Turystyczne szlaki tematyczne

Transkrypt

1 Turystyczne szlaki tematyczne pogranicza nysko-jesenickiego Tematické turistické trasy nyssko-jesenického pohraničí

2

3 Niniejsza publikacja jest częścią realizowanego przez Starostwo Powiatowe w Nysie wspólnie z czeskim partnerem Miastem Šumperk projektu pn. Szlaki tematyczne na pograniczu polsko czeskim w Euroregionie Pradziad współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Pradziad oraz ze środków budżetu państwa. W ramach realizacji projektu oznakowany został także kolejny odcinek istniejącego już pieszego szlaku Kopernikowskiego. Dotychczasowy rozpoczynał się w Nysie i kończył w Otmuchowie. Teraz tworzy pętlę, wracając przez Ulanowice, Wójcice, Głębinów i Skorochów do Nysy. Dodatkowo wprowadzone zostało oznakowanie łącznikowe na trasie Kałków Vidnava, ułatwiając tym samym dostęp do czeskiej sieci szlaków turystycznych. Szlak Kopernikowski, Błogosławionej Marii Luizy Merkert, Josepha von Eichendorffa czy rowerowy Szlak czarownic to tylko niektóre z opisanych w przewodniku szlaków tematycznych górskiego pojezierza. Wszystkie one umożliwiają zapoznanie się z wieloma miejscami związanymi z historią, tradycją (także kulinarną) i kulturą naszego regionu. Życząc wielu niezapomnianych wrażeń i przygód podczas poznawania uroków górskiego pojezierza, zachęcam wszystkich sympatyków zarówno historii, jak i turystyki aktywnej i wypoczynkowej do pozostania na dłużej w naszym gościnnym regionie i odkrywania jego tajemnic związanych z przeszłością, korzystania z licznych szlaków turystycznych oraz zdobywania regionalnych odznak turystycznych. Adam Fujarczuk Starosta Nyski Tato publikace je součástí projektu s názvem Tematické trasy na polsko-českém pohraničí v Euroregionu Praděd realizovaného okresním úřadem v Nyse ve spolupráci s českým partnerem městem Šumperkem. Projekt je spolufinancován z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce Česká republika - Polská republika , Fondu mikroprojektů Euroregionu Praděd a také ze státních prostředků. V rámci projektu byl vymezen další úsek stávající pěší Koperníkovské trasy. Dosavadní začínal v Nyse a končil v Otmuchowě, nynější tvoří okruh a na zpětné cestě se nacházejí Ulanowice, Wójcice, Głębinów i Skorochów a Nysa. Dodatečně bylo také uvedeno spojovací značení na trase Kałków Vidnava, což zjednodušilo přístup k české síti turistických tras. Kopernikovská trasa, trasa Blahoslavené Marie Luizy Merkert, trasa Josepha von Eichendorffa nebo Čarodějnická cyklotrasa to jsou jen některé z tras popsaných v průvodci tematických tras horské jezerní plošiny. Všechny umožňují seznámení s mnoha místy, která jsou spojena s dějinami, tradicí (mimo jiné také kulinářskou) a kulturou našeho regionu. Přeji mnoho nezapomenutelných dojmů a prožití mnoha dobrodružství při poznávání krásy horské jezerní plošiny. Zvu také všechny fanoušky jak historie, tak i aktivní či odpočinkové turistiky, aby v našem pohostinném regionu strávili delší čas, objevovali jeho tajemství spojená s minulostí, využívali hojných turistických tras a získávali regionální turistické odznaky. Adam Fujarczuk Starosta Nyski 3

4 Turystyczne szlaki tematyczne pogranicza nysko-jesenickiego Nysa / Nysa Studniční vrch / Studniční vrch Region nysko-jesenicki należy do jednego z lepiej zagospodarowanych pod względem turystycznym obszarów transgranicznych łączących Polskę i Czechy. Po stronie polskiej w skład obszaru wchodzi ziemia nyska administracyjnie stanowiąca powiat nyski na południu województwa opolskiego, natomiast po stronie czeskiej były powiat jesenicki stanowiący północny fragment Kraju Ołomunieckiego. Bezpośrednie sąsiedztwo Jeseników i Gór Opawskich z trzema jeziorami na rzece Nysie Kłodzkiej powoduje, że region ten stanowi całoroczne zaplecze dla rozwoju turystyki w różnych jej formach. Jednym z ważnych elementów zagospodarowania turystycznego obszaru są szlaki turystyczne. Według instrukcji znakowania szlaków turystycznych Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego szlakiem turystycznym jest wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek, oznakowana jednolitymi znakami (symbolami) i wyposażona w urządzenia informacyjne, które zapewniają bezpieczne i spokojne jej przebycie turyście o dowolnym poziomie umiejętności i doświadczenia, o każdej porze roku i w każdych warunkach pogodowych, o ile szczegółowe wymagania nie stanowią inaczej. Niektórzy autorzy w przeciwieństwie do PTTK stwierdzają, że szlak turystyczny jako wytyczona trasa w przestrzeni turystycznej dla potrzeb turystów, prowadząca do najbardziej atrakcyjnych miejsc (obiektów) może funkcjonować również jako nieoznakowana. Instrukcja PTTK wyróżnia następujące rodzaje szlaków turystycznych: piesze (górskie i nizinne oraz ścieżki spacerowe, przyrodnicze i dydaktyczne), narciarskie, rowerowe, kajakowe, jeździeckie. Katalog ten jednak nie wyczerpuje wszystkich rodzajów szlaków jakie wymieniane są w literaturze turystycznej i jakie funkcjonują w terenie, np. samochodowe i kolejowe (kryterium środka transportu) czy szlaki pielgrzymkowe, kulturowe, historyczne, biograficzne, etnograficzne, itd. (kryterium tematyczne). To kryterium powoduje, że szlak cieszy się powodzeniem u konkretnej grupy turystów zainteresowanych danym tematem lub zaciekawi innych choćby swoją nazwą. Dlatego też, w tej publikacji chcemy zwrócić uwagę turystów na wybrane przez nas, spośród szerokiego wachlarza szlaków na pograniczu nysko-jesenickim, najciekawsze tematyczne szlaki turystyczne. Pierwszym powojennym tematycznym szlakiem turystycznym na terenie obecnego powiatu nyskiego był tzw. Szlak Martyrologii Jeńców Wojennych biegnący z Nie- 4

