Start-up w praktyce. Spotkanie informacyjne Łódź, Ewa Postolska. Materiały do pobrania na:

Transkrypt

1 Start-up w praktyce Spotkanie informacyjne Łódź, Materiały do pobrania na: Ewa Postolska Akcelerator Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego Fundusz zalążkowy StartMoney Inkubator Uniwersytetu Łódzkiego epostolska@uni.lodz.pl ciat.uni.lodz.pl

2 PLAN CZĘŚĆ 1 1. Od pomysłu do produktu, od innowacji do wdrożenia 2. Start-up przykłady, definicje 3. Innowacja rodzaje 4. Jak ochronić swoje pomysły i innowacje 5. Specyfika spółek akademickich profesorskich i studenckich. Czynniki udanej komercjalizacji wyników badań z uczelni w spółce start-up. Przykłady spółek akademickich 6. Kiedy zakładać firmę, wybór formy organizacyjno-prawnej

3 Nowopowstałe przedsiębiorstwa - podmioty gospodarcze działające głównie w branży nowych technologii, które nie zdążyły jeszcze zaistnieć na rynku wdrażające innowację własną lub pozyskaną, wdrażające pomysł biznesowy wdrażające projekt o wysokim ryzyku zdolne do szybkiego rozwoju oraz do szybkiego wzrostu wartości biznesu, który realizują (do wzrostu wartości spółki start-up) (niekoniecznie do generowania dużych przychodów i zysków. Najważniejsze wzrost wartość biznesu!

4 Innowacja!!! jako źródło przewagi konkurencyjnej nowego biznesu Innowacja inny sposób rozwiązania istniejącego problemu Innowacja technologiczna, marketingowa, procesowa, ale skutkująca wdrożeniem nowego produktu lub usługi, sposobu produkcji, sposobu dostarczenia lub świadczenia usługi itp. nowego całkowicie lub ulepszonego produktu / usługi

5 Start-up / zdolność do generowania wartości przedsiębiorstwa! Instagram - youtube dla zdjęć? Np. Instagram nie miał jeszcze przychodów, gdy w 2012 kupił tę aplikację Facebook za 1 mld $!(zakup tuż przed swoim wejściem na giełdę NYSE) Instagram miał wówczas 30 mln użytkowników. Nie był rentownym biznesem, był cały czas finansowany przez inwestorów finansowych Założyciel i prezes Instagrama Kevin Systrom zarobił 400 mln $ SKYPE - największy dostawca usług VoIP W kupiony przez Microsoft - 70% udziałów, za 8,5 mld $ Z płatnych usług korzystało wtedy 8,8 mln użytkowników, z bezpłatnych 145 mln Microsoft zakup Instagrama dla ilości użutkowników? By zwiększyć promocję i ilość korzystających odpłatnie?

6 Start-up profesorski, studencki na wczesnym etapie to spin-off Powiązania biznesu (przedsiębiorstwa start-up) z uczelnią Pięć najczęściej występujących czynników, które mogą klasyfikować firmę, jako spółkę spin-off (według raportu wydanego przez OECD w 2000r.): założyciele są pracownikami uczelni, lub w firmie wykorzystywana jest technologia przekazana w formie licencji, lub uczelnia jest udziałowcem spółki, lub założyciele są studentami bądź absolwentami szkoły wyższej (firma jest zlokalizowana na terenie parku technologicznego lub akademickiego inkubatora / ale tego piątego kryterium nie stosuje się już aktualnie)

7 Innowacja jako wynik pracy ludzkiego intelektu, prowadzenia badań, pomysłu itp. Wynalazki mogą powstawać na uczelni, w przedsiębiorstwach; mogą być tworzone przez osoby indywidualne nie będące naukowcami czy przedsiębiorcami Badania prowadzone są na uczelniach, również przez przedsiębiorstwa Innowacja = wynalazek? Wartość patentu (jako dokumentu)??? Niewdrożonego (w szufladzie )

