MATERIAŁY SZKOLENIOWE

Transkrypt

1 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych MATERIAŁY SZKOLENIOWE Paweł Łobacz Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych Streszczenie Asumptem do rozwaŝań, zaprezentowanych w artykule, jest przewijające się w niektórych publikacjach naukowych stanowisko dopuszczające w istocie faworyzowanie przez przesłuchującego tej z osób konfrontowanych, co do której sądzi on, Ŝe mówi prawdę. Uznając istotność przedmiotowej problematyki, zdaniem Autora naleŝało przyjrzeć się bliŝej poglądom obecnym w części literatury, a następnie dokonać ich zestawienia z opiniami praktyków zebranymi w drodze badań ankietowych. I. Przegląd literatury W piśmiennictwie naukowym moŝna wyodrębnić kilka sytuacji, w których faworyzowanie jednego z konfrontowanych ma róŝne natęŝenie. Występuje np. stanowisko dopuszczające uprzedzenie o planowanej konfrontacji jednego z uczestników, przy załoŝeniu, Ŝe dla drugiego czynność ta powinna stanowić zaskoczenie. Stosunkowo częsty jest równieŝ postulat przygotowania do konfrontacji tej osoby, o której sądzi się, Ŝe mówi prawdę, poprzez np. wcześniejsze wprowadzenie jej do pomieszczenia, gdzie odbywać się ma czynność i pokazanie, gdzie będzie siedzieć (stać). Takie zachowanie ma zapewnić lepszy efekt psychologiczny poprzez utwierdzenie tej osoby K. O t ł o w s k i, Kryminalistyczne zagadnienia konfrontacji, Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne, t., Warszawa 97, s. 6 66; W. M a j e w s k i, Konfrontacja. Zagadnienia wybrane, Problemy Kryminalistyki 98, nr 6, s. 49. i Prawo 4,

2 P. Łobacz w przekonaniu o jej dotychczasowym słusznym stanowisku. Pojawia się równieŝ wymóg, aby konfrontację poprzedzało przesłuchanie selektywne, które umoŝliwia sprecyzowanie punktów spornych i podjęcie próby ich wyjaśnienia bez przeprowadzania konfrontacji. Jednym z zamierzonych rezultatów owego przesłuchania selektywnego winno być równieŝ swoiste wzmocnienie osoby w ocenie prowadzącego postępowanie prawdomównej. Przedstawione poglądy prezentowane są w literaturze stosunkowo często i ich prawna dopuszczalność budzi najmniej wątpliwości. Dalej idą ci autorzy, którzy zakładają bardziej aktywny udział przesłuchującego w faworyzowaniu jednej z osób konfrontowanych. Mianowicie, w ramach przygotowania do konfrontacji przesłuchujący powinien przyjąć, Ŝe w jego ocenie prawdomówna osoba potwierdzi swoją relację w obecności drugiego konfrontowanego. Brak takiego przekonania w zasadzie stanowi przeciwwskazanie do przeprowadzenia konfrontacji. Z tego względu w części publikacji postuluje się, aby odpowiednio przygotować taką osobę do przesłuchania konfrontacyjnego i udzielić jej wsparcia psychicznego, np. poprzez utwierdzenie w przekonaniu, Ŝe inni świadkowie zeznają podobnie jak ona 4 (co de facto wiąŝe się przecieŝ z ujawnieniem przynajmniej części materiału dowodowego). Jeszcze dalej idą ci przedstawiciele doktryny, którzy wprost nakazują, aby przed przeprowadzeniem konfrontacji przesłuchujący dał wyraźnie do zrozumienia, czy wręcz powiedział mówiącemu prawdę, Ŝe wierzy właśnie jego relacji. Postuluje się odwołanie do sumienia tej osoby, jej ambicji, a nawet racjonalnego egoizmu, by w ten sposób przekonać ją o słuszności zajmowanego stanowiska oraz Ŝe oczekuje się od niej dokładnego powtórzenia w czasie konfrontacji swoich wcześniejszych wypowiedzi 6. Następnym punktem na skali zwiększania natęŝenia zachowań faworyzujących jednego z uczestników są postulaty, aby w toku konfrontacji przesłuchujący całym swoim zachowaniem dawał wyraz temu, Ŝe wie, kto mówi W. M a j e w s k i, ibidem, s. 69; I. W o j c i e c h o w s k a, Postępowanie przygotowawcze. Wybrane zagadnienia, orzecznictwo, przykłady, Piła 999, s. 9; A. W r ó b l e w s k a, Wybrane metody weryfikacji zeznań i wyjaśnień, Piła 8, s. 9; W. M a j c h r o w i c z, R. H a m - p e l s k i, Szczególne formy przesłuchania. Część I: Konfrontacja, Kwartalnik Prawno- Kryminalistyczny, nr, s. 44; A. P e c z e n i u k, Konfrontacja, Szczytno 98, s. ; P. Z y g a r s k i, Konfrontacja w aspekcie kryminalistycznym i procesowym, Problemy Współczesnej Kryminalistyki, Warszawa 996, s. ; W. M a j c h r o w i c z, Szczególne formy przesłuchania. Część II: Konfrontacja, Słupsk 996, s.. K. O t ł o w s k i, Kryminalistyczne, op. cit., s. 6; W. M a j e w s k i, ibidem, s. 49; M. K o r - n a k, Konfrontacja jako szczególna form przesłuchania, (w:) Nowa kodyfikacja prawa karnego, pod red. L. B o g u n i, Wrocław 4, s W. M a j c h r o w i c z, Szczególne, op. cit., s.. J. W o j t a s i k, Konfrontacja jako metoda przesłuchania, i Prawo, nr, s A. P e c z e n i u k, Konfrontacja, op. cit., s. ; K. O t ł o w s k i, ibidem. 6 i Prawo 4,

