Tomasz Sobów, Elżbieta Kisiela, Małgorzata Bocheńska, Iwona Kłoszewska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Tomasz Sobów, Elżbieta Kisiela, Małgorzata Bocheńska, Iwona Kłoszewska"

Transkrypt

1 PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(4): artykuł oryginalny oryginal article Odrębności w obrazie klinicznym epizodu depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i zaburzenia depresyjnego nawracającego u pacjentów w wieku podeszłym Clinical differences between depression in the course of bipolar disorder and recurrent depressive disorder in the elderly Tomasz Sobów, Elżbieta Kisiela, Małgorzata Bocheńska, Iwona Kłoszewska Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Słowa kluczowe: depresja, zaburzenie depresyjne nawracające, choroba afektywna dwubiegunowa, chorzy w wieku podeszłym Keywords: depression, recurrent depressive disorder, bipolar disorder, elderly Streszczenie Wstęp. Charakterystyka epizodu depresji w chorobach afektywnych u pacjentów w wieku podeszłym uwidacznia szereg podobieństw w obrazie klinicznym depresji w przebiegu zaburzenia depresyjnego nawracającego i choroby afektywnej dwubiegunowej. Podobieństwo to skutkuje często niepoprawnym postępowaniem diagnostycznym, zwiększając liczbę błędnych rozpoznań. Obserwacje dotyczące fenomenologii depresji mogą być pomocne w ustalaniu poprawnych diagnoz nozologicznych. Celem badania było wskazanie i porównanie istotnie odrębnych cech w obrazie klinicznym depresji, różnicujących epizod depresyjny w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i zaburzenia depresyjnego nawracającego u osób w wieku podeszłym. Materiały i metody. Przeprowadzono badanie o charakterze prospektywnym. Oceniano cechy kliniczne epizodu depresji u 54 pacjentów po 65. roku życia z objawami depresji w przebiegu nawracającego zaburzenia depresyjnego i choroby afektywnej dwubiegunowej. Zbierano trzy rodzaje danych: demograficzne, dotyczące przebiegu choroby oraz symptomatologii, stosując własny kwestionariusz do zbierania danych. PGP 97 Adres do korespondencji: dr n. med Tomasz Sobów Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi ul. Czechosłowacka 8/10, Łódź tmsobow@csk.umed.lodz.pl Copyright 2007 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego

2 202 T. Sobów, E. Kisiela i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Wyniki. Pacjentów z depresją dwubiegunową charakteryzuje większa liczba hospitalizacji, dłuższy czas leczenia oraz relatywnie więcej epizodów ciężkich i częściej zgłaszane objawy psychotyczne w porównaniu z depresją w przebiegu nawracającego zaburzenia depresyjnego. Dla epizodów depresji w zaburzeniu depresyjnym nawracającym charakterystyczne okazały się: dłuższy czas trwania aktualnego epizodu depresji, istotnie częstsze w porównaniu z depresją dwubiegunową zaburzenia rytmu snu i czuwania oraz wyraźnie większa całkowita liczba zgłaszanych objawów somatycznych. Wnioski. U chorych w wieku podeszłym istnieją odrębności w obrazie klinicznym jednostkowego epizodu depresji w przebiegu zaburzenia depresyjnego nawracającego i choroby afektywnej dwubiegunowej. Niektóre cechy aktualnego epizodu depresji oraz charakterystyka przebiegu zaburzenia afektywnego mogą być pomocne w różnicowaniu depresji jednobiegunowej i dwubiegunowej. Summary Introduction. Description of affective disorders reveals many similarities between depression in the course of bipolar disorder and recurrent depression in the elderly. These similarities may result in an increased number of imprecisely diagnosed (and therefore treated) patients. Clinical observations on the phenomenological expressions of depressive episodes might be helpful in establishing proper nosological diagnoses. The aim of this study was comparison of clinical differences between depressive episodes in the course of bipolar disorder and recurrent depressive disorder in the elderly. Material and methods. A prospective analysis of clinical data of 54 elderly patients hospitalized in the University based Psychogeriatric Ward and suffering from a depressive episode due to affective disorders. We have collected data on clinical presentation (with the emphasis on accompanying somatic and psychotic symptoms) as well as on the course of illness using an originally prepared questionnaire. Results. Depression in the course of bipolar disorder was associated with higher number of previous episodes and hospitalization, severe episodes and longer time of treatment. Protracted current episodes were more common in recurrent depressive subjects. Bipolar depression was more likely to manifest with psychosis features while somatic symptoms of depression and sleep disturbances were more prevalent among patients suffering from recurrent depression. Conclusions. The accurate discrimination of bipolar disorder from recurrent depression shows that there are several features of depressive episodes that might help the clinician to distinguish between bipolar disorder and recurrent depressive disorder in the elderly. Wstęp Obecne trendy populacyjne, zwłaszcza w krajach europejskich i Stanach Zjednoczonych, wskazują jednoznacznie na rosnący odsetek osób w wieku podeszłym, czyli według tradycji wywodzącej się od Bismarcka osób, które ukończyły 65. rok życia. Choroby często dotykające osób starszych będą zatem coraz poważniejszym wyzwaniem dla systemów ochrony zdrowia. Depresja jest dość szczególnym przypadkiem takiej choroby: często nierozpoznawalna lub nieadekwatnie leczona stanowi nie tylko bezpośrednie zagrożenia (ryzyko samobójstw [1, 2]), ale także pogarsza przebieg i podwyższa śmiertelność w przebiegu innych chorób typowych dla populacji osób starych, takich jak choćby choroba niedokrwienna serca i niewydolność krążenia [3]. Wyniki leczenia epizodów depresji u pacjentów w wieku podeszłym są często niesatysfakcjonujące, częstymi problemami są nieuzyskiwanie pełnej remisji objawów, klinicznie definiowana lekooporność oraz nawroty, zwykle wiodące do rehospitalizacji. Wśród przyczyn takiej sytuacji wymienić warto czynniki natury biologicznej (towarzysząca patologia zwyrodnieniowa i/lub naczyniowa) i psychospołecznej (między innymi samotność, brak wsparcia w obrębie sieci społecznej, pogorszenie sytuacji finansowej), warto pamiętać jednak także o często niepoprawnej lub niekompletnej diagnozie.

