Wykład: Konsumpcja. Makroekonomia II. Paweł Kopiec i Jacek Suda. Zima 2018/ SGH. Wykład: Konsumpcja

Transkrypt

1 Makroekonomia II Zima 2018/ SGH Paweł Kopiec i Jacek Suda

2 Plan Motywacja: PKB = C + I + G + X - Z Konsumpcja Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Preferencje Funkcja konsumpcji Inwestycje Optymalny zasób kapitału Teoria q inwestycji Funkcja inwestycji

3 Składniki PKB Składniki PKB wg rodzaju wydatków ( , % PKB) Konsumpcja (C) Inwestycje (I) Wydatki rządowe (G) Francja 55,2 21,8 23,1 Niemcy 56,3 20,3 18,7 Wielka Brytania 64,5 17,6 19,99 Włochy 60,3 19,8 19,2 Strefa euro 56,1 21,5 20,3 Norwegia 41,9 20,6 21,4 Japonia 58,6 22,4 18,9 USA 67,6 20,8 15,3 Polska 62,2 20,5 18,4 Źródło: IMF Źródło: IMF

4 Variability of GDP Components, Zmienność komponentów PKB Zmienność komponentów PKB, % US Euro area 10% 5% 0% C/Y I/Y G/Y

5 Konsumpcja Konsumpcja (jako część dochodu) znacznie mniej zmienna niż inwestycje Możemy wyjaśnić stabilną konsumpcję za pomocą prostego modelu dwu-okresowego i preferencji konsumpcji gospodarstw domowych Międzyokresowy wybór konsumpcji: Rzeczywisty wybór konsumentów wynikiem preferencji i (oczekiwanego) dochodu w ciągu całego życia Zmiany w poziomie dochodu mają wpływ na konsumpcję

6 Międzyokresowy wybór konsumenta Założenie: gospodarstwo domowe żyje przez dwa okresy, ma dochody Y 1 i Y 2 i nie może zostawić długu, nie może zostawić spadku, ma racjonalne oczekiwania (lub brak niepewności) Gospodarstwo domowe (Robinson) konsumuje C i i oszczędza/pożycza S i 0 przy realnej stopie procentowej r Wybór w okresie 1 Wybór w okresie 2 C 1 + S 1 = Y 1 C 2 = Y 2 + (1 + r)s 1 S 1 > 0 Robinson oszczędza, S 1 < 0 Robinson zadłuża się S 2 = 0 ponieważ Robinson nie może zostawić ani spadku ani długu Łącząc równania razem: międzyokresowe ograniczenie budżetowe: C 1 + C r = Y 1 + Y r

7 Zasoby, wielkość konsumpcji i oszczędności Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Figure 6.1 Zasoby, majątek i wielkość konsumpcji tro mpcja jut Konsum nachylenie = (1+ r) Konsumpcja dzisiaj

8 Wymiana międzyokresowa Przy pomocy oszczędności i pożyczek, gospodarstwo domowe dokonuje wymiany międzyokresowej = wymienia zasoby pochodzące z różnych okresów Autrakia: punkt, w którym gospodarstwo konsumuje swoje zasoby początkowe = brak wymiany zasobów (międzyokresowych i wewnątrzokresowych) Stopa procentowa to cena czekania i wymiany dóbr w czasie (cena międzyokresowa) realna stopa procentowa r: cena wyrażona w kategoriach realnych (np. za otrzymanie 100 orzechów kokosowych dzisiaj Robinson oddaje 100 (1 + r) orzechów jutro) Dyskontowanie: wycena przyszłych dóbr w kategorii dóbr dzisiejszych np. obligacja z terminem wykupu za rok ma wartość nominalną 100 PLN. Jeżeli stopa procentowa wynosi 3% to wartośc tej obligacji dzisiaj wynosi P (1 + 3%) = 100 P = % = 97.09PLN Zdyskontowana wartość obligacji (zaktualizowana wartość strumienia płatności) to PLN

