Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw kredytem kupieckim

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie Pragmata tes Oikonomias 2014, z. VIII Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw a II Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw kredytem kupieckim Synopsis: Kredyt kupiecki dla wielu przedsi biorstw stanowi jedno z istotnych róde finansowania ich dzia alno ci. Cho rozwi zanie to wi e si z pewnymi korzy ciami zarówno dla odbiorców, jak i dostawców, obarczone jest równie ryzykiem niedotrzymania umowy przez d u ników. Nieterminowe regulowanie zobowi za przez odbiorców b d, co gorsze, brak zap aty z ich strony sk aniaj do podj cia problemu rzetelno ci p atniczej przedsi biorstw, czemu te po wi cono rozwa ania artyku u. W pierwszej cz ci opracowania zaprezentowano kredyt kupiecki w kontek cie zaufania, stanowi cego, obok takich kategorii, jak: wzajemny szacunek, rzetelno czy terminowo rozlicze, jedno z centralnych poj kodeksów etycznych firm w zakresie opisuj cym relacje z partnerami w biznesie. W drugiej cz ci zarysowano problem rzetelno ci p atniczej w ród polskich przedsi biorstw. Nast pnie omówiono cz wyników bada ankietowych dotycz cych nieterminowego regulowania zobowi za wobec dostawców. Cho niska liczebno próby nie pozwoli a na przeprowadzenie pog bionej analizy ilo ciowej badanego zjawiska, umo liwi a jednak zaobserwowanie pewnych tendencji w formu owanych opiniach. Zdecydowana wi kszo badanych przyzna a, e zobowi zania wobec dostawców nale y regulowa terminowo oraz e opó nienia w zap acie s nieetyczne. Równocze nie jednak ponad po owa badanych stwierdzi a, e w pewnych sytuacjach opó nienia w p atno ciach s usprawiedliwione, a znaczna wi kszo spo ród korzystaj cych z odroczonych terminów p atno ci przyzna a si do p acenia po wyznaczonym terminie (cho zazwyczaj z nisk cz stotliwo ci ). Otrzymane wyniki wskazuj na pewn niespójno pomi dzy wyra anymi pogl dami a zachowaniami p atniczymi ankietowanych, uzasadniaj c potrzeb prowadzenia dalszych pog bionych bada w omawianym obszarze. S owa kluczowe: rzetelno p atnicza, zatory p atnicze, opó nione p atno ci. Wprowadzenie Kredyt kupiecki (handlowy) dla wielu przedsi biorstw stanowi jedno z istotnych róde finansowania ich dzia alno ci. Mo liwo zap aty za dostarczony towar/wykonan us ug w terminie pó niejszym ni czas realizacji dostawy/us ugi daje przedsi biorstwu sposobno lepszego zaplanowania przep y-

2 406 Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA wów finansowych oraz elastycznego finansowania. Cho ta forma rozlicze mi dzy kontrahentami wi e si z pewnymi obopólnymi korzy ciami, rozwi zanie takie niejednokrotnie staje si te przedmiotem nadu y ze strony odbiorców w postaci opó nie, b d w skrajnym przypadku, braku zap aty za zrealizowan dostaw czy wykonan us ug. Aktualno oraz ranga problemu nierzetelno ci p atniczej w rozliczeniach mi dzy przedsi biorstwami w pe ni uzasadniaj jego podj cie. G ównym celem pracy jest przedstawienie zagadnienia nieterminowego regulowania zobowi za wobec dostawców w ród polskich przedsi biorstw, z uwzgl dnieniem jego etycznego wymiaru. W pierwszej cz ci opracowania zaprezentowano kredyt kupiecki w kontek- cie zaufania, stanowi cego, obok takich kategorii, jak: wzajemny szacunek, rzetelno czy terminowo rozlicze, jedno z centralnych poj kodeksów etycznych firm w zakresie opisuj cym relacje z partnerami w biznesie. Druga cz po wi cona zosta a problemowi nierzetelno ci p atniczej w polskich przedsi biorstwach. Obie cz ci zorientowane by y g ównie na przegl d wybranych statystyk i bada dotycz cych rozlicze mi dzy przedsi biorstwami, ich terminowo ci oraz konsekwencji opó nie w p atno ciach. Nast pnie omówiono cz wyników w asnych bada ankietowych. Mia y one charakter eksploracyjny 1, a ich nadrz dnym celem by o poznanie zachowa p atniczych oraz opinii kieruj cych przedsi biorstwem na temat nieterminowego wywi zywania si z zobowi za wobec dostawców oraz, szerzej, post powania w biznesie. 1. Istota kredytu kupieckiego jako wyrazu zaufania mi dzy przedsi biorstwami Kredyt kupiecki udzielany nabywcy przez sprzedawc, polegaj cy na odroczeniu terminu p atno ci z tytu u zrealizowanych dostaw lub wykonanych us ug 2, dla wielu przedsi biorstw stanowi jedno z istotnych róde finansowania ich dzia alno ci. O skali wykorzystania kredytu kupieckiego przez polskie przedsi biorstwa przekonuj dane GUS. Zgodnie z nimi, na koniec 2011 roku nale no ci krótkoterminowe z tytu u dostaw i us ug przedsi biorstw w Polsce wynios y 352,4 mld z [6], co stanowi o prawie 82% ogólnych nale no ci krótkoterminowych i 36% warto ci aktywów obrotowych ogó em 3. Funkcjonowanie kredytu kupieckiego w obrocie gospodarczym podyktowane jest ró nymi motywami. Z punktu widzenia przedsi biorstwa udzielaj cego 1 Z uwagi na charakter badania nie formu owano hipotez badawczych. 2 Mowa o kredycie dostawcy. 3 Obliczenia w asne na podstawie [6].