3 203 T. Sobów, E. Kisiela, i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Nierozpoznawanie choroby dwubiegunowej u pacjentów z indeksowym epizodem depresji jest zjawiskiem częstym. W grupie chorób afektywnych ryzyko błędu diagnostycznego u chorych w wieku podeszłym z chorobą afektywną dwubiegunową jest wysokie [4, 5] i może być nawet ponaddwunastokrotnie większe w porównaniu z depresją nawracającą, gdy indeksowym epizodem jest depresja [6]. Błędna diagnoza pod postacią zaburzenia depresyjnego nawracającego u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową sięga 40% przypadków [5, 7, 8]. Wartość ta może być wyraźnie wyższa niż do niedawna publikowane w literaturze analogiczne odsetki dotyczące osób młodszych, może sięgać 54% [6]. Dane te wskazują, że dokładna analiza cech klinicznych epizodu depresji jest niezbędna do prawidłowej identyfikacji zaburzenia afektywnego, umożliwia włączenie właściwej terapii, poprawia rokowanie oraz jakość życia u osób w wieku podeszłym. Celem przedstawionej pracy jest wskazanie i porównanie istotnie odrębnych cech w obrazie klinicznym depresji, różnicujących epizod depresyjny w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i zaburzenia depresyjnego nawracającego u osób po 65. roku życia oraz ustalenie możliwości wykorzystania zastosowanych w badaniu narzędzi oceny klinicznej w diagnostyce i różnicowaniu chorób afektywnych. Materiał i metody Przeprowadzone badanie miało charakter prospektywny. Objęto nim 63 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, których obserwacja trwała do czasu uzyskania objawowej poprawy lub zakończenia hospitalizacji. Do badania kwalifikowani byli pacjenci po 65 roku życia z wstępnym rozpoznaniem epizodu depresyjnego. Z grupy tej wyłoniono do dalszych analiz 54 osoby z ostateczną diagnozą: epizod depresyjny w przebiegu zaburzenia depresyjnego nawracającego (chorobowa afektywna jednobiegunowa, CHAJ) lub choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD) postawioną na podstawie kryteriów diagnostycznych ICD-10. W pracy zastosowano następujące narzędzia do oceny depresji: kwestionariusz zaburzeń nastroju Hirschfelda (do przesiewowej oceny dwubiegunowości), skala depresji Becka, geriatryczna skala oceny depresji GDS, skala depresji Hamiltona HAM-D oraz skala lęku Hamiltona HAM-A i skala HADS do pomiaru lęku i depresji. Ponadto dla przesiewowej oceny w kierunku zaburzeń funkcji poznawczych wykorzystano test Mini Mental (MMSE) oraz test rysowania zegara. Zbierano trzy rodzaje danych: demograficzne (wiek, płeć, wykształcenie, stan cywilny), dotyczące przebiegu choroby (długość leczenia, długość aktualnego epizodu, liczba hospitalizacji, ciężkość epizodu, liczba zabiegów EW, prób samobójczych oraz obecność myśli samobójczych) oraz symptomatologii (cechy fenomenologiczne depresji, takie jak objawy osiowe zespołu depresyjnego, objawy psychopatologiczne i towarzyszące objawy somatyczne). Różnice w zakresie zmiennych ciągłych oceniano za pomocą testu t-studenta, o ile spełnione były wymagania dla zastosowania testu parametrycznego, alternatywnie stosowano test nieparametryczny Mann-Whitney U. Różnice dotyczące rozkładów zmiennych nominalnych oceniano za pomocą testu dokładnego Fishera. Do analizy statystycznej wykorzystano program statystyczny MedCalc dla Windows 98/NT/Me/2000/XP (MedCalc Software, Mariakerke, Belgia). Wyniki Grupę badaną stanowiło 54 pacjentów z rozpoznaniem epizodu depresyjnego w przebiegu zaburzenia depresyjnego nawracającego (N=38) lub choroby afektywnej dwubiegunowej. Z dalszych ocen wykluczono 7 chorych z pierwszym w życiu epizodem depresyjnym oraz 2 z rozpoznaniem organicznego zaburzenia depresyjnego. Badane grupy pacjentów nie różniły się pod względem podstawowych zmiennych demograficznych (tab.1). Średnia wieku dla obu grup wyniosła około 70 lat. W obu grupach przeważały kobiety; wyraźnie więcej kobiet w CHAJ (31/38) niż w CHAD (9/16), różnica rozkładu jest na poziomie trendu p=0,08 (test Fischera). Poziom wykształcenia ani stan cywilny nie odróżniały badanych grup od siebie. Analiza danych dotyczących przebiegu choroby (tab. 2) wykazała istotne statystycznie różnice dotyczące liczby hospitalizacji, czasu leczenia, długości trwania objawów, aktualnego epizodu oraz jego ciężkości.

4 204 T. Sobów, E. Kisiela i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Chorzy z CHAD byli dłużej leczeni (p=0,015), mieli w wywiadzie więcej hospitalizacji (p<0,001), ale aktualny epizod trwał dłużej u chorych z nawracającą depresją (p=0,03). Pod względem ciężkości epizodów zaobserwowano istotnie więcej epizodów ciężkich w CHAD (11/16) niż CHAJ (12/38) (p=0,01). Co ciekawe, jak wynika z tabeli 3, surowe wyniki zastosowanych kwestionariuszy oraz skal klinicznych nie różniły się istotnie w obu grupach badanych, pomimo wyższego odsetka depresji o nasileniu ciężkim w grupie CHAD. Jedyna obserwowana różnica (i to zaledwie na poziomie trendu) dotyczyła wyższych wartości w podskali objawy somatyczne skali Hamiltona dla lęku w grupie chorych z CHAJ, co koresponduje z większą całkowitą liczbą objawów somatycznych w tej grupie. Ocenie poddano również obecność myśli samobójczych oraz liczbę podejmowanych prób samobójczych (tab.2). W badaniu poprzecznym nie obserwowano różnic w zakresie aktualnie stwierdzanych myśli samobójczych, jednak chorzy z CHAD ponad 3-krotnie częściej niż osoby z CHAJ dokonywali zamachów samobójczych w przeszłości (8/8 vs 8/30, wskaźnik szans OR=3,75, 95% CI=1,1-13,1). W tabeli 4 dokonano zestawienia najczęściej występujących objawów somatycznych i psychopatologicznych. U chorych z CHAD częściej (7/9) niż w przebiegu CHAJ (6/32) stwierdzano obecność objawów psychotycznych (OR=4,1; 95%CI=1,1-15,4). Objawy somatyczne częściej dotyczyły chorych z CHAJ, całkowita liczba zgłaszanych objawów była istotnie wyższa w tej grupie (mediana 10) w porównaniu z grupą z CHAD (mediana 8, tab. 4). Z wielu objawów somatycznych poddanych ocenie wyłoniono jednak tylko dwa typy zaburzeń rytmu snu i czuwania, które były istotnie częstsze w CHAJ nocne wybudzania się (p=0,02) i wczesne budzenie się (p=0,02) oraz na poziomie trendu częstsze w CHAJ pieczenie skóry (p=0,07) oraz nadmierne pocenie się (p=0,07). Tabela 1. Charakterystyka demograficzna badanych grup Tab. 1. Demographic characteristics of the studied groups Diagnoza Istotność statystyczna Zmienna demograficzna CHAD CHAJ N=16 N=38 Wiek w latach 70,8±8,1 70,3±4,8 T= -0,3; p=0,8 1 Płeć (frakcja kobiet) 9 / / 38 p= 0,08 2 Małżeństwo 6 20 Stan cywilny Wdowieństwo 7 16 Stan wolny 3 2 χ 2 (trend) =2,2; p=0,1 Liczba lat formalnego wykształcenia 9,1±2,9 7,7±2,7 T= -1,7, p=0,1 1 1 test t-studenta dla prób niezależnych 2 test dokładny Fishera

