Bazy Danych. Model Relacyjny. Krzysztof Regulski WIMiIP, KISiM, B5, pok. 408

Transkrypt

1 Bazy Danych Model Relacyjny Krzysztof Regulski WIMiIP, KISiM, B5, pok. 408

2 Relacyjny model danych Relacyjny model danych jest obecnie najbardziej popularnym modelem używanym w systemach baz danych. Podstawątego modelu stała siępraca opublikowana przez E.F. Coddaw 1970r. Zauważyłon, że zastosowanie struktur i procesów matematycznych w zarządzaniu danymi mogłoby rozwiązać wiele problemów trapiących ówczesne modele. W swej pracy A relationalmodel for largeshareddata banks Coddzaprezentowałzałożenia relacyjnego modelu baz danych, model ten oparłna teorii mnogości i rachunku predykatów pierwszego rzędu. KISIM, WIMiIP, AGH 2

3 Relacyjny model danych W roku 1990 Coddopublikowałartykuł Relacyjny model zarządzania bazami danych: wersja 2, rozszerzający poprzednie prace RMD oparty jest o algebręrelacji Podstawowe elementy modelu to» relacje» więzi KISIM, WIMiIP, AGH 3

4 Podstawowe pojęcia w bazach danych: encja relacja klasa tabela» zbiór podobnych obiektów opisanych w jednolity sposób krotka obiekt (instancja klasy) rekord wiersz» zestaw wartości atrybutów opisujących jeden obiekt identyfikowany przez wyróżnione atrybuty lub nazwę związek więź asocjacja» związek pomiędzy dwoma encjami (klasami) pokazujący jakie rekordy (obiekty) z jednej encji odpowiadająrekordom z drugiej i jaki jest charakter tej odpowiedniości atrybut kolumna pole» pojedyncza dana wchodząca w skład krotki np. nazwisko studenta, nr ewidencyjny pracownika, wielkość zapasu czy rodzaj filmu. KISIM, WIMiIP, AGH 4

5 Relacyjny model danych Podstawowąstrukturądanych jest relacjabędąca podzbiorem iloczynu kartezjańskiego dwóch wybranych zbiorów reprezentujących dopuszczalne wartości. Niech A 1 = [a,b,c], A 2 =[x,y] Wtedy A 1 A 2 = {(a,x), (a,y), (b,x), (b,y), (c,x), (c,y)} Przykłady relacji, które sąpodzbiorami iloczynu kartezjańskiego A 1 A 2 : X = {(a,x), (b,x), (c,x)} Y = {(a,x), (a,y), (b,y)} Analogicznie jak dla iloczynu kartezjańskiego elementy relacji są nazywane krotkami Relacja jest zbiorem krotek posiadających takąsamąstrukturę, lecz różne wartości. Każda krotka posiada co najmniej jeden atrybut. KISIM, WIMiIP, AGH 5

6 Relacyjny model danych Każda relacja posiada następujące własności» krotki są unikalne» atrybuty są unikalne» kolejność krotek nie ma znaczenia» kolejność atrybutów nie ma znaczenia» wartości atrybutów są atomowe Tworzenie modeli relacyjnych nazywane jest modelowaniem związków encji. KISIM, WIMiIP, AGH 6

7 Postulaty Codd a KISIM, WIMiIP, AGH 7

8 Postulaty Codd a(1) 1. Postulat informacyjny dane sąreprezentowane jedynie poprzez wartości atrybutów w wierszach tabel, 2. Postulat (gwarantowanego) dostępu każda wartośćw bazie danych jest dostępna poprzez podanie nazwy tabeli, atrybutu oraz wartości klucza podstawowego, 3. Postulat dotyczący wartości NULL dostępna jest specjalna wartośćnull dla reprezentacji wartości nieokreślonej jak i nieadekwatnej, inna od wszystkich i podlegająca przetwarzaniu, KISIM, WIMiIP, AGH 8

9 Postulaty Codd a(2) 4. Postulat dotyczący katalogu informacje o obiektach bazy danych tworzących schemat bazy danych sąna poziomie logicznym zgrupowane w tabele i dostępne w taki sam sposób jak każde inne dane. 5. Postulat języka danych system musi dostarczaćpełnego języka przetwarzania danych, który:» charakteryzuje sięliniowąskładnią,» może byćużywany zarówno w trybie interaktywnym, jak i w obrębie programów aplikacyjnych,» obsługuje operacje definiowania danych (łącznie z definiowaniem perspektyw), operacje manipulowania danymi (aktualizację, także wyszukiwanie), ograniczenia związane z bezpieczeństwem i integralnościąoraz operacje zarządzania transakcjami (rozpoczynanie, zapis zmian i ponowny przebieg) KISIM, WIMiIP, AGH 9