5 Tematické turistické trasy nysko-jesenického pohraničí Nysko-jesenický region patří k nejlépe turisticky řízeným přeshraničním oblastem, které spojují Polsko a Českou republiku. Oblast tvoří na polské straně nyská země, administrativně spadající pod nyský okres ležící na jihu opolského vojvodství. Na české straně oblast tvoří bývalý jesenický okres, který je nyní součástí severní části olomouckého kraje. Přímé sousedství Jeseníků a Opavských hor se třemi jezery na řece Kladská Nisa vytváří z tohoto regionu celoroční zázemí pro rozvoj turistiky ve všech jejích podobách. Jednou z důležitých součástí turistiky v tomto regionu jsou turistické trasy. Podle návodu značení tras, jehož autorem je Polský turistický vlastivědný spolek (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - PTTK), se turistickou trasou vymezuje trať pro túry, která je značena jednotnými znaky (symboly) a je vybavena informačními prvky zajišťujícími turistům s jakoukoliv zkušeností a dovedností bezpečný a klidný přechod, a to v každém ročním období a v každých povětrnostních podmínkách - pokud tedy podrobné požadavky nestanoví jinak. Někteří autoři, na rozdíl od PTTK, tvrdí, že turistická trasa může mít podobu trati vymezené v turistickém prostoru pro potřeby turistů, která vede k nejatraktivnějším místům (objektům), a může být neznačená. PTTK rozlišuje následující druhy turistických tras: pěší (horské, nížinné a také procházkové, přírodní a didaktické), lyžařské, cyklistické, kanoistické, jezdecké. Nejsou zde ale popsány všechny druhy tras, jaké jsou uváděny v turistické literatuře a jaké fungují v terénu, např. automobilové či železniční (hledisko dopravního prostředku) nebo trasy pouťové, kulturní, historické, biografické, etnografické atd. (hledisko tematické). Dělení tras podle hledisek může mít vliv na oblíbenost trasy u konkrétní skupiny turistů, která má zájem o dané téma, nebo může zaujmout svým názvem. V této publikaci chceme upozornit turisty na ty nejzajímavější tematické turistické trasy, které jsme vybrali z nemalého množství stezek ležících na nysko-jesenickém pohraničí. První poválečnou tematickou turistickou trasou na území současného niského okresu byla tzv. Trasa martyrologie válečných zajatců, vedoucí z Niemodlina do Łambinowic (do roku 1975 patřily Łambinowice k niemodlinskému okresu). Opolské oddělení PTTK ji vyznačilo v šedesátých letech, poté, co na místě vojenského polygonu a zajateckého tábora vzniklo Muzeum martyrologie válečných zajatců (1964). Další tematickou trasou byla tzv. Koperníkovská trasa. V letech se ve městě Koperniki (odkud pravděpodobně pochází rod Mikuláše Koperníka) konalo několik turistických akcí v rámci oslav 500. výročí narozenin Mikuláše Koperníka. Oddělení PTTK nyské země (Odział PTTK Ziemi Nyskiej) vyznačilo při této příležitosti tři závodnické tratě vedoucí z Nysy do Kopernik a dále ve třech směrech: do Kałkowa, Sławniowic a do Nowého Świętowa. Po ukončení oslav spojených s koperníkovským výročím, označilo oddělení PTTK nyské země jednu ze stezek trvale jako turistickou trasu. V letech členové tohoto oddělení (Tadeusz Zacierka, který zpracoval popis trasy, Józef Husak, Kazimierz Staszków a Stanisław Ćwiora) označili modrou barvou úsek z Nysy do Kopernik a dále do Kałkowa (celková délka cca 18 mezena w km). V devadesátých letech Regionální oddělení opolského Slezska PTTK (Oddział Regionalny Śląska Opolskiego - ORSO) převzalo tuto trasu do péče a prodloužilo ji až do Otmuchowa (28,2 km). V roce 2013, z iniciativy okresního úřadu v Nyse, byla trasa na dosavadním úseku obnovená a prodloužená z Omuchowa do Nysy na severním břehu Nyského jezera. Současně má celý okruh trasy cca 46 km. Kromě nížinných tras na území nyského okresu byly značené také horské trasy. Dvě z nich zejména pro své tematické zaměření: Hlavní sudetská trasa M. Orłowicza a Trasa zlatých horníků. První vedla do roku 2000 ze Świeradowa Zdroje do Paczkowa. V této době prudnické oddělení PTTK vymezilo a označilo úsek spojující 5

6 modlina do Łambinowic (do 1975 roku Łambinowice były w powiecie niemodlińskim). Został on oznakowany przez opolski oddział PTTK w latach sześćdziesiątych po utworzeniu w miejscu poligonu i obozu jenieckiego w Łambinowicach Muzeum Martyrologii Jeńców Wojennych (1964). Kolejnym tematycznym szlakiem był tzw. Szlak Kopernikowski. W latach w Kopernikach (stąd przypuszczalnie wywodzi się ród Mikołaja Kopernika) odbyło się kilka imprez turystycznych z okazji obchodów 500- lecia urodzin Mikołaja Kopernika. Oddział PTTK Ziemi Nyskiej oznakował z tej okazji trzy trasy rajdowe biegnące z Nysy do Kopernik a potem w trzech kierunkach: do Kałkowa, Sławniowic i do Nowego Świętowa. Po zakończeniu obchodów związanych z rocznicą kopernikowską Oddział PTTK Ziemi Nyskiej wybrał jedną z nich do stałego oznakowania jako szlak turystyczny. W latach członkowie tego Oddziału (Tadeusz Zacierka sporządził opis szlaku, Józef Husak, Kazimierz Staszków i Stanisław Ćwiora) oznakowali na niebiesko odcinek biegnący z Nysy do Kopernik i dalej do Kałkowa (łączna długość ok. 18 km). W latach 90-tych Oddział Regionalny Śląska Opolskiego PTTK (ORSO) przejął opiekę nad tym szlakiem przedłużając go do Otmuchowa (28,2 km). W roku 2013 z inicjatywy Starostwa Powiatowego w Nysie szlak na dotychczasowym odcinku został odnowiony i przedłużono jego przebieg z Otmuchowa do Nysy północnym brzegiem Jeziora Nyskiego. Obecnie cała pętla szlaku liczy ok. 46 km. Obok szlaków nizinnych na terenie powiatu nyskiego znakowane były również szlaki górskie. Wśród nich dwa szczególne ze względu na swój temat, tj.: Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza oraz Szlak Złotych Górników. Ten pierwszy do 2000 roku biegł ze Świeradowa Zdroju do Paczkowa. Wtedy to prudnicki oddział PTTK wytyczył i oznakował odcinek łączący Główny Szlak Sudecki z istniejącym szlakiem czerwonym w Górach Opawskich. Po korekcie tego odcinka przeprowadzonym w 2003 roku przez oddział głuchołaski PTTK Główny Szlak Sudecki wydłużył się o ok. 85 km z czego ok. 70 km znalazło się na terenie powiatu nyskiego. Szlak ten w 2009 r w kilku miejscach (Lisie kąty byłe przejście graniczne Paczków -Bily Potok, Kałków - Zwanowice, Sławniowice- Velke Kunetice, Podlesie Ondřejovice, Jarnołtówek - Zlate Hory) połączony został przez Starostwo Powiatowe w Nysie we współpracy z głuchołaskim oddziałem PTTK odcinkami dojściowymi ze szlakami pieszymi biegnącymi po stronie czeskiej. Szlak Złotych Górników o przebiegu zbliżonym do dzisiejszego powstał pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku, kiedy to z inicjatywy Urzędu Miejskiego w Głuchołazach i PTTK istniejący szlak żółty przedłużony został o tereny wydobycia złota na Sarnim Potoku. Na szlaku tym turysta pozna miejsca i metody wydobycia złota stosowane w Górach Opawskich. W miastach powiatu nyskiego funkcjonuje kilka szlaków miejskich nawiązujących do historii regionu. Z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Głuchołaz i PTTK w 2003 roku oznakowany został miejski historyczny szlak spacerowy (znakowany biało niebieskimi rąbami). Również w Nysie nawiązano do historycznego dziedzictwa regionu, gdzie oznakowano kilka tematycznych tras spacerowych. W latach Gmina Nysa stworzyła Szlak Eichendorffa łącząc na jego przebiegu miejsca związane z tym wielkim śląskim poetą, nawiązując do istniejącego tutaj przed II wojną światową zagospodarowania turystycznego (altana Eichendorffa). W 2008 w ramach realizacji projektu Park Kulturowo Przyrodniczy Twierdzy Nysa oznakowano tablicami informacyjnymi dwa warianty tras biegnących z Bastionu św. Jadwigi do Fortu Wodnego. We wrześniu 2010 w trzecią rocznicę beatyfikacji otworzony został szlak Śladami Marii Luizy Merkert, wytyczony 16 płytami z brązu z cytatami i faksymiliami błogosławionej (montaż płyt w 2009). Szlak miejski oznakowany został również w Otmuchowie. Dzięki ogromnemu potencjałowi historyczno - kulturowemu rejonu nyskiego nastąpił znaczny rozwój różnych form turystyki kulturowej. Oprócz wymienionych wyżej miejskich szlaków turystyki kulturowej Ziemia Nyska znalazła się na przebiegu innych europejskich czy ogólnopolskich szlaków tematycznych. Jednym z najważniejszych jest oznakowana w latach Nyska Droga św. Jakuba (oficjalne otwarcie nastąpiło podczas corocznego Jarmarku św. Jakuba przed nyską Bazyliką w 2010 r.), stanowiąca odcinek 6