5 205 T. Sobów, E. Kisiela, i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Tabela. 2 Dane dotyczące przebiegu choroby, stosowanego leczenia elektrowstrząsami oraz liczba prób samobójczych Tab. 2 Data of the course of depression, electroconvulsive therapy and the number of suicidal actions CHAD badane parametry N średnia odchylenie standardowe (s) Diagnoza N CHAJ średnia odchylenie standardowe (s) Wartość p (test U Mann- -Whitney) czas trwania choroby w latach czas leczenia w latach liczba hospitalizacji długość indeksowego epizodu w dniach 13 7,7 5,4 28 5,3 5,0 0, ,5 3,7 35 3,9 4,0 0, ,9 3,1 37 3,3 4,1 < 0, ,2 22, ,5 62,6 0,03 ciężkość epizodu 7 2,0 1,0 20 1,6 0,5 0,01 liczba prób samobójczych w wywiadzie 16 0,6 0,8 37 0,2 0,5 0,03 W zestawieniu wyróżniono szarym tłem cechy odróżniające badane grupy. Tabela 3. Zestawienie wyników uzyskanych w zastosowanych kwestionariuszach i skalach klinicznych Tab. 3. Scores obtained in the clinical questionnaires and scales applied Diagnoza CHAD N=16 CHAJ N=38 zastosowany kwestionariusz /skala oceny klinicznej średni wynik odchylenie standardowe (s) średni wynik odchylenie standardowe (s) HAM - D (suma) 20,9 8,8 21,3 9,0 HAM - A (suma) 18,8 5,8 20,3 7,9 HAM - A (obj. psychopatologiczne) 11,9 5,9 11,9 5,5 HAM - A (obj. somatyczne) 1 6,9 2,9 8,6 3,0 BECK (suma) 25,9 10,9 23,9 12,1 HADS (suma) 20,4 9,6 19,2 8,7 HADS A 8,8 4,5 7,7 4,4 HADS D 11,4 5,8 11,5 5,5 GDS 18,5 6,8 17,8 5,9 Test Rysowania Zegara-obiektywnie Test Rysowania Zegara-subiektywnie 2,2 2,7 3,4 2,5 0,1 0,3 0,2 0,4 MMSE 25,8 4,5 25,3 4,0 1 różnica na poziomie trendu, t=1,9; p=0,06

6 206 T. Sobów, E. Kisiela i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Tabela 4. Wybrane objawy somatyczne i psychotyczne depresji Tab. 4. Selected somatic and psychotic symptoms of depression Objaw Proporcja u chorych z CHAD (tak/nie) Proporcja u chorych z CHAJ (tak/nie) wartość p 1 pieczenie skóry 1/15 13/25 0,07 suchość śluzówek 6/10 18/20 0,6 Zaparcia 7/9 17/21 1,0 pocenie się 5/11 24/14 0,06 zaburzenia zasypiania 10/4 26/8 0,7 nocne wybudzania się 6/10 28/10 0,02 wczesne budzenie się 5/11 27/11 0,02 objawy psychotyczne 7/9 6/32 0,04 całkowita liczba objawów somatycznych (mediana) 8 ± 3 10 ± 2 1 test dokładny Fishera ( z wyjątkiem porównania dla median całkowitej liczby objawów somatycznych) W zestawieniu wyróżniono szarym tłem cechy odróżniające badane grupy. Średnia różnica = 2; 95% CI=0,6-3,4; p=0,005 Dyskusja Specyfika obrazu klinicznego depresji w wieku podeszłym niesie ze sobą szereg utrudnień wiązanych często z nieprawidłowym procesem diagnostycznym, błędnym rozpoznaniem zaburzenia psychicznego. Taka sytuacja uwarunkowana jest przez wiele czynników, a główny to brak jednoznacznych i obiektywnych kryteriów oceny stanu psychicznego pacjenta po 65 roku życia. Ocena ta jest wyjątkowo trudna w przypadku pierwszego w życiu epizodu depresji u pacjenta, a także, jeśli dane z wywiadu są skąpe i nie ma możliwości zweryfikowania obecności i charakteru poprzednich epizodów afektywnych. Przedstawione w artykule badanie stanowi jedną z nielicznych prób określenia specyfiki kliniki depresji w wieku podeszłym. Oceniane parametry pozwoliły wyodrębnić pewne grupy cech klinicznych depresji w przebiegu zaburzenia depresyjnego nawracającego i choroby afektywnej dwubiegunowej, które mogą stanowić istotne wskazówki w postępowaniu diagnostyczno-różnicowym tych dwóch typów zaburzeń. W analizowanej grupie pacjentów poddane ocenie zmienne demograficzne (tab.1)nie różnicowały grup chorych z rozpoznaniem nawracającego zaburzenia depresyjnego oraz choroby afektywnej dwubiegunowej. Brak różnic pomiędzy pacjentami z CHAJ, a grupą badanych z CHAD w aspekcie wieku jest zgodny z większością doniesień innych autorów [6, 7, 9, 10]. W obu obserwowanych grupach liczba kobiet była większa niż mężczyzn, wyraźnie więcej w nawracającym zaburzeniu depresyjnym, co potwierdza dotychczasowe doniesienia [6]. Przewaga płci damskiej u chorych starszych może wynikać faktu, że kobiety żyją dłużej, jak również, że kobiety w depresji częściej poszukują pomocy niż znajdujący się w podobnej sytuacji mężczyźni. Niektórzy autorzy wykazali przewagę mężczyzn w grupie chorych z CHAD I (w wywiadzie epizod maniakalny lub mieszany wymagający hospitalizacji), natomiast zjawisko odwrotne w odniesieniu do CHAD typ II (co najmniej jeden epizod hipomaniakalny w wywiadzie) [10]. Istnieją badania, w których nie zaobserwowano różnic pomiędzy grupą chorych z CHAD i CHAJ w aspekcie płci [6, 7, 9, 11]. Analiza danych dotyczących wykształcenia oraz rodzaju wykonywanej w przeszłości