3 Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw 407 odroczonych terminów p atno ci, kredyt kupiecki, w szczególno ci, mo e stanowi narz dzie budowania d ugotrwa ych relacji handlowych z klientami. Wskazuj na to cho by wyniki bada dotycz cych zachowa p atniczych w transakcjach B2B, przeprowadzanych przez firm Atradius. Zgodnie z nimi znaczna cz respondentów w Polsce deklaruje, i g ównym czynnikiem przemawiaj cym za oferowaniem kredytu kupieckiego jest budowanie d ugotrwa- ych relacji handlowych z klientami (46,8% dla sprzeda y krajowej i 42,5% dla sprzeda y zagranicznej) [1]. Poniewa filarem budowania, a nast pnie utrzymania prawid owych relacji biznesowych jest zaufanie, warto spojrze na kredyt kupiecki w a nie przez jego pryzmat. Ze wzgl du na fakt, e konstrukcja kredytu kupieckiego zak ada oddzielenie w czasie przep ywu dóbr i us ug od przep ywu rodków pieni nych, rozwi zanie to, obok wielu zalet, obarczone jest równie ryzykiem braku zap aty b d nieterminowego wywi zania si z zobowi za przez d u nika. Powy sze ryzyko towarzysz ce sprzeda y z odroczonym terminem p atno ci kieruje uwag w stron zaufania jako czynnika warunkuj cego funkcjonowanie kredytu kupieckiego w yciu gospodarczym. Nawi zuj c do jednej z mo liwych definicji zaufania [12], na kredyt kupiecki mo emy spojrze jako na wyraz oczekiwania, e partner (1) wywi e si ze swoich zobowi za, (2) b dzie zachowywa si w sposób przewidywalny oraz (3) e b dzie dzia a i negocjowa uczciwie, gdy zaistnieje mo liwo oportunistycznych zachowa. Oczywi cie obdarzenie zaufaniem drugiej strony opiera si na pewnych podstawach. Jak zauwa a P. Sztompka, nieliczne s sytuacje, gdy obdarzamy adresata zaufaniem, opieraj c si tylko na przypadkowym impulsie. D c do zmniejszenia ryzyka i zwi kszenia szansy zrealizowania oczekiwanych efektów, mo na odwo a si do ró nych kryteriów oceny wiarygodno ci partnera (np. projekcja interesu partnera, znajomo jego charakteru, pozycja spo eczna i zwi zana z tym rola adresata zaufania, rekomendacje i referencje) [10]. Podobnie rzecz ma si z kredytem kupieckim, w przypadku którego na decyzj o odroczeniu terminu p atno ci wp ywa mog : wcze niejsze do wiadczenia ze wspó pracy z adresatem zaufania (partnerem biznesowym), znajomo jego praktyki p atniczej, przeprowadzona ocena wiarygodno ci kredytowej, dane dostarczane przez biura informacji gospodarczej b d wywiadownie gospodarcze, potwierdzenie wiarygodno ci partnera np. w postaci certyfikatu rzetelno ci czy te prowadzona przez firm polityka etyczna. Na znaczenie rzetelnego wywi zywania si z zobowi za wskazuj wyniki bada D ugi z odziejem wizerunku przeprowadzonych przez TNS OBOP dla Krajowego Rejestru D ugów. Zgodnie z nimi ponad 60% ankietowanych uzna o, e nie wybra oby produktów lub us ug firmy wpisanej na oficjaln list d u ników, cho by ta znalaz a si na niej tylko raz. Co wi cej, 46% respondentów stwierdzi o, e nie wspó pracowa oby z tak firm ze wzgl du na brak zaufania, a dla 39% badanych nieregulowanie firmowych zobowi za stanowi o nie-

