictwo oêrodka Adhara znakomicie postara o si o urozmaicenie nam czasu wypoczynku, a my potrafi yêmy to doceniç i wykorzystaç. Janina Grzegorzewicz 1. Irena Polkowska Rutenberg, Polka mieszkajàca od 60-ciu lat w USA, artysta plastyk (rzeêbiarka) i licencjonowany trener- -koordynator Radykalnego Wybaczania wg C. Tippinga (patrz. Amazonki nr 5) by a z nami na turnusie. Co da mi pobyt na turnusie rehabilitacyjm w Sarbinowie w maju 2004 r. A Popraw kondycji fizycznej (gimnastyka na pla y, zabiegi rehabilitacyjne, spacery pla à do latarni w Gàskach i Ch opów). B Popraw kondycji psychicznej (wzrost optymizmu i radoêci ycia zacieênienie przyjaêni i wzajemnej yczliwoêci). C Popraw zdrowia. Reasumujàc, Sarbinowo = A+B+C= zdrowie Inka Sz. Grunt to zdrowie my w Sarbinowie 2004 Warszawianki sà na fest, nasze miejsce super jest By yêmy uczestniczkami X Jubileuszowej Ogólnopolskiej Spartakiady Amazonek w GoÊcimiu Ognisko W czerwcu 2004 roku pojecha y- Êmy, jako reprezentantki Warszawskiego Klubu Amazonek Centrum, na turnus rehabilitacyjny do po o onego na skraju Puszczy Noteckiej GoÊcimia. Pi çdziesiàt dwa kluby Amazonek z ca ej Polski przys a y swoje przedstawicielki na Spartakiad, która przebiega a pod has em Dà do sprawnoêci. Podró postanowi yêmy odbyç wspólnie, samochodem nale àcym do ni ej podpisanej. Pilota u podj a si Basia. Mia yêmy do pokonania ponad czterysta kilometrów. Chcia yêmy jechaç drogà spokojnà i malowniczà. Wyjecha yêmy rankiem. Basieƒka wybiera a nam tras skróconà, zaiste urokliwà, ale chyba dziewiczà. Mia yêmy nieodparte wra enie, e za chwil, tak adnie wyglàdajàca na mapie naszej pilotki droga, przeobrazi si w dukt leêny. Po dziesi ciu godzinach jazdy, dotar yêmy na miejsce, zm czone ale szcz Êliwe. Nie sàdzi yêmy, e przyjdzie nam d ugo wyjaêniaç kto jest kim. Okaza o si, i w trakcie rezerwacji dosz o do pomy ki spowodowanej podobnie brzmiàcymi nazwiskami uczestniczek. Z dwóch ró nych nazwisk i imion: Pawlak Gra yna i Pawlik Barbara utworzono Pawlik Gra yn. Tym sposobem nie zgadza a si ani liczba zg oszonych osób, ani ich personalia. Szcz Êliwie, w przytomnoêci zainteresowanych i obecnoêci Êwiadków, uda o si t, godnà Herkulesa Poirot, zagadk rozwik aç. Na zakoƒczenie pe nego wra eƒ dnia podj - yêmy zgodnie uchwa, by naszà nieszcz snà przewodniczk pozbawiç do ywotnio, funkcji pilota. Na cztery uczestniczki turnusu: Gra ynka, Marysia, Basia i ni ej podpisana, tak e Gra yna, tylko dwie zna y obiekt. Im te, a dok adnie Gra ynce, zawdzi czamy doskona e lokum zarezerwowane dla naszej ekipy. Zamieszka yêmy w nowym, doskonale wyposa onym i pachnàcym Êwie oêcià Pawilonie Marsza kowskim. OÊrodek mile nas zaskoczy, cudownym po o eniem i znakomità bazà rehabilitacyjnà. Usytuowany nad brzegiem jeziora Solecko jest prawdziwà oazà ciszy i spokoju. Zamkni ty teren z wydzielonà cz - Êcià jeziora oraz przystanià wodnà stwarza idealne warunki do wypoczynku. Nader barwnà postacià okaza si, zawiadujàcy sprz tem 18 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.

