Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński rodzicielski wychowawczy

Transkrypt

1 Zostałam mamą Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński rodzicielski wychowawczy

2 Zostałam mamą Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński rodzicielski wychowawczy

3 Redaktor Krystyna Trojanowska Wydawca Agnieszka Gorczyca Kierownik Grupy Wydawniczej Agnieszka Konopacka-Kuramochi Projekt graficzny okładki Patrycja Szczubełek Koordynator produkcji Mariusz Jezierski Korekta Zespół Skład i łamanie IGAWA Ireneusz Gawliński Druk Drukarnia Miller ISBN: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a, tel , faks , cok@wip.pl Warszawa 2014 PRAWA AUTORSKIE: Materiały drukowane w publikacji Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy wraz z innymi elementami subskrypcji chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła. Niniejsza publikacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy lub w innych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

4 Spis treści Urlop macierzyński... 6 Jak długo możesz korzystać z urlopu macierzyńskiego... 6 Mama musi wykorzystać 8 lub 14 tygodni... 7 Na urlopie macierzyńskim nie można pracować... 8 Dodatkowy urlop macierzyński Termin na złożenie wniosku o dodatkowy urlop macierzyński jest ściśle określony Dodatkowy urlop macierzyński można podzielić maksymalnie na 2 części Z dodatkowego urlopu można zrezygnować Urlop i praca do 1/2 etatu jednocześnie Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego i dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Przy adopcji urlop również na większe dziecko Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego Jak poprawnie liczyć terminy przy urlopach macierzyńskich? Urlop rodzicielski Trzeba spełnić podstawowe warunki Od razu w całości lub w dwóch albo trzech częściach Dwa sposoby wnioskowania o urlop Dodatkowy i rodzicielski naraz, ale nie po porodzie Tata i mama mogą razem korzystać z urlopu Praca maksymalnie na 1/2 etatu Pracodawca może odmówić, gdy ma ku temu powody Bez wpływu na urlop wypoczynkowy Urlop rodzicielski jest wyłącznie przywilejem Zamiast matki ojciec Nie zawsze można zrezygnować z całości lub części urlopu Po urlopie rodzicielskim wypoczynkowy Urlopy, na których przysługuje zasiłek macierzyński Urlop wychowawczy Mama zdecyduje, jak długo będzie trwał jej urlop wychowawczy Udzielenie urlopu wychowawczego Pracodawca nie może wypowiedzieć Ci umowy o pracę Twoja choroba nie przesuwa urlopu wychowawczego Wiedza i Praktyka 3

5 Spis treści Rezygnacja z urlopu wychowawczego Kiedy pracodawca może wezwać Cię do pracy? Pracować można u siebie lub innego pracodawcy Zatrudnienie mamy po urlopie wychowawczym Praca na część etatu zamiast urlopu wychowawczego Wniosek o obniżenie etatu musisz złożyć w określonym czasie Dopóty jest obniżenie, dopóki trwałby urlop wychowawczy Praca na część etatu = wynagrodzenie z części etatu Korzyści po obu stronach Wzór 1. Wniosek o pełny wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (składany przez pracownicę nie później niż 14 dni po porodzie) Wzór 2. Wniosek o urlop rodzicielski (część urlopu) Wzór 3. Oświadczenie dotyczące urlopu rodzicielskiego. Załącznik do wniosku o urlop rodzicielski Wzór 4. Wniosek o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą Wzór 5. Informacja pracodawcy o nieuwzględnieniu wniosku pracownika o łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą Słownik najważniejszych pojęć Informator dla mamy Strefa pracownika

6 Zostałam mamą Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy Redaktor: Krystyna Trojanowska prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy Droga przyszła mamo, rozpoczyna się wyjątkowy czas w Twoim życiu. Wszystko wprawdzie powoli zaczyna się zmieniać, ale już dziś dostrzegasz, że dbałość o własne zdrowie i nienarodzone jeszcze maleństwo staje się dla Ciebie priorytetem. Powszechnie wiadomo, że teraz najważniejsze dla Ciebie to spokój emocjonalny i unikanie niepotrzebnych stresów zarówno w trakcie ciąży, jak i w czasie urlopu macierzyńskiego. Także w pracy Zanim dziecko przyjdzie na świat, warto wiedzieć, jakie będziesz miała z tego tytułu uprawnienia. Specjalnie dla Ciebie przygotowaliśmy informator na temat Twoich praw związanych z urlopem macierzyńskim, rodzicielskim i wychowawczym. Omawiamy w nim również obowiązki Twoje względem pracodawcy i pracodawcy wobec Ciebie. Wyjaśnimy najważniejsze zagadnienia, a także pomożemy Ci zaplanować i właściwie wykorzystać przysługujące urlopy. Droga mamo, to czas dla Ciebie. Wiedza i Praktyka 5