4 408 Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA uczciwo ci przedsi biorstwa. Zaledwie 25% ankietowanych znalaz o usprawiedliwienie dla takiego post powania, t umacz c je przej ciowymi problemami finansowymi w firmie (cyt. za [11]). 2. Problem nierzetelno ci p atniczej w dzia alno ci polskich przedsi biorstw Jak wynika z danych mi dzynarodowej wywiadowni gospodarczej Dun and Bradstreet, w 2011 roku w Polsce zaledwie 34% faktur zosta o op aconych terminowo, a najgorszymi p atnikami by y najmniejsze firmy [9]. Jednym z powa nych nast pstw braku b d nieterminowej zap aty ze strony odbiorcy mo e by sytuacja, w której przedsi biorstwo-wierzyciel nie b dzie w stanie wywi za si we w a ciwy sposób z zobowi za wzgl dem swoich dostawców, a ci z kolei wzgl dem swoich, co prowadzi do wygenerowania zatorów p atniczych. O rozmiarze zjawiska przekonuje warto zatorów i ich wzrostowa dynamika w ostatnich latach. Zgodnie z danymi wywiadowi gospodarczej Soliditet Polska 4 w po owie 2012 roku warto zatorów p atniczych przekracza a 1,2 mld z, podczas gdy na koniec 2011 roku by o to nieco ponad 800 mln z, za w 2009 roku 500 mln z [3]. Rang powy szego problemu podkre laj dane Monitora S dowego i Gospodarczego. Zgodnie z nimi w okresie od sierpnia 2012 roku do lipca 2013 roku, na skutek niewyp acalno ci, upad o 939 przedsi biorstw. Porównuj c ten wynik z roczn krocz c sum upad o ci sprzed roku (lipiec 2012 roku) równ 793, oznacza to wzrost o 18,4%. W samym lipcu 2013 roku upad y 94 firmy wobec 70 bankructw odnotowanych w lipcu 2012 roku (wzrost o 34,3%), stanowi c najwy szy miesi czny wynik od rozpocz cia kryzysu w 2008 roku [7]. Wed ug raportu Portfel nale no ci polskich przedsi biorstw z lipca 2013 roku tylko 15,3% badanych firm nie odczuwa o problemów z regulowaniem zobowi za przez klientów/kontrahentów, cho i tak by to wynik lepszy ni w kwietniu tego roku (10,5%). Jako jedn z g ównych konsekwencji nieregularnej obs ugi zobowi za przez klientów/kontrahentów przedsi biorstwa wskazywa y trudno ci z terminowym wywi zywaniem si z w asnych zobowi za, co wp ywa negatywnie na wizerunek firmy i skutkuje gorszymi warunkami (34,8% wskaza ) [2]. Z kolei, zgodnie z danymi BIG (wrzesie 2013 roku), 80% badanych przedsi biorstw uwa a o, e nieterminowe regulowanie p atno ci stanowi powa n przeszkod w prowadzeniu dzia alno ci gospodarczej w Polsce, za 55% przyzna o, e zjawisko nieterminowego regulowania nale no ci w ich bran y wyst - 4 W lipcu 2013 roku zako czy si proces konsolidacji, w wyniku którego spó ki z grupy Bisnode (w tym Soliditet Polska) sta y si jedn firm Bisnode Polska.

5 Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw 409 puje cz sto. Pozytywnym sygna em jest jednak wzrost Wska nika Bezpiecze stwa Dzia alno ci Gospodarczej o 5,06 pkt (w stosunku do warto ci odnotowanej w czerwcu 2013 roku) do poziomu 14,11 pkt, stanowi cego najwy szy wynik od stycznia 2010 roku [5]. Nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców podyktowane jest ró nymi czynnikami, w ród których istotne miejsce zajmuj kwestie finansowe. Cho w wielu przypadkach nieterminowe regulowanie zobowi za faktycznie mo e by skutkiem trudno ci finansowych odbiorcy, tym, co zw aszcza niepokoi, jest zjawisko celowego i planowego wyd u ania terminów p atno ci. Zgodnie z informacjami firmy Sage, 60% polskich przedsi biorców przyznaje, e celowo nie reguluje p atno ci w terminie, zyskuj c w ten sposób kredytowanie swojej dzia alno ci [8]. Takie post powanie rodzi powa ne w tpliwo ci natury etycznej. Zjawisko celowego wyd u ania terminów p atno ci, b d braku zap aty, mo- e wynika z ró nych przyczyn. W szczególno ci mo e wiadczy o deficycie zasad etycznych u kontrahenta. W pewnym stopniu powy szemu zjawisku mo e te sprzyja charakter relacji mi dzy partnerami biznesowymi. W sytuacji, gdy dostawca jest w wysokim stopniu zale ny od odbiorcy, ten mo e stara si wykorzysta swoj si i opó nia dokonanie zap aty. Dla terminowo ci rozlicze nie bez znaczenia jest równie sposób zarz dzania kredytem handlowym przez przedsi biorstwo-dostawc. Pasywna lub niedostatecznie aktywna postawa wzgl dem odbiorców zwlekaj cych z dokonaniem zap aty mo e prowadzi do rozlu nienia dyscypliny p atniczej kontrahentów i utrwalenia przekonania, e nieterminowe regulowanie zobowi za jest zjawiskiem powszechnym i normalnym. 3. Nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców wyniki bada Celem bada by o poznanie zachowa p atniczych oraz opinii osób kieruj cych przedsi biorstwem na temat opó nie w p atno ciach w transakcjach z dostawcami oraz, szerzej, post powania w biznesie. Ankieta skierowana by a do mikro, ma ych i rednich przedsi biorstw 5. W wyniku przeprowadzonego badania zebrano 43 prawid owo wype nione kwestionariusze. Cho niska liczebno próby nie pozwoli a na pog bion analiz ilo ciow badanego zjawiska, umo liwi a jednak zaobserwowanie pewnych tendencji w formu owanych przez respondentów opiniach. Charakterystyk badanych przedsi biorstw i respondentów zawiera tabela 1. 5 Jako kryterium przyj to liczb zatrudnionych.

