Trendy w korzystaniu z kredytu kupieckiego w Polsce i w Europie w I dekadzie XXI wieku

Transkrypt

1 dr Henryk Czubek październik/listopad 2007 r. Katedra Handlu Zagranicznego Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Trendy w korzystaniu z kredytu kupieckiego w Polsce i w Europie w I dekadzie XXI wieku Kredyt kupiecki jest najważniejszym kredytem w obrocie gospodarczym. Prawie wszyscy muszą sprzedawać z odroczonym terminem płatności. Tylko w wyjątkowych sytuacjach monopolistyczna pozycja dostawcy wobec odbiorcy dostawca może pozwolić sobie na sprzedaż na przedpłaty czy za gotówkę. Wielkość kredytów kupieckich udzielonych sobie wzajemnie przez firmy w ramach obrotu gospodarczego znacznie przekracza poziom funkcjonującego w danym momencie w gospodarce kredytu bankowego dla przedsiębiorstw. Świadczą o tym zarówno wnioski z badań dotyczących gospodarki amerykańskiej i brytyjskiej, jak również polskiej 1. W związku z tym, że świadczenia stron w transakcji kredytowej nie są spełniane jednocześnie, ten podmiot, który spełnia je w pierwszej kolejności (kredytodawca), ponosi ryzyko niespełnienia świadczenia przez drugą stronę. W razie zaistnienia takiej sytuacji narażony jest on na szkodę. Z punktu widzenia dostawcy kredytującego swych odbiorców niebezpieczeństwa związane są zarówno z opóźnieniami w regulowaniu należności, jak i następującymi po nich przypadkami niewypłacalności odbiorców. Przez niewypłacalność odbiorcy rozumiemy sytuację, gdy nie jest on już w stanie regulować jakichkolwiek długów. Taki stan często kończy się ogłoszeniem upadłości przedsiębiorstwa odbiorcy. Mimo świadomości istniejącego ryzyka związanego ze stosowaniem odroczonych terminów płatności firmy decydują się na podejmowanie tego niebezpieczeństwa. Na skalę tego zjawiska w gospodarce ma wpływ wiele czynników. Na bazie prowadzonych dyskusji można wyróżnić następujące aspekty mające wpływ na wielkość popytu na kredyt kupiecki: 1 Por.: Elliehausen G E and JD (1993), The Demand for Trade Credit: An Investigation of Motives for Trade Credit Use by Small Businesses, Federal Reserve Bulletin, Paper 165; Ocena kondycji ekonomicznej sektora przedsiębiorstw niefinansowych w 2006 roku w świetle danych F-01/I-01, Narodowy Bank Polski, Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych, maj 2007; Wilner B S (1995); Trade Credit versus Bank Credit, Working Paper, University of Michigan, Ann Arbor - 1 -

2 korzyści finansowe wynikające z przesunięcia w czasie konieczności zapłaty za otrzymany towar, gdyż środki potrzebne do zapłaty można ulokować w inny korzystniejszy sposób na okres przyznanego kredytu kupieckiego lub unika się obowiązku zapłaty za wcześniejsze wykorzystanie środków pieniężnych przyznanych z zewnętrznych źródeł finansowania. teoria redukcji kosztów transakcji określa, że wykorzystanie kredytu kupieckiego przez firmy kupujące towar z odroczonym terminem płatności pozwala im obniżyć koszty działalności handlowej dzięki zmniejszeniu zapotrzebowania na utrzymywanie wolnego salda gotówki dla pokrycia bieżących zobowiązań handlowych; optymalizowanie kosztu kapitału potrzebnego do prowadzenia działalności operacyjnej, gdzie atrakcyjność wykorzystania kredytu kupieckiego zależeć będzie od kosztów i dostępności innych źródeł finansowania, przede wszystkim bankowego kredytu obrotowego w rachunku otwartym. długość okresu cyklu operacyjnego w poszczególnych firmach, gdzie przedsiębiorstwa z wydłużonym cyklem operacyjnym, lub poddane konieczności natychmiastowego zaspokajania zwiększonego zapotrzebowania na oferowane przez nich produkty i usługi zmuszone są do trzymania wysokich stanów zapasów i stąd nie są chętne do przedwczesnego finansowania takich zakupów; dyscyplinowanie sprzedawców w celu zapewnienia, aby towary oferowane i usługi przez nich świadczone, były zgodne z oczekiwanym i obiecywanym standardem, a wstrzymywanie się z zapłatą przez kupujących działa mobilizująco na sprzedawców; konieczność zrównoważenia podobnych warunków płatności oferowanych przez konkurencję. Weryfikacja znaczenia tych wyżej wymienionych czynników mających wpływ na wielkość i parametry funkcjonującego w gospodarce kredytu kupieckiego jest prowadzona w oparciu wnioski z różnych analiz wykonywanych przez wyspecjalizowane ośrodki badawcze. Jednym z takich badań była ankieta skierowana w 2006 r. do ponad 2000 firm z 10 krajów Europy. Jej organizatorami były wspólnie firma Euler Hermes (EH) i Centrum Badawcze Zarządzania Kredytem (Credit Management Research Centre, CMRC) przy Uniwersytecie w Leeds w Wielkiej Brytanii. W każdym kraju było badane zawsze ponad 100 firm. W wyniku - 2 -