3 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych prawdę 7. Takie zachowanie przesłuchującego ma dodać otuchy mówiącemu prawdę i zdeprymować kłamiącego. Jednocześnie uwaŝa się, Ŝe taka demonstracja ze strony prowadzącego nie uchybia zasadzie obiektywnego prowadzenia procesu, jest natomiast wyraźnym sygnałem preferowania prawdy jako istotnego celu postępowania karnego 8. II. Opinie praktyków W ramach przygotowywanej rozprawy doktorskiej autor niniejszego artykułu badaniami ankietowymi objął łącznie 9 praktyków. Ankieta zawierała pytania odnoszące się do róŝnorakich aspektów związanych z funkcjonowaniem konfrontacji w postępowaniu karnym. Rozesłane ankiety wypełniło funkcjonariuszy Policji (z terenu całego kraju o staŝu pracy dłuŝszym niŝ lata w pionie dochodzeniowo-śledczym); 6 funkcjonariuszy CBA (prowadzących postępowania karne ze wszystkich delegatur z terenu całego kraju); funkcjonariuszy ABW (prowadzących postępowania karne ze wszystkich delegatur z terenu całego kraju); 7 prokuratorów (z Prokuratury Okręgowej w Zielonej Górze i podległych prokuratur rejonowych łącznie ankiet, z Prokuratury Okręgowej w ŁomŜy i podległych prokuratur rejonowych łącznie ankiety, z Prokuratury Okręgowej w Kielcach i podległych prokuratur rejonowych łącznie 88 ankiet); 66 sędziów (z Sądu Okręgowego w ŁomŜy i podległych sądów rejonowych ankiety, z Sądu Okręgowego we Wrocławiu i podległych sądów rejonowych ankiet, z Sądu Okręgowego w Zielonej Górze i podległych sądów rejonowych łącznie 4 ankiet, z Sądu Okręgowego w Warszawie i podległych sądów rejonowych łącznie 6 ankiet, z Sądu Okręgowego w Kielcach i podległych sądów rejonowych łącznie 8 ankiet, z Sądu Okręgowego w Lublinie i podległych sądów rejonowych łącznie ankiet). Badania ankietowe przeprowadzono w okresie od stycznia do września 9 r. Uznając praktyczną istotność zaprezentowanych powyŝej problemów, postanowiono zbadać opinie respondentów na ten temat. W tym celu zadano ankietowanym kilka pytań, które miały umoŝliwić ocenę stopnia ich aprobaty dla róŝnych zachowań faworyzujących jednego z konfrontowanych (zalecanych przez część literatury). 7 J. W o j t a s i k, ibidem, s. 46; K. O t ł o w s k i, ibidem, s. 7; A. W r ó b l e w s k a, Wybrane metody, op. cit., s J. W o j t a s i k, ibidem. i Prawo 4, 7