6 410 Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA Tabela 1. Wybrane charakterystyki badanych przedsi biorstw i respondentów Liczba zatrudnionych Wyszczególnienie Liczba Procent poni ej 10 osób 27 62, osób 7 16, osób 9 20,9 Ogó em ,0 Charakter prowadzonej dzia alno ci * dzia alno produkcyjna 11 25,6 dzia alno handlowa 18 41,9 dzia alno us ugowa 26 60,5 Czas funkcjonowania przedsi biorstwa poni ej 1 roku 2 4,7 1 rok do 2 lat 7 16,3 3 do 5 lat 11 25,6 6 do 9 lat 4 9,3 10 lat i wi cej 19 44,2 Ogó em ,0 P e respondenta Kobieta 11 25,6 M czyzna 32 74,4 Ogó em ,0 Wiek respondenta poni ej 30 lat 9 20, lat 16 37, lat 15 34,9 60 lat i wi cej 3 7,0 Ogó em ,0 * Wyniki nie sumuj si do 100%, poniewa ankietowani mogli wskaza wi cej ni jedn odpowied. ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników bada. 26 respondentów (60,5%) przyzna o, e w transakcjach z dostawcami korzysta z odroczonych terminów p atno ci. Spo ród nich 22 zadeklarowa o, e ich przedsi biorstwu zdarza si dokonywa zap aty za dostarczony towar/wykonan us ug po wyznaczonym terminie. W wi kszo ci jednak przypadków (prawie 73% przyznaj cych si do opó nie w p atno ciach) podano, e sytuacja taka wyst puje rzadko b d czasami. W celu poznania opinii badanych na temat nieterminowego wywi zywania si z zobowi za wobec dostawców, ankietowanych poproszono o ustosunko-

7 Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw 411 wanie si do serii stwierdze na 5-stopniowej skali, od zdecydowanie nie zgadzam si do zdecydowanie si zgadzam. Wyniki dla ca ej badanej grupy przedstawia ryc. 1, gdzie wariant zgadzam si obejmuje odpowiedzi raczej si zgadzam i zdecydowanie si zgadzam, za wariant nie zgadzam si raczej si nie zgadzam i zdecydowanie nie zgadzam si. Zobowi zania wzgl dem dostawców nale y regulowa terminowo 90,7 9,3 Nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców jest nieetyczne 88,4 7,0 W wyj tkowych sytuacjach (np. przy braku zap aty ze strony odbiorcy) nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców jest usprawiedliwione 55,8 27,9 16,3 Nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców to normalna praktyka w biznesie 30,2 53,5 16,3 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zgadzam si Nie zgadzam si Nie mam zdania Ryc. 1. Opinie respondentów na temat nieterminowego regulowania zobowi za wobec dostawców (w %) ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników bada. Prawie 91% ankietowanych zgodzi o si ze stwierdzeniem, e zobowi zania wobec dostawców nale y regulowa terminowo 6. Porównywalnie wysoki odsetek respondentów (ponad 88%) przyzna, e nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców jest nieetyczne. Powy sze wyniki, z jednej strony, wskazuj wi c na wysok wiadomo powinno ci terminowego rozliczania si z dostawcami oraz nieetyczno ci opó nie w p atno ciach. Z drugiej jednak, 6 W badaniach K. Kreczma skiej-gigol przeprowadzonych na grupie skarbników korporacyjnych wszyscy respondenci twierdz co odpowiedzieli na pytanie: Czy uwa asz, e nale y terminowo regulowa zobowi zania?. Nast pnie 77% z nich przyzna o, e zdarza si, e ich firma nie reguluje zobowi za w terminie [4].

8 412 Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA skoro ponad po owa badanych przyznaje si do nieterminowych p atno ci na rzecz dostawców, uwag zwraca pewna niespójno pomi dzy wyra anymi przez ankietowanych pogl dami a dzia aniami. Jednym z powodów takiego stanu mo e by fakt, e w pewnych okoliczno- ciach przedsi biorstwa dopuszczaj jednak mo liwo nieterminowego regulowania zobowi za wobec dostawców. Zgodnie z wynikami, prawie 56% ankietowanych (45,5% w grupie przyznaj cych si do opó nie w zap acie) zgodzi o si ze stwierdzeniem, e w wyj tkowych sytuacjach nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców jest usprawiedliwione. Przeciwnych takiemu stwierdzeniu by o oko o 28% badanych (31,8% w przypadku deklaruj cych opó nienia w zap acie). Zatem, cho co do zasady badani zgadzaj si z konieczno ci terminowego regulowania zobowi za, uznaj c opó nienia w p atno ciach za nieetyczne, ponad po owa z nich w pewnych, incydentalnych przypadkach znajduje wyt umaczenie dla takiego post powania. Poniewa niskiej moralno ci p atniczej firm sprzyja mo e ukszta towanie si przekonania, e opó nienia w p atno ciach s powszechnym, typowym zjawiskiem, badanych poproszono o ocen stwierdzenia: nieterminowe regulowanie zobowi za to normalna praktyka w biznesie. Aprobat dla tego stwierdzenia wyrazi o 30,2% ankietowanych, ponad po owa natomiast (53,5%) by a mu przeciwna. Analizuj c rozk ad odpowiedzi wy cznie w ród respondentów przyznaj cych si do opó nie w p atno ciach 27,3% zgodzi o si z powy szym sformu owaniem, a 59,1% nie. Cho zdania respondentów s bardziej podzielone ni przy dwóch pierwszych stwierdzeniach, jako pozytywny sygna mo na odebra to, e wi kszo z nich nie uznaje nieterminowego regulowania zobowi za wobec dostawców za typow praktyk w biznesie. Ankietowanym przedstawiono równie cztery sformu owania odnosz ce si szerzej do prowadzenia biznesu. Wyniki prezentuje ryc. 2. Prawie 91% ankietowanych przyzna o, e w biznesie warto post powa etycznie, a zdaniem 95,3% zaufanie jest nieodzownym elementem biznesu. Porównuj c powy sze wyniki z odsetkiem tych, którym zdarzaj si opó nienia w zap acie, oraz maj c na wzgl dzie, e niedotrzymanie terminu zap aty mo e podwa y zaufanie do przedsi biorstwa-d u nika, ponownie zarysowuje si pewna rozbie no mi dzy tym, co my l /mówi badani, a tym, jak zdarza si im post powa. W odniesieniu do sformu owania: w biznesie wszystkie chwyty s dozwolone, eby osi gn cel, 81,4% badanych odnios o si do niego negatywnie. Aprobat dla tej zasady wyrazi o tylko 11,6% ankietowanych. Odwrotnie uk adaj si odpowiedzi dla stwierdzenia wyra aj cego z ot regu : w biznesie staram si traktowa innych tak, jak sam/a chcia bym/a abym by traktowany/a, z którym zgodzi o si a 90,7% ankietowanych, a nieca e 5% by o mu przeciwnych. Powy szy uk ad odpowiedzi wpisuje si wi c w schemat odpowiedzi na pytanie o etyczne post powanie w biznesie.