7 Hlavní sudetskou trasu s existující červenou trasou v Opavských horách. Po opravě tohoto úseku provedené v roce 2003 glucholaským oddělením PTTK, se Hlavní sudetská trasa prodloužila o cca 85 km, přičemž cca 70 km z těchto 85 km se nachází v oblasti nyského okresu. Tato trasa byla v roce 2009 v několika místech (Lisie Kąty bývalý hraniční přechod Paczków - Bílý Potok, Kałków - Zwanowice, Sławniowice- Velké Kunětice, Podlesie Ondřejovice, Jarnołtówek - Zlaté Hory) spojená vstupními částmi s pěšími trasami, které se nachází na české straně. Spojení bylo provedeno okresním úřadem v Nyse ve spolupráci s glucholaským oddělením PTTK. Trasa zlatých horníků, s téměř dnešní podobou, vznikla koncem 90. let minulého století, když se z iniciativy Městského úřadu v Glucholazech a PTTK, stávající žlutá trasa prodloužila o terény těžby zlata na Sarnim Potoku. Na této trase se turista seznámí s místy a metodami těžby zlata, které se používaly v Opavských horách. Ve městech nyského okresu funguje několik městských tras, které se vztahují k dějinám regionu. Z iniciativy Spolku přátel Głuchołaz (Towarzystwo przyjaciół Głuchołaz) a PTTK byla v roce 2003 označená městská, historická procházková trasa (značená bílo-modrými kosočtverci). Také v Nyse se navazovalo na historické dědictví regionu, i zde bylo označeno několik tematických procházkových tras. V letech Nysská obec vybudovala Eichendorffovou trasu, jíž sloučila místa vztahující se k tomuto velkému slezskému básníkovi. Navázala tím na turistické atrakce existující zde ještě před druhou světovou válkou (např. Einchendorffův altán). V roce 2008 v rámci realizace projektu Park kulturněpřírodní Pevnost Nysa byly informačními tabulemi vyznačeny dvě varianty tras směřujících z Bastionu sv. Hedviky k Vodnímu Fortu. V září 2010, k třetímu výročí blahoslavení, byla otevřena trasa Po stopách Marii Luizy Merkert, vymezená 16 deskami z bronzu, které obsahují citace a rukopis blahoslavené (montáž desek v roce 2009). Městská trasa byla vyznačena také v Otmuchově. Díky obrovskému historicko-kulturnímu potenciálu nyské oblasti, se zde značně vyvinuly různé podoby kulturní turistiky. Kromě výše popsaných městských tras kulturní turistiky, se nyská region nachází na dráze jiných evropských či celonárodních (polských) tematických tras. Jednou z nejdůležitějších je nysská Svatojakubská cesta označená v letech (oficiální otevření se konalo během každoročního Jarmarku sv. Jakuba, naproti nyské baziliky v roce 2010), která je přípojena vstupní částí k historické Podpis pod zdjęcie / Podpis pod zdjęcie Podpis pod zdjęcie / Podpis pod zdjęcie 7

8 dojściowy do historycznego traktu Via Regia jednej z głównych nici polskiej sieci Camino de Santiago (europejska sieć dróg św. Jakuba). Nyska Droga św. Jakuba liczy 106 km (na terenie powiatu nyskiego 72 km) a biegnie od źródła św. Jakuba (Jakobs Brunnen) na Górze Parkowej w Głuchołazach przez Nysę do Skorogoszczy gdzie łączy się z traktem Via Regia. Kolejnym szlakiem o zasięgu europejskim, który przebiega przez województwo opolskie i nasz powiat jest Szlak Cysterski. Wprawdzie na naszym terenie nie zachowały się obiekty wprost związane z Cystersami, ale w historii naszego regionu cystersi z klasztorów w Kamieńcu Ząbkowickim i Henrykowie zaznaczyli również swoją obecność. Dlatego przez ziemię nyską biegnie nitka szlaku z Henrykowa i z Kamieńca Ząbkowickiego do klasztorów w Jemielnicy i Rud k. Raciborza. Szlak ten w 2012 roku został oznakowany na terenie województwa opolskiego znakami typu E-22 (samochodowy szlak turystyczny). Uzupełnieniem szlaku cysterskiego jest zrealizowany w latach projekt pt. Szlak sakralnej sztuki barokowej im. Michaela Willmanna, który tworzy małe regionalne pętle głównie na Dolnym Śląsku. Autorzy szlaku (Fundacja Edukacja dla Demokracji w Warszawie, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Dom Spotkań Angelusa Silesiusa we Wrocławiu) przewidują rozszerzenie jego przebiegu o odcinek wschodni biegnący do Cieszyna przez Otmuchów, Nysę, Ścinawę Nyską. Innym szlakiem o zasięgu europejskim jest Szlak romański. Obejmuje on swym zasięgiem niemal całą Polskę, przebiegając przez najważniejsze miejsca i zabytki związane z okresem romańskim w architekturze. Polscy twórcy szlaku podzielili go na odcinki regionalne wymieniając ziemię nyską na jego opolskim przebiegu. Niestety nie wszystkie polskie odcinki tego szlaku zostały oznakowane. Dotyczy to również nyskiego odcinka szlaku, który przebiega przez Kałków, Otmuchów, Nysę, Pakosławice, Wierzbięcice, Kępnicę i Głuchołazy. W ostatnich latach nastąpił również wzrost zainteresowania walorami przyrodniczymi ziemi nyskiej, co uwidoczniło się również poprzez wytyczanie i znakowanie tematycznych szlaków przyrodniczo-dydaktycznych. Oprócz czterech ścieżek w Górach Opawskich powstały nowe trasy tj.: Wąwozy Biechowskie, Las Biskupi, Skrajem Dawnej Puszczy, Las Kubice oraz ścieżki ornitologiczne w Nysie i Siestrzechowicach. Uzupełnieniem Szlaku Martyrologii jest ścieżka historyczno przyrodnicza Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach stworzona przez CMJW w Łambinowicach. Szlaki tematyczne występują również wśród tras rowerowych. Najnowszą tematyczną trasą rowerową oznakowaną przez Starostwo Powiatowe w Nysie jest trasa Szlakiem czarownic zrealizowana przy udziale środków finansowych pochodzących z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Czechy-Polska W ramach tego projektu oznakowano 95 km trasy rowerowej będącej przedłużeniem funkcjonującej już od kilku lat trasy po stronie czeskiej (od Mohelnic do Zlatych Hor ok. 138 km). Polski odcinek trasy zaczyna się na byłym przejściu granicznym Konradów Zlate Hory i biegnie przez Głuchołazy, Jarnołtówek, Nysę, Otmuchów do Paczkowa, po drodze ukazując miejsca związane z procesami czarownic jakie miały tu miejsce w XVI i XVII wieku. Również po czeskiej stronie granicy znajdziemy wśród wielu tras turystycznych szlaki tematyczne. Do najciekawszych należą m. in.: ścieżka im. Vincenza Priessnitza w Jeseniku, Górnicza ścieżka edukacyjna w Zlatych Horach, ścieżka Kopaczy Złota w Karlovej Studance, ścieżka dydaktyczna Doliną rabusiów z Drakova biegnąca z Vrbna pod Pradedem do Rejvizu, Ścieżka im. Latzela w Rychlebských Horach. Cały obszar pogranicza nysko-jesenickiego jest niezwykle bogaty w infrastrukturę szlaków turystycznych. Wśród nich ważną rolę pełnią szlaki tematyczne związane z historią tego regionu. Dzięki nim turyści mogą poznać nie tylko najważniejsze atrakcje turystyczne ale również poznać historię czy biografie osób ważnych dla regionu. Tutaj turystyka aktywna łączy się z turystyką kulturową tworząc niezwykle atrakcyjną ofertę dla turystów przyjeżdżających na pogranicze nysko-jesenickie. 8

