Warszawa, kwietnia 2012

Transkrypt

1 Warszawa, kwietnia 2012

2 Skutki kryzysu dla rynku pracy Ryszard Petru Przewodniczący Towarzystwa Ekonomistów Polskich Partner,

3 Agenda 1. Jak kryzys wpłynął na sytuację na rynku pracy 2. Wpływ na globalne perspektywy gospodarcze 3. Oraz na sytuację w Polsce April 24,

4 Jak kryzys wpłynął na sytuację na rynku pracy April 24,

5 Spowolnienie gospodarcze w Europie jest coraz bardziej widoczne Wzrost PKB (procent; annualizowane kwartalnie) Świat Kraje rozwinięte Kraje rozwijające się Source: IMF staff estimates 5

6 spada średnia dynamika produkcji przemysłowej Produkcja przemysłowa 20 (roczna procentowa zmiana trzymiesięcznej średniej kroczącej) 10 0 sty-00 sty-01 sty-02 sty-03 sty-04 sty-05 sty-06 sty-07 sty-08 sty-09 sty-10 sty-11 sty Kraje rozwinięte Kraje rozwijające się Źródło: IMF 6

7 i popyt wewnętrzny Realna prywatna konsumpcja (anualizowana kwartalna procentowa zmiana) Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q3 Advanced Economies Emerging Economies Źródło: IMF 7

8 Nadchodzi spowolnienie a niektóre kraje jeszcze nie wyszły z dołka w zatrudnieniu po kryzysie 2008 Zmiana zatrudnienia od 2008 roku w wybranych krajach UE 105,0 100,0 95,0 90,0 85,0 80,0 Strefa Euro Niemcy Hiszpania Polska Irlandia Grecja Dania Źródło: Eurostat 8

9 Kryzys szczególnie uderzył w osoby młode 24,0 Stopa bezrobocia osób w wieku poniżej 25 roku życia dla UE w latach ,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 Mężczyźni Kobiety Łącznie Źródło: Eurostat 9

10 Bardziej w mężczyzn niż w kobiety Współczynnik zatrudnienia w latach dla kobiet i mężczyzn w wieku ,0 73,0 71,0 69,0 67,0 65,0 63,0 61,0 59,0 57,0 55,0 Mężczyźni Kobiety 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 Źródło: Eurostat 10

11 i imigrantów Stopa bezrobocia w UE w zależności od narodowości (% siły roboczej) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 2005Q1 2006Q1 2007Q1 2008Q1 2009Q1 2010Q1 2011Q1 Obywatel danego kraju Imigrant spoza UE27 Imigrant z kraju UE27 Źródło: Eurostat 11

12 Najbardziej spadło zatrudnienie pracowników czasowych, ale oni też najszybciej wychodzą z kryzysu Wzrost zatrudnienia osób w wieku w UE27 w zależności od rodzaju zatrudnienia Pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony Samozatrudnieni Pracownicy czasowi Źródło: Eurostat 12

13 Wynika to z wysokich obciążeń pracy i elastyczności kontraktów Klin podatkowy POLSKA OECD POLSKA OECD Osoba samotna, zarabiająca 2/3 średniej pensji, bez dzieci Małżeństwo, zarabiające średnią płacę, z dwójką dzieci Źródło: OECD 13

14 także w Polsce Labour cost index, 2000=100* Polska Grecja Niemcy Bułgaria Węgry *dane dla przemysłu i usług Źródło: Eurostat April 24,

15 oraz z niekorzystnego systemu negocjacji zbiorowych, jak w Hiszpanii Współczynnik uzwiązkowienia i stopnia pokrycia systemem negocjacji płacowych SPAIN OECD SPAIN OECD wpółczynnik uzwiązkowienia Stopień pokrycia systemem negocjacji płacowych Źródło: OECD 15

16 W wielu krajach wzrosło bezrobocie długotrwałe 80,0 70,0 60,0 50,0 Udział długookresowego bezrobocia (powyżej 12 miesięcy) w całości bezrobotnych 2007 Q Q3 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Źródło: OECD 16

17 Ale pozytywny jest wzrost zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym 80,0 Współczynnik zatrudnienia w UE według wieku w latach ,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20, Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 Źródło: Eurostat zwłaszcza w obliczu podnoszenia wieku emerytalnego 17

18 Jest to nieuniknione ze względu na demografię Struktura wiekowa ludności 85-więcej Mężczyźni Kobiety Mężczyźni 2060 Kobiety 2010 Mężczyźni 2010 Kobiety Źródło: Eurostat 18

19 Żyjemy coraz dłużej Dodatkowe lata przewidywanej długości trwania życia po 65 roku życia, 30 Średnia OECD mężczyźni Kobiety i coraz dłużej jesteśmy emerytami Źródło: OECD April 24,

20 Współczynnik obciążenia demograficznego szybko rośnie Współczynnik obciążenia demograficznego Łotwa Rumunia Polska Słowacja Bułgaria Węgry Słowenia Litwa Estonia Czechy Źródło: Eurostat April 24,