4 P. Łobacz Tabela. Odpowiedź na pytanie w ankiecie nr a: Czy Pani/Pana zdaniem, moŝna przed konfrontacją (biorąc pod uwagę naczelne zasady postępowania karnego, zasady etyki, ale takŝe»dobro postępowania«itp.) uprzedzić konfrontowanych o planowanej czynności, wyjaśnić jej cel i sposób przeprowadzenia? Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Policji CBA ABW Razem Tak w toku całego postępowania karnego Tak, ale tylko w toku postępowania przygotowawczego 46 (69,7%) (,%) (6,9%) 7 (9,88%) 6 (6,%) 7 (,%) (8,%) 8 (,%) 8 (,9%) 9 (6,6%) (6,7%) 6 (,%) Nie 8 (7,7%) 4 (9,77%) (7,%) (,89%) 4 (,4%) 6 (,4%) Inne (,%) (6,4%) (,%) (,6%) (,4%) 9 (,48%) Brak odpowiedzi (,%) (,%) (,%) (,%) (,8%) (,8%) Ogółem Jako inne ankietowani podali: moŝna, ale nie widzę celu takich czynności ( odpowiedź), zaleŝy od okoliczności sprawy ( odpowiedzi), nie ma to znaczenia ( odpowiedź), tak, ale bezpośrednio przed czynnością (9 odpowiedzi), pierwsza część pytania tak; druga część pytania tak, ale przed rozpoczęciem czynności ( odpowiedź), tak, naleŝy uprzedzić niekoniecznie omawiać sposób przeprowadzenia ( odpowiedź), 8 i Prawo 4,

5 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych uprzedzać świadków o planowanej czynności, oskarŝonych uprzedzać o planowanej czynności, celu i sposobie jej przeprowadzenia ( odpowiedź), w toku prowadzenia konfrontacji ( odpowiedź), nie przed wezwaniem ( odpowiedź). Tabela. Odpowiedź na pytanie w ankiecie nr b: Czy Pani/Pana zdaniem, moŝna przed konfrontacją (biorąc pod uwagę naczelne zasady postępowania karnego, zasady etyki, ale takŝe»dobro postępowania«itp.) uprzedzić o planowanej czynności, wyjaśnić jej cel i sposób przeprowadzenia, ale tylko jednemu z konfrontowanych (tzn. temu, co do którego wierzymy, Ŝe mówi prawdę)? Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Policji CBA ABW Razem Tak w toku całego postępowania karnego Tak, ale tylko w toku postępowania przygotowawczego (,%) (,%) 7 (9,88%) 4 (,%) 7 (8,%) 9 (4,%) (,78%) (,78%) (,4%) (9,9%) 9 (7,7%) 9 (,9%) Nie 6 (9,94%) 6 (79,7%) 6 (8,%) 4 (94,44%) 46 (8,64%) 44 (8,8%) Inne (4,%) (,8%) (,%) (,%) (,8%) 9 (,9%) Brak odpowiedzi (,%) (,9%) 7 (,%) (,%) (,%) (,7%) Ogółem Jako inne ankietowani podali: zaleŝy od okoliczności sprawy; zaleŝy od charakteru postępowania (8 odpowiedzi), jednemu nie ( odpowiedź), nie moŝna z góry zakładać, kto mówi prawdę ( odpowiedź), i Prawo 4, 9