19 wodnym, Pan Przystaniowy. Dzi ki jego uprzejmoêci odbywa y- Êmy wycieczki po jeziorze. Mia y- Êmy te mo liwoêç zbli yç si do granic rezerwatu ptasiego Êwiata. Prawie po ow powierzchni jeziora zajmujà rezerwaty zasiedlone przez kolonie ab dzia niemego ( ab dziniec ) oraz czapli siwej i urawia ( Czaplenice ). Pan Przystaniowy opowiedzia nam smutnà histori ab dziej rodziny z czwórkà maluchów. Po o ona nad samym brzegiem jeziora sto ówka stwarza a okazj do obserwowania tych królewskich ptaków. Wiedzione odruchem serca Amazonki zacz y dokarmiaç ab dzià rodzin. Po paru dniach z czterech ab dziàtek pozosta y dwa. Zdesperowana matka zacz a woziç m ode na w asnym grzbiecie. Okaza o si, e przyczynà Êmierci maleƒstw sta o si w aênie dokarmianie chlebem. Ma e ab dzie nie trawià pieczywa i umierajà! T lekcj zapami tamy na zawsze. Mia yêmy te inne doêwiadczenie, tym razem z kotkami. W drugim dniu pobytu, pod jednym z domków, spotka yêmy chorà kotk z czwórkà mocno zainfekowanych kociaków. Wezwa yêmy prywatnie weterynarza z odleg ego o 20 kilometrów Drezdenka i uratowa yêmy im ycie. Zwierzàtka te skonsolidowa y naszà grup, dzi ki opiece nad nimi pozna yêmy wspania e dziewczyny z innych klubów. Kociaki wyzdrowia y i sta y si atrakcjà wêród kuracjuszy. Ostatecznie dwa z nich Kicia i Kocio przyjecha y z nami do Warszawy. Niezwyk a okaza a si baza rehabilitacyjna. Proponowano tu mi dzy innymi: magnetoterapi, elektroterapi, krioterapi, Êwiat olecznictwo, hydromasa, masa komputerowy, limfatyczny, klasyczny, hydro-jet, gimnastyk leczniczà na sali i w wodzie. Wiele z nich zyska o dowcipne nazwy, niektóre utrzymane w konwencji czarnego humoru inne w tonacji nieco frywolnej. Ceniony wysoko przez Amazonki fotel masujàcy okrzykni to krzes em elektrycznym, zaê zabiegom krioterapii nadano przydomek dmuchanie. Pi kne by y wieczorne spotkania przy ognisku, dobrych dowcipach, pieczeniu kie basek i nauce federacyjnych piosenek typu: taƒczymy labada..., sz a myszka przez las... itp. Prawie co drugi wieczór koƒczy si dyskotekowymi rytmami. Te weso e wieczory ujawnia y tkwiàcà w Amazonkach niezwyk à radoêç ycia, zach annoêç na jego uroki i umiej tnoêç korzystania z nich. S ynna Horacjaƒska maksyma, owo carpe diem (chwytaj dzieƒ; nie marnuj mijajàcych chwil) znalaz a tu urzeczywistnienie. Czas wolny mia yêmy w soboty i niedziele. W pierwszà niedziel zorganizowano wycieczk do Rokitna, zwanego Polskà Cz stochowà Pó nocy. Ta niewielka wioska mo e si poszczyciç pi knà historià swojej parafii z XII wieku i najcenniejszà per à tej e parafii, cudownym obrazem Matki Bo ej Rokitniaƒskiej znanej pod nazwà Matki Bo ej Cierpliwie S uchajàcej. Niewielki obraz o wymiarach 38x40 cm, pochodzi zdaniem historyków sztuki z poczàtku XVI wieku i jest dzie em szko y niderlandzkiej. Ostatni w aêciciel obrazu, Jan Maksymilian Opaliƒski, ofiarowa go koêcio owi w Rokitnie w 1669 roku. W dowód uznania dla s ynàcego askami wizerunku król Micha Korybut WiÊniowiecki poleci ukoronowaç go koronà królewskà, a na piersiach Maryi umieêciç Or a Bia ego w koronie. W rokitniaƒskim sanktuarium modli yêmy si za wszystkie polskie Amazonki. Owo spotkanie mia o charakter szczególny, bowiem wià e si z naszà Kole ankà z Kutna. Specjalnie Rokitno Spartakiada Bal dla niej