3 badania ustalono, że dla wszystkich spółek należności handlowe w bilansach stanowią średnio do 30-35% aktywów ogółem. Wśród zbadanych firm, 83% we wszystkich krajach dokonuje sprzedaży % swoich towarów i usług na warunkach kredytowych. Najwyższy wynik w przedziale % na tle wszystkich krajów osiągnęły Niemcy (94%), Polska (92%) i Francja (86%). Holandia posiada najwyższy odsetek firm (27%), u których sprzedaż na kredyt stanowi 0-20% sprzedaży ogółem; za nią plasuje się Portugalia z wynikiem 24%. Tabela 1 Odpowiedzi na pytanie: Jaki procent całkowitej sprzedaży w Państwa firmie dokonywany jest na warunkach kredytowych? Udział sprzedaży na kredyt w 0-20% 21-40% 41-60% 61-80% % obrotach ogółem Średnio dla wszystkich krajów Belgia Francja Niemcy Holandia Węgry Włochy Hiszpania Polska Portugalia Wielka Brytania Źródło: Jak zostało stwierdzone na początku sekwencja wydarzeń związanych z materializacją ryzyka związanego z udzieleniem kredytu kupieckiego jest taka, że najpierw mamy do czynienia z odnotowywaniem opóźnień w uzgodnionych terminach płatności i na końcu prowadzi to najczęściej do upadłości i likwidacji firmy. W takiej też kolejności zaprezentowane zostaną najnowsze dane dotyczące zarówno opóźnień w płatnościach, jak upadłości w odniesieniu do gospodarki Polski oraz innych krajów, naszych głównych partnerów gospodarczych. W okresie ostatnich dwóch lat średnie opóźnienia w realizowaniu płatności przez firmy zarejestrowane w Polsce oscylują w przedziale od 15 do 20 dni. Najwyższy poziom 18,5 dnia opóźnienia został odnotowany na wiosnę 2004 r. Najniższy poziom opóźnienia miał miejsce w na jesieni 2004 r. i było to 16,5 dnia. Po dwóch z rzędu okresach dokonywania szybkich płatności, - 3 -

4 płatności znów zaczęto regulować z opóźnieniem (por. rys 1). Zauważa się zwłaszcza rozbieżną tendencję, gdzie z jednej strony liczba wierzytelności krótszych niż 30 dni, ale z drugiej strony także liczba długoterminowych zaległych wierzytelności, stale wzrastała podczas ostatnich okresów. (por. tab 2). Rysunek 1. Opóźnienia płatności przez polskie podmioty gospodarcze d n i ,5 wiosna 2004 r. 16,5 jesień 2004 r. 17,6 wiosna 2005 r. 18,4 jesień 2005 r. 17,3 wiosna 2006 r. 16,8 jesień 2006 r. 17,1 wiosna 2004 r. Źródło: Wskaźnik utraconych płatności pozostaje w granicy około 3%, wyraźnie powyżej średniego europejskiego wskaźnika utraconych płatności (wiosna 2007 r.: 1.8%) i należy do najwyższych wskaźników wśród 27 krajów UE. Sytuacja jest zintensyfikowana przez dużą liczbę długoterminowych zaległych wierzytelności, które nie wykazują zasadniczych zmian krótkoterminowych. Tabela 2. Dni nierozliczonej sprzedaży Dni Wiosna 2004 r. Jesień 2004 r. Wiosna 2005 r. Jesień 2005 r. Wiosna 2006 r. Jesień 2006 r. Wiosna 2007 r. Powyżej 120 1,1% 3,3% 4,6% 4,6% 3,3% 5,2% 6,2% ,9% 6,7% 10,7% 9,6% 5,8% 5,6% 5,6% ,4% 14,7% 10,6% 11,4% 14,2% 12,0% 11,8% ,8% 19,1% 22,4% 20,6% 22,4% 18,7% 17,2% Poniżej 30 51,8% 56,2% 51,7% 53,8% 54,3 58,5% 59,3% Źródło:

5 Od kilku lat liczba upadłości w Polsce maleje (por. Rys. 2). W 2002 r. ogłoszono upadłość 1883 firm i był to, jak dotychczas, najwyższy odnotowany poziom w tej kategorii zjawisk gospodarczych. W kolejnych latach liczba bankrutujących firm zmalała i w 2006 r. wynosiła już 576, czyli niecałe 30% swojego maksymalnego poziomu. Rysunek 2. Liczba ogłoszonych upadłości polskich firm zatwierdzonych przez sądy gospodarcze Źródło: raporty Coface i Euler Hermes Patrząc na zestawienia liczb, można poczynić dwie obserwacje: po pierwsze nastąpił istotny skokowy spadek liczby upadłości od roku 2002, po drugie uderzająca jest tak nieduża liczba upadłych przedsiębiorstw w porównaniu w liczbą zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Te dwie konstatacje zmuszają do zastanowienia nad metodologią prezentowanych statystyk. Warto pamiętać o następujących założeniach i faktach. 1 października 2003 roku zaczęło obowiązywać nowe Prawo upadłościowe i naprawcze, które zastąpiło przedwojenne jeszcze regulacje. W ramach znowelizowanego prawa upadłościowego przestała istnieć instytucja postępowania układowego. W statystykach upadłości do 2003 r. uwzględniano również postanowienia o otwarciu postępowania układowego, z kolei od roku 2004 są to już tylko postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Nowe prawo upadłościowe wprowadziło mechanizm - 5 -

6 postępowania naprawczego, ale otwarcie takiego postępowania nie jest uwzględniane w statystyce (poza tym są one otwierane praktycznie bardzo rzadko). Tak więc skokowy spadek liczby upadłości w roku 2004 nie wynika tylko z poprawiającej się koniunktury ale też ze zmiany prawa upadłościowego. Sąd rozpatrując wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorstwa może rozstrzygać w różnoraki sposób. Jeżeli wniosek ma wady formalne lub nie jest opłacony następuje zwrot wniosku. Jeżeli są spełnione przesłanki bankructwa sąd postanawia o ogłoszeniu upadłości dłużnika, przy czym może to być upadłość z możliwością zawarcia układu albo upadłość obejmująca likwidację majątku dłużnika. W końcu sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że oddalenie wniosku niekoniecznie oznacza, że nie było przesłanek do ogłoszenia upadłości. Przyczyną oddalenia wniosku może być (i często jest) niewielka wartość majątku dłużnika lub zbyt duże jego obciążenie prawami rzeczowymi. Nie ma sensu otwierać postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika nie wystarczy na pokrycie kosztów tego postępowania. Podobnie w przypadku obciążenia majątku dłużnika prawami rzeczowymi, np. hipoteką lub zastawem rejestrowym odejmuje się wtedy od majątku dłużnika wartość zabezpieczeń, gdyż wierzyciele rzeczowi mogą w pierwszej kolejności zaspokoić się z rzeczy obciążonych, wyjmując je niejako z masy upadłości. Jeżeli pozostała część majątku dłużnika jest na tyle niewielka, że nie wystarczy na koszty postępowania, również następuje oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Oczywiście na tym wstępnym etapie ocena wartości majątku dłużnika ma charakter szacunkowy, podobnie jak ocena potencjalnych kosztów postępowania upadłościowego. Ocenia się, że minimalne koszty postępowania upadłościowego wynoszą tys. zł, a więc nieobciążony majątek dłużnika musi być wart co najmniej tyle, aby mówić o możliwości ogłoszenia upadłości. Wracając do statystyk upadłości nie uwzględnia się w nich postanowień oddalających wnioski o ogłoszenie upadłości z powodu niewystarczającego majątku dłużnika (taka decyzja jest niewątpliwie potwierdzeniem niewypłacalności przedsiębiorstwa). Oddalenia wniosków z tego powodu nie należą do rzadkości. Oczywiście nie uwzględnia się też liczby zwróconych wniosków. Tendencja spadkowa liczby ogłaszanych upadłości w Polsce niewątpliwie wskazuje na niższe ryzyko handlowe, jednak wyciąganie wniosków z konkretnych wartości jest obarczone błędem. Trudno też mówić o porównywalności danych ze statystykami innych krajów