6 P. Łobacz nie ma to znaczenia ( odpowiedź), wszystkich uczestników czynności (4 odpowiedź), tuŝ przed samą czynnością ( odpowiedź), jeŝeli jest mocny psychicznie ( odpowiedź). Tabela. Odpowiedź na pytanie w ankiecie nr c: Czy Pani/Pana zdaniem, moŝna przed konfrontacją (biorąc pod uwagę naczelne zasady postępowania karnego, zasady etyki, ale takŝe»dobro postępowania«itp.) powiedzieć (bądź dać do zrozumienia) jednemu z konfrontowanych o tym, Ŝe wierzymy, iŝ to właśnie on mówi prawdę, a druga osoba kłamie? Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Policji CBA ABW Razem Tak w toku całego postępowania karnego Tak, ale tylko w toku postępowania przygotowawczego (,%) (,%) (,74%) (,6%) 8 (4,%) (,%) (,78%) (,%) (,%) 8 (4,%) (,7%) (,97%) Nie 66 (%) 6 (9,%) 7 (8,%) (97,%) 4 (8,8%) 476 (89,98%) Inne (,%) 4 (,%) 4 (,%) (,%) (,64%) (,89%) Brak odpowiedzi (,%) (,74%) 7 (,%) (,%) (,%) (,89%) Ogółem Jako inne ankietowani podali: zaleŝy od okoliczności sprawy; zaleŝy od charakteru postępowania ( odpowiedzi), jednemu nie ( odpowiedź), jeŝeli juŝ w ogóle informuję konfrontowanego o tym, Ŝe daję mu wiarę, to robię to po zakończonej czynności ( odpowiedź), i Prawo 4,

7 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych z reguły takiemu konfrontowanemu głosu udziela się jako pierwszemu ( odpowiedź), tak ( odpowiedź). Tabela 4. Odpowiedź na pytanie w ankiecie nr d: Czy Pani/Pana zdaniem, moŝna (biorąc pod uwagę naczelne zasady postępowania karnego, zasady etyki, ale takŝe»dobro postępowania«itp.) w toku konfrontacji powiedzieć (bądź dać do zrozumienia) jednemu z konfrontowanych o tym, Ŝe wierzymy, iŝ to właśnie on mówi prawdę, a druga osoba kłamie? Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Policji CBA ABW Razem Tak w toku całego postępowania karnego Tak, ale tylko w toku postępowania przygotowawczego (,%) (,%) (,74%) (,8%) (,%) 7 (,%) (,%) (,%) (,%) 4 (7,7%) 9 (,7%) (,7%) Nie 64 (96,97%) 64 (9,%) 7 (87,%) (97,%) (9,9%) 488 (9,%) Inne (,%) (,8%) (,%) (,%) (,%) (,9%) Brak odpowiedzi (,%) (,74%) (,%) (,78%) (,8%) (,84%) Ogółem Jako inne ankietowani podali: zaleŝy od okoliczności sprawy; zaleŝy od charakteru postępowania ( odpowiedzi), co to za pytanie? ( odpowiedź). i Prawo 4,