tydzieƒ póêniej pojecha y- Êmy ponownie do Rokitna. Z nià modli yêmy si o zdrowie i ufamy, e Matka Bo a Cierpliwie S uchajàca wys ucha nasze proêby i pozwoli Kalinie na nowo cieszyç si yciem. Kalino, jesteêmy z Tobà! Ostatnim akcentem pobytu w Go- Êcimiu by a Spartakiada. Do zawodów stan y reprezentantki 52. klubów polskich Amazonek oraz grupy z Frankfurtu nad Odrà i Guben. Ka dà ekip zaopatrzono w drewniane tabliczki z nazwami poszczególnych klubów. W naszym przypadku doêç niefortunnie skrócono nazw klubu do postaci Warszawa Cen. Wywo ywa o to komiczny efekt, bowiem prowadzàcy zawody konferansjer prezentowa nas jako Klub Warszawa Centralna. Pod takà te nazwà znalaz yêmy si na li- Êcie klasyfikacyjnej. W tej sytuacji ratowa yêmy si humorem przedstawiajàc si jako dziewczynki z dworca. Konkurencje sportowe odbywa y si na wolnym powietrzu. Ekipy wszystkich klubów przyby y na boisko w dwójkowym szyku, ustawiajàc si wed ug wylosowanej uprzednio przez kierowników dru yn kolejnoêci. Ka da z zawodniczek mia a numery startowe na lewym ramieniu. Po dotarciu na miejsce, uformowano wielobarwny czworobok, poêrodku którego rozpoczynano konkurencje. Nale a y do nich: rzuty pi eczkà do kosza, çwiczenia ze skakankà, przejêcie przez hula hop, z o one w kszta cie koperty biegi na czas, rzuty ringo, rzuty lotkami oraz chód parami na sto metrów. Niekiedy w napi ciu, cz Êciej poêród salw weso ego Êmiechu Kole anki podejmowa y wysi ek zdobycia zaszczytnego miejsca na podium. Nasza ekipa uplasowa a si w po owie, choç i tak wszyscy, którzy nie zdo ali stanàç na podium mieli zagwarantowane pierwsze poza nim miejsce. Ze wzgl du na deszczowà aur zrezygnowano z cz Êci artystycznej. Uhonorowano zas u onych dla amazoƒskiego ruchu dzia- aczy. Pewien niedosyt pozostawi a formu a rozdania statuetek i dyplomów dla, pozosta ych poza podium, 48 dru yn. Po ustawione na stole nagrody mieli si gaç samodzielnie kierownicy zespo ów, w rezultacie spowodowa o to spore zamieszanie. Najpi kniejszym momentem by o powitanie autora hymnu dla Amazonek. Samo pojawienie si pana Stanis awa spowodowa o, i wszystkie Amazonki samoistnie zaintonowa y Mu przepi kny refren. Owe wspania e s owa: Nie ma rzeczy, nie ma rzeczy niemo liwych..., w tej scenerii i przy tym audytorium nabra y nowej mocy. W wielu oczach rozb ys y zy. Tak e autor równie nie opar si wzruszeniu, ofiarowa Amazonkom kolejnà zwrotk hymnu. To spotkanie zapewne na d ugo pozostanie w naszej pami ci. Spartakiad wieƒczy s ynny ju bal przebieraƒców. W tym roku przebiega pod has em Kobieta od Piasta do Unii. Przekrojowy temat dawa wyêmienite pole do popisu talentom naszych Kole anek. Zaprezentowa y one ró ne epoki z dziejów Polski, regiony, obyczaje, grupy spo eczne a nawet konkretne zawody. Mo na wi c by o np. zobaczyç Rzepich w siermi nej odzie y, eleganckà XIX-wiecznà dam w powiewnej szacie, bezradnà ci arnà matk z wianuszkiem niesfornego potomstwa. Na szczególnà uwag zas ugiwa a koncepcja Kole anek z toruƒskiego Klubu Amazonek. Pojawi y si w strojach klasycznych XVIII-wiecznych mieszczek toruƒskich. My wystàpi yêmy jako nowy zespó Maryli Rodowicz pod nazwà Espanderki. W