9 Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw 413 W biznesie warto post powa etycznie 90,7 Zaufanie jest nieodzownym elementem biznesu 95,3 W biznesie wszystkie chwyty s dozwolone, eby osi gn cel 11,6 81,4 W biznesie staram si traktowa innych tak, jak sam/a chcia bym/a abym by traktowany/a 90,7 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zgadzam si Nie zgadzam si Nie mam zdania Ryc. 2. Opinie respondentów na temat prowadzenia biznesu (w %) ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników bada. Podsumowanie Nierzetelne regulowanie zobowi za przez odbiorców stanowi jedno z istotnych zagro e dla funkcjonowania przedsi biorstw. Brak b d opó nienia w zap acie ze strony kontrahenta mog prowadzi do utraty p ynno ci dostawcy, powoduj c u niego niemo no wywi zania si z w asnych zobowi za i rodz c niebezpiecze stwo powstawania zatorów p atniczych w gospodarce. Skala zjawiska opó nie w p atno ciach mi dzy przedsi biorstwami oraz wskazywana przez firmy odczuwalno ich skutków inspiruj do szukania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób przedsi biorstwa oceniaj nieterminowe regulowanie zobowi za wobec dostawców. W przeprowadzonych badaniach zdecydowana wi kszo ankietowanych zadeklarowa a, e zobowi zania wobec dostawców nale y regulowa terminowo, a opó nienia w zap acie s nieetyczne. Ankietowani wykazali równie du zgodno, twierdz c, e w biznesie nale y post powa etycznie, a zaufanie jest jego nieod cznym elementem, oraz przyznaj c, e w biznesie staraj si post powa wed ug z otej regu y. Równocze-

10 414 Katarzyna ZI TEK-KWA NIEWSKA nie jednak ponad po owa badanych sk oni a si ku opinii, e w pewnych sytuacjach opó nienia w p atno ciach s usprawiedliwione, a wi kszo spo ród korzystaj cych z odroczonych terminów p atno ci przyzna a, e ich przedsi biorstwu zdarza si (cho zazwyczaj z nisk cz stotliwo ci ) dokonywa zap aty po wyznaczonym terminie. Otrzymane wyniki wskazuj na pewien rozd wi k mi dzy wyra anymi ocenami a zachowaniami p atniczymi ankietowanych, uzasadniaj c potrzeb prowadzenia dalszych pog bionych bada w omawianym obszarze. Literatura [1] Barometr Praktyk P atniczych Atradius. Mi dzynarodowe badanie zachowa p atniczych B2B. G ówne wyniki dla Polski, Atradius Credit Insurance N.V., czerwiec 2013; Barometer/ppb13_pl-pl%20final.pdf [stan z ]. [2] Bia owolski P., Portfel nale no ci polskich przedsi biorstw. Informacja sygnalna, Projekt badawczy: Konferencji Przedsi biorstw Finansowych w Polsce oraz Krajowego Rejestru D ugów, lipiec 2013; Centrum-prasowe/Raporty.aspx [stan z ]. [3] Firmy bankrutuj na pot g. Przez zaleg e faktury; com.pl/headline.aspx?id=56 [stan z ]. [4] Kreczma ska-gigol K., Zwyczaje p atnicze przedsi biorstw a zatory p atnicze w gospodarce w warunkach kryzysu, [w:] Gospodarka rynkowa w warunkach kryzysu, red. J. Grzywacz, S. Kowalski, PWSZ w P ocku, Instytut Nauk Ekonomicznych, P ock 2012, s [5] Raport BIG. Wska nik Bezpiecze stwa Dzia alno ci Gospodarczej. 23. edycja, BIG InfoMonitor S.A., wrzesie 2013; raport_big_2013_09_07_v4.pdf [stan z ]. [6] Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2012, GUS, Warszawa [7] Upad o ci firm w Polsce prognozy KUKE, Komunikat Prasowy ; [stan z ]. [8] Sage: Nowe przepisy powinny zmniejszy skal upad o ci firm; dlahandlu.pl/handel-malopowierzchniowy/wiadomosci/sage-nowe-przepisypowinny-zmniejszyc-skale-upadlosci-firm,25511.html [stan z ]. [9] Starzyk T., Moralno p atnicza na wiecie, Informacje prasowe, , D&B Bisnode; moralnosc-platnicza-na-swiecie, aspx [stan z ]. [10] Sztompka P., Zaufanie, [w:] Biznes, etyka, odpowiedzialno, red. W. Gasparski, Wydawnictwa Profesjonalne PWN, Warszawa 2012, s