10 Postulaty Codd a(3) 6. Postulat modyfikowalności perspektyw system musi umożliwiaćmodyfikowanie perspektyw, o ile jest ono (modyfikowanie) semantycznie realizowane, 7. Postulat modyfikowalności danych system musi umożliwiać operacje modyfikacji danych, musi obsługiwaćoperatory INSERT, UPDATE oraz DELETE, 8. Postulat fizycznej niezależności danych zmiany fizycznej reprezentacji danych i organizacji dostępu nie wpływająna aplikacje, KISIM, WIMiIP, AGH 10

11 Postulaty Codd a(4) 9. Postulat logicznej niezależności danych zmiany wartości w tabelach nie wpływają na aplikacje, 10. Postulat niezależności więzów spójności (niezależność integralnościowa) więzy spójności sądefiniowane w bazie i nie zależą od aplikacji, 11. Postulat niezależności dystrybucyjnej działanie aplikacji nie zależy od modyfikacji i dystrybucji bazy, KISIM, WIMiIP, AGH 11

12 Postulaty Codd a(5) 11. Postulat bezpieczeństwa względem operacji niskiego poziomu operacje niskiego poziomu nie mogą naruszać modelu relacyjnego i więzów spójności. 12. Reguła nieprowadzenia"działalności wywrotowej":jeśli system jest wyposażony w interfejs niskiego poziomu (operacje na pojedynczych rekordach), nie może byćużyty do prowadzenia działalności wywrotowej (np. omijania zabezpieczeńrelacyjnych lub ograniczeńintegralnościowych) KISIM, WIMiIP, AGH 12

13 Postulaty Codd a(6) Coddokreśliłrównież9 cech strukturalnych, 3 cechy integralnościowe oraz 18 cech manipulacyjnych, które także są wymagane. Coddswąlistę12 regułrozszerzyłdo 333 w drugiej wersji modelu relacyjnego. KISIM, WIMiIP, AGH 13

14 Baza danych - relacja Rozważmy relację, której atrybutami sąnazwisko, imię, wiek. Relację tę można zapisać następująco: PRAC <nazwisko, imię, wiek>, gdzie PRAC jest nazwą danej relacji. A oto trzy krotki relacji PRAC: <Kowalski, Jan, 36> <Tomaszewski, Wojciech, 40> <Wiśniewski, Marek, 50>. KISIM, WIMiIP, AGH 14

15 Zbiór identyfikujący relacji R = 1 2 zbiór atrybutów { A,A } S R który jednoznacznie identyfikuje wszystkie krotki w relacji R w żadnej relacji o schemacie Rnie mogąistniećdwie krotki t 1 i t 2 takie, że t 1 [S]=t 2 [S],...,A n KISIM, WIMiIP, AGH 15

16 Klucz Minimalny zbiór identyfikujący Taki zbiór atrybutów relacji, których kombinacje wartości jednoznacznie identyfikująkażdąkrotkętej relacji a żaden podzbiórtego zbioru nie posiada tej własności W kluczu nie może zawieraćsięwartośćnull KISIM, WIMiIP, AGH 16

17 Klucz Klucz jest kluczem prostym, jeżeli powyżej opisany zbiór jest jednoelementowy -w przeciwnym razie mówimy o kluczu złożonym W ogólności, w relacji można wyróżnićwiele kluczy, które nazywamy kluczami potencjalnymi. Wybrany klucz spośród kluczy potencjalnych nazywamy kluczem głównym (Primary Key PK) KISIM, WIMiIP, AGH 17

18 Zależność funkcjonalna Atrybut Brelacji Rjest funkcjonalnie zależny od atrybutu A jeżeli dowolnej wartości a atrybutu A odpowiada nie więcej niż jedna wartość b atrybutu B A B KISIM, WIMiIP, AGH 18