jego sk adzie znalaz y si : zakr cona feministka (Gra ynka), kobieta bez barier (Marysia) i dzidzia-piernik (Gra yna). O urod Marylki (w tej roli Basia), zadba y Kole anki z Torunia. Fantazyjna garderoba zosta a wypo yczona od przemi ej pani Joli. Dzi kujemy i pozdrawiamy serdecznie. Pierwsze miejsce jury przyzna o Warszawskiej brygadzie murarskiej autorstwa Kole anek ze sto ecznego Klubu Amazonek onkil. Wspaniale zainscenizowa- y fragment powojennej historii. Serdecznie gratulujemy. Cz Êç oficjalnà balu zamyka pokaz ogni sztucznych. Tak pi knie rozpocz ty dzieƒ koƒczy yêmy szampaƒskim toastem za zwyci zców. Gra yna Pawlak AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r. 19

20 T Y M R A Z E M O A M A Z O N K A C H JedenaÊcie dni wêród Amazonek maja 2004 r. Nerwowych kilkanaêcie dni, stres, wysokie ciênienie, telefoniczne skierowanie na turnus rehabilitacyjny trwajàcy ju w Sarbinowie. Wieczór na decyzj jad. Po ca onocnej podró y, tu przed obiadem dotar em do Adhary. Wszed em do restauracji w OÊrodku jak okiem si gnà em kobiety. Kelner popatrzy na mnie i z uêmiechem stwierdzi : mog Panu zaproponowaç tylko miejsce przy tym stoliku i wskaza na stolik w rogu sali, którym w ada o 5 kobiet. MyÊlàc bardziej o tym, eby znaleêç si w pokoju, zmyç Êlady koszmarnej nocy w pociàgach i spaç wyrazi em zgod i znalaz em si jako ogniwo uzupe niajàce komplet 6 osób przy stoliku. Z pierwszego dnia pami tam nasze spotkanie jako ogólnie przyj te normy poprawnych zachowaƒ. Przywitanie. Mija y dni, ust powa o zm czenie, bardziej odwa nie i aktywnie uczestniczy em w tej mojej kobiecej spo ecznoêci. Stara em si s uchaç, owiç poszczególne wyrazy, has a. Wiele terminów, zdaƒ by o mi znajomych. Coraz bardziej radowa em si i cieszy em si spotkaniami z morzem, wiatrem, naturà, ale bardzo wa ne dla mnie by y wspólne posi ki, coraz odwa niejsze rozmowy, ciekawsze, g bsze. Panie ró ni y si mi dzy sobà wyglàdem zewn trznym, wieloma innymi cechami, w które wyposa a nas natura i ycie. Ale widzia em i czu em si wspólnego wspomagania, pewnego niewidzialnego spoiwa, wzajemnego wspierania, si y, ch ci budowania. Czu em to wyraênie, coraz wyraêniej. Wiedzia em coraz wi cej i wi cej. Pozna em nazw Stowarzyszenia Amazonki. Zna em jà, wiedzia em o nich, e istniejà. Tutaj, w czasie Sarbinowo dni, patrzy em z radoêcià i z podziwem na witalnoêç, energi, organizacj, prac nad sobà, wzajemne wsparcie i budowanie ducha wiary, e mo na wszystko tylko trzeba chcieç. MyÊl sobie, e moje coraz lepsze samopoczucie i zdrowie fizyczne, radoêç ycia, ch ç do pracy i pomocy innym jest wynikiem tego wspólnego kr gu, który uêwiadomi mi zjawisko przenikania i uzupe niania. PomyÊla em o ludziach, którzy w ciszy, cierpieniu psychicznym, swojej cz sto bezradnoêci, w obawie przed ujawnieniem choroby, w l ku wiodà ciche, bolesne ycie. A przecie nie muszà. Przebywa em w sanatoriach i szpitalach uzdrowiskowych, szmat czasu, gdzie od przyjêcia do wspólnego sto u do skoƒczenia posi ku przewija si temat choroby czy wymiana strachu, fakty medyczne przerysowane i êle interpretowane na pod o u l kowym. Unika em spotkaƒ nie przychodzàc lub