9 Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Figure 6.1 (a) Zasoby, majątek i wielkość konsumpcji Ko onsumpc cja jutro D Y 2 Zasoby to punkty, majątek to odcinek Zasoby M, A i P przy stopie procentowej r oznaczają taki sam majątek OD. M (student, niskie Y 1 dzisiaj, wysokie Y 2 jutro) A (autarkia) P (sportowiec, wysokie Y 1 dzisiaj, niskie Y 2 jutro) nachylenie = (1+ r) 0 Y 1 B Konsumpcja dzisiaj

10 Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Wymiana międzyokresowa umożliwia Robinsonowi na konsumpcję dziś i jutro inną niż wynika z jego zasobów (punkt A) Punkty na prawo od A oznaczają większą konsumpcję dzisiaj niż wielkość dzisiejszych zasobow czyli zapożyczanie się Punktu na lewo od A oznaczają mniejszą konsumpcję dzisiaj niż wielkość dzisiejszych zasobów czyli oszczędzanie Międzyokresowa linia ograniczenia budżetowego: zbiór wszystkich możliwych kombinacji konsumpcji dziś i jutro przy danych zasobach i danej stopie procentowej

11 Międzyokresowe ograniczenie budżetowe Międzyokresowe ograniczenie budżetowe C 1 + C r = Y 1 + Y r C 1 + C2 1+r : zdyskontowana wartość zaktualizowana konsumpcji = suma dzisiejszej i jutrzejszej konsumpcji wyrażona w kategorii dóbr dzisiejszych Y 1 + Y2 1+r = Ω: zdyskontowana wartość zaktualizowana dochodu = suma dzisiejszego i jutrzejszego dochodu wyrażona w kategorii dzisiejszych dóbr = całkowity majątek w tych dwóch okresach. Udzielanie i zaciąganie pożyczek pozwala na korzystanie z takich samych możliwości konsumpcyjnych gospodarstwom domowym, które różnią się rozkładem dochodu w czasie ale mającym taki sam majątek (punkty A, M, P) Jeżeli w momencie wyjściowym, gospodarstwo domowe dysponuje jakimś majątkiem (B 0 > 0) lub jest zadłużone (B 0 < 0) to całkowity majątek Ω wynosi Ω = Y 1 + Y r + B 0

12 Dziedziczenie majątku lub zadłużenia Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Figure 6.2 (a) Dziedziczenie majątku lub zadłużenia D Ko onsumpc cja jutro D D Wszystkie trzy linie ograniczenia budżetowego są równoległe, ponieważ stopa procentowa jest taka sama. B 0<0 B 0>0 } } 0 B B B Konsumpcja dzisiaj

13 Ograniczone możliwości zadłużania Gospodarstwo domowe może mieć ograczony dostęp do rynku Burda kapitałowego & Wyplosz i ograniczoną MACROECONOMICS możliwośc zadłużania 7/e się Figure 6.11 (a) (a) Gospodarstwo domowe może oszczędzać ale nie może zaciągać pożyczek D Ko onsumpc cja jutro Y 2 A Jeżeli gospodarstwo domowe nie może zaciągać pożyczek (ale może oszczędzać), może wybierać tylko pomiędzy AD. nachylenie= (1+ r) B 0 Y 1 Konsumpcja dzisiaj

14 Ograniczone możliwości zadłużania Gospodarstwo domowe może mieć ograczony dostęp do rynku kapitałowego i ograniczoną możliwośc zadłużania się Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Figure 6.11 (c) Ko onsumpc cja jutro (b) Gospodarstwo domowe może oszczędzać i zaciągać pożyczki Y 2 D Gospodarstwo domowe ma większą stopę procentową (r ) kiedy pożycza niż kiedy oszczędza (r). A nachylenie= (1+ r ) ) nachylenie= (1+ r) 0 Y 1 B B Konsumpcja dzisiaj

15 Preferencje i krzywe obojętności Optymalny wybór międzyokresowej konsumpcji jest wynikiem preferencji gospodarstw domowych i ich ograniczenia budżetowego Preferencje przedstawione są przez krzywe obojętności Krzywe obojętności przedstawiają stały poziom użyteczności / dobrobytu Skłonność do wymieniania dóbr jutrzejszych na dobra dzisiejsze określa krańcowa stopa międzyokresowej substytucji i odpowiada ona nachyleniu krzywej obojętności w danym punkcie