7 Znając sytuację w Polsce można odnieść ją do terminów regulowania płatności w innych krajach europejskich, głównych partnerach gospodarczych naszego kraju w Unii. Analizując dane zawarte w tabeli 3, które są uszeregowane od kraju z najkrótszym łącznym okresem kredytowania do kraju z najdłuższym średnim okresem kredytowania można łatwo stwierdzić, że miejsce kraju w tak sporządzam rankingu zmienia się wraz ze zmianą średniej szerokości geograficznej kraju w Europie. Generalnie im ta szerokość jest wyższa tym krótszego okresu realizowania płatności można się spodziewać od kontrahentów (dłużników) z danego kraju. Zależność ta utrzymuje się już od dłuższego czasu. Tak więc generalnie krótsze okresy płatności i łącznego kredytowania się odbiorców u dostawców są odnotowywane w krajach skandynawskich, a kontrahenci z krajów południa Europy zwyczajowo stosują dłuższe terminy regulowania swoich zobowiązań. Tabela 3. Sytuacja z terminami płatności w wybranych krajach Europy na wiosnę 2007 r. Kraj średni umowny termin płatności + średnie opóźnienie = łączny okres kredytowania Szwecja = 35 Holandia = 40 Węgry = 45 Niemcy = 47 Polska = 48 Wielka Brytania = 52 Czechy = 49 Francja = 65 Włochy = 97 Źródło: Wydłużone okresy kredytowania i narastające przeterminowania mają swój ostateczny rezultat w utracie należności z tytułu sprzedaży realizowanej z odroczonym terminem płatności. W latach średni udział należności utraconych w całości należności wahał się dla wszystkich krajów europejskich w przedziale od 1,7% do 1,9%. Wśród krajów europejskich, dla których prowadzone są badania poziomu utraconych należności można odnotować podział na cztery zasadnicze grupy: w grupie ze średnim wskaźnikiem utraconych należności poniżej 1% znajduje się tylko Finlandia; - 7 -

8 w grupie ze średnim wskaźnikiem utraconych należności pomiędzy 1% -1,9% jest 9 państw: Szwecja, Norwegia, Irlandia, Dania, Wielka Brytania, Włochy, Islandia, Szwajcaria, Francja; w grupie ze średnim wskaźnikiem utraconych należności pomiędzy 2% -2,9% jest 10 państw: Niemcy, Cypr, Grecja, Węgry, Hiszpania, Holandia, Belgia, Portugalia, Łotwa, Słowacja; w grupie ze średnim wskaźnikiem utraconych należności powyżej 3% są cztery kraje: Polska, Estonia, Litwa, Czechy. Sytuację w zakresie poziomu utraconych należności na wiosnę 2007 r. dobrze obrazuje Rysunek 3, gdzie wśród 8 krajów, najważniejszych polskich partnerów gospodarczych, pięć z nich oraz dodatkowo Polska odnotowało stratę należności powyżej średniej europejskiej w wysokości 1,8%, a tylko trzy znalazły się poniżej tej średniej. Rysunek 3. Uśredniona wartość utraconych należności w gospodarkach krajów europejskich na wiosnę 2007 p r o c e n t y ,3 1,6 2 2,4 1,9 1 3,1 3,5 2,3 Włochy Francja Niemcy Holandia Wlk.Brytania Szwecja Polska Czechy średni procent utraconych należności w danym kraju średnia europejska Węgry Źródło: Jako końcowy etap procesu utraty należności traktuje się ogłoszenie bankructwa. Sytuacja w latach 2004 r. i 2006 r. w odniesieniu do krajów, z którymi Polska prowadzi najintensywniejszą wymianę gospodarczą została zobrazowana na rysunkach 4 i 6. Pokazana jest na nich zarówno bezwzględna liczba ogłoszonych upadłości w poszczególnych krajach (odmierzane na lewej osi - 8 -