7 URLOP MACIERZYŃSKI Jeśli przed urodzeniem dziecka pracowałaś, opiekę nad nim rozpoczynasz od urlopu macierzyńskiego. Wiedz, że urlop macierzyński przysługuje osobom zatrudnionym, zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Zwykły (podstawowy) urlop macierzyńskiego przysługuje z mocy samego prawa. Natomiast dodatkowej części tego urlopu (6 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka) pracodawca udzieli tylko na Twój wniosek lub pracownika ojca. O ten urlop możesz się starać od razu po porodzie (prosząc jednocześnie także o 26 tygodni urlopu rodzicielskiego) albo później do 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jest to czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy, z którego wykorzystaniem wiążą się jednak określone obowiązki. Poznaj je już teraz, abyś później, zamiast cieszyć się urokami macierzyństwa, nie narażała się na niepotrzebne stresy. Jak długo możesz korzystać z urlopu macierzyńskiego Pamiętaj, że masz prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze: 20 tygodni jeśli urodzisz jedno dziecko przy jednym porodzie, 31 tygodni jeśli urodzisz dwoje dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodni jeśli urodzisz troje dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni jeśli urodzisz czworo dzieci przy jednym porodzie, 37 tygodni jeśli urodzisz pięcioro i więcej dzieci przy jednym porodzie. Data rozpoczęcia Twojego urlopu macierzyńskiego liczy się od dnia porodu. Od tego właśnie dnia Twój pracodawca 6 Strefa pracownika

8 Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński... udziela Ci urlopu macierzyńskiego. Nie ma przy tym znaczenia, jakiego dnia w tygodniu rozpoczyna się Twój urlop macierzyński. Może być to zarówno niedziela, jak i święto. Pamiętaj, że urlop macierzyński może być wykorzystany: w całości po porodzie wówczas dzień porodu to pierwszy dzień tego urlopu, albo w części przed przewidywaną datą porodu. Od 17 czerwca 2013 r. przed przewidywaną datą porodu możesz wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Przykład 1 Pani Ewa ma ustalony termin porodu na 10 kwietnia 2014 r. Do tego dnia przedstawiła pracodawcy zwolnienie lekarskie. Poród nie odbył się jednak w terminie i pracownica złożyła pracodawcy wniosek o urlop macierzyński od 11 kwietnia 2014 r. Urodziła dziecko 16 kwietnia 2014 r. Urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni przysługuje pani Ewie od 11 kwietnia 2014 r. Mama musi wykorzystać 8 lub 14 tygodni Będąc pracownicą w zależności od okoliczności musisz wykorzystać 8 lub 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie. Urlop ten może być przerwany i wykorzystany później, jeżeli sama zachorujesz lub kiedy wymaga tego stan zdrowia Twojego dziecka. Dzieje się tak w momencie, gdy ze względu na stan zdrowia musisz przebywać w szpitalu i nie możesz opiekować się dzieckiem. Wtedy urlop przejmuje ojciec dziecka, który zajmuje się maluchem. Natomiast w sytuacji gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej urlop macierzyński również zostaje zawieszony aż do chwili wyjścia dziecka ze szpitala. Niemniej jednak nawet w takiej sytuacji musisz wykorzystać min. 8 tygodni urlopu. Przykład 2 Pani Julia urodziła dziecko, lecz z uwagi na komplikacje okołoporodowe przebywała w szpitalu przez 10 tygodni. Po 8 tygodniach urlopu macierzyńskiego 2 tygodnie urlopu wykorzystał ojciec dziecka. Po powrocie ze szpitala mama wykorzysta jeszcze 10 tygodni urlopu macierzyńskiego, tak aby łączny wymiar urlopu macierzyńskiego, z którego korzystali oboje rodzice, nie przekraczał w sumie 20 tygodni. Przykład 3 Pani Magda urodziła córeczkę, która wymagała opieki szpitalnej. Zatem po wykorzystaniu 8 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie zwróciła się do pracodawcy o przerwanie tego urlopu na czas pobytu dziecka w szpitalu. W związku z przerwaniem urlopu macierzyńskiego pani Magda wróciła do pracy i pracowała aż do wypisania dziecka ze szpitala. Po powrocie dziecka ze szpitala matka rozpoczęła wykorzystywanie pozostałej części urlopu macierzyńskiego. Wiedza i Praktyka 7