16 Międzyokresowe krzywe obojętności Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.1 (a) Krzywe obojętności: Przypadek typowy ja jutro onsumpcj Ko 0 Konsumpcja dziś

17 Międzyokresowe krzywe obojętności Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.1 (b) Krzywe obojętności: Brak substytucji ja jutro onsumpcj Ko 0 Konsumpcja dziś

18 Międzyokresowe krzywe obojętności Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.1 (c) Krzywe obojętności: Stała stopa substytucji ja jutro onsumpcj Ko 0 Konsumpcja dziś

19 Optymalna konsumpcja Optymalna konsumpcja jest dana przez najwyższą dostępną (osiągalną) krzywą obojętności Jest to punkt styczności lini ograniczenia budżetowego i krzywej obojętności Optymalna konsumpcja gospodarstwa domowego zależy od jego majątku (linii ograniczenia budżetowego) To czy gospodarstwo domowe będzie pożyczkodawcą czy pożyczkobiorcą zależy od jego zasobów i preferencji

20 Optymalna konsumpcja Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.2 Optymalna konsumpcja utro Konsumpcja ju Konsumpcja dziś

21 Optymalna konsumpcja Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.2 (a) Optymalna konsumpcja: pożyczkobiorca D ja jutro Ko onsumpcj Y 2 C 2 M (i) Konsumpcja dzisiaj finansowana kredytem (ii) (ii) Spłata kredytu konsumpcyjnego (z odsetkami) R 0 (i) -(1+r)( ) Y 1 C 1 B IC 1 IC 2 IC 3 1 Konsumpcja dziś

22 Optymalna konsumpcja Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.2 (b) Optymalna konsumpcja: pożyczkodawca Ko onsumpcj ja jutro D (i) Oszczędności z dzisiejszego dochodu (ii) Dodatkowa konsumpcja jutro C 2 R (ii) Y 2 A (i) -(1+r)( ) C 1 0 Y 1 B IC 1 IC 2 IC 3 1 Konsumpcja dziś

23 Międzyokresowy wybór konsumpcji a... Skutki trwałych i przejściowych zmiany dochodu Wygładzanie konsumpcji Dochód permanentny i cykl życia Skutki zmian stopy procentowej Limitowanie kredytu

24 Skutki przejściowej zmiany dochodu Przejściowe zwiększenie dochodu Robinsona Niezaleznie czy dochód wzrasta w okresie 1 lub 2 schemat konsumpcji taki sam: jeżli wzrost Y 1: Robinson oszczędza część dochodu z pierwszego okresu jeżli wzrost Y 2: Robinson pożycza w pierwszym okresie i spłaca pózniej = wzrost konsumpcji w obu okresach. Jest to przykład wygladzania konsumpcji w czasie: przy tymczasowych zmianach dochodu gospodarstwo domowe nie zmienia swojej konsumpcji jeden-do-jednego ze zmianą dochodu Oczekiwana zmiana dochodu (Y 2 ) także prowadzi do wzrostu konsumpcji Na rysunku wzrost Y 1 i brak zmiany Y 2.

25 Przejściowa zmiana dochodu Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.3 (a) D Przejściowa zmiana dochodu ja jutro Ko onsumpcj D Y 2 A=R R A 0 Y 1 Y 1 B B Konsumpcja dziś

26 Trwała zmiana dochodu Trwałe zwiększenie dochodu Robinsona Dochód rośnie w obydwu okresach, Y 1 i Y 2 Konsumpcja rośnie w obu okresach O ile wzrośnie C 1 i C 2 zależy od preferencji gospodarstw domowych

27 Trwała zmiana dochodu Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.3 (b) D Trwała zmiana dochodu ja jutro Ko onsumpcj D Y 2 R Y 2 A=R A A R 0 Y 1 Y 1 B B B Konsumpcja dziś