9 pionowej), jak i ich względny poziom w postaci odniesienia liczby bankructw do liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw (zaznaczone na prawej osi pionowej) Rysunek 4. Upadłości wśród najważniejszych partnerów handlowych Polski w 2004 r. 180 bezwzględna liczba upadłości Niemcy. Francja Włochy Wlk.Bryt. Holandia Szwecja liczba upadłości w stosunku do liczby zarejestrowanych firm upadłości w 2004 upadłośc na firm Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Creditreform, Euler Hermes i Coface Niemcy i Francja zajmują czołowe miejsca w obu rankingach zarówno w kategorii bezwzględnej, jak i w przypadku uwzględnienia skali gospodarki. Można natomiast zauważyć nieznaczne polepszenie sytuacji i to przy rozpatrywaniu poziomu absolutnego liczby bankructw, jak i jego odniesienia w stosunku do liczby zarejestrowanych przedsiębiorstw. W okresie rozpatrywanych dwóch lat podwyższenie liczby bankructw w ujęciu bezwzględnych, jak i względnym nastąpiło tylko w Wielkiej Brytanii, podczas gdy we wszystkich pozostałych pięciu rozpatrywanych krajach sytuacja uległa poprawie. Największą redukcję liczby bankructw odnotowano w gospodarce niemieckiej, o prawie 20% w liczbach bezwzględnych i ponad ¼ w ujęciu względnym

10 bezwzględna liczba upadłości Rysunek 5. Upadłości wśród najważniejszych partnerów handlowych Polski w 2006 r Niemcy. Francja Włochy Wlk.Bryt. Holandia Szwecja liczba upadłości w stosunku do liczby zarejestrowanych firm upadłości w 2006 upadłośc na firm Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Creditreform, Euler Hermes i Coface Jedną z metod minimalizacji ryzyka kredytu kupieckiego jest posiadanie zatwierdzonych w sposób formalny procedur zarządzania tym ryzykiem. W skład takich procedur wchodzą przede wszystkim: Ustalanie terminów płatności; Ustalanie akceptowalnego salda należności (zasady weryfikacji dłużników); Zasady stosowania skonto za płatności przed terminem; Zasady przejścia własności towarów; Odsetki od płatności przeterminowanych. Z badania przeprowadzonego przez firmę Euler Hermes i CMRC wynika, że istnienie dobrze udokumentowanej, spisanej strategii kredytowej pomaga firmom umieścić zarządzenie kredytem w kontekście ogólnej misji i celu. 75% firm dokonuje pisemnego ustalenia warunków sprzedaży przed dokonaniem transakcji. 42% firm posiada dokument strategii kredytowej. Największe prawdopodobieństwo posiadania takiego dokumentu wykazują firmy w Holandii (70%), Belgii (63%) i w Niemczech (60%). Z kolei przedsiębiorstwa w takich państwach jak Węgry (12%),

11 Polska (28%) czy Portugalia (27%) nie wykazują znacznej tendencji do sporządzania pisemnej strategii kredytowej, co wskazuje na mniej formalne podejście do kwestii zarządzania kredytem w tych gospodarkach. Firmy, które preferują ustalanie warunków płatności przed dokonaniem transakcji znajdują się głównie w Niemczech (86%), Belgii (81%), Wielkiej Brytanii (80%) i na Węgrzech (73%). Ankietowani z Hiszpanii (50%), Portugalii (34%) i Wielkiej Brytanii (30%) przyznawali się do dokonywania ustnych ustaleń przed transakcją. Spory odsetek firm francuskich (39%), hiszpańskich (33%) i węgierskich (27%) uzgadnia warunki płatności po dokonaniu transakcji (na fakturze). Większość przedsiębiorców na wszystkich rynkach wskazuje warunki kredytu na fakturach. Co ważne, mniejsza liczba umieszcza te warunki w raportach. Firmy starają się wykorzystać w swojej praktyce różne metody, aby poprawić przepływ środków pieniężnych. Spośród wszystkich metod stosowanych w celu ochrony przepływów pieniężnych i zapewnienia płynności wystarczającej dla prowadzenia działalności, większość firm opóźnia własne płatności (42%) i oferuje dostawcom rabaty za szybkie uregulowanie należności (32%). Metoda ta jest szczególnie popularna w Polsce, gdzie korzysta z niej 65% firm. Najrzadziej przedsiębiorstwa poprawiają własną płynność, używając należności handlowych jako zabezpieczenia pożyczek (14%) oraz faktoringu (12%). Mimo tych wszystkich procedur firmy muszą się jednak liczyć z tym, że część przysługujących im należności zostanie uregulowana z opóźnieniem. Główne przyczyny opóźnień płatniczych ze strony klientów wymieniane przez firmy w ramach badania Euler Hermes i CMRC to: mała skuteczność działów windykacji (najwięcej firm podało ten powód we Włoszech 22%); niewłaściwa ocena ryzyka/wiarygodności kredytowej (Polska 36% vs. Belgia 9%); niedokładne fakturowanie klientów (Holandia 30%, vs. Portugalia 2%); najmniej prawdopodobny powód to zła obsługa po wykonaniu usługi problem ten wymieniło jedynie 7% ankietowanych firm