9 cestě Via Regia jedné z hlavních částí polské sítě Camino de Santiago (evropská síť Cest svatého Jakuba). Nyská Svatojakubská cesta má 106 km (na území nyského okresu zabírá 72 km) a vede od pramene sv. Jakuba (Jakobs Brunnen) na Parkové hoře v Glucholazích, Nysou až k Skorogoszcze, kde se spojuje s traktem Via Regia. Další trasou evropského významu, která vede opolským vojvodstvím a naším okresem, je Cisterciácká trasa. Ovšem, na našem území se objekty přímo spojené s cisterciáky nedochovaly, ale v dějinách našeho regionu vystupovali cisterciáci z klášterů v Kamieńce Ząbkowickym a Henrykowě. A proto nysskou zemí vede cesta trasy z Henrykowa a z Kamieńce Ząbkowického do klášterů v Jemielnicy a Rud vedke Raciborze. Tato trasa byla vyznačena na území opolského vojvodství značením typu E-22 (automobilová turistická trasa). Doplněním cisterciácké trasy je v letech zrealizován projekt s názvem Trasa sakrálního barokního umění Michaela Willmanna, která tvoří malé regionální okruhy především v Dolním Slezsku. Autoři trasy (Fundace edukace pro demokracii ve Varšavě Fundacja Edukacja dla Demokracji w Warszawie, Ústav pro dějiny umění Vratislavské univerzity Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, a také Dům setkání Angeluse Silesia ve Vratislavi Dom Spotkań Angeluse Silesiusa we Wrocławiu) předpokládají rozšíření této cesty o východní úsek, směrem na Cieszyn, Otmuchowem, Nysou a Ścinawou Nyskou. Jinou trasou opět s evropským významem je Románská trasa. Díky svému rozsahu má v Polsku téměř celostátní význam vede nejdůležitějšími místy a památkami spojenými s románskou dobou v architektuře. Tvůrci trasy ji rozčlenili na dva regionální úseky a nysský region uvedli v rámci opolského pokračování. Bohužel ne všechny polské úseky této trasy byly oznčeny. To se týká také nyského úseku trasy, který probíhá Kałkówem, Otmuchówem, Nysou, Pakosławicemi, Wierzbięcicemi, Kępnicou a Głuchołazy. V posledních letech se také zvýšil zájem o přírodní hodnoty nyské regionu. Je to viditelné zejména díky vymezování a označování tematických přírodně-naučných tras. Kromě 4 již existujících tras v Opavských horách, vznikly nové trasy: Wąwozy Biechowskie, Biskupský les, Po okraji dávného pralesa a Les Kubice. Vznikly také ornitologické trasy v Nysie a Siestrzechowicich. Doplněním trasy Martyrologie je historicko-přírodní stezka Místo národní paměti v Łambinowicích vytvořená CMJW v Łambinowicích. Tematické trasy se vyskytují také v oblastech cyklotras. Nejnovější tematickou cyklotrasou označenou okresním úřadem v Nyse je Čarodějnická cyklotrasa podporována finančními prostředky Operačního programu přeshraniční spolupráce Česká republika - Polská republika V rámci tohoto projektu bylo označeno 95 km cyklotrasy, která je prodloužením trasy fungující už několik let na české straně (od Mohelnice do Zlatých Hor cca 138 km). Polský úsek trasy začíná na bývalém hraničním přechodu Konradów - Zlaté Hory a vede Głuchołazy, Jarnołtówkem, Nysou, Otmuchówem do Paczkowa, a ukazuje přitom místa související s čarodějnickými procesy, které se tady konaly v 16. a 17. století. Rovněž na české straně, mezi množstvím turistických tras, najdeme tematické stezky. K nejzajímavějším patří mj. stezka Vincenza Priessnitza v Jeseníku, Hornická naučná stezka ve Zlatých Horách, stezka dobývání zlata v Karlově Studánce, naučná stezka Údolím lapků Drakova směřující z Vrbna pod Pradědem do Rejvízu nebo Stezka Latzele v Rychlebských horách. Celá oblast nysko-jesenického pohraničí má neobyčejně bohatou infrastrukturu turistických tras. Mezi nimi mají velký význam tematické trasy spojené s dějinami regionu. Díky nim se turisté mohou nejen seznámit s nejdůležitějšími turistickými atrakcemi, ale také se něco dozvědět o historii a životopisech osobností důležitých pro tento region. Aktivní turistika se tady spojuje s kulturní turistikou a tvoří opravdu lákavou nabídku pro turisty, kteří přijíždí do nyskojeseniského pohraničí. 9