9 URLOP MACIERZYŃSKI Przykład 4 Pani Matylda urodziła dziecko wymagające opieki szpitalnej. Po 3 tygodniach od porodu, gdy dziecko przebywało w szpitalu, pani Matylda chciała przerwać urlop macierzyński. Pracodawca zwrócił jej uwagę, że nie jest to możliwe, ponieważ przerwa w urlopie macierzyńskim mogła nastąpić dopiero po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pracodawca miał rację w tej sytuacji. Urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni przysługuje Ci w sytuacji, gdy: zrezygnujesz z wychowywania dziecka i oddajesz je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka, urodzisz martwe dziecko, dziecko umrze przed upływem 8 tygodni życia (wówczas przysługuje Ci 8 tygodni urlopu po porodzie, który jednak nie może być krótszy niż 7 dni od dnia zgonu dziecka). Urlop ten liczony jest od dnia porodu. Nawet gdybyś chciała wcześniej wrócić do pracy, nie możesz zrzec się urlopu w całości ani w części zabraniają Ci tego przepisy prawa pracy. Również Twój pracodawca nie może zdecydować za Ciebie o rezygnacji z urlopu w przypadku urodzenia martwego dziecka. Jeśli wykorzystałaś część urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, to po urodzeniu martwego dziecka i tak masz do wykorzystania 8 tygodni urlopu. W tej sytuacji nie ma żadnego przepisu, który pozwalałby na zaliczenie urlopu wykorzystanego przed porodem do 8 tygodni urlopu w przypadku urodzenia martwego dziecka i udzielenia tym samym urlopu w mniejszym wymiarze. Przykład 5 Pani Bożena 6 marca urodziła synka. Przed porodem wykorzystała 3 tygodnie urlopu macierzyńskiego. Dziecko pani Bożeny zmarło 8 marca. Pani Bożena ma więc prawo do urlopu macierzyńskiego przez 8 tygodni po porodzie, czyli od 6 marca. Na urlopie macierzyńskim nie można pracować Zasada jest prosta: jeśli jesteś na urlopie macierzyńskim nie możesz pracować. Praca w tym czasie byłaby niezgodna z celem urlopu, jakim niewątpliwie jest Twój powrót do pełnej sprawności po porodzie. Dlatego też uznaje się, że w trakcie podstawowej części urlopu macierzyńskiego praca jest niedozwolona. Dopiero po tym, jak wykorzystasz co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą jego część możesz przenieść na tatę dziecka i dopiero wtedy wrócić do pracy. Aby skorzystać z części urlopu macierzyńskiego, z której zrezygnowałaś: ojciec dziecka składa swojemu pracodawcy wniosek o udzielenie takiej części urlopu macierzyńskiego, a WAŻNE 8 Strefa pracownika

10 Zostałam mamą. Poradnik dla rodziców: urlop macierzyński... Ty składasz swojemu pracodawcy pisemny wniosek dotyczący rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego. Wniosek należy złożyć najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku musisz dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika ojca wychowującego dziecko potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika. Musi on przypadać bezpośrednio po terminie Twojej rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego. Przykład 6 Pani Marta rezygnuje z urlopu macierzyńskiego i 5 maja 2014 r. wraca do pracy. Ojciec dziecka może rozpocząć część urlopu, z którego zrezygnowała pani Marta od 5 maja 2014 r. Przykład 7 Pani Iwona po porodzie wykorzystała 10 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po tym czasie zgłosiła pracodawcy chęć powrotu do pracy. Co prawda pracodawca chciałby przyjąć panią Iwonę do pracy po 10 tygodniach, ponieważ jest bardzo dobrym pracownikiem, jednak w związku z obowiązującymi przepisami odmówił. Przykład 8 Pani Marzena urodziła dziecko 1 kwietnia. Zgłosiła pracodawcy, że po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego chce wrócić do pracy. Oświadczyła przy tym, że ojciec dziecka nie zamierza skorzystać z urlopu macierzyńskiego. W tej sytuacji pracodawca nie powinien wyrażać zgody na rezygnację przez panią Marzenę z urlopu macierzyńskiego. Pamiętaj, że jeśli nie ma pracownika ojca wychowującego dziecko, który mógłby przejąć urlop macierzyński, albo pracownik ojciec nie chce przejąć pozostałej części urlopu, nie możesz z niego zrezygnować. Podobnie dzieje się: jeżeli ojciec dziecka nie pracuje lub nie wychowuje dziecka (np. jest pozbawiony praw rodzicielskich) lub mimo wychowywania nie jest ojcem dziecka (biologicznym lub adopcyjnym). Także w tych przypadkach mama musi wykorzystać urlop w całości. Wiedza i Praktyka 9

11 DODATKOWY URLOP MACIERZYŃSKI Oprócz podstawowego (zwykłego) urlopu macierzyńskiego zarówno Ty, jak i ojciec dziecka możecie skorzystać z tzw. dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Możecie, a nie musicie, gdyż dodatkowy urlop macierzyński jest urlopem nieobowiązkowym. Do Ciebie także należy wybór, z jakiego konkretnie wymiaru urlopu skorzystasz. Od 17 czerwca 2013 r. urlop ten przysługuje w wymiarze do: 6 tygodni w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 8 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Dodatkowy urlop macierzyński możesz wykorzystać jednorazowo lub maksymalnie w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności. Termin na złożenie wniosku o dodatkowy urlop macierzyński jest ściśle określony Dodatkowego urlopu udzieli Ci pracodawca, jeżeli złożysz w tej sprawie wniosek: nie później niż 14 dni po porodzie wówczas bezpośrednio po porodzie podejmujesz decyzję o wykorzystaniu w pełnym wymiarze dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego i składasz pracodawcy jeden wniosek, albo w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu przez siebie lub pracownika ojca. W tym drugim przypadku wniosek o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego musi określać termin zakończenia podstawowego urlopu 10 Strefa pracownika