8 Innowacja jako wynik pracy ludzkiego intelektu, prowadzenia badań, pomysłu itp. Wynalazki mogą powstawać na uczelni, w przedsiębiorstwach; mogą być tworzone przez osoby indywidualne nie będące naukowcami czy przedsiębiorcami Badania prowadzone są na uczelniach, również przez przedsiębiorstwa Innowacja == wynalazek? Innowacja = wynalazek * jego weryfikacja rynkowa zastosowanie wynalazku / innowacji w praktyce (wdrożenie, sprzedanie, zastosowanie) co kreuje wartość dodaną do innowacji (produktu, usługi), której nie wytworzy sam wynalazek

9 Jaka jest wartość patentu (jako dokumentu)??? Nie wszystko da się opatentować Wyniki badań nie wdrożone nie są innowacją, nie tworzą wartości dodanej z punktu widzenia innowacji i innowacyjności oraz ich komercjalizacji Innowacje mogą być wdrażane tylko przez przedsiębiorstwa, nie przez uczelnie, Innowacje są źródłem przewagi konkurencyjnej dla tych przedsiębiorstw W tym - przedsiębiorstwo spin-off jako wyodrębniony rodzaj przedsiębiorstwa dla podkreślenia jego celów polegających na wdrażaniu innowacji, wyników badań itp. Patent Apple

10 Przedsiębiorstwo spin-off Jako spin-off przedsiębiorstwa Jako spin-off uczelni, naukowców, studentów Spin-off utworzony poprzez wydzielenie z przedsiębiorstwa: - Projektu - Działalności - Zespołu - Wykorzystania innych zasobów Spin-off jako nowy podmiot - utworzony przez jedno lub kilka przedsiębiorstw Lub przedsiębiorstwo( a) z inwestorem finansowym Utworzony poprzez: - udzielenie licencji przez uczelnię - sprzedaż praw (wyników badań) - wniesienie wkładu - lub założony przez studentów wykorzystujących wiedzę pozyskaną w procesie edukacji Utworzony samodzielnie lub z inwestorem finansowym

11 Większa przejrzystość dla partnerów biznesowych przedsiębiorstwo macierzyste może prowadzić inną działalność lub kilka rodzajów działalności Uczelnia to rozbudowana struktura organizacyjna, wiele projektów, wiele wydziałów, naukowcy zainteresowani bardziej praca naukową niż biznesem Możliwość skoncentrowania zainteresowania pomysłodawcy lub zespołu wobec jasno określonych celów Możliwość lepszego zarządzania kosztami Lepsze możliwości uzyskania finansowania lub innego istotnego partnerstwa spółka spin-off (spółka kapitałowa np. spółka z o.o. lub akcyjna) kreuje udziały, które mogą objąć inwestorzy lub inni interesariusze Np. spółka Pharmena łódzki producent kosmeceutyków niecały rok po założeniu jako spin-off z Politechniki Łódzkiej jako spółki z o.o. korzystający z licencji od PŁ z pierwszeństwem wykupienia praw do IP, niecały rok od założenie w 2002r. sprzedała 47% udziałów firmie PGF w zamian za dostęp do rynku poprzez PGF jako głównego w Polce dystrybutora do sieci aptek

12 Większa czytelność celów przedsiębiorstwa dla finansujących biznes i lepsza możliwość oceny powodzenia dla inwestorów finansowych np. funduszy inwestycyjnych, aniołów biznesu dla finansujących pomysł i wdrożenie go przez innych finansujących np. przy finansowaniu poprzez portale społecznościowe tzw. croudfunding (wiadomo, na co spółka potrzebuje środki na jaki konkretny produkt/usługę) Lepsza możliwość mierzenia efektów, określania kamieni milowych, również zarządzania ryzykiem itp. Dostępność finansowania dedykowanego dla początkującej lub młodej innowacyjnej firmy Możliwość łatwiejszego sprzedania spin-off innemu dużemu podmiotowi