opóêniajàc swoje przybycie na wspólne posi ki. Tutaj spotka em dojrza e emocjonalnie, zrównowa one kobiety, które po ka dym spotkaniu zdawa y mi si bli sze, a ja powoli stawa em si cz onkiem tej zorganizowanej grupy. Z radoêcià przychodzi em na posi ki i d ugo trwajàce Êniadania debaty bo by to mi y, twórczo sp dzony wspólnie czas. Jest bardzo wielu m czyzn, którzy za sprawà kó organizacji kobiecych mogliby staç si innymi ludêmi, nie odgrywaç roli ofiary. Tworzenie grup koedukacyjnych na pewno napotka na ró ne trudnoêci, ale w konsekwencji, w procesie integracji stworzy silne wsparcie najpierw dla istniejàcych Êladowych organizacji m skich, a potem doprowadzi do budowania silnych organizacji koedukacyjnych. Dla wspólnego dobra, wi kszej wiedzy, doêwiadczeƒ, lepszego zdrowia i bycia potrzebnym. Jan Kujawa (adres i tel. znane redakcji) Od Redakcji: wypowiedê naszego Wspó turnusowicza przypad a nam do gustu. Przynale noêç do jakiejê grupy daje: wi kszà radoêç ycia, wi kszà odpornoêç na przeciwnoêci losu, zwi kszone poczucie bezpieczeƒstwa. Same tego doêwiadczamy. Zgadzamy si równie z tezà, e ycie osób samotnych mo e byç wzbogacone o wiele istotnych wartoêci. Nie bójmy si tworzyç grup samopomocowych. Sà one po to, eby si wzajemnie wspieraç, a nie zbiorowo narzekaç. Idea grup koedukacyjnych na Êwiecie jest ju realizowana poprzez organizacje pacjentów. Europejska Koalicja Pacjentów Onkologicznych ju istnieje (patrz str. 1). Odbywajà si równie mi dzynarodowe konferencje organizacji onkologicznych z UICC na czele. Najbli sze spotkanie w Dublinie (Irlandia) 6-19 listopada 2004 r. odbywaç si b dzie pod has em Pracujàc razem osiàgamy nowe horyzonty. Tak wi c, kolejny raz, powtarzamy pe ne treêci s owo RAZEM. Kochana Siostrzyczko! Gdy tylko pociàg ruszy, wiozàc mnie na turnus rehabilitacyjny do Sarbinowa, zacz am myêleç o Tobie i o tym, e musz wreszcie napisaç do Ciebie i opowiedzieç o wszystkim, co dzia o si ze mnà przez ostatnie lata. A dzia o si wiele, a nawet bardzo wiele. ycie moje zmieni o si o sto osiemdziesiàt stopni. Z osoby radosnej, pe nej sukcesów w mgnieniu oka, jak za machni ciem czarodziejskiej ró d ki zmieni o si. Sta am si samotnà, pozbawionà najbli szych osób. JakaÊ tajemna si a pokaza a mi, jak atwo straciç wszystko: zdrowie, partnera i radoêç dnia codziennego. Siostrzyczko! Bardzo brakowa o mi Ciebie po pierwszej operacji. Kiedy okaza o si, e by to nowotwór z oêliwy, wtedy wpad am w depresj. Nie dzwoni aê do mnie. Nie mog am Ci si wy aliç, kiedy po roku nowotwór z o- Êliwy zaatakowa pierê i konieczna by- a druga operacja. T skni am za Tobà kiedy kuracja chemioterapii pozbawi- a mnie w osów, brwi i rz s. Puch y mi wargi a w ustach czu am jeden wielki ból i ar, jakbym po yka a ogieƒ. Nie by o Ciebie przy mnie, kiedy ca e dnie le a am na jednym boku czekajàc a nadejdà torsje. Cierpia am, ale nie Niewys any list Êmia am podnieêç s uchawki telefonicznej i powiedzieç: jestem chora. Kochana moja, jedyna Siostrzyczko! Wiele razy opowiada aê mi o dawnych dziejach, kiedy to wyczekiwa aê na pojawienie si w domu dzidziusia. Wtedy pragn aê zabawki. I d ugo takà zabaweczkà by am. Ale