12 Ponieważ oferowanie warunków sprzedaży z odroczonym terminem płatności jest powszechnie obowiązującym standardem warto zastanowić się w jaki sposób firmy starają się monitorować i oceniać skuteczność odzyskiwania udzielonych kredytów kupieckich. Generalnie można wyróżnić cztery podstawowe metody, które są wykorzystywane przez firmy do kontrolowania sytuacji. Są to: zarządzanie wskaźnikiem rotacji należności (days sales outstanding - DS0); stopień realizacji założonych celów windykacyjnych; utrzymywanie wskaźnika należności nieściągalnych w stosunku do sprzedaży na akceptowalnym poziomie; minimalizacja odpisów na nieściągalne należności; Tabela 4. Udział poszczególnych metod kontroli należności i skuteczności windykacji w poszczególnych krajach (procent odpowiedzi na tak wśród ankietowanych firm) Metoda kontroli Zarządzanie wskaźnikiem DSO realizacji założonych celów windykacyjnych wskaźnika należności nieściągalnych w stosunku do sprzedaży na akceptowalnym poziomie Minimalizacja odpisów na nieściągalne należności Średnio dla wszystkich krajów Belgia Francja Niemcy Holandia Węgry Włochy Hiszpania Polska Portugalia Wielka Brytania Źródło: Za najpopularniejszą miarę kontroli firmy nad udzielanymi kredytami oraz jej skuteczności windykacyjnej 69% ankietowanych firm uznało zarządzanie wskaźnikiem DSO, w szczególności we Francji i Portugalii (81%). Najmniej popularnym miernikiem we wszystkich badanych

13 państwach (20%) są zmniejszone odpisy na należności nieściągalne: tylko 9% badanych firm w Holandii i 8% w Hiszpanii postrzega ten czynnik jako bardzo istotną miarę wyników działalności działów. Firmy, które decydują się na udzielenie kredytu kupieckiego swoim klientom, starają się nie tylko monitorować ryzyko z tym związane, ale też często wykorzystują najpopularniejszą metodę transferu tego ryzyka na zewnątrz poprzez wykupienie odpowiedniej polisy ubezpieczenia należności. Oprócz głównej funkcji tego typu ubezpieczeń, którym jest zapewnienie rekompensaty z tytułu poniesionej szkody związanej z utratą należności należy wymienić cały szereg innych zalet takiej polisy. Są one w pewnym sensie katalizatorami lepszych efektów prowadzenia działalności gospodarczej i znajdują swoje odzwierciedlenie w odpowiednich wskaźnikach oceny rentowności firmy. Generalnie firmy w odpowiedzi na pytanie o swoje nastawienie do ubezpieczania należności jako zalety takiego rozwiązania wskazywały następujące aspekty: zapewnienie spokoju w podejmowaniu decyzji finansowych o przyznaniu kredytu kupieckiego 77%; konieczność ochrony przepływów finansowych 71%; potrzeba lepszego poznania bazy klientów 64%. Są jednak też powody, dla których część firm nie decyduje się na wykorzystanie tej metody do minimalizacji ryzyka kredytu kupieckiego. W odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie korzystają z ubezpieczenia kredytu, firmy podają niżej wymienione przyczyny: zbyt wysokie koszty 74%; niewystarczająca ochrona 59%; skomplikowane procedury 54%. W celu weryfikacji argumentów za i przeciw ubezpieczeniu zbadano kluczowe różnice pomiędzy wynikami firm korzystających z ubezpieczenia kredytu i firm nieubezpieczonych. Te różnice dla firm polskich pokazane są w tabeli