10 Szlaki piesze nizinne: Szlak Kopernikowski - niebieski Nížinné pěší trasy: Koperníkovská trasa modrá Długość 46 km / Délka 46 km Przebieg: Nysa (fontanna Trytona) - Fort Wodny Jezioro Nyskie (wałem jeziora) Siestrzechowice Koperniki Jodłów Łąka Kałków łącznik do Vidnavy - Zwierzyniec Śliwice Otmuchów Ulanowice Wójcice Głębinów Skorochów Nysa (fontanna Trytona) Průběh: Nysa (Tritonova fontána) Vodní fort Nyské jezero (po jezerním náspu) Siestrzechowice Koperniki Jodłów Łąka Kałków spojka do Vidnavy - Zwierzyniec Śliwice Otmuchów Ulanowice Wójcice Głębinów Skorochów Nysa (Tritonova fontána) Podpis pod zdjęcie / Podpis pod zdjęcie Nysa (fontanna Trytona) / Nysa (Tritonova fontána) Szlak o bardzo ciekawym przebiegu (m.in. wałem jeziora nyskiego) z pięknymi panoramami Gór Opawskich i Jeseników. Umożliwia zapoznanie się z wieloma ważnymi miejscami w historii regionu, m.in. Nysą i Otmuchowem ze swoimi zabytkami. Na trasie znajdują się jeszcze: pałac w Siestrzechowicach, romańsko-gotycki kościół z unikatowymi polichromiami w Kałkowie czy pałacyk myśliwski w Zwierzyńcu. Nazwa wzięła się od nazwy miejscowości Koperniki, przez którą biegnie szlak, a w której mieszkali przodkowie znanego astronoma Mikołaja Kopernika. Trasa s velmi zajímavým průběhem (vede mj. i po jezerním náspu) a s krásnými panorámaty Opavských hor a Jeseníků. Umožňuje seznámení s mnoha důležitými místy v dějinách regionu, např. s Nysou a Otmuchowem a jejich památkami. Na trati se také nachází palác v Siestrzechowicích, románsko-gotický kostel s unikátními polychromiemi v Kałkowě nebo lovecký palác v Zwierzyńci. Název trasy navazuje na název města Koperniki, kterým trasa probíhá a ve kterém bydleli předkové známého hvězdáře Mikuláše Koperníka. Nysa lokację nowego miasta na prawie flamandzkim datuje się na rok 1223, obok starszej wczesnośredniowiecznej osady, której założenie przypisuje się Bolesławowi Krzywoustemu. Punktem zwrotnym w dziejach miasta było przejęcie kasztelanii otmuchowsko-nyskiej przez biskupów wrocławskich. 10

11 Całkowite przejęcie władzy, również świeckiej, nad ziemią nyską i otmuchowską nastąpiło w roku 1290, co stanowiło początek księstwa nyskiego biskupów wrocławskich, które przetrwało do roku 1810, tzn. do sekularyzacji dóbr kościelnych prze króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Wiek XV przyniósł ogromny rozkwit miasta, także pod względem architektonicznym. Powstało wiele budowli, m.in. kościół św. Jakuba i Agnieszki, 90-metrowa wieża ratuszowa, kościół św. Barbary. Już od średniowiecza Nysa była ważnym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Od 1417 roku istniała tu szkoła parafialna, przekształcona później w gimnazjum. W roku 1622 sprowadzono do miasta jezuitów i rozpoczęto starania o utworzenie w mieście uniwersytetu. Dokumenty podają, że biskup zamierzał wybudować duże kolegium, które miało posiadać wszystkie wydziały uniwersytetu jezuickiego. Bezpośrednia opieka biskupów wrocławskich miała pomóc w tworzeniu i działaniu przyszłego uniwersytetu. Niestety wojna 30-letnia przerwała działania biskupów i jezuitów. Zamiast ogromnego jezuickiego uniwersytetu powstało kolegium zwane Carolinum, w którym wykładał m.in. Christoph Scheiner, odkrywca plam na słońcu. Na liście uczniów możemy znaleźć m.in. Michała Korybuta Wiśniowieckiego, późniejszego króla Polski. Na przełomie XVII i XVIII wieku nastąpiła rozbudowa miasta w stylu barokowym, czego przykładem jest kościół św. Piotra i Pawła z klasztorem Bożogrobców. Od 1740 roku miastem rządzili Prusacy, którzy przekształcili Nysę w jedną z najważniejszych śląskich twierdz. W 1807 roku miasto było oblegane przez wojska napoleońskie. Pamiątką tych wydarzeń są wmurowane kule armatnie m.in. w ścianę Domu Wagi Miejskiej. Kres Nysy jako twierdzy przyniósł rok Od tego czasu miasto staje się ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym południowej Opolszczyzny. Dziś Nysa jest jednym z najpiękniejszych miast śląskich z licznymi zabytkami. Nysa městská práva získala v roce 1223 na základě tzv. vlámského práva, leží vedle starší osady z raného středověku, jejíž vznik je připisován Boleslavu Křivoústému. Důležitým momentem v dějinách města bylo převzetí otmuchowsko-nyské hradové obci vratislavskými biskupy. Úplné převzetí moci, tedy také světské, nad nyskou a otmuchovskou zemí nastalo v roce 1290, což bylo začátkem nyského knížectví vratislavských biskupů, které se zachovalo do roku 1810, kdy pruský král Fridrich Vilém III. sekularizoval kostelní majetky. 15. století přineslo obrovský rozvoj města, také v oblasti architektury. Vzniklo hodně staveb, mezi jinými kostel sv. Jakuba a Anežky, 90-metrová radniční věž či kostel sv. Barbory. Už od středověku byla Nysa významným vzdělávacim a vědeckým střediskem. Od roku 1417 tady fungovala farní škola, posléze přetvořená na gymnázium. V roce 1622 přišli do města jezuité, kteří chtěli ve městě založit univerzitu. V dokumentech se můžeme dočíst, že biskup zde plánoval postavit velké kolegium, které mělo obsahovat všechny fakulty jezuitské univerzity. Přímá péče vratislavských biskupů měla pomoci při vytváření a fungování další univerzity. Bohužel třicetiletá válka tuto snahu přerušila. Místo mohutné jezuitské univerzity zde vzniklo kolegium s názvem Carolinum, v němž přednášel mj. Christoph Scheiner, objevitel skvrn na slunci. Na seznamu studentů můžeme najít např. Michała Korybuta Wiśniowieckého, pozdějšího polského krále. Na přelomu 17. a 18. století proběhla výstavba města v barokním slohu, jejíž příkladem je kostel sv. Petra a Pavla s klášterem Božehrobců. Od roku 1740 vládli městu Prusové, kteří přetvořili Nysu v jednu z největších slezských pevností. V roce 1807 bylo město obléháno napoleonskou armádou. Památkou této události jsou zazděné dělové koule, mj. ve zdi Domu městské váhy. Konec Nysy jako pevnosti přinesl rok Od té doby bylo město administračním a kulturním střediskem jižní části opolské země. Dnes je Nysa jedním z nejhezčích slezských měst s mnohými památkami. 11

12 Fontanna Tyrona / Tritonova fontána Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki / Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky Fontanna Trytona Perła nyskiego baroku wykonana w latach z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się w Rzymie fontanny Berniniego - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Mieszkańcy Nysy, nawiązując do tradycji rzymskiej polegającej na umieszczaniu na frontonach wielu budowli napis S.P.Q.R. - Senatus Populusque Romanus czyli senat i lud rzymski, wyryli na fontannie inskrypcję S.P.Q.N. - Senatus Populusque Nissiensis - senat i lud nyski. Tritonova fontána Perla nysského baroka postavená v letech z mramoru ze Sławniowic po vzoru římské fontány Berninieho Fontanna del Tritone, která se nachází na Piazza del Tritone. Navazujíc na římskou tradici umísťování nápisu S.P.Q.R. - Senatus Populusque Romanus tzn. senát a římský lid na štíty staveb, vyřezali obyvatelé Nysy na fontánu nápis S.P.Q.N. - Senatus Populusque Nyssiensis, tedy senát a nyský lid. Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki Jej historia sięga początków Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał jej mistrz Piotr z Ząbkowic w latach W świątyni znajduje się m.in. najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej oraz relikwie błogosławionej Marii Luizy Merkert. Obok kościoła stoi niedokończona dzwonnica, na szczycie której znajduje się otwarty dla zwiedzających na początku 2005 roku Skarbiec św. Jakuba prezentujący unikatowe wyroby sztuki złotniczej. Nysa była bowiem w okresie od XII do XVIII wieku centrum sztuki złotniczej na Śląsku. Wśród złotych skarbów w dzwonnicy obejrzeć można m.in. kielichy, pateny, cyboria, monstrancje. Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky Historie baziliky začíná společně s dějinami Nysy. Současná gotická podoba vznikla v letech a je zásluhou mistra Piotra ze Ząbkowic. Ve svatyni se nachází mj. nejcennější náhrobní sousoší ve Slezsku a také relikvie blahoslavené Marie Luizy Merkert. Vedle kostela stojí nedokončená zvonice, na jejímž vrcholu se nachází pokladnice sv. Jakuba otevřená pro návštěvníky od začátku roku 2005, obsahující unikátní výrobky zlatnického umění. Nysa byla totiž 12