28 Przejściowa i trwała zmiana dochodu Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.3 (c) Ko onsumpcj ja jutro Przejściowa a trwała zmiana dochodu D Przejściowa: z R do R D Trwała: z R do R Y 2 A R R Y 2 A=R A 0 Y 1 Y 1 B B B Konsumpcja dziś

29 Wygładzanie konsumpcji Wygładzanie konsumpcji może się odbywać wewnątrz gospodarki (np. student pożycza od sportowca) pomiędzy krajami (np. Grecja zadłuża się w Niemczech) Konsumpcja zależy od (oczekiwanego) dochodu w cyklu życia (majątku) C 1 + C r = Y 1 + Y(oczekiwane) 2 = Ω 1 + r Racjonalne oczekiwania: formułuąc oczekiwania ludzie biorą pod uwagę całą dostępną wiedzę i nie popełniają systematycznych błędów Jeżeli wiem ile wyniesie mój dochód jutro, znam mój majątek Dzisiejszy szacunek majątku uwzględnia wszystkie dostępne informacje o przyszłym dochodzie Aby konsumpcja sie zmienila, musi sie zmienic bogactwo Aby bogactwo mogło sie zmienic, muszę mieć nowe informacje na temat przyszłych dochodów Zmiany w konsumpcji powinny być zatem nieprzewidywalne: teoria błądzenia losowego (Robert Hall, 1978)

30 Dochód permanenty i cykl życia Obecnie rozważamy konsumpcję i dochód w dwóch okresach ale teoria jest bardziej ogólna Idea: Ludzie nie lubią dużych wahań konsumpcji w czasie Dochody zmieniają się w ciągu życia (student, pierwsza praca, lepsza praca, emerytura) Oszczędzanie i pożyczanie pozwalają na wygładzenie konsumpcji na przestrzeni lat Konsumpcja zależy od cyklu życia i od dochodu permanentnego Dochód permanentny: Y p + Yp 1 + r = Y 1 + Y r = Ω Konsumpcja zmienia się ze zmianami dochodu tylko o tyle, o ile zmiana dochodu zmienia dochód permanentny Teoria cyklu życia w odniesieniu do kraju: wzrost (spadek) dochodu w przyszłości będzie skłaniać kraj do pożyczania (oszczędzania) za granicą

31 Dochód permanenty i konsumpcja w cyklu życia Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.5 Konsumpcja zależna od cyklu życia Dochód, konsumpcja Dochód Dochód permanentny Zapożyczanie się Oszczędzanie Konsumpcja 0 Czas

32 Dochód, konsumpcja i oszczędności c,y t Źródło: Bullard, Singh i Suda (2017)

33 Majątek czy dochód Model cyklu życia i hipoteza dochodu permanentnego: konsumpcja silnie skorelowana z bogactwem John Maynard Keynes (lata 30te): Konsumpcja zależy od bieżącego dochodu do dyspozycji Y d Ludzie konsumują stałą część dochodu (jak w modelu wzrostu Solowa) Majątek czy dochód?

34 Konsumpcja, majątek i dochód Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.7 Konsumpcja, dochód do dyspozycji i majątek we Francji, (a) Konsumpcja a majątek netto (b) Konsumpcja a dochód do dyspozycji Źródło: OECD

35 Majątek czy dochód Silny związek między konsumpcją a bieżacym dochodem do dyspozycji silniejszy niż związek między konsumpcją a bogactwem Możliwe powody: Bogactwo gospodarstw domowych trudne do zmierzenia Bogactwo bardziej zmienne niz dochód (z powodu wahań cen akcji) Ograniczenia kredytowe: gospodarstwa domowe nie moga brać kredytów (wysokich), gdy ich dochody są niskie konsumpcja zależy od bieżących dochodów, a nie od bogactwa

36 Ograniczenie kredytowe Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.8 Ograniczenie kredytowe utro umpcja ju Konsu Konsumpcja dziś

37 Ograniczenie kredytowe Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.8 (a) Gospodarstwo domowe bez ograniczenia kredytowego C ja jutro Ko onsumpcj A zasoby wzięcie kredytu R 0 D Konsumpcja dziś