13 Konieczność zarządzania własnością intelektualną wymaga wiedzy i pieniędzy Możliwość wyczerpania się uzyskanych środków finansowych i brak możliwości kontynuacji działalności Początkująca (nowa lub krótko działająca) firma może być gorzej postrzegana przez partnerów biznesowych Ograniczona dostępność finansowania (kredyty, pożyczki, dotacje) dla firm krótko działających, dla małych podmiotów gosp. Możliwa mniejsza efektywność zespołu zarządzającego Małe doświadczenie biznesowe zarządu spółki (szczególnie w spółkach zakładanych przez naukowców) Brak determinacji zespołu Przewaga chęci bycia naukowcem na uczelni nad bycie naukowcem i menedżerem w spółce

14 Ustawa - Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. (tj. Dz.U. z 2003r. Nr 119, poz.1117 z późn.zm.) dalej PWP Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (tj. Dz.U. z 2003r. Nr 153, poz.1503 z późn.zm.) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (tj. Dz.U z 2006r. Nr 90, poz.631 późn.zm.) Ochrona własności intelektualnej Prawo na dobrach niematerialnych Dobra niematerialne intelektualne stanowić mogą wynik twórczości artystycznej, naukowej, literackiej lub wynalazczej. Mogą mieć charakter praw osobistych lub majątkowych Prawo podmiotowe bezwzględne, chroniące interesy osobiste i majątkowe

15 Niezbędne Regulamin ochrony własności intelektualnej i komercjalizacji wyników badań powstałych na uczelni Regulamin tworzenia spółek spin-off Ustawa Pomocne / niezbędne Centrum transferu technologii (lub biuro, lub dedykowana osoba) Pomocne Baza innowacji uczelni (prezentacja oferty uczelni) Lub inne i miejsca prezentacji wyników badań uczelni, Inne mechanizmy na uczelni cel: wyszukiwanie innowacji, możliwości świadczenia usług przez uczelnię i realizacji badań dla firm i z firmami, w tym: np. broker innowacji na uczelni (wydziale) (znajduje przedsiębiorstwa zainteresowane współpracą z uczelnią, identyfikuje problemy w firmach i obszary współpracy, kontaktuje z odpowiednimi naukowcami i CTT, pomaga we wzajemnym zrozumieniu się) scout innowacji na uczelni (wydziale) (wyszukuje, wstępnie weryfikuje i przygotowuje jako ofertę)

16 Kiedy zakładać firmę? (w odróżnieniu od działania w garażu) Gdy chcemy / musimy pozyskać finansowanie pomysłodawca i inwestor muszą się podzielić udziałami / w spółce Gdy chcemy pozyskać dotację i warunkiem jest założenie biznesu Gdy zaczynamy sprzedawać Przychody, faktury dla kontrahentów, faktury kosztowe Możliwość testowania pomysłu na biznes w warunkach AIP Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości. Przez pewien czas można działać jako wykonawca dla Fundacji AIP, zdobywać klientów, testować produkt, sprawdzać rynek

17 Jednoosobowa działalność gospodarcza Przedsiębiorstwo Start-up Spółka osobowa Spółka cywilna Spółka to osoby nie określa się wartości ich wkładu (udziałów) w spółce Zysk jest dzielony między wspólników zgodnie z umową (w określonej proporcji) Udziałów nie można sprzedać Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością W tym jednoosobowa sp. z o.o. Pozwala na objęcie udziałów przez wspólników Min. kapitał zakładowy 5.000zł Wkład wspólników do spółki: - Finansowy - Aport (wkład) (oszacowanie wartości Niższy koszt prowadzenia działalności Odpowiedzialność do wysokości kapitału zakładowego spółki Spółka Akcyjna Pozwala na objęcie udziałów w spółce Wymagany większy kapitał zakładowy zł Badanie wkładu przez biegłego Większe wymagania dot. sprawozdawczości Inne spółki, np. komandytowa, komandytowo-akcyjna