kiedy dojrzewa am zmienia aê swój stosunek do mnie. Zawsze musia am byç podporzàdkowana Tobie. Ja mia am swoje plany i ambicje. Dzi ki Najwy szemu wiele rzeczy przychodzi o mi atwo, a mo e czasem zbyt atwo. Mia am fart, tylko za bardzo ufa am ludziom deklarujàcym przyjaêƒ. Siostrzyczko, t skni am za Tobà! Chcia am abyê mnie obj a i wys ucha- a mojej skargi. Nie mia aê czasu. Kiedy wreszcie spotka yêmy si i zacz - am mówiç, e tylko przypadek sprawi, e jeszcze rozmawiamy, e ta druga strona by a tak blisko... Odpowiedzia aê: ale jest ju dobrze i dodawa- aê ja te chorowa am, mia am z amanà kotk. Tak, jest ju dobrze powtórzy am. Na tym skoƒczy a si nasza rozmowa. Kiedy innym razem spotka- aê mnie w peruce na g owie, nie zauwa y aê. Gra ynko, czy tak naprawd ma o Ci obchodz? Zawsze, kiedy potrzebuj wsparcia, nie ma Ci przy mnie. Nie by o Ci, kiedy wraca am do zdrowia, zakoƒczy- am chemioterapi i myêla am o dalszym pogodnym yciu, nie by o Ci kiedy mój m czyzna oznajmi mi, e kupuje sobie luksusowy apartament i zamieszka sam. Zapewnia, e nadal b dzie moim przyjacielem. Nie by o Ci przy mnie i nie zada aê mu najmniejszego pytania: dlaczego to robi? Ja nie Êmia am zapytaç. Milcza am, kiedy opowiada o nowych meblach, lodówkach, parkietach itd. S ucha am i dziwi am si, e ten cz owiek ma czelnoêç mówiç mi to wszystko i to w aênie w tym czasie. Ale có to by za ból w porównaniu z przebytà chorobà. Przysz o mi uczyç si samotnoêci. Siostrzyczko, dobrze, e Ci mam, mo e kiedyê... przyjdzie czas na naszà d ugà i serdecznà rozmow. Liczy am na to i atwiej mi by o w d ugie samotne wieczory. KiedyÊ by am dzieckiem szcz - Êcia. Los pieêci mnie swoimi askami. Dawa mi to, o co prosi am. DziÊ ucz si pokory. Ucz si cieszyç ze wszystkiego, co niesie ka dy nast pny prze yty dzieƒ. Wierz mi, Siostrzyczko, nie ma tak z ej sytuacji, eby nie mog o byç gorzej. Czasem zdarza si nieoczekiwany uêmiech losu. I tym razem los uêmiechnà si do mnie (przecie jestem dzieckiem szcz Êcia) zupe nie przypadkowo znalaz am si w Klubie Amazonek. Tam spotka am kole anki, które przyj - y mnie do swego grona. Zaakceptowa- y mojà innoêç, moje zalety i wady. DziÊ jestem na turnusie rehabilitacyjnym zorganizowanym przez Klub i czuj si Êwietnie, nawet kiedy pogoda nie dopisuje. Biegam po deptaku, Êwitem gimnastykuj si na wietrznej pla y. Rosnà mi skrzyd a i zdaje mi si, e ze szcz Êcia unosz si do góry i b d Êpiewaç. Do szcz Êcia potrzeba tak niewiele yczliwoêci drugiej osoby. Dzisiaj schodzàc z czterech schodków potkn am si, ze zdziwieniem zobaczy am, e z pomocà wyciàgn o si kilka ràk moich kole anek. Przyjaênie zawierane w m odoêci nie sà tak trwa- e, jak te scementowane wspólnymi drogami walki o ycie. Bo có mo e byç bardziej wartoêciowego. Nie pami tam czasów, kiedy tak bardzo chcia o mi si yç, kiedy ka dy dzieƒ przynosi nowe radoêci, na pozór ma e, ale dajàce ogromnà si si ycia. Kocham Ci, moja Siostrzyczko, boj si, e list ten sprawi Ci troch przykroêci. Wybacz mi, to wszystko by o, a przed nami... jeszcze nie jedne kwiaty przynios Ci na imieniny. Ca uje Ci mocno. Twoja m odsza siostrzyczka, Dzidka 20 AMAZONKI nr 6 wrzesieƒ 2004 r.