21 Zachęty do dłuższej pracy nie są wystarczające Emerytalne zachęty do pracy Zmiana w kapitale emerytalnym z tytułu dłuższej o rok pracy między 60 a 65 rokiem życia, % rocznych zarobków Luksemburg Grecja Stany Zjednoczone OECD Kanada Australia Włochy Słowenia Belgia Portugalia Turcja Holandia Czechy Polska Niemcy Finlandia Węgry Francja Hiszpania Japonia Szwecja Irlandia Wielka Brytania Nowa Zelandia -100,0-80,0-60,0-40,0-20,0 0,0 20,0 40,0 Źródło: OECD April 24,

22 Problemem są też przywileje emerytalne, obecnie eliminowane Średni efektywny wiek emerytalny dla mężczyzn Średni efektywny wiek emerytalny dla kobiet 75,0 75,0 70,0 70,0 65,0 65,0 60,0 60,0 55,0 55,0 50, Polska Węgry Estonia Bułgaria 50, Polska Węgry Estonia Bułgaria Źródło: OECD April 24,

23 Jedynym rozwiązaniem jest podniesienie wieku emerytalnego 65,0 Trendy w wysokości wieku emerytalnego, Średnia dla krajów OECD, w latach 64,0 63,0 62,0 Dziś 61,0 60,0 59, mężczyźni kobiety Źródło: OECD April 24,

24 Europa podnosi wiek emerytalny szybciej i szybciej osiągnie poziom docelowy niż Polska 10 Tempo podnoszenia wieku emerytalnego, w miesiącach Słowacja ( ) Estonia ( ) Węgry ( ) Łotwa ( ) Dania ( ) Francja ( ) Polska ( ) * Estonia - dane tylko dla kobiet Źródło: EC April 24,

25 Redukcja składek do OFE też nie była pomocna Stopa zastąpienia w roku 2100 ponieważ obniżyła stopę zastąpienia Źródło: OECD April 24,

26 Sytuacja w Europie znacząco różni się od tej w innych częściach świata 12 Stopa bezrobocia w latach sty-06 lip-06 sty-07 lip-07 sty-08 lip-08 sty-09 lip-09 sty-10 lip-10 sty-11 lip-11 sty-12 Japonia Stany Zjednoczone Strefa Euro Źródło: OECD, Eurostat 26

27 Perspektywy globalne April 24,

28 W USA na szczęście coraz więcej pozytywnych sygnałów Wzrost zatrudnienia r/r i wzrost realnego PKB w USA lut 08 sie 08 lut 09 sie 09 lut 10 sie 10 lut 11 sie 11 lut Wzrost zatrudnienia r/r Wzrost realnego PKB Źródło: BEA, BLS 28

29 Niemcy Francja Strefa euro Hiszpania Włochy strefa euro natomiast wchodzi w recesję Prognoza wzrostu PKB (%) kwiecień styczeń wrzesień czerwiec Źródło: IMF 29

30 Chiny chciałyby zwalniać powoli Średni roczny wzrost PKB Chin 12 (procent) 10 8 Prognoza Źródło: Development Research Centre 30

31 Co widać na tych wykresach Rentowność 10-letnich obligacji niemieckich (%) Cena złota (USD/uncja) 4 3,5 3 2, , Źródło: Bloomberg, stooq.pl 31

32 W Polsce widoczny był odpływ, szczególnie pod koniec roku Zaangażowanie nierezydentów na rynku polskich papierów skarbowych (mld PLN) Zaangażowanie nierezydentów na polskim rynku akcji (mld PLN) Q1 06Q1 07Q1 08Q1 09Q1 10Q1 11Q1 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ogółem (LO) Udział (PO) Źródło: Ministerstwo Finansów, NBP 32

33 Obstawiałbym silnego dolara Kurs EUR/USD 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 Kurs EUR/CHF 1,70 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 Źródło: stooq.pl 33

34 i utrzymującą się wysoką zmienność na PLN Kurs EUR/PLN 5,00 4,80 4,60 4,40 4,20 4,00 3,80 3,60 3,40 3,20 3,00 Kurs CHF/PLN 4,20 4,00 3,80 3,60 3,40 3,20 3,00 2,80 2,60 2,40 2,20 2,00 1,80 Źródło: stooq.pl 34

35 giełdy czekają na kolejne pozytywne sygnały 160 Indeksy giełdowe (styczeń 2006 r. = 100) S&P 500 DAX 30 Nikkei 225 Źródło: Bloomberg, stooq.pl 35

36 Stąd duża zmienność Cena ropy WTI (USD/B) Cena miedzi* (USD/t) Cena aluminium* (USD/t) * Ceny kontraktów notowanych na LME. Źródło: EIA, LME. 36