18 Formalności Podpisanie umowy spółki (wymaga formy pisemnej, aktu notarialnego) Objęcie udziałów w spółce przez wspólników (zasadniczo proporcjonalnie do wielkości / wartości wkładów wspólników (ilość udziałów, możliwa do przeliczenia w %) Określenie zakresu działalności spółki według PKD Określenie wielkości kapitału zakładowego (i innych, jeśli są np. kapitału zapasowego) Wniesienie wkładów przez wspólników wkładu finansowego, wkładu rzeczowego. Potwierdzenie wniesienia wkładów dokonuje zarząd spółki. Wycena wkładu rzeczowego przez wspólnika wnoszącego lub wspólnie, musi być akceptowana przez pozostałych wspólników. Sąd rejestrowy może zażądać ponownej wyceny lub przedstawienia podstawy wyceny. Przy niedoszacowaniu może być problem gdy spółka jest likwidowana Powołanie zarządu jako organu spółki (minimum). Rada nadzorcza nie musi być powoływana

19 Formalności c.d. Rejestracja spółki w KRS, zgłoszenie do Urzędu Skarbowego, do ZUS Uzyskanie innych danych rejestracyjnych numeru NIP, numeru REGON Wybór okresu rozliczania się w Urzędzie Skarbowym (miesięczny, kwartalny, ) Decyzja o rozliczaniu się z VATu lub nie Sprawozdawczość Później min. obowiązek sprawozdawczy - raz w roku złożenie sprawozdania finansowego i sprawozdania zarządu z działalności spółki do KRS oraz sprawozdania finansowego do Urzędu skarbowego (obowiązek sporządzenia do 31.03, złożenia do końca czerwca) Sprawozdanie do GUS

20 Koszty Podatek pcc od umowy spółki 0,5% od wielkości kapitału zakładowego Podatek od wkładu rzeczowego (aportu) 20% - płaci ten kto wnosi wkład Opłata za umowę akt notarialny (ok zł, w tym VAT) Wniosek rejestracyjny do KRS i później koszty każdej zmiany koniecznej do zarejestrowania w KRS 350 zł Czas na rejestrację - do tygodnia - spółka może działać jako spółka z o.o. w organizacji. Oczekiwanie na uzyskanie numeru KRS w zależności od miasta

21 osobiste przysługują twórcy niezbywalne Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do: autorstwa utworu; oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo; nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania; decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. majątkowe przysługują twórcy lub innemu podmiotowi jeżeli ustawa tak stanowi są dziedziczne i zbywalne Autorskie prawa majątkowe ograniczone czasowo 70 lat od śmierci twórcy lub od daty pierwszego rozpowszechnienia (gdy twórca nie jest znany) prawo korzystania (pola eksploatacji: utrwalanie, zwielokrotnianie, wprowadzanie do obrotu, najem, dzierżawa, wprowadzanie do obrotu; licencja) prawo rozporządzania

22 Senat uchwala regulamin zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz prawami własności przemysłowej oraz zasad komercjalizacji, który określa w szczególności: a. prawa i obowiązki uczelni, pracowników oraz studentów i doktorantów w zakresie ochrony i korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej, b. zasady wynagradzania twórców, c. zasady i procedury komercjalizacji, d. zasady korzystania z majątku uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji oraz świadczenia usług naukowo-badawczych. Na podstawie materiałów rady prawnego Sybilli Graczyk, 2014

23 Senat uchwala regulamin korzystania z infrastruktury badawczej uczelni, który określa w szczególności: a) prawa i obowiązki uczelni oraz jej pracowników, doktorantów lub studentów w zakresie korzystania z infrastruktury badawczej przy prowadzeniu badań naukowych lub prac rozwojowych, b) zasady korzystania i wysokość opłat za korzystanie z infrastruktury badawczej do prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych przez podmioty inne niż wskazane w lit. a.