11 Etyczne aspekty finansowania przedsi biorstw 415 [11] Szymborska-Sutton A., Polskie firmy: rzetelno warto potwierdzi ; dzic,1,11,1.html [stan z ]. [12] Zaheer A., McEvily B., Perrone V., Does Trust Matter? Exploring the Effects of Interorganizational and Interpersonal Trust on Performance, Organization Science 1998, Vol. 9, No. 2, s The Ethical Aspects of the Financing of Enterprises Through Trade Credit Summary: For many firms, a trade credit is one of the important sources of financing their business activity. While this arrangement brings some benefits to both suppliers and buyers, it also involves a risk of default by debtors. Late payments from buyers or, what is even worse, nonpayments prompt to take up the problem of payment reliability, which is the subject of this paper. In the first part of the article, the author presents a trade credit in the context of trust, which is, next to such categories as mutual respect, reliability and punctuality of payments, one of the central concepts of the ethical codes of companies in the part describing relationships with the business partners. The second part outlines the problem of payment reliability among Polish enterprises. Then the author discusses some of the results of the research on late payment to suppliers. Although the low size of the sample did not allow for in-depth quantitative analysis of the phenomenon under study, it allowed to identify certain trends in the opinions expressed. The vast majority of respondents agreed that the trade payables must be paid in a timely manner, and delaying the payments to suppliers is unethical. At the same time, however, more than half of the respondents stated that in some cases, late-payments are justified, and the great majority of respondents from the group using a trade credit admitted to making payments after the due date (though usually with a low frequency). The results show some dissonance between the opinions expressed and payment behaviour of the respondents, signaling the need for further in-depth research in this area. Keywords: payment reliability, payment gridlocks, late payments.

12

13 Informacje dla autorów Wersj referencyjn (pierwotn ) Prac Naukowych Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie. Pragmata tes Oikonomias jest wersja papierowa. Autorzy nadsy aj cy teksty do druku na adres: pragmata.ajd@gmail.com proszeni s o dostosowanie ich do wymogów edytorskich Wydawnictwa Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie zamieszczonych na stronie: jez/informacje_dla_autorow.htm Procedura recenzowania Prac Naukowych Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie. Pragmata tes Oikonomias zosta a dostosowana do najnowszych wytycznych MNiSW (grudzie 2011). Redakcja rocznika wdro y a tzw. zapor ghostwriting oraz guest authorship. Po wst pnym zakwalifikowaniu pracy do druku przez redaktorów tematycznych przypisuje si jej kod identyfikacyjny, obowi zuj cy w procesie recenzyjnym. Recenzenci nie znaj imiennie autorów recenzowanych prac (zob. lista recenzentów). Równie dla autorów recenzenci pozostaj anonimowi (tzw. double-blind review proces). W przypadku artyku ów opracowanych przez kilku autorów s oni zobowi zani do ujawnienia wk adu poszczególnych osób w powstanie opracowania (z podaniem informacji, kto jest autorem koncepcji, metod, narz dzi badawczych oraz wykonawc bada ). G ówn odpowiedzialno ponosi autor zg aszaj cy manuskrypt. Przejawy nierzetelno ci naukowej b d demaskowane, w cznie z powiadomieniem odpowiednich instytucji (pracodawców, towarzystw naukowych, wydawnictw naukowych itp.). Autor jest zobligowany do podania informacji o ród ach finansowania swoich bada, w przypadku gdy nades any do Prac Naukowych Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie. Pragmata tes Oikonomias artyku powsta dzi ki uzyskanemu grantowi lub innej formie finansowania nauki. Informujemy, e proces redakcyjny nad kolejnym tomem jest uruchamiany w pa dzierniku ka dego roku. Prace edytorskie ko cz si w grudniu wraz z ukazaniem si drukiem gotowej publikacji.