13 v době od 12. do 18. století centrem zlatnického umění ve Slezsku. Mezi zlatými poklady jsou kalichy, pateny, ciboria a monstrance. Kościół Wniebowzięcia NMP Wzniesiony w latach Kościół Wniebowzięcia NMP stanowi wraz z kolegium i gimnazjum jeden z najnowocześniejszych i największych barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwarta. Kostel Nanebevzetí Nejsvětější Panny Marie Kostel Nanebevzetí Nejsvětější Panny Marie postavený v letech je společně s kolegiem a gymnáziem jedním z nejmodernějších a největších barokních jezuitských komplexů ve Slezsku. Uvnitř se nachází zajímavý hlavní oltář a pozůstatky polychromie Karla Dankwarta. Seminarium św. Anny Najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała w latach , stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem projektu był Melchior Werner. W 1802 roku przekształcono je w szpital, a w 1809 uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej wojny zostało odbudowane w 1969 roku. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia. Seminář sv. Anny Nejstarší zachovaná část jezuitského komplexu vznikla v letech a je zajímavým příkladem raně barokního objektu. Stavitelem semináře a autorem projektu byl Melchior Werner. V roce 1802 byl seminář přestavěn v nemocnici, a v roce 1809 v továrnu na zbraně. Byl zničen během poslední války a obnoven v roce V současnosti je zde Státní vysoká hudební škola I. a II. stupně. Kolegium Jezuitów Powstało w latach z inicjatywy biskupa Karola Habsburga. Na dziedzińcu budynku zachowane są fragmenty murów obronnych. W budynku Kolegium znajduje się niezwykle piękna aula i bogata biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Obecnie jest siedzibą Zespołu Szkół nazwanego na cześć fundatora Carolinum. Seminarium św. Anny / Seminář sv. Anny Kolegium Jezuitów / Jezuitské kolegium 13

14 Klasztor Sióstr Elżbietanek / Klášter sester Alžbětinek Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła / Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla Jezuitské kolegium Vzniklo v letech z iniciativy biskupa Karla Habsburského. Na nádvoří budovy se uchovaly zbytky pevnosti. Uvnitř kolegia se nachází neobyčejně krásná aula a bohatá knihovna. Byla tady jedna z prvních lékáren provozovaná mnichy. Dnes je sídlem souboru škol, který byl pojmenován na počest zakladatele Carolinum. Klasztor Sióstr Elżbietanek Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. Budowla eklektyczna powstała w latach Założycielką Zgromadzenia była błogosławiona w 2007 roku Nysanka - Maria Luiza Merkert, nazywana Śląską Samarytanką. Znajduje się tu pokój pamięci pełniący za życia Matki funkcję jej sekretariatu. Do dziś zachowało się biurko, przy którym pracowała, skrzynia do przechowywania ważnych dokumentów, w gablotach cenne pamiątki, a wśród nich listy, pierwsze statuty, krzyż zasługi, talerz z posagu, pieczęcie lakowe używane przez Matkę, pierwszy relikwiarzyk z grudnia 1872 roku. Do budynku klasztoru przylega jedna z najcenniejszych kamienic nyskich (ul. Kramarska), zbudowana w 1. połowie XVI wieku. Klášter sester Alžbětinek Hlavní dům Shromáždění sester sv. Alžběty. Eklektická budova vznikla v letech Zakladatelkou Shromáždění byla obyvatelka Nysy blahoslavená v roce 2007 Maria Luiza Merkert, které se říká Slezská Samaritánka. V jedné místnosti se nachází památník bývalá kancelář Marie Luizy. Dodnes je tam psací stůl, u něhož pracovala, truhla pro skladování důležitých dokumentů, cenné předměty ve vitrínách: dopisy, první stanovy, záslužný křiž, talíř z věna, lakové pečetě používané Matkou nebo první malý relikviář z prosince Vedle budovy kláštera se nachází jeden z nejcennějších nysských domů (na ul. Kramarska) postavený v první polovině 16. století. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła Dzieje tej, powstałej w XVIII wieku świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych Strażników Grobu Świętego w Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Na szczególną uwagę zasługują stworzone w 1730 roku przez braci Tomasza Krzysztofa i Feliksa Antoniego Schefflerów polichromie iluzjonistyczne, 14

15 późnobarokowy ołtarz główny z 1730 roku, ambona regencyjna, organy zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 roku, kaplica Bożego Grobu oraz sześć barokowych konfesjonałów. Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla Tento kostel pochází z období 17. století a od svých počátků měl souvislost s regulárními kanovníky Řádem strážců Božího hrobu, tedy s tzv. řádem Božehrobců. Zvláštní pozornost zasluhují iluzionistické polychromie z roku 1730, jejichž autoři jsou bratři Tomáš Kryštof a Felix Antonín Schefflerové, pozdně barokní hlavní oltář z roku 1730, regentská kazatelna, varhany postavené Wilhelmem Schefflerem v roce 1766, kaple Božího hrobu a také šest barokních zpovědnic. Wieża Bramy Ziębickiej Wzniesiona w roku 1350 wieża jest kamienno-ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych. W 2. poł. XIX wieku została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został przywieziony w 1488 roku z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie. Obecnie wieża stanowi punkt widokowy. Věž Ziębické brány Věž postavená v roce 1350 je gotickou budovou z kamene a cihel, která byla původně součástí městských hradeb a ve druhé polovině 19. století byla obnovena. Nad vchodem se nachází kamenný lev, který byl dovezen v roce 1488 ze ziębického zámku po vítězné bitvě. V současnosti je věž zpřístupněna jako vyhlídka. Wieża Bramy Wrocławskiej Zbudowana w roku 1351, w XVI i XVII wieku podwyższona i przebudowana. W 1550 roku została otynkowana i otrzymała nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów i krętych wieżyczek w narożach. Wejście od strony ul. Kolejowej ozdobione portalem z jednej z kamienic przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe ( na środkowej herb bp. Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej). W Wieży Bramy Wrocławskiej znajduje się ekspozycja nyskiego katostwa ( oraz Księstwa Nyskiego ( Wieża Bramy Ziębickiej / Věž Ziębické brány 15