8 P. Łobacz Tabela. Odpowiedź na pytanie w ankiecie nr e: Czy Pani/Pana zdaniem, moŝna przed konfrontacją (biorąc pod uwagę naczelne zasady postępowania karnego, zasady etyki, ale takŝe»dobro postępowania«itp.) osobę, której wierzymy, Ŝe mówi prawdę, pierwszą wprowadzić do pomieszczenia, gdzie ma odbywać się ta czynność, pokazać jej to pomieszczenie, pozwolić, aby wybrała sobie miejsce, gdzie będzie stać (siedzieć)? Odpowiedź Sędziowie Prokuratorzy Policji CBA ABW Razem Tak w toku całego postępowania karnego (,%) (8,7%) (,%) (,89%) (,64%) 49 (9,6%) Tak, ale tylko w toku postępowania przygotowawczego (,%) (,9%) (7,%) 6 (6,67%) (8,8%) 7 (6,99%) Nie 6 (9,94%) 4 (8,6%) 4 (7,%) (69,44%) 4 (74,%) 4 (77,88%) Inne (,%) 7 (4,7%) (,%) (,%) (,8%) 9 (,9%) Brak odpowiedzi (,%) (,74%) 8 (4,%) (,%) (,8%) (,7%) Ogółem Jako inne ankietowani podali: zaleŝy od okoliczności sprawy; zaleŝy od charakteru postępowania ( odpowiedzi), pytanie uzasadnione w postępowaniu jurysdykcyjnym ( odpowiedź). i Prawo 4,

9 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych tak, w wypadku pokrzywdzonego ( odpowiedź), jest to bez znaczenia ( odpowiedź), co to za pytanie? ( odpowiedź), jest to bez większego znaczenia dla jakości czynności ( odpowiedź), to bez znaczenia, prowadzący decyduje, gdzie kto będzie siedział, biorąc pod uwagę względy bezpieczeństwa ( odpowiedź), tak, ale w przypadku, kiedy inne dowody świadczą niezbicie, Ŝe osoba taka mówi prawdę, aby wzmocnić ją psychicznie, zwłaszcza gdy konfrontacja ma być przeprowadzana między pokrzywdzonym a sprawcami przestępstwa ( odpowiedź), to zaleŝy od taktyki, kogo do pokoju wprowadzimy pierwszego ( odpowiedź). Jak więc widać, ankietowani generalnie odrzucili moŝliwość jakiegokolwiek faworyzowania jednego z konfrontowanych. Dodatkowo moŝna zauwa- Ŝyć pewną zaleŝność sprowadzającą się do tego, Ŝe im dalej idąca ingerencja przesłuchującego, tym większa dezaprobata praktyków. III. Podsumowanie Trzeba przyznać, Ŝe wątpliwości związanych z dopuszczeniem do faworyzowania jednego z konfrontowanych jest wiele. Na początek warto przytoczyć następującą wypowiedź P. Horoszowskiego 9 : Przede wszystkim nale- Ŝy stwierdzić, Ŝe ten, kto ma do czynienia z przesłuchaniem, oceną treści wypowiedzi człowieka, tłumaczeniem sobie jego zachowania (wszelkich czynów i ruchów, gestykulacji i mimiki, tudzieŝ sposobu mówienia), powinien mieć solidne przygotowanie w zakresie psychologii. Nawet i najlepiej wyszkolonemu psychologowi trudno jest jednoznacznie zinterpretować tak bardzo róŝne objawy Ŝycia uczuciowego i intelektualnego, a cóŝ dopiero, gdy w grę wchodzi wglądnięcie w najtajniejsze zakamarki duszy ludzkiej, w których utajone są czynniki rodzące postanowienie popełnienia jakiegokolwiek czynu a więc i przestępczego. Nauki tej nikt nie posiada z daru niebios chociaŝby sam był przekonany i innym wmawiał, Ŝe ma fenomenalną intuicję psychologiczną mimo Ŝe się psychologii nie uczył i uczyć nie chce. Nie moŝemy nikomu zabronić takiego zdania o sobie ( ). Reasumując, oczywista jest potrzeba zachowania ostroŝności przy ocenie wiarygodności osobowych źródeł dowodowych. Nigdy nie moŝna być do końca pewnym, czy przekonanie o prawdomówności jest zasadne (a przecieŝ konfrontacja ma miejsce w toku postępowania, tzn. przed jego prawomocnym zakończeniem). Zakładając przez moment, Ŝe przesłuchujący jed- 9 P. H o r o s z o w s k i, Od zbrodni do kary, Warszawa 966, s. 89. i Prawo 4,