14 Information for the authors We would like to inform you that the reference (primary) version of the Scientific Papers of the Jan Dlugosz University in Czestochowa, the Pragmata Tes Oikonomias, is the paper version. The authors sending in their papers for publication should adept them to the editorial requirements of Wydawnictwo Akademii im. Jana D ugosza in Cz stochowa. The reviewing procedure of Pragmata Tes Oikonomias is in compliance with the latest guidelines of the MS&HE (December 2011) The Editors of the annual implemented the, so called, ghostwriting and ghost authorship barrier. Following preliminary qualification of the paper for publication by topical editors, the paper is assigned an ID code that is obligatory in the reviewing process. The reviewers do not know the names of the authors of papers they review (see the List of Reviewers). The reviewers also remain unknown to the authors (the double-blind review process). In the case of a paper prepared by a number of authors, they are obliged to reveal the contributions made by other co-authors in the process of a given monograph (including information about who is the author of the concept, methods, research tools and the actual researcher). The main responsibility rests on the author registering the manuscript. Symptoms of scientific unreliability will be exposed including notification of appropriate institutions (employers, scientific associations, scientific publishing houses, etc.). The author is obliged to provide information about the source of financing of their research, if the paper submitted to the Pragmata Tes Oikonomias was written as a result of an obtained grant or other form of financing science. We would like to inform you that work on each consecutive volume is begun in October of each consecutive year. Editorial work is completed in December, when the publication appears in print.

15 Wymogi edytorskie Materia musi by przygotowany w programie WORD dla WINDOWS i zapisany w pliku z rozszerzeniem.doc lub.docx (np. Kowalski.doc) MAKSYMALNA OBJ TO OPRACOWANIA NIE MO E PRZEKRACZA 22 TYS. ZNAKÓW ZE SPACJAMI Imi i nazwisko (Times New Roman, 11 p.) (np. Jan Kowalski) Nazwa Jednostki (Times New Roman, 9 p.) (np. Akademia im. Jana D ugosza w Cz stochowie) Tytu 16 p. + bold Streszczenie: w j. polskim (Times New Roman, 9 p.) do 300 znaków S owa kluczowe: w j. polskim (Times New Roman, 9 p.) do 5 wyrazów Podtytu y 1 stopnia Times New Roman 14 p. bold (format liczb 1, 2, 3...) Podtytu y 2 stopnia Times New Roman 12 p. bold Tekst podstawowy Times New Roman 11 p. Literatura Times New Roman 14 p. bold tre Times New Roman 11 p. 1. autor, autorzy 2. tytu pracy (kursyw ) w przypadku tomu zbiorowego [w:] tytu tomu (kursyw ), jego ewentualny numer, nazwisko redaktora (poprzedzone skrótem red.) w przypadku czasopisma jego tytu (w cudzys owie), rok i numer 3. wydawnictwo 4. miejsce i rok wydania 5. strony (w przypadku tomu zbiorowego lub publikacji w czasopi mie/periodyku).

16 420 Przyk ad: Literatura [1] Adamczyk J., Spo eczna odpowiedzialno przedsi biorstw. Teoria i praktyka, PWE, Warszawa [2] Adamowicz M., Koncepcja trwa ego i zrównowa onego rozwoju wobec wsi i rolnictwa, [w:] Zrównowa ony i trwa y rozwój wsi i rolnictwa, red. M. Adamowicz, Wyd. SGGW, Warszawa 2006, s [3] Graba owski W., Bank jako instytucja zaufania publicznego, Pragmata Tes Oikonomias. Zeszyty Naukowe Instytutu Zarz dzania i Marketingu Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie, z. 1, red. W. Ostasiewicz, M. Kulesza, Wydawnictwo Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie, Cz stochowa 2006, s [4] Sztandyrger J., Zaufanie i kapita spo eczny a wzrost gospodarczy. Wyniki bada ekonometrycznych, Prakseologia 2003, nr 143, s Przypisy (odsy aj ce do literatury) w tek cie g ównym prosz ujmowa w nawias kwadratowy, np.: Psychospo eczny mechanizm tworzenia si destrukcyjnych baniek spekulacyjnych, sytuacji kryzysowych, nadmiernego poziomu zaufania do rynku i racjonalno ci zachowa innych ludzi, przedstawiaj w najnowszej ksi ce noblista George A. Akerlof i Robert J. Shiller (por. [8], s ). Tytu artyku u w j zyku angielskim 14 p. + bold Summary w j. angielskim (Times New Roman, 9 p.) do 300 znaków Key words w j. angielskim (Times New Roman, 9 p.) do 5 wyrazów Tabele numer tabeli, tytu tabeli (nad tabel ), Times New Roman 9 p. czcionka wewn trz tabeli Times New Roman 9 p. ród o (pod tabel ) Times New Roman 9 p. Uwaga! Tabele w pionie nie mog przekracza szeroko ci 125 mm, a w poziomie 180 mm! Ka dy wiersz tabeli to nowa rubryka tabeli, je li nie b d potrzebne linie, trzeba je wy czy nie pisa tabel akapitowo. W tabeli nie pozostawia si pustych rubryk: pauza ( ) zjawisko nie wyst puje; zero (0) zjawisko istnieje, jednak e w ilo ciach mniejszych od liczb, które mog by wyra one uwidocznionymi w tabeli znakami cyfrowymi;