7 207 T. Sobów, E. Kisiela, i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające pracy wykazała, że dane te nie różniły grup pacjentów z rozpoznaniem CHAJ i CHAD oraz nie wpływały na nasilenie dolegliwości depresyjnych. W jednym z wcześniejszych doniesień badacze przedstawili pogląd, że w grupie pacjentów z CHAJ większa była liczba osób aktywnych zawodowo [9]. Analiza przebiegu zaburzenia depresyjnego (tab.2) wykazała, że czas jego trwania był zdecydowanie dłuższy w grupie badanych z zaburzeniem dwubiegunowym. Większa była również w wywiadzie liczba epizodów depresji w porównaniu z zaburzeniem jednobiegunowym. Pacjenci dwubiegunowi byli leczeni dłużej i co się z tym wiąże, mieli oni w wywiadzie więcej hospitalizacji. Natomiast na diagnozę CHAJ może wskazywać krótszy całkowity czas trwania zaburzenia (czyli późniejszy wiek zachorowania) oraz przewlekanie się aktualnego epizodu ponad 6 miesięcy. Wyniki te są zgodne z większością [6, 9, 10, 12-15], choć nie wszystkimi doniesieniami z literatury [11, 16]. Wykazano, podobnie jak w innych doniesieniach [6], że w grupie pacjentów z CHAD odsetek epizodów ciężkich był wyższy niż w grupie chorych z CHAJ. Ocena ciężkości epizodu z uwzględnieniem płci wskazuje na częstsze ciężkie epizody u kobiet niż u mężczyzn (ze względu na niskie liczebności podgrup nie wykonano formalnej analizy statystycznej). Na większe nasilenie objawów w CHAD może wskazywać pośrednio także nasza obserwacja dotycząca większej liczby prób samobójczych w tej grupie pacjentów, co jest potwierdzeniem wyników większości poprzednich badań [8, 15, 17], choć nie wszystkich [6]. Wskazuje również na potencjalną rolę poprawnej diagnozy w prewencji samobójstw u depresyjnych chorych w wieku podeszłym, co jest istotne, biorąc pod uwagę obserwowany praktycznie stale wzrost liczby zamachów samobójczych w tej grupie wiekowej [2]. Wśród elementów obrazu klinicznego warto zwrócić uwagę na objawy psychotyczne, które obserwowano istotnie częściej w grupie z CHAD. Taki wynik stanowi potwierdzenie wcześniejszych badań [4, 6, 10, 12,13, 17-22], tylko w jednym badaniu obserwowano częstsze występowanie psychoz w grupie chorych z CHAJ [17], takiego zjawiska również nie obserwowano [16, 19]. W toku badania odnotowano także, że epizody depresji psychotycznej w grupie pacjentów z CHAD były częstsze u kobiet niż u mężczyzn. Według niektórych badaczy [10, 11] obecność objawów psychotycznych u chorych z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej jest charakterystyczna jedynie dla CHAD typ I (epizody depresji oraz epizody maniakalne lub epizody mieszane w wywiadzie) ze względu na niewystarczające liczebności podgrup nie jesteśmy w stanie zweryfikować tego poglądu w badanej próbie. Przeanalizowano również obecność objawów somatycznych depresji w obu grupach chorych (tab.4). Trudność diagnostyczną stanowi, prawdopodobna w tej grupie wiekowej, możliwość współwystępowania depresji i chorób somatycznych oraz różnicowanie pomiędzy następstwami psychologicznymi chorób somatycznych, a depresją oraz somatycznymi objawami depresji a objawami chorób somatycznych. Skargi na rozmaite dolegliwości somatyczne, mimo że występują niezależnie od wieku, typowe wydają się dla depresji u osób w wieku podeszłym. Istotnymi cechami, które w świetle naszego badania mogą być pomocne w różnicowaniu CHAJ i CHAD u osób w wieku podeszłym, okazały się zaburzenia rytmu snu i czuwania oraz niektóre inne objawy somatyczne. W grupie pacjentów z rozpoznaniem nawracającego zaburzenia depresyjnego odnotowano obecność zaburzeń rytmu snu i czuwania, co potwierdza raportowane w literaturze różnice w symptomatologii zaburzeń rytmów biologicznych. Wcześniejsze doniesienia autorów [6] o braku różnic w grupie tych zaburzeń w obu typach depresji wskazywały na odmienność przebiegu depresji u ludzi starych. Ta odmienność wynikać mogła z zastosowanej w badaniu retrospektywnym metody zbierania danych. U pacjentów z CHAJ występowały częściej nieprawidłowości pod postacią nocnego wybudzania się i wczesnego budzenia się. W grupie chorych z CHAD epizody depresji znamiennie częściej pojawiły się z depresją przebiegającą ze zwiększoną sennością. Nadmierna senność obok wzmożonego apetytu również charakteryzującego depresję dwubiegunową, należą do grupy atypowych objawów depresji.