16 Věž Vratislavské brány Postavená v roce 1351, v 16. a 17. století zvýšená a přestavěná. V roce 1550 byla nově omítnuta a ozdobena novými okrasami v podobě vyřezaných trojúhelníkových štítů a kroutících se věžiček v nárožích. Vchod z ul. Kolejové je zdoben portálem z jedné z budov u hlavního náměstí. Věž je zakončená třemi erbovými štíty (na štítu uprostřed je erb Jana Sitscha, fundátora Domu městské váhy). Ve věži Vratislavské brány se nachází expozice nyských katů (www. katostwo-nyskie.pl) a nyského knížectví ( Mury obronne Pierwsze urządzenia obronne były drewniano - ziemne (1259 lub1261). Dopiero za czasów biskupa Przecława z Pogorzeli powstały mury kamienno - ceglane. Istniało siedem bram: Ziębicka, Wrocławska, Bracka i Celna Nowe Miasto oraz Bialska, Mikołajska i Zbójnicka na Starym Mieście. Do dziś pozostały dwie z nich Wrocławska i Ziębicka. Zachowane fragmenty murów obronnych znajdują się przy: Dworze Biskupim, klasztorze i kościele Bożogrobców, odnodze rzeki Białej, wieży Bramy Wrocławskiej, w sąsiedztwie południowej baszty zamku biskupiego i w ogrodzie kolegium jezuickiego. Městské Hradby První obranné vybavení bylo dřevěné a zemní (1259 nebo 1261). Teprve za doby biskupa Přeclava z Pohořele vznikly ochranné kameně-cihelné hradby. Bylo sedm bran: Ziębická, Vratislavská, Bracká a Celná Nové Město a také Bialská, Mikołajská a Zbójnická na Starém Městě. Dodnes se zachovaly dvě z nich Vratislavská a Ziębická. Zachované zlomky městských hradeb se nachází při biskupském dvoru, klášteru, kostelu Božehrobců, ramenu řeky Bílé, věži Vratislavské brány, u jižní bašty biskupského zámku a v zahradě jezuitského kolegia. Piękna Studnia Barokowe arcydzieło sztuki kowalskiej, wykonane w roku 1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej, ornamentalnie zdobionej kracie. Wieża Bramy Wrocławskiej / Věž Vratislavské brány 16

17 Krásná studna Barokní veledílo kovářského umění autora Wilhelma Hellewega z roku 1686 financované tehdejším starostou Kasprem Naasem. Studna je ve Slezsku známá díky své nádherné železné ornamentálně zdobené mříži. Pałac Biskupi Budowę tej okazałej rezydencji biskupów wrocławskich rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 roku a ukończona została w 1729 za panowania biskupa Franciszka Ludwika Neuburga. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne księstwa nyskiego. Obecnie mieści się tu muzeum a w nim m.in. ekspozycja poświęcona procesom czarownic na pograniczu nysko - jesenickim. Obok pałacu wcześniejsza siedziba biskupów tzw. dwór biskupi. Biskupský zámek Výstavbu této obrovské rezidence vratislavských biskupů zahájil biskup Karel Habsburský v roce Ukončena byla v roce 1729 za vlády biskupa Františka Ludvika Neuburga. Na stěnách nádvoří se nachází staré sluneční hodiny, přímo na nádvoří je možné se podívat na dělové koule, zlomky už neexistující radnice a také dva hraniční sloupy nyského knížectví. Nyní je zde muzeum, ve kterém můžeme najít mj. expozici věnovanou čarodějnickým procesům na nysko-jesenickém pohraničí. Vedle zámku stojí dřívější sídlo biskupů, tzv. biskupův dvůr. Dom Wagi Miejskiej Powstał w latach w stylu renesansu północnego. Symbolizuje kwitnący niegdyś w mieście handel, był siedzibą izby miar i wag. Zniszczony podczas wojen napoleońskich w 1807 roku. Po kilkudziesięciu latach odbudowany. Na pamiątkę czasów napoleońskich wmurowano w południową elewację budynku kamienną kulę armatnią. W 1945 roku ponownie zniszczony, zrekonstruowany w 1947 roku. Obecnie mieści się tu Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna. Pałac Biskupi / Biskupský zámek Dom Wagi Miejskiej / Dům městské váhy 17

18 Nyskie fortyfikacje / Nyské opevnění Fort Prusy / Fort Prusy Dům městské váhy Vznikl v letech ve stylu severské renesance. Byl sídlem komory pro míru a váhu a je symbolem obchodu, který byl před léty na velmi vysoké úrovni. V roce 1807 byl během napoleonských válek zničen a po několika desítkách let byl opět obnoven. Na památku napoleonské doby byla v jižní elevaci budovy vezděna kamenná dělová koule. V roce 1945 byl Dům opět zničen a v roce 1947 opět zrekonstruován. Nyní tady sídlí Městská a obecní veřejná knihovna. Nyskie fortyfikacje Okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji było panowanie pruskiego króla Fryderyka II, który postanowił uczynić z Nysy twierdzę. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie twierdz. Do dziś zachowała się co najmniej połowa XVIII-wiecznych budowli. W 2007 roku dokonano rewitalizacji części obiektów, w tym Bastionu św. Jadwigi oraz Fortu Wodnego. Będąc w Nysie w okresie wakacyjnym, na przełomie lipca i sierpnia warto obejrzeć niezwykłą inscenizację Bitwy o Twierdzę Nysa. Nyské opevnění Přelomovou dobou pro nyské opevnění byla vláda pruského krále Fridricha II., který rozhodl udělat z Nysy pevnost. Použité architektonické řešení opevnění předběhlo svou dobu o několik desítek let a způsobilo, že se Nysa stala jednou z nejsilnějších a nejmodernějších tvrzí v tehdejší Evropě. Dodnes se uchovala nejméně polovina budov z 18-století. V roce 2007 byla provedena revitalizace některých objektů, např. Bašty sv. Hedviky a také Vodní pevnosti. Turisté, kteří navštíví Nysu o prázdninách, si mohou na přelomu července a srpna prohlédnout nádhernou inscenaci Bitvy o nysskou pevnost. Fort Prusy - wzniesiony na wzgórzach na północnym brzegu Nysy Kłodzkiej, zabezpieczał tereny, z których można było prowadzić ostrzał miasta. Zbudowany w latach W latach późniejszych miało miejsce wiele prac rozbudowujących fort. W latach służył jako koszary i w części więzienie, od 1914 roku jako magazyn sprzętu wojskowego. 18