19 Więzi Więź(relationship) to powiązanie pomiędzy parą tabel (relacji). Istnieje ona wtedy, gdy dwie tabele sąpołączone przez klucz podstawowy i klucz obcy. Każda więźjest opisywana przez typ więzi istniejący między dwoma tabelami, typ uczestnictwa oraz stopieńuczestnictwa tych tabel. KISIM, WIMiIP, AGH 19

20 Typy więzi jeden-do-jednego(jeżeli pojedynczemu rekordowi z pierwszej tabeli przyporządkowany jest najwyżej jeden rekord z drugiej tabeli i na odwrót) KISIM, WIMiIP, AGH 20

21 Więź jeden-do-jednego KISIM, WIMiIP, AGH 21

22 Typy więzi jeden-do-wielu(jeżeli pojedynczemu rekordowi z pierwszej tabeli może odpowiadaćjeden lub więcej rekordów z drugiej, ale pojedynczemu rekordowi z drugiej tabeli odpowiada najwyżej jeden rekord z tabeli pierwszej) KISIM, WIMiIP, AGH 22

23 Więzi identyfikujące Klucz obcy, który jest składnikiem złożonego klucza głównego w relacji zależnej określany jest mianem klucza obcego głównego(primary Foreign Key) a tak zbudowana więź jest więzią identyfikującą KISIM, WIMiIP, AGH 23

24 Więź wiele-do-wielu KISIM, WIMiIP, AGH 24

25 Podstawowe zagadnienia algebry relacji KISIM, WIMiIP, AGH 25

26 Relacja (przypomnienie): Dane sązbiory A 1, A 2,. A n, relacjąr nazywamy dowolny podzbiór A 1 x A 2 x x A n Relacja jest zbiorem krotek (a 1,a 2,, a n ), gdzie każde a i A i» Np. customer-name = {Jones, Smith, Curry, Lindsay} customer-street = {Main, North, Park} customer-city = {Harrison, Rye, Pittsfield} r= {(Jones, Main, Harrison), (Smith, North, Rye), (Curry, North,Rye), (Lindsay, Park, Pittsfield)} jest relacją określoną na customer-name x customer-street x customer-city KISIM, WIMiIP, AGH 26

27 Model relacyjny danych: A 1, A 2,, A n oznaczająatrybuty. R= (A 1, A 2,, A n ) jest schematem relacji R.» Np. Customer-schema= (customer-name, customer-street, customer-city) r(r) oznacza instancję r relacji o schemacie R.» Np. customer(customer-schema) t = (a 1,a 2,, a n ), t r oznacza krotkęrelacji r(r). KISIM, WIMiIP, AGH 27

28 Model relacyjny danych (c.d.): Aktualna wartość relacji (instancja relacji) może być przedstawiona w formie tabeli, której:» kolumny odpowiadają atrybutom,» nagłówek odpowiada schematowi relacji. Elementy relacji -krotkisąreprezentowane przez wiersze tabeli. customer-name customer-street customer-city Jones Smith Curry Lindsay Main North North Park customer Harrison Rye Rye Pittsfield KISIM, WIMiIP, AGH 28

29 Kategorie w algebrze relacji: Zwyczajne działania algebry zbiorów: suma, przecięcie i różnica Operacje zawężenia: selekcjaeliminuje pewne wiersze, a rzutowanie pewne kolumny Operacje komponowania krotek z różnych relacji: np. iloczyn kartezjański Operacje przemianowanianie zmieniające krotek ale schemat ich relacji KISIM, WIMiIP, AGH 29

30 Iloczyn kartezjański: (inaczej produkt) relacji Ri Sto relacja wszystkich uporządkowanych par krotek, z których pierwszy element pary należy do relacji Ra drugi do S Schemat relacji R Sjest sumąschematów relacji Ri S, w której powtarzające się atrybuty (kolumny) traktowane są jako odrębne elementy schematu, np. R.A i S.A Student Język Student Język Adam Kot angielski Adam Kot matematyka R: Adam Kot niemiecki S: Adam Kot fizyka R S: R.Student Adam Kot Język angielski S.Student Adam Kot Przedmiot matematyka Adam Kot angielski Adam Kot fizyka Adam Kot niemiecki Adam Kot matematyka Adam Kot niemiecki Adam Kot fizyka KISIM, WIMiIP, AGH 30