8 208 T. Sobów, E. Kisiela i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające Wyniki te są zgodne z większością [8-11, 16, 22, 23], choć nie ze wszystkimi doniesieniami z literatury [24]. Według niektórych z zaburzeniem depresyjnym nawracającym wiąże się ograniczenie snu [15, 17, 25]. Podobnie niejednoznaczne wyniki uzyskiwano w ocenie zaburzeń związanych z apetytem i zmianą masy ciała. Wyniki wcześniejszych badań wskazywały, że CHAJ charakteryzowało większe obniżenie masy ciała [25, 26], czy też utrata apetytu [6, 15, 25, 26]; wzmożone łaknienie cechowało CHAD [11, 10, 15, 16, 17, 22, 25, 23]. Istnieją również koncepcje wskazujące na brak różnic w atypowych objawach depresji pomiędzy CHAJ i CHAD [24]. W badanej próbie różnic nie odnotowano. Zespoły bólowe (niewyjaśnione lub tylko częściowo wyjaśnione patologią somatyczną) były bardzo częste w całej badanej grupie (47% chorych), bez istotnych różnic ze względu na diagnozę. Marginalnie częstsze w CHAJ były natomiast niektóre inne objawy somatyczne (pieczenie skóry, pocenie się), co znajduje potwierdzenie w niektórych wcześniejszych pracach [6, 15]. Posumowanie i wnioski Choroba afektywna dwubiegunowa u osób w wieku podeszłym pozostaje często nierozpoznana. Składa się na to wiele przyczyn, jedną z nich jest naturalny przebieg CHAD, zwykle cechujący się coraz mniejsza liczbą i nasileniem epizodów manii wraz z trwaniem choroby. Nawet poprawne zebranie wywiadu od pacjenta może okazać się niewystarczające, a dodatkowe źródła informacji (dokumentacja medyczna, wywiad od rodzin) są często niedostępne. Z drugiej strony niepoprawna diagnoza często skutkuje niesatysfakcjonującymi wynikami leczenia. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest przekonanie o organicznym charakterze takich nieustępujących depresji, co często wiedzie do postawy nihilizmu terapeutycznego. Nasze obserwacje sugerują, że niektóre cechy kliniczne, zarówno z wywiadu, jak i z badania stanu aktualnego mogą być pomocne w poprawnym różnicowaniu depresji w wieku podeszłym. Należą do nich długość trwania i ciężkość aktualnego epizodu, charakterystyka przebiegu choroby (w tym liczba hospitalizacji i liczba prób samobójczych) oraz obecność objawów psychotycznych i niektórych objawów somatycznych. Uwzględnienie wymienionych powyżej cech może, poprzez prawidłowo postawioną diagnozę, poprawić rokowania w depresji u chorych w wieku podeszłym. Korzystnym efektem poprawnego rozpoznawania CHAD u osób starszych może być także redukcja liczby prób samobójczych w tej populacji. Warto na koniec wskazać jeszcze na niebagatelny (choć raczej nieoszacowany) aspekt ekonomiczny nieprawidłowo leczonej depresji. Chorzy z depresją, zwłaszcza w wieku podeszłym, są bowiem znaczącymi konsumentami systemów ochrony zdrowia. Piśmiennictwo [1] Sobów T. Rozpowszechnianie, czynniki ryzyka i możliwości prewencji samobójstw u osób w wieku podeszłym. Post Psychiatr Neurol 2004; 13: [2] Magierski R, Kłoszewska I. Samobójstwa w wieku podeszłym. Wiadomości Psych Tom VIII Nr 4/2005: [3] Kowman M, Sobów T, Kłoszewska I. Depresja w niewydolności serca niebezpieczne związki. Forum Kardiol 2005; 10: [4] Bowden CL. Strategies to reduce misdiagnosis of bipolar depression. Psychiatr Serv. 2001; 52: [5] Ghaemi SN, Sachs GS, Chiou AM, Pandurangi AK, Godwin K. Is bipolar disorder still underdiagnosed? Are antidepressants overutilized? J Affect Disord. 1999; 52: [6] Sobów T, Kisiela E, Łuczak O, Kłoszewska I. Trudności rozpoznawaniu depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i nawracającego zaburzenia depresyjnego u osób w wieku podeszłym. Psychiatria Polska. 2005; 5: [7] Allilaire JF, Hantouche EG, Sechter D, et al. Frequency and clinical aspects of bipolar II disorder in a French multicenter study: EPIDEP. Encephale. 2001; 27:

9 209 T. Sobów, E. Kisiela, i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające [8] Hantouche EG, Akiskal HS, Lancrenon S et al. Systematic clinical methodology for validating bipolar-ii disorder: data in meadstream from a French national multi-site stud ( EPIDEP ). Journal of Affective Disorders. 1998; 50: [9] Kiejna A, Rymaszewska J, Hadryś T, Suwalska A, Łojko D, Rybakowski JK. Występowanie cech dwubiegunowości u osób zaburzeniem depresyjnym nawracającym ogólnopolskie, wieloośrodkowe badanie unidep-bi. Psychiatria Polska. 2005; 5: [10] Rybakowski J, Suwalska A, Łojko D, Rymaszewska J, Kiejna A. Częstość występowania zaburzeń afektywnych dwubiegunowych wśród chorych na depresję leczonych przez psychiatrów w warunkach ambulatoryjnych. Psychiatria Polska. 2004; 2: [11] Benazzi F. Clinical defferences between bipolar II depression and unipolar major depressive disorder : lack of an effect of age. J. Affect. Disord. 2003; 75: [12] Goldberg JF, Harrow M, Whiteside JE. Risk for bipolar illlness in patient initially hospitalized for unipolar depression. Am J Psychiatr. 2001; 158: [13] Mitchell P, Parker G, Jamieson K, Wilhelm K, Hickie I, Brodaty H, Boyce P, Hadzi-Pavlovic D, Roy K. Are there any differences between bipolar and unipolar melancholia? J Affect Disord. 1992; 25: [14] Winokur G, Coryell W, Keller M, Endicott J, Akiskal H. A prospective follow-up of patients with bipolar and primary unipolar affective disorder. Archives of General Psychiatry. 1993; 50: [15] Perlis RH, Brown E, Baker RW, Nierenberg AA. Clinical features of bipolar disorder versus major depressive disorder in large multicenter trials. Am J Psychiatry. 2006; 163: [16] Benazzi F. Prevalence of bipolar II disorder In outpatient depression: a 203 case study In private practise. J Affect Disord. 1997; 43: [17] Brockington IF, Altman E, Hillier V, Maltzer HY, Nand S. The clinical picture of bipolar affective disorder in its depressed phase: a report from London and Chicago. British Journal of Psychiatry. 1982; 141: [18] Benazzi F. Psychotic late-life depression: 376-case study. Int. Psychogertr. 1999;11: [19] Black DW, Nasrallah A. Hallucinations and delusions in patients with unipolar and bipolar affective disorders. Psychopathology. 1989; 22: [20] Parnowski T. Psychopatological pattern of depression in affective disorders. A cluster analysis. Acta Psychiatr Scand. 1986: 73 : [21] Guze SB, Woodruff RA, Clayton PJ. The significance of psychotic affective disorders. Archives of General Psychiatry. 1975; 32: [22] Mitchell P, Wilhelm K, Parker G, Austin MP, Rutgers P, Malhi GS. The clinical features of bipolar depression: a comparison with match major depressive disorder patients. J Clin Psychiatry. 2001; 62: [23] Benazzi F. Depression with DSN-IV atypical features: a marker for bipolar II disorder. Eur Arch Psychiatry Clin. Neurosc. 2000; 250: [24] Robertson HA, Lam RW, Steward JN, Yatham LN, Tam EM, Zis AP. Atypical depressive symptoms and clusters in unipolar and bipolar depression. Acta Psychiatr Scand. 1996; 94: [25] Abrams R, Taylor MA. A comparison of unipolar and bipolar depressive illness. Am J Psychiatry. 1980; 137: [26] Gurpegui M, Casanova J, Cervera S. Clinical and neuroendocrine features of endogenous inupolar and bipolar depression. Acta Psychiatr Scandinavica. 1985; 72 ( Suppl 320): Revieved/Zrecenzowano Accepted/Zatwierdzono do druku