19 Fort Prusy postavený na návrších na severním břehu Kladské Nisy, chránil místa, ze kterých bylo možné ostřelování města. Vznikl v letech V pozdějších letech proběhlo několik výstaveb pevnosti. V letech zde byla kasárna a částečně vězení, od roku 1914 sklad vojenského zařízení. Forteczna Wieża Ciśnień zlokalizowany niedaleko Fortu Prusy cenny zabytek techniki o ciekawej i zawiłej historii. Literatura międzywojenna opisywała ją jako budowlę widokową z mauzoleum Hindenburga, inne źródła natomiast skupiają się na jej funkcjach związanych z zasilaniem fortu w wodę, jeszcze inne wspominają o jej szczególnej roli i zasługach dla łączności. Obecnie, odrestaurowana Forteczna Wieża Ciśnień stanowi doskonały punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Nysy i okolic. Dodatkowo w Wieży znajduje się punkt automatycznej informacji turystycznej, jedna ze ścian zaadaptowana została na ściankę wspinaczkową. Wokół obiektu znajdują się miejsca parkingowe. Wieża Ciśnień wyposażona jest w zewnętrzny podnośnik schodowy dla osób niepełnosprawnych. Pevnostní vodojem nachází se poblíž Fortu Prusy a je cennou technickou památkou se zajímavou a složitou historií. V meziválečné literatuře najdeme informace, že vodojem byl vyhlídkovou stavbou s Hinderburgovým mauzoleem, jiné zdroje se soustředí na jeho funkci spojenou se zásobováním pevnosti vodou, zatímco ještě jiné popisují jeho velký význam pro dálkové spojení. Nyní je obnovená pevnostní věž dokonalým vyhlídkovým bodem, z kterého je možné obdivovat panorama Nysy a okolí. Navíc se ve věži nachází automatické turistické informace a jedna ze zdí je předělaná na lezeckou stěnu. Kolem objektu jsou parkovací místa. Vodojem je vybaven vnějším schodišťovým výtahem pro dopravu osob s omezenou pohyblivostí. Fort II - zbudowany w latach jako dzieło prowizoryczne. Przebudowany w latach na fort stały, z przeznaczeniem osłony linii kolejowej. Od 1934 roku stanowił magazyn sprzętu wojskowego. Dziś udostępniany turystom. Na polach okalających Fort II organizowana jest jedna z największych inscenizacji historycznych z czasów wojen napoleońskich na Śląsku bitwa o Twierdzę Nysa. Fort II postavený v letech jako provizorní stavba. Přestavěn v letech na pevný fort, určený k obraně železniční trati. Od roku 1934 Forteczna Wieża Ciśnień / Pevnostní vodojem 19

20 Fort Wodny / Vodní fort Bastion św. Jadwigi / Bastion sv. Hedviky byl skladem vojenského zařízení. Dnes je zpřístupněn návštěvníkům. V okolní oblasti se pořádá jedna z největších historických inscenací o událostech z doby napoleonských válek ve Slezsku Bitva o nysskou pevnost. Fort Wodny ( Fort Blokhaus ) zbudowany przez Austriaków w 1741 roku tuż przed zdobyciem Nysy przez wojska pruskie. W 1745 roku został przebudowany na fort wodny w formie lunety. Zniszczony w 1807 roku, wielokrotnie przebudowywany. Po renowacji miejsce licznych imprez kulturalnych. Vodní fort ( Fort Blokhaus ) postaven Rakušany v roce 1741, krátce před dobytím Nysy pruskou armádou. V roce 1745 byl přestavěn na vodní fort ve formě lunety. Byl zničen v roce 1807 a mnohokrát byl obnoven. Po renovaci se stal místem četných kulturních akcí. Bastion św. Jadwigi należy do umocnień habsburskich. Podczas oblężenia przez wojska napoleońskie w 1807 roku istniało tu laboratorium, w którym przygotowywano amunicję. W 1870 roku Bastion był miejscem przetrzymywania ok. 500 francuskich jeńców wojennych. W 2008 roku zakończono prace renowacyjne Bastionu, w którym powstała ciekawa trasa turystyczna, uruchomiono Centrum Informacji Turystycznej ( pl). Bastion św. Jadwigi stał się także miejscem wielu imprez kulturalnych. Bastion sv. Hedviky patří k habsburskému opevnění. V roce 1807, během obléhání napoleonskými vojsky, zde byla laboratoř, v níž se připravovala munice. V roce 1870 bylo v Bastionu zadržováno asi 500 francouzských válečných zajatců. V roce 2008 byla ukončena renovace Bastionu, ve kterém vznikla zajímavá turistická trasa a bylo zprovozněno informační turistické centrum ( V Bastionu sv. Hedviky se koná také hodně kulturních akcí. Jezioro Nyskie oddane do użytku w 1971 roku, po zbudowaniu zapory betonowo-ziemnej o długości 2 km i wysokości 20 m. Ma 22km2 powierzchni i może zgromadzić 111 mln m3 wody. Przy zaporze znajduje się hydroelektrownia. Ten duży zbiornik wodny dzięki piaszczystym plażom i strzeżonym kąpieliskom stwarza dobre warunki do uprawiania sportów wodnych. Znad tafli jeziora możemy podziwiać piękne widoki na pobliskie Góry Opawskie, Jeseniki z Pradziadem i Góry Rychlebskie. Udany wypoczynek zapewni roz- 20

21 budowana baza noclegowa i gastronomiczna na północnym brzegu w Głębinowie i Skorochowie. Jezioro jest też miejscem gniazdowania wielu gatunków ptaków (bączka, cyranki, remiza, dziwonii, mewy czarnogłowej) oraz miejscem odpoczynku w okresie wiosennym i jesiennym dla licznych gatunków przelotnych ptaków wodnych i błotnych, między innymi dzikich kaczek i gęsi. Jezioro uznawane jest za ostoję ptactwa wodnego o randze europejskiej. Stwierdzono tu obecność rzadkich gatunków ptaków jak ostrygojad, brodziec pławny czy czajka towarzyska. Licznie występujące sandacze, okonie, sumy i szczupaki czynią jezioro również rajem dla wędkarzy. Jezioro i okolica jeziora to teren Otmuchowsko-Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Nyské jezero zprovozněno v roce 1971, po postavení betonové zemní hráze o délce 2km a výšce 20m. Jezero má rozlohu 2km2 a maximální objem 111mln m3 vody. U hráze je malá hydroelektrárna. Tato velká vodní nádrž tvoří dobré podmínky pro vodní sporty, a to díky písčitým plážím a hlídaným koupalištím. U jeho hladiny můžeme obdivovat krásný výhled na blízké Opavské hory, Jeseníky s Pradědem a Rychlebské hory. Podařený odpočinek umožní široká ubytovací a gastronomická nabídka na severním břehu v Głębinowě a Skorochowě. Jezero je také místem hnízdění četných druhů ptáků (bukáčka, čírky, moudivláčka, hýla, racka černohlavého) a také místem odpočinku v jarním a podzimním období mnohých druhů přelétavých vodních a bahenních ptáků, mj. divokých kachen a hus. Jezero je považováno za útočiště vodních ptáků evropského významu. Byl zde zjištěn výskyt vzácných druhů ptáků, tj. ústřičník, vodouš štíhlý nebo keptuška stepní. Četně se zde vyskytují také candáti, okouni, sumci či štiky, díky čemuž je jezero rájem i pro rybáře. Jezero a jeho okolí patří k Otmuchwsko-nysské oblasti chráněné krajiny. Siestrzechowice renesansowy pałac z 1594 roku zbudowany dla sędziego Andrzeja von Jerin, bratanka biskupa Andrzeja von Jerin, z kartuszami herbowymi biskupa Franciszka Ludwika z przełomu XVII i XVIII wieku, biskupa Andrzeja von Jerin, Karola arcyksięcia austriackiego oraz okolicznych rodzin rycerskich. Obecnie pałac stanowi własność prywatną i jest niedostępny do zwiedzania. Siestrzechowice renesanční zámek z roku 1594 postavený pro soudce Andrzeje von Jerina, bratrance biskupa Andrzeje von Jerina, s erbovními kar- Jezioro Nyskie / Nyské jezero Siestrzechowice / Siestrzechowice 21