14 Tabela 2. Wpływ finansowy ubezpieczenia na koszty funkcjonowania polskich firm Badana kategoria Należności nieściągalne jako % sprzedaży Koszty obsługi kredytu kupieckiego jako % sprzedaży Kwota nadużyć finansowych jako % sprzedaży oprocentowanie kredytów bankowych Wynik firm nieubezpieczonych Wynik firm ubezpieczonych 0,52 0,30 0,22 1,83 1,55 0,28 0,03 0,02 0,01% 4,35 3,45 0,90% Korzyść dla firm ubezpieczonych jako procent oszczędzonej sprzedaży Źródło: Wpływ finansowy obliczono na podstawie procentu poczynionych oszczędności dla różnorodnych badanych kategorii. Bezpośrednie oszczędności wynikające z posiadania umowy ubezpieczenia kredytu obejmują np. odpisy na należności nieściągalne jako procent sprzedaży (0,22% sprzedaży) i straty z tytułu nadużyć finansowych (0,02%). Ponadto, koszt pozyskiwania środków poprzez pożyczki może być niższy u polskich firm ubezpieczonych 3,45% w porównaniu z 4,35% dla firm nieubezpieczonych. Wpływ finansowy ubezpieczenia kredytu wynika z wyższej liczby stałych klientów, niższego poziomu reklamacji i sporów z klientami, rentowniejszej sprzedaży, lepszego wskaźnika DSO oraz terminowych płatności, niższego poziomu należności nieściągalnych i przypadków nadużyć finansowych oraz niższego poziomu ogólnych kosztów zarządzania kredytem. Firmy korzystające z ubezpieczenia kredytu mają ponadto dostęp do informacji kredytowych i raportów wywiadowni handlowych o niższych kosztach i wyższej jakości. W Polsce w okresie po 1989 r., a zwłaszcza w czasie I dekady XXI w. nastąpił wśród firm zaangażowanych w intensywną wymianę gospodarczą w kraju i zagranicą gwałtowny wzrost

15 świadomości roli i znaczenia zarządzania ryzykiem kredytu kupieckiego. Polskie firmy, a także pozostałe przedsiębiorstwa operujące w krajach regionu Europy Środkowo-Wschodniej rozpoczęły stosowanie najlepszych światowych praktyk i standardów w zakresie zarządzania ryzykiem kredytu kupieckiego. Równocześnie pojawił się cały sektor usług związanego z obsługą kredytu kupieckiego. Są to: usługi oceny ryzyka świadczone przez liczne wywiadownie w tym wszystkie znane globalne firmy z tej branży; usługi doradztwa prawnego ukierunkowane na konstrukcja odpowiednich zabezpieczeń prawnych w umowach zawieranych pomiędzy sprzedawcami i nabywcami; usługi windykacji należności i odzyskiwania długów, gdzie część firm specjalizująca się w tej dziedzinie rozpoczęła notowania swoich akcji na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych; usługi ubezpieczania należności, gdzie oprócz narodowych ubezpieczycieli takich jak KUKE S.A. w Polsce, EGAP w Czechach i Mehib na Węgrzech rozpoczęły swoją ekspansję trzy globalne światowe firmy z tej branży tzn. Coface, Atradius i EulerHermes. Wszystko to świadczy o tym, że została wykreowana całkowicie nowa branża usług biznesowych, której znaczenie staje się z każdym rokiem coraz większe i bez której sprawnego funkcjonowania nie jest już obecnie możliwa niezakłócona realizacji transakcji gospodarczych na szczeblu krajowym i międzynarodowym

16 Literatura: Elliehausen G E and JD (1993), The Demand for Trade Credit: An Investigation of Motives for Trade Credit Use by Small Businesses, Federal Reserve Bulletin, Paper 165; Ocena kondycji ekonomicznej sektora przedsiębiorstw niefinansowych w 2006 roku w świetle danych F-01/I-01, Narodowy Bank Polski, Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych, maj 2007 Ubezpieczenie kredytu wspiera rozwój przedsiębiorstw. Niezależne badanie 2000 spółek w 10 państwach europejskich, 30 listopada 2006,Warszawa, Euler Hermes, Wilner B S (1995); Trade Credit versus Bank Credit, Working Paper, University of Michigan, Ann Arbor Wyniki badania praktyk zarządzania kredytem kupieckim przeprowadzonego wśród 2000przedsiębiorstw w 10 państwach Europy. Raport krajowy: Polska, Euler Hermes