24 W regulaminie zarządzania prawami własności intelektualnej senat uczelni publicznej określa ponadto: 1) zasady podziału środków uzyskanych z komercjalizacji między twórcą będącym pracownikiem uczelni publicznej a tą uczelnią; 2) zasady i tryb przekazywania uczelni publicznej przez pracownika, studenta lub doktoranta tej uczelni informacji o wynikach badań naukowych lub prac rozwojowych oraz o know-how związanym z tymi wynikami, informacji o uzyskanych przez pracownika środkach z komercjalizacji oraz zasady i tryb przekazywania przez pracownika przysługujących uczelni publicznej części środków uzyskanych z komercjalizacji; 3) zasady i tryb przekazywania pracownikowi przez uczelnię publiczną informacji o decyzjach o komercjalizacji oraz zasady i tryb przekazywania przez uczelnię publiczną przysługujących pracownikowi części środków uzyskanych z komercjalizacji.

25 Umowy z pracownikami Wyniki badań naukowych będących wynalazkiem, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego, wyhodowaną albo odkrytą i wyprowadzoną odmianą rośliny, prac rozwojowych powstałe w ramach wykonywania przez pracownika uczelni publicznej obowiązków ze stosunku pracy określa regulamin Inne umowy w zależności od ich postanowień Wyniki badań prowadzonych przez doktorantów, studentów, osób pracujących na podstawie umowy cywilno-prawnej jeśli nie regulują własności wyników dla uczelni dysponują bez ograniczeń wynikami

26 Procedura W przypadku podjęcia przez uczelnię publiczną decyzji o niekomercjalizacji albo po upływie terminu trzech miesięcy uczelnia jest zobowiązana, w terminie trzydziestu dni, do złożenia pracownikowi oferty zawarcia bezwarunkowej i odpłatnej umowy o przeniesienie praw do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz know-how związanego z tymi wynikami, łącznie z informacjami, utworami wraz z własnością nośników, na których utwory te utrwalono, i doświadczeniami technicznymi. Umowa powinna zostać zawarta w formie pisemnej, pod rygorem nieważności.

27 Wynagrodzenie Wynagrodzenie przysługujące uczelni publicznej za przeniesienie praw na pracownika - nie może być wyższe niż 10% minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego na dzień zawarcia umowy. W przypadku nieprzyjęcia przez pracownika oferty zawarcia umowy, prawa do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz knowhow związanego z tymi wynikami, łącznie z informacjami, utworami wraz z własnością nośników, na których utwory te utrwalono, i doświadczeniami technicznymi, przysługują uczelni publicznej. Powyższe zasady nie dotyczą przypadków, gdy badania naukowe lub prace rozwojowe były prowadzone: 1) na podstawie umowy ze stroną finansującą lub współfinansującą te badania lub prace, przewidującej zobowiązanie do przeniesienia praw do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych na rzecz tej strony lub na rzecz innego podmiotu niż strona umowy (badania lub prace zlecone); 2) z wykorzystaniem środków finansowych, których zasady przyznawania lub wykorzystywania określają odmienny niż w ustawie sposób dysponowania wynikami badań naukowych lub prac rozwojowych oraz know-how związanym z tymi wynikami.

28 Obowiązki pracownika Pracownik uczelni publicznej jest zobowiązany do: 1) zachowania poufności wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz know-how związanego z tymi wynikami, 2) przekazania uczelni publicznej wszystkich posiadanych przez niego informacji, utworów wraz z własnością nośników, na których utwory te utrwalono, i doświadczeń technicznych potrzebnych do komercjalizacji, 3) powstrzymania się od prowadzenia jakichkolwiek działań zmierzających do wdrażania wyników, 4) współdziałania w procesie komercjalizacji, w tym w postępowaniach zmierzających do uzyskania praw wyłącznych - nie dłużej niż przez okres przysługiwania praw uczelni publicznej.