37 Europa 37

38 GER ITL AUT HOL Str. euro POR BEL FRA SPA GRE IRE W Europie najzdrowsze są Niemcy Prognoza deficytu budżetowego w 2012 roku (% PKB) 117,5 198,3 73,8 89,2 99, ,4 64,9 73,3 120,5 Prognoza długu publicznego w 2012 r. 81, Źródło: Komisja Europejska. 38

39 Ale spowolnienie w euro obniży dynamikę niemieckiego eksportu Zamówienia eksportowe i eksport towarów Niemiec vs zamówienia eksportowe Polski (% r/r) Eksport towarów Niemiec i Polski (% r/r) Nowe zamówienia eksportowe w przemysle Niemiec Eksport towarów Niemiec Nowe zamówienia eksportowe w przemyśle Polski Eksport Niemiec Eksport Polski Źródło: Bloomberg, Eurostat, NBP 39

40 Włochy dostały czerwoną kartkę za ostatnie 10 lat, ale mają głównie problem z płynnością PKB per capita, średnia roczna zmiana proc ,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5 Grecja 93 Szwecja średnia OECD 111 na Niemcy Wielka Brytania USA Hiszpania Francja Portugalia Włochy Miejsce w światowym rankingu, spośród Source: IMF World Economic Outlook; The Economist 40

41 EBC cały czas zmniejsza zakres zaangażowania banków w PIIGS Zobowiązania krajów na koniec III kw r. (mld USD) Portugalia Grecja Niemcy Francja Wlk. Brytania 93 Hiszpania Włochy 102 Włochy są winne francuskim bankom ok. 20% francuskiego PKB Irlandia Źródło: BIS. 41

42 Ale sytuacja Grecji jest beznadziejna Sytuacja fiskalna krajów peryferyjnych Źródło: Komisja Europejska, Bloomberg 42

43 Surowce 43

44 Na ceny surowców w coraz większym zakresie wpływają czynniki inne niż fundamentalne Ceny surowców Fundusze zainwestowane w surowce 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 Energy Agriculture Metals & Minerals Źródło: World Bank 44

45 Wzrost konsumpcji ropy ma głównie miejsce w krajach rozwijających się Konsumpcja ropy Cena ropy vs zapasy ropy sty 00 sty 02 sty 04 sty 06 sty 08 sty 10 sty 12 Kraje nie należące do OECD Kraje OECD Cena ropy Zapasy ropy krajów OECD (prawa oś) Źródło: World Bank 45

46 W metalach przyjdzie jeszcze czas Indii Konsumpcja metali rafiniowanych Indie Chiny Reszta świata Źródło: World Bank 46

47 W cenach żywności jest szansa na chwilową stabilizację Ceny żywności Produkcja biopaliw 500,00 400,00 300,00 200,00 100,00 0, ,00 800,00 600,00 400,00 200,00 0,00 Kukurydza Pszenica Ryż Źródło: World Bank 47

48 W Polsce 48

49 I kw.'09 II kw.'09 III kw.'09 IV kw.'09 I kw.'10 II kw.'10 III kw.'10 IV kw.'10 I kw.'11 II kw.'11 III kw.'11 IV kw.'11 Ciężko będzie utrzymać dynamikę z zeszłego roku Wkłady do wzrostu PKB (pkt. proc.) Zysk netto przedsiębiorstw niefinansowych* (mld zł) Eksport netto Konsumpcja Inwestycje 14 Zapasy PKB ,4 1,0 1,6 3,2 3,0 3,5 4,4 4,7 4,5 4,3 4,2 4, Q1 Q2 Q3 Q4 * Przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 49 osób. Źródło: GUS. 49

50 choć struktura inwestycji jest zdrowsza Nakłady brutto na środki trwałe (r/r, %) dekompozycja Źródło: Raport o inflacji marzec

51 to inflacja będzie ograniczeniem dla konsumpcji prywatnej Dynamika cen konsumpcyjnych (CPI), cen produkcji sprzedanej w przemyśle oraz inflacji bazowej po wyłączeniu cen żywności i energii (r/r) 9,0 7,0 5,0 3,0 Przedział inflacyjny 1,0-1,0 sty 09 cze 09 lis 09 kwi 10 wrz 10 lut 11 lip 11 gru 11-3,0 CPI Inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii Ceny produkcji sprzedanej w przemyśle Cel inflacyjny Źródło: GUS., NBP 51

52 co widać też w najnowszej projekcji NBP Tempo wzrostu PKB (%, r/r) Projekcja marcowa na tle listopadowej: dynamika PKB (r/r, %) Źródło: NBP. 52

53 Podsumowanie Sytuacja na rynku pracy jest trudna zwłaszcza w Europie Kryzys na rynku pracy dotknął szczególnie młodych, mężczyzn i imigrantów Sytuację może poprawić liberalizacja kodeksów pracy i podniesienie wieku emerytalnego Gospodarka zwalnia, zwłaszcza strefa euro Wpłynie to na sytuację polskich przedsiębiorców, a więc również na rynek pracy Na szczęście nasi przedsiębiorcy nadal są optymistyczni co do przyszłości 53