10 P. Łobacz nak się pomylił, to postępując w opisany na wstępie sposób, moŝe wspierać osobą kłamiącą. Co ciekawe, pogląd o zasadniczej niedopuszczalności faworyzowania poszczególnych osób konfrontowanych moŝna odnaleźć w nauce rosyjskiej. Zgodnie z tym krytycznym stanowiskiem, w szczególności przesłuchania selektywne nie mogą zamieniać się w próbę generalną przed konfrontacją, gdyŝ niedopuszczalne jest specjalne przygotowywanie uczestników do zbliŝającej się czynności. TakŜe w przewaŝającej części polskiej literatury zajmującej się problematyką konfrontacji i organizacją jej przebiegu, w ogóle nie wspomina się o moŝliwości faworyzowania jednej z osób konfrontowanych. RównieŜ w literaturze procesu karnego, a zwłaszcza komentarzach do art. 7 k.p.k., brak jest jakichkolwiek rozwaŝań na ten temat. Zupełnie oczywiste, Ŝe organy procesowe są zobowiązane do obiektywizmu w toku całego postępowania karnego. Dotyczy to więc zarówno sądu, jak i organów prowadzących postępowanie przygotowawcze. Zgodnie z art. 4 k.p.k., sędzia ulega wyłączeniu, jeŝeli istnieje tego rodzaju okoliczność, która mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Ta sama zasada wyłączenia dotyczy równieŝ prokuratora, jak i kaŝdego innego prowadzącego postępowanie przygotowawcze (art. 47 k.p.k.). W literaturze 4 i orzecznictwie sądowym przyjmuje się, Ŝe okolicznością tego rodzaju będzie m.in. uzewnętrznienie przez sędziego swojego poglądu na sprawę przed wydaniem orzeczenia i to zarówno na sali sądowej, jak i poza nią (a więc będzie się tu mieściło w szczególności powiedzenie czy danie do zrozumienia jednej z osób konfrontowanych, Ŝe się jej wierzy). Takie postępowanie wydaje się naruszać takŝe zasadę rzetelnego procesu, skoro zgodnie z jedną z jej dyrektyw organ proce- I. F. P a n t a l e j e w, N. A. S e l i m a n o w (red.), Kriminalistika, Moskwa 988, s T. H a n a u s e k, Zarys taktyki kryminalistycznej, Warszawa 994, s ; M. K u l i c k i (red.), V. K w i a t k o w s k a - D a r u l, L. S tę p k a, Kryminalistyka. Wybrane zagadnienia teorii i praktyki śledczo-sądowej, Toruń, s. 8; T. H a n a u s e k, Kryminalistyka. Zarys wykładu, wyd. V uaktualnione, Kraków, s. -7; Z. C z e c z o t, T. T o m a - s z e w s k i, Kryminalistyka ogólna, Toruń 996, s. 9 4; B. H o ł y s t, Kryminalistyka, wyd. VIII zmienione i rozszerzone, Warszawa 996, s W. G r z e s z c z y k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa, s. 4 4; P. H o f m ański (red.), E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do artykułów 96, t., wyd. III, Warszawa 7, s ; T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o świadku koronnym, wyd. III rozszerzone i uzupełnione, Kraków, s ; J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c - k i, M. P ł a c h t a, Kodeks postępowania karnego, t. I: Komentarz do art. 44 k.p.k., Kraków, s P. H o f m ański (red.), E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks, op. cit., s Ibidem, s. 7. Wyrok ETPCz w sprawie Colak przeciwko Niemcom, 6 grudnia 988 r., sygn. 9999/8; wyrok SN z dnia maja 98 r., sygn. V KRN /8, OSNPG 98, nr, poz. 9; wyrok SA w Krakowie z dnia listopada 998 r., sygn. II AKa 99/98, KZS 998, nr, poz i Prawo 4,