29 Wynagrodzenie dla pracownika W przypadku komercjalizacji pracownikowi przysługuje od uczelni publicznej nie mniej niż: 1) 50% wartości środków uzyskanych przez uczelnię z komercjalizacji bezpośredniej, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez uczelnię lub spółkę celową; 2) 50% wartości środków uzyskanych przez spółkę celową w następstwie danej komercjalizacji pośredniej, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez uczelnię lub spółkę celową. W przypadku komercjalizacji dokonanej przez pracownika uczelni publicznej przysługuje 25% wartości środków uzyskanych przez pracownika z komercjalizacji, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez pracownika (koszty zewnętrzne, w szczególności koszty ochrony prawnej, ekspertyz, wyceny wartości przedmiotu komercjalizacji i opłat urzędowych)

30 Wynagrodzenie dla pracownika. Prawo do uzyskania środków finansowych przysługują nie dłużej niż przez pięć lat od dnia uzyskania pierwszych środków. Zasady dotyczące wysokości wynagrodzenia oraz udziału w środkach uzyskanych z komercjalizacji określają wysokość łącznego wynagrodzenia oraz udziału w tych środkach, przysługujących: 1) pracownikom wchodzącym w skład zespołu badawczego od uczelni publicznej; 2) uczelni publicznej od pracowników wchodzących w skład zespołu badawczego.

31 Wynagrodzenie dla pracownika Pracownik wchodzący w skład zespołu badawczego ma prawo dochodzić od uczelni publicznej przysługującej mu części udziału w środkach z komercjalizacji. Pracownik wchodzący w skład zespołu badawczego odpowiada wobec uczelni publicznej za zobowiązania finansowe w stosunku do uczelni, do wysokości przypadającego mu udziału we współwłasności wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz know-how związanego z tymi wynikami. a)

32 Uregulowania Po otrzymaniu od pracownika informacji o wynikach badań naukowych lub prac rozwojowych oraz o know-how związanym z tymi wynikami, uczelnia publiczna oraz pracownik mogą, w sposób odmienny niż stanowi ustawa, określić w drodze umowy prawa do tych wyników lub sposób i tryb komercjalizacji tych wyników. W sprawach nieuregulowanych ustawą stosuje się przepisy: - ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - ustawy Prawo własności przemysłowej - ustawy o ochronie prawnej odmian roślin

33 Mimo ram prawnych dla uczelni Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. i jej nowelizacja z 2014r. - stawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Systemu motywacyjnego (s)tworzonego przez MNiSW Stosunkowo mała wiedza naukowców o możliwości i warunkach komercjalizacji wyników badań Presja na publikacje naukowe, bez zapewnienia najpierw ochrony IP Priorytety naukowców niezgodne z ramami korzystania ze środków publicznych (zakładających komercjalizację, przynosząca korzyści materialne, nie tylko splendor naukowy dla naukowca-uczelni-kraju) (punkty dla uczelni/wydziału za działalność naukowców tylko 2 za zgłoszenie patentowe w Polsce vs 25 za publikację w czasopiśmie miedzynarodowym) Zgłoszenia patentowe (ochrona prawna) czy Publikacje? Brak stałego dostępu do finansowania dla uczelni zgłoszeń patentowych i patentów

34 Dla przedsiębiorstwa chcącego współpracować z uczelnią na bazie wyników badań prowadzonych na uczelni Czy jest ochrona na IP jaka ochrona, czy aktualna, na jakie kraje, kiedy przedłużenie itp Ustalenie, do kogo należą prawa materialne Zwrócić się do Centrum Transfery technologii na uczelni Dla inwestora Jak wyżej Oraz czy w założonym przedsiębiorstwie będą pracować naukowcy? Czy będą jednocześnie pracownikami naukowymi Jak uczelnia przekaże prawa do własności intelektualnej Licencja Wniesienie do spółki