10 210 T. Sobów, E. Kisiela i wsp.: Choroba afektywna dwubiegunowa a zaburzenie depresyjne nawracające KOMUNIKAT REDAKCJI Zaproszenie do publikacji Redakcja uprzejmie zaprasza do nadsyłania pełnotekstowych artykułów oryginalnych i krótkich doniesień badawczych mieszczących się w tematyce czasopisma wcześniej nie publikowanych oraz nieprzedłożonych do innych wydawnictw, celem rozważenia Publikacji w Psychogeriatrii Polskiej Wszystkie przedłożone artykuły zostaną niezależnie zrecenzowane. Wydawca Psychogeriatrii Polskiej Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego Wrocław, ul. Nożownicza 4/8 fozp@fozp.org.pl

ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE

ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F.33.0 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod depresyjny łagodny F33.1 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod

Bardziej szczegółowo

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami

Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM

STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia afektywne. Justyna Andrzejczak Kognitywistyka

Zaburzenia afektywne. Justyna Andrzejczak Kognitywistyka Zaburzenia afektywne Justyna Andrzejczak Kognitywistyka Podział wg ICD-10 F30 Epizod maniakalny F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe F32 Epizod depresyjny F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F34 Uporczywe

Bardziej szczegółowo

UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU

UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU Dystymia ICD 10 niejednoznaczność terminu, grupa zaburzeń (obejmuje nerwicę depresyjną, depresyjne zaburzenie osobowości, depresję nerwicową, depresję lękową przewlekłą) Dystymia

Bardziej szczegółowo

Lek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej

Lek. Olgierd Woźniak. Streszczenie rozprawy doktorskiej Lek. Olgierd Woźniak Streszczenie rozprawy doktorskiej Ocena czynników ryzyka adekwatnych interwencji kardiowerteradefibrylatora u pacjentów z arytmogenną kardiomiopatią prawej komory. Wstęp Arytmogenna

Bardziej szczegółowo

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE

ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg

Bardziej szczegółowo

Obraz i leczenie kolejnych epizodów depresji (wyniki polskiego badania wieloośrodkowego) *

Obraz i leczenie kolejnych epizodów depresji (wyniki polskiego badania wieloośrodkowego) * Obraz i leczenie kolejnych epizodów depresji (wyniki polskiego badania wieloośrodkowego) * Clinical picture and treatment of subsequent depressive episodes results of Polish multicenter study Janusz Rybakowski

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży

Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School

Bardziej szczegółowo

Znaczenie depresji u chorych kardiologicznych

Znaczenie depresji u chorych kardiologicznych Znaczenie depresji u chorych kardiologicznych Tomasz Podolecki, Zbigniew Kalarus Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii, Oddział Kliniczny Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego;

Bardziej szczegółowo

Marzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie

Marzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane

Bardziej szczegółowo

ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE

ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE F 31 F 31.0 F 31.1 F 31.2 F 31.3 F 31.4 F 31.5 F 31.6 F 31.7 F 31.8 F 31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii

Bardziej szczegółowo

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych

Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski

Bardziej szczegółowo

Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski

Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski FARMAKOTERAPIA W PSYCIDATRII I NEUROLOOll, 98, 2, 82-87 Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski WPŁYW IMIPRAMINY, DOKSEPlNY I MIANSERYNY NA UKŁAD KRĄŻENIA U CHORYCH NA DEPRESJĘ W STARSZYM

Bardziej szczegółowo

ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW

ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur

Bardziej szczegółowo

* Praca została sfinansowana przez grant badawczy firmy Sanofi Synthelabo Polska.

* Praca została sfinansowana przez grant badawczy firmy Sanofi Synthelabo Polska. Częstość występowania zaburzeń afektywnych dwubiegunowych wśród chorych na depresję leczonych przez psychiatrów w warunkach ambulatoryjnych* Frequency of bipolar affective disorders among depressive outpatients

Bardziej szczegółowo

ZABURZENIA AFEKTYWNE. Maria Radziwoń Zaleska

ZABURZENIA AFEKTYWNE. Maria Radziwoń Zaleska ZABURZENIA AFEKTYWNE Maria Radziwoń Zaleska Według raportu WHO zaburzenia depresyjne nawracające w 2030 roku osiągną pierwsze miejsce na liście chorób o najwyższym współczynniku ryzyka przedwczesnej śmierci

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu.

Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu. Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu. Omówienie artykułu: "Risperidon in acute and continuation treatment of mania." Yatham L. N. i wsp. RIS-CAN Study Group. International Clinical

Bardziej szczegółowo

Artykuł oryginalny/original article

Artykuł oryginalny/original article Artykuł oryginalny/original article Nasilenie objawów depresji mierzone za pomocą Skali depresji Hamiltona oraz manii mierzone za pomocą Skali manii Younga w stanie mieszanym w przebiegu choroby afektywnej

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE

Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W

Bardziej szczegółowo

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.

lat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym. I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

Depresja u dzieci i młodzieży

Depresja u dzieci i młodzieży SYLWIA WALERYCH Depresja u dzieci i młodzieży Poradnik dla rodziców PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Depresja u dzieci i młodzieży Poradnik dla rodziców Autor: Sylwia Walerych

Bardziej szczegółowo

ROZPOWSZECHNIENIE ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA

ROZPOWSZECHNIENIE ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA ROZPOWSZECHNIENIE ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA The prevalence of affective disorders review Łukasz Mokros, Tadeusz Pietras Title and authors Zakład Farmakologii Klinicznej I Katedry Chorób

Bardziej szczegółowo

S T R E S Z C Z E N I E

S T R E S Z C Z E N I E STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

Bardziej szczegółowo

NCBR: POIG /12

NCBR: POIG /12 Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta

Bardziej szczegółowo

Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny

Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny WYDZIAŁ LEKARSKI Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych lek. Łukasz Mokros Praca

Bardziej szczegółowo

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.

Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department

Bardziej szczegółowo

Depresja Analiza kosztów ekonomicznych i społecznych

Depresja Analiza kosztów ekonomicznych i społecznych Depresja Analiza kosztów ekonomicznych i społecznych Raport badawczy Zaburzenia depresyjne to zaburzenia psychiczne charakteryzujące się obniżeniem nastroju, obniżeniem napędu psychoruchowego, zaburzeniem

Bardziej szczegółowo

Lek. Marcin Polok. Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu. Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci

Lek. Marcin Polok. Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu. Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci Lek. Marcin Polok Katedra i Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej UM we Wrocławiu Ocena skuteczności operacyjnego leczenia wodonercza u dzieci Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny

Bardziej szczegółowo

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia

przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA

Bardziej szczegółowo

Symptomatic differences and symptoms stability in unipolar and bipolar depression. Medical charts review in 99 inpatients

Symptomatic differences and symptoms stability in unipolar and bipolar depression. Medical charts review in 99 inpatients Psychiatr. Pol. 2019; 53(3): 655 672 PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: https://doi.org/10.12740/pp/102656 Obraz psychopatologiczny i powtarzalność występowania

Bardziej szczegółowo

Analiza retrospektywna skuteczności terapii elektrowstrząsami w depresji lekoopornej

Analiza retrospektywna skuteczności terapii elektrowstrząsami w depresji lekoopornej FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2013, 1, 51 56 Praca oryginalna Original paper MIŁOSZ KRZYWOTULSKI, MARIA CHŁOPOCKA-WOŹNIAK, MARIA ABRAMOWICZ, MACIEJ RÓŻAŃSKI, JANUSZ RYBAKOWSKI Analiza retrospektywna

Bardziej szczegółowo

Nawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii

Nawroty w uzależnieniach - zmiany w kontaktach z alkoholem po zakończeniu terapii Sabina Nikodemska Rok: 1998 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 6 (68) Celem niniejszego opracowania jest próba przyjrzenia się populacji tych pacjentów, którzy zgłaszają się do ambulatoryjnych placówek

Bardziej szczegółowo

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2010/2011 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny

Bardziej szczegółowo

Zapobieganie nawrotom i rozpoznawanie objawów zwiastunowych raport z programu edukacyjnego dla pacjentów chorych na schizofrenię, leczonych olanzapiną

Zapobieganie nawrotom i rozpoznawanie objawów zwiastunowych raport z programu edukacyjnego dla pacjentów chorych na schizofrenię, leczonych olanzapiną Psychiatria R A P O R T tom 11, nr 2, 120 124 Copyright 2014 Via Medica ISSN 1732 9841 Iwona Patejuk-Mazurek Klinika Psychiatrii, Oddział Fizjoterapii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Mazowieckie

Bardziej szczegółowo

Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów.

Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Znaczenie obecności schorzeń towarzyszących łagodnemu rozrostowi stercza w podejmowaniu decyzji terapeutycznych przez polskich urologów. Program DAL-SAFE /ALFUS_L_01798/ Ocena wyników programu epidemiologicznego.

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU OPIS

KARTA PRZEDMIOTU OPIS CECHA PRZEDMIOTU KARTA PRZEDMIOTU OPIS INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIODCIE Nazwa przedmiotu PSYCHIATRIA Poziom realizacji Studia pierwszego stopnia stacjonarne przedmiotu Jednostka realizująca Instytut Nauk

Bardziej szczegółowo

Depresja w wieku podeszłym a nadużywanie i uzależnienie od benzodwuazepin Depression in the elderly and benzodiazepines abuse and dependence

Depresja w wieku podeszłym a nadużywanie i uzależnienie od benzodwuazepin Depression in the elderly and benzodiazepines abuse and dependence PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2006;3(4):183-190 artykuł oryginalny oryginal article Depresja w wieku podeszłym a nadużywanie i uzależnienie od benzodwuazepin Depression in the elderly and benzodiazepines abuse

Bardziej szczegółowo

Rozpoznawanie depresji w praktyce lekarza POZ. Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa

Rozpoznawanie depresji w praktyce lekarza POZ. Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Rozpoznawanie depresji w praktyce lekarza POZ Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa Lekarz ogólny często może rozpoznać depresję jest to choroba często spotykana

Bardziej szczegółowo

Analiza danych ilościowych i jakościowych

Analiza danych ilościowych i jakościowych Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego 8 kwietnia 2010 Plan prezentacji 1 Zbiory danych do analiz 2 3 4 5 6 Implementacja w R Badanie depresji Depression trial data Porównanie

Bardziej szczegółowo

RÓŻNICE POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA MIĘDZY PACJENTAMI Z CHOROBĄ AFEKTYWNĄ JEDNOBIEGUNOWĄ I DWUBIEGUNOWĄ

RÓŻNICE POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA MIĘDZY PACJENTAMI Z CHOROBĄ AFEKTYWNĄ JEDNOBIEGUNOWĄ I DWUBIEGUNOWĄ Ann. Acad. Med. Gedan. 2013, 43, 9-18 AGATA ZDUN-RYŻEWSKA, MIKOŁAJ MAJKOWICZ RÓŻNICE POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA MIĘDZY PACJENTAMI Z CHOROBĄ AFEKTYWNĄ JEDNOBIEGUNOWĄ I DWUBIEGUNOWĄ DIFFERENCES IN THE QUALITY

Bardziej szczegółowo

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień

Depresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki

Bardziej szczegółowo

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h

Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny

Bardziej szczegółowo

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja

Bardziej szczegółowo

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski

Bardziej szczegółowo

Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania

Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania 21.05.2016 Chory z cukrzycą leczony insuliną z częstymi niedocukrzeniami - strategia postępowania Wstęp: hipoglikemia skala problemu Hipoglikemia: konsekwencje Błędy pacjenta jako przyczyna hipoglikemii

Bardziej szczegółowo

Objawy zwiastujące początek otępień. Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź

Objawy zwiastujące początek otępień. Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź Objawy zwiastujące początek otępień Tomasz Sobów, dr hab. Profesor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Zakład Psychologii Lekarskiej, UMed Łódź Przedkliniczne stadia otępienia: AD Przedkliniczne stadia chorób

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta

Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Kto uzyskuje najlepsze efekty w wyniku leczenia CCSVI? Charakterystyka pacjenta Copyright All rights reserved 211 AMEDS Centrum 2 PACJENCI W badaniu wzięła udział grupa 47 pacjentów ze Stwardnieniem Rozsianym

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychopatologia - aspekt medyczny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychopathology - medical perspective 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną

Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek

Bardziej szczegółowo

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne

SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Informacje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Położnictwo

Bardziej szczegółowo

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI

STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 572 SECTIO D 2005

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 572 SECTIO D 2005 AALES UIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLI - POLOIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 72 SECTIO D 200 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department

Bardziej szczegółowo

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.