11 Niedopuszczalność faworyzowania jednej z osób konfrontowanych sowy powinien prowadzić postępowanie, traktując jego uczestników lojalnie (w szczególności nie stosować podstępnych zabiegów i nie wykorzystywać przymusowego połoŝenia uczestnika postępowania celem wydobycia od niego poŝądanych oświadczeń procesowych, bezwzględnie dotrzymywać poczynionych obietnic i nie wprowadzać w błąd co do zamierzonych czynności) 6. Przyjąć moŝna, Ŝe z naczelnymi zasadami postępowania karnego nie koliduje zapytanie, w szczególności pokrzywdzonego, o jego stanowisko co do przyszłej konfrontacji ze sprawcą przestępstwa, a takŝe wzięcie pod uwagę jego zdania w tym przedmiocie. Prokurator (jak i kaŝdy inny prowadzący postępowanie przygotowawcze) nie moŝe potęgować przykrych doznać pokrzywdzonego wywołanych przestępstwem, a z uwagi na jego wyjątkową sytuację wskazane jest nawet okazywanie pokrzywdzonemu współczucia 7. Natomiast, co do zasady, organ procesowy nie ma obowiązku informowania o swoich planach i dlatego nie musi uprzedzać o zamierzonej czynności wszystkich osób, które mają być konfrontowane. W toku postępowania przygotowawczego za dopuszczalne moŝna jeszcze uznać wprowadzenie prawdomównej (w ocenie prowadzącego) osoby jako pierwszej do pomieszczenia, gdzie ma być przeprowadzona konfrontacja. Na etapie postępowania jurysdykcyjnego sąd zawsze zarządza konfrontację jako kolejne przesłuchanie danej osoby. Konkludując, problem ten nie wystąpi na tym stadium procesu, gdyŝ osoba konfrontowana juŝ wcześniej miała okazję być na sali rozpraw i z konieczności zna realia procesu i zasady przesłuchania przed sądem. Prezentowane na wstępie poglądy bez Ŝadnej wątpliwości zmierzają do zwiększenia dowodowej skuteczności konfrontacji. Wydaje się jednak, Ŝe efektywnym środkiem do uczynienia z konfrontacji skutecznego narzędzia dotarcia do prawdy i zminimalizowania związanego z nią ryzyka powinno być wszechstronne i odpowiednie przygotowanie przesłuchującego. Wyjątkowo przydatna jest równieŝ znajomość zasad taktyki przesłuchania, ze szczególnym uwzględnieniem reguł rządzących przeprowadzaniem konfrontacji. To właśnie w takim przemyślanym i starannym przygotowaniu naleŝy szukać podstaw sukcesu przyszłego stawienia do oczu. Natomiast wszelkie próby, szczególnie werbalnego, wzmacniania jednego przesłuchiwanych muszą zostać uznane za prawnie wątpliwe i niedopuszczalne. Podobnie powinno się oceniać sytuację, gdy przesłuchujący w toku czynności pokazuje, komu wierzy, a komu nie. 6 S. W a l t oś, Proces karny. Zarys systemu, wyd. dziewiąte poprawione i uzupełnione, Warszawa 8, s R. T o k a r c z y k, Etyka prawnicza, Warszawa, s. 44. i Prawo 4,

12 P. Łobacz Inadmissibility of bias in favour of one person in confrontation Abstract Rise to the discussion offered in this paper was given by the stand taken in some scientific publications actually allowing an interrogator to favour one person in confrontation, whom the interrogator deems honest. Acknowledging the significance of the issue, the author hereof finds that views present in some reference books should be examined and subsequently compared with practitioners opinions, these gathered in a relevant questionnairebased survey. 6 i Prawo 4,