17 421 kropka (.) zupe ny brak informacji lub brak informacji wiarygodnych; znak x wype nienie rubryki ze wzgl du na uk ad tabeli jest niemo liwe lub niecelowe; w tym oznacza, ee nie podaje si wszystkich sk adników sumy. Np. Tabela 1. Charakterystykaa respondentów Wiek do pow. 64 % respondentów (N = = 311) 19,3% 29,6% 26,0% 18,0% 7,1% P e % respondentów (N = 311) Kobiety 43,10% M czy ni 56,9% ród o: opracowanie w asne na podstawie bada. Wykresy Wykresy prosz dostarczy w postaci gotowego pliku graficznego (.jpeg,.tiff) lub w pliku programu Excel. Czcionka na wykresiee Times New Roman 9 p. Tytu i numer wykresu Times New Roman 9 p. umieszczony pod wykresem. Wielko jak w przypadku tabel. Np. 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 Q16 Q17 Q18 0,00 bardzo niezadowolony niezadowolony ani zadowolony, ani niezadowolony zadowolony bardzo zadowolony Ryc. 1. Zadowolenie z etapów sk adania reklamacji (Q16 etap sk adania wniosku reklamacyjne- go, Q17 etap kontaktowania si w z klientem w trakcie za atwiania reklamacji, Q18 etap ko cowy zwi zany z efektem za atwienia reklamacji, n = 412 2)

18 422 Materia ilustracyjny Materia ilustracyjny powinien by zapisany w pliku z rozszerzeniem.jpg,.bmp lub.tif. Rozmiar rysunku nie mo e przekracza granic pola zadruku jak w przypadku tabel, dopuszczalny rozmiar to 125 mm 180 mm. Nie zaleca si wykonywania rysunków i schematów za pomoc autokszta tów w przypadku takiej konieczno ci konieczne jest dostosowanie rozmiaru rysunku do pola zadruku (rozmiar rysunku nie wi kszy ni 125 mm 180 mm. Podpis umieszczony pod rysunkiem Times New Roman 9 p. Np. Sholderer i in Kim i in Model RPB Wycherly i in Roodi Dziadkowiec 2010 Ryc. 2. Model RPB (Restaurant-Preference Behaviour Model) ród o: opracowanie w asne. Wzory Wszystkie wzory (wyst puj ce w tek cie ci g ym i wystawione tzn. wyst puj ce w osobnym wersie) maj by dostosowane wielko ci do tekstu g ównego (g ówny stopie pisma wzoru ma wynosi 11 p., czcionka Times New Roman). Powinny by wykonane w edytorze równa programu Word do wersji W przypadku korzystania z wersji Word 2007 i nowszej wzory maj by wykonane w programie MathType z bezwzgl dnym przestrzeganiem podanych zalece dotycz cych kroju i stopnia pisma! Uwarunkowane jest to faktem, e Word 2007 nie daje mo liwo ci zmiany kroju pisma we wzorach. Wzory wystawione powinny by numerowane, np. t 1 t m N si i (2)

19 Publishing requirements (articles for the scholarly journal) The material must be prepared in WORD program for WINDOWS and saved in a file with.doc or.docx extension (e.g. Reform.doc) THE MAXIMUM VOLUME OF THE ESSAY MUST NOT EXCEED CHARACTERS WITH SPACES Name and surname (Times New Roman, 11 pt) (e.g. John Smith) Name of the unit (Times New Roman, 9 pt) (e.g. Jan D ugosz University in Cz stochowa) Title 16 pt + bold First degree subtitles Times New Roman 14 pt bold (format of numbers 1, 2, 3...) Second degree subtitles Times New Roman 12 pt bold Basic text Times New Roman 11 pt Literature Times New Roman 14 pt bold content Times New Roman 11 pt 1. author, authors 2. article title (italics) in case of collective work [in:] volume title (italics), its possible number, surname of its editor (preceded by the ed. abbreviation) in case of a magazine its title (in inverted commas), year and number 3. publishing name 4. place and year of publishing 5. pages

20 424 Example: Literature [1] Adamczyk J., Social responsibility of enterprises. Theory and practice, PWE, Warsaw [2] Adamowicz M., The idea of permanent and balanced development in the case of the country and agriculture, [in:] Balanced and permanent development of the country and agriculture, ed. M. Adamowicz, SGGW Publishing, Warsaw 2006, pp [3] Graba owski W., Bank as an institution of public confidence, Pragmata Tes Oikonomias. Scholarly Journals of the Management and Marketing Institute at Jan D ugosz University in Cz stochowa, j. 1, eds. W. Ostasiewicz, M. Kulesza, Jan D ugosz University Publishing in Cz stochowa, Cz stochowa 2006, pp [4] Sztandyrger J., Confidence and social capital vs. economic growth. Econometric research results., Praxeology 2003, no. 143, pp Footnotes (referring to the literature) in the main text should be square bracketed, e.g.: Psychosocial mechanism of creating destructive speculation bulbs, crisis situations, excessive level of confidence in the market and rationality of other people's behaviour, are presented in the latest book by George A. Akerlof, the Nobel Prize winner and Robert J. Shiller (cmp. [8], p. 16). Summary (Polish summary in case of articles in English) (content Times New Roman 9 pt, title Times New Roman 14 pt bold) Tables table number, table title (above the table), Times New Roman 9 pt font inside the table Times New Roman 9 pt source (below the table) Times New Roman 9 pt Note that tables cannot exceed the width of 125 mm and the height of 180 mm! Each verse of the table should make a new section. If the lines are not necessary they must be deleted. Do not write the tables by paragraphs. The table must not contain any empty sections: pause ( ) phenomenon does not exist; zero (0) phenomenon exists, but it is too small in size to be demonstrated in the table by number characters; full stop (.) total lack of information or lack of reliable information;