31 Złączenie naturalne: polega na połączeniu w pary tych krotek z relacji Ri S, które mają identyczne wartości dla wszystkich wspólnych atrybutów i jest oznaczane R S w rezultacie powstaje relacja, której schemat zawiera atrybuty relacji Ri relacji S, przy czym wspólna część uwzględniana jest tylko raz Student Przedmiot Semestr Ocena Adam Kot Matematyka I 3,0 Przedmiot Semestr Prowadzący Adam Kot Jan Pies Fizyka Matematyka II I 4,0 2,0 Matematyka Fizyka Matematyka I II II Prof. Wilk Prof. Zając Prof. Kos Student Przedmiot Semestr Ocena Prowadzący Adam Kot Matematyka I 3,0 Prof. Wilk Adam Kot Fizyka II 4,0 Prof. Zając Jan Pies Matematyka I 2,0 Prof. Wilk KISIM, WIMiIP, AGH 31

32 Typy złączeń: złączenie wewnętrzne(inner join) w relacji wynikowej występują wyłącznie te krotki, które spełniają warunek złączenia złączenie lewostronne zewnętrzne(leftouterjoin) zawiera wszystkie krotki R uzupełnione krotkami S spełniającymi warunek złączenie prawostronne zewnętrzne(rightouterjoin) -zawiera wszystkie krotki S uzupełnione krotkami R spełniającymi warunek złączenie zewnętrzne pełne(full outer join) zawiera wszystkie krotki R oraz Suzupełnione wartościami typu NULLgdy do danej krotki nie pasuje żadna krotka z drugiej relacji złączenie zewnętrzne typu union-zawiera wszystkie krotki Rnie pasujące do żadnej krotki Suzupełnione krotkami Snie pasującymi do żadnej krotki R KISIM, WIMiIP, AGH 32

33 Złączenie teta polega na złączeniu dwóch relacji Ri Sw iloczyn kartezjański i wyborze z niego tych krotek, które spełniająwyrażenie warunkowe na parze lub zbiorze par atrybutów z Ri Si jest oznaczane symbolem R Θ R lub R C S, gdzie Θ lub C to wyrażenia logiczne KISIM, WIMiIP, AGH 33

34 Złączenie teta R Towar Data_Od Data_do Cena mąka ,00 mąka ,10 mąka ,05 S Towar Data Ilość R C S mąka R.Towar Data_Od Data_do Cena S.Towar Data Ilość mąka ,10 mąka C= (R.Towar=S.Towar AND Data>=Data_Od AND Data<=Data_Do ) KISIM, WIMiIP, AGH 34

35 Równozłączenie to szczególny przypadek złączenia teta, w którym warunek ma charakter równości wybranych atrybutów obu relacji powtarzające siękolumny opisujące atrybuty z warunku złączenia sąpomijane KISIM, WIMiIP, AGH 35

36 Równozłączenie Towar R Klient S Kontrahent Miasto stal Exbud Exbud Kielce cegła PBS PBS Kraków złom PHS Tarnów R R.Klient=S.Kontrahent S Towar stal cegła Klient Exbud PBS Miasto Kielce Kraków KISIM, WIMiIP, AGH 36

37 Złączenie lewostronne zewnętrzne R S Towar Klient Kontrahent Miasto stal Exbud Exbud Kielce cegła PBS PBS Kraków złom PHS Tarnów R R.Klient=S.Kontrahent S Towar stal cegła złom Klient Exbud PBS Miasto Kielce Kraków KISIM, WIMiIP, AGH 37

38 Złączenie prawostronne zewnętrzne R S Towar Klient Kontrahent Miasto stal Exbud Exbud Kielce cegła PBS PBS Kraków złom PHS Tarnów R R.Klient=S.Kontrahent S Towar stal cegła Klient Exbud PBS PHS Miasto Kielce Kraków Tarnów KISIM, WIMiIP, AGH 38

39 Złączenie zewnętrzne pełne R S Towar Klient Kontrahent Miasto stal Exbud Exbud Kielce cegła PBS PBS Kraków złom PHS Tarnów R R.Klient=S.Kontrahent S Towar stal cegła złom Klient Exbud PBS PHS Miasto Kielce Kraków Tarnów KISIM, WIMiIP, AGH 39

40 Złączenie zewnętrzne typu union R S Towar Klient Kontrahent Miasto stal Exbud Exbud Kielce cegła złom PBS PBS PHS Kraków Tarnów R R.Klient=S.Kontrahent S Towar złom Klient PHS Miasto Tarnów KISIM, WIMiIP, AGH 40