38 Ograniczenie kredytowe Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.8 (b) Gospodarstwo domowe z ograniczeniem kredytowym C ja jutro Ko onsumpcj A R Z ograniczeniem kredytowym możliwość wyboru jest ograniczona 0 B D Konsumpcja dziś

39 Ograniczenie kredytowe Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.9 PKB, krajowy popyt i rachunek obrotrów bieżących: Polska i Niemcy Wschodnie Źródło: DIW Wochenbericht, World Bank, CSD, DGII

40 Zmiana realnej stopy procentowej Zmiana stopy procentowej powoduje zmiany konsumpcji Wzrost stopy procentowej oznacza wzrost wynagrodzenia za oszczędzanie i wzrost ceny za zapożyczanie się Równocześnie powoduje zmniejszenie wartości majątku, który jest zaktualizowaną wartością przyszłych dochodów Ω = Y 1 + Y r

41 Konsumpcja jutro Konsumpcja jutro Zmiana realnej stopy procentowej Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.6 Skutki wzrostu stopy procentowej Konsumpcja dziś Student Crusie (pożyczkobiorca) Konsumpcja dziś Sportowiec Crusoe (pożyczkodawca)

42 Zmiana realnej stopy procentowej Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.6 (a) Różnica między pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą Konsumpcja jutro D A Pożczykobiorca konsumuje na prawo od swoich zasobów A R Ko onsumpcja jutro D R Pożyczkodawca konsumuje na prawo od swoich zasobów A A B B Konsumpcja pj dzisiaj Konsumpcja pj dzisiaj (a) Student Crusoe (pożyczkobiorca netto) (b) Sportowiec Crusoe (pożyczkodawca netto)

43 Zmiana realnej stopy procentowej Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.6 (b) Skutki wzrostu stopy procentowej Konsumpcja jutro D ujemny efekt dodatni efekt dochodowy dla dochodowy dla pożyczkobiorcy D pożyczkodawcy A R R R B B B B Konsumpcja pj dzisiaj Konsumpcja pj dzisiaj jutro Ko onsumpcja R A (a) Student Crusoe (pożyczkobiorca netto) (b) Sportowiec Crusoe (pożyczkodawca netto)

44 Konsumpcja jutro Konsumpcja jutro Zmiana realnej stopy procentowej Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.6 (c) Pożyczkobiorca: efekt dochodowy i substytucyjny działają w tym samym kierunku (zwiększenie oszczędności) D A D R R R R A B B Konsumpcja dzisiaj (a) Student Crusoe (pożyczkobiorca netto) B B Konsumpcja dzisiaj (b) Sportowiec Crusoe (pożyczkodawca netto) Figure 8.6 (c): Animation 3

45 Konsumpcja jutro Konsumpcja jutro Zmiana realnej stopy procentowej Burda & Wyplosz MACROECONOMICS 7/e Fig. 8.6 (d) Pożyczkodawca: efekt dochodowy i substytucyjny działają w przeciwnych kierunkach (poniżej: efekt dochodowy przeważa) D A D R R R R A B B Konsumpcja dzisiaj (a) Student Crusoe (pożyczkobiorca netto) B B Konsumpcja dzisiaj (b) Sportowiec Crusoe (pożyczkodawca netto) Figure 8.6 (d): Animation 4

46 Funkcja konsumpcji Konsumpcja zależy od wielkości majątku (Ω) Dochody i bogactwo rosną razem Bieżący dochód jest dobrym prognostykiem przyszłych dochodów Wiele osób ma ograniczoną zdolność kredytową Konsumpcja zależy od dochodu do dyspozycji (Y d = Y T) Stopa procentowa wpływa na konsumpcję niejednoznaczny wpływ na poziomie indywidualnym (efekt dochodowy a efekt substytucyjny) ujemny wpływ na konsumpcję za pośrednictwem majątku r Ω C Funkcja konsumpcji: C = C( }{{} Ω, }{{} Y d ) + +