Bardziej szczegółowo

Podstawy genetyki człowieka. Cechy wieloczynnikowe

Podstawy genetyki człowieka. Cechy wieloczynnikowe Podstawy genetyki człowieka Cechy wieloczynnikowe Dziedziczenie Mendlowskie - jeden gen = jedna cecha np. allele jednego genu decydują o barwie kwiatów groszku Bardziej złożone - interakcje kilku genów

Bardziej szczegółowo

Czy to smutek, czy już depresja?

Czy to smutek, czy już depresja? Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej

Bardziej szczegółowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo

Recenzja Rozprawy Doktorskiej Mgr Weronika Wolińska Występowanie bezsenności wśród osób aktywnych i nieaktywnych zawodowo Dr hab. n. med. Donata Kurpas, prof. nadzw. Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Wydział Lekarski Kształcenia Podyplomowego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wrocław, 04.11.2018r. Recenzja Rozprawy Doktorskiej

Bardziej szczegółowo

Geriatryczna Skala Oceny Depresji a sytuacja materialna i rodzinna osób starszych. Wstępne wyniki projektu PolSenior

Geriatryczna Skala Oceny Depresji a sytuacja materialna i rodzinna osób starszych. Wstępne wyniki projektu PolSenior Aleksandra Szybalska Katarzyna Broczek Warszawski Uniwersytet Medyczny Malwina Wawrzyniak Warszawski Uniwersytet Medyczny Małgorzata Mossakowska Geriatryczna Skala Oceny Depresji a sytuacja materialna

Bardziej szczegółowo

jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.

jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3. Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with

Bardziej szczegółowo

Psychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo

Psychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy

Bardziej szczegółowo

ANEKS II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ZMIANY CHARAKTERYSTYK PRODUKTU LECZNICZEGO I ULOTEK DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ LEKÓW

ANEKS II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ZMIANY CHARAKTERYSTYK PRODUKTU LECZNICZEGO I ULOTEK DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ LEKÓW ANEKS II WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ZMIANY CHARAKTERYSTYK PRODUKTU LECZNICZEGO I ULOTEK DLA PACJENTA PRZEDSTAWIONE PRZEZ EUROPEJSKĄ AGENCJĘ LEKÓW 108 WNIOSKI NAUKOWE OGÓLNE PODSUMOWANIE OCENY NAUKOWEJ

Bardziej szczegółowo

Joanna Łapin, Leszek Bidzan, Jacek Turczyński, Krzysztof Sołtys

Joanna Łapin, Leszek Bidzan, Jacek Turczyński, Krzysztof Sołtys PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(2):81-88 artykuł oryginalny oryginal article Wpływ dawki kwasu walproinowego na redukcję zaburzeń zachowania u osób z organicznymi zaburzeniami osobowości Valproate dose and

Bardziej szczegółowo

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?

Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność

Bardziej szczegółowo

Tab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r.

Tab. 2. Charakterystyka zbadanej populacji w latach 1998-1999 w grupach płci i wieku. Grupy wiekowe. 18-28 29-39 40-49 50-59 >60 r. . WYIKI Analizie poddano wyniki badań 89 osób, 7 kobiet i mężczyzn w wieku 8-78 lat. Średnia wieku kobiet wynosiła,8 ±,6 lat, średnia wieku mężczyzn wynosiła,89 ± 7, lat. Średnia wieku dla obu płci wynosiła,6

Bardziej szczegółowo

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń

Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera

Bardziej szczegółowo

Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych

Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych Psychiatr. Pol. 6; 5(4): 87 88 PL ISSN -674 (PRINT), ISSN 9-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: http://dx.doi.org/.74/pp/4468 Depresja z cechami atypowymi w różnych rodzajach zaburzeń afektywnych

Bardziej szczegółowo

Ocena immunologiczna i genetyczna białaczkowych komórek macierzystych

Ocena immunologiczna i genetyczna białaczkowych komórek macierzystych Karolina Klara Radomska Ocena immunologiczna i genetyczna białaczkowych komórek macierzystych Streszczenie Wstęp Ostre białaczki szpikowe (Acute Myeloid Leukemia, AML) to grupa nowotworów mieloidalnych,

Bardziej szczegółowo

I nforma cje ogólne. Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a cykl

I nforma cje ogólne. Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a cykl Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a. 2018-2019 cykl 2016-2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Przedmiot

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003 Uniwersytet Jagielloński Collegiu Medicum, Instytut Pielęgniarstwa Wydział Ochrony Zdrowia, Kraków

Bardziej szczegółowo

Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej

Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Analiza zmienności ilościowej i jakościowej tlenowej flory bakteryjnej izolowanej z ran przewlekłych kończyn dolnych w trakcie leczenia tlenem hiperbarycznym

Bardziej szczegółowo

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24

Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki

Bardziej szczegółowo

medyczne eksploracje

medyczne eksploracje Neurolingwistyka Praktyczna 2016 nr 2 ISSN 2450-5072 medyczne eksploracje Tomasz Zyss BADANIA NAD LICZBOWYMI ASPEKTAMI MOWY U PACJENTÓW Z DEPRESJĄ WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ Streszczenie W artykule zaprezentowano

Bardziej szczegółowo

mgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp

mgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp mgr Dorota Lasota Wpływ alkoholu etylowego na ciężkość obrażeń ofiar wypadków komunikacyjnych Streszczenie Wstęp Wypadki komunikacyjne są istotnym problemem cywilizacyjnym, społecznym i medycznym. Są jedną

Bardziej szczegółowo

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB

LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH U PACJENTÓW 65+ Włodzimierz Samborski Katedra Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu LECZENIE BIOLOGICZNE CHORÓB REUMATYCZNYCH

Bardziej szczegółowo

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica

Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak

Bardziej szczegółowo

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej

Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał

Bardziej szczegółowo

I. STRESZCZENIE Cele pracy:

I. STRESZCZENIE Cele pracy: I. STRESZCZENIE Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest przewlekłym procesem zapalnym, powodującym postępujące i nieodwracalne włóknienie trzustki. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc

Bardziej szczegółowo

Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń

Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży

Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.

Bardziej szczegółowo

Testy wysiłkowe w wadach serca

Testy wysiłkowe w wadach serca XX Konferencja Szkoleniowa i XVI Międzynarodowa Konferencja Wspólna SENiT oraz ISHNE 5-8 marca 2014 roku, Kościelisko Testy wysiłkowe w wadach serca Sławomira Borowicz-Bieńkowska Katedra Rehabilitacji

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

Skojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii

Skojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2001, 3, 285-290 Stanisław Pużyński, Łukasz Święcicki, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Sławomir Fornal, Dorota Grądzka, Dorota Bzinkowska, Magdalena Namysłowska

Bardziej szczegółowo