Mapy geologiczne zasady interpretacji.

Transkrypt

1 Piotr Jermołowicz Inżynieria Środowiska Szczecin Mapy geologiczne zasady interpretacji. Mapa geologiczna jest rzutem prostokątnym na płaszczyznę poziomą zgeneralizowanych faktów geologicznych w ustalonej skali na określonym terenie. Rysunek mapy geologicznej składa się z dwu zasadniczych elementów: - podkładu topograficznego i - treści geologicznej. Na mapach geologicznych zaznaczona jest stratygrafia warstw, czyli następstwo wiekowe zalegania poszczególnych utworów w podłożu. Tak więc podaje ona nie tylko płaski kontur rozprzestrzenienia danych gruntów, ale informuje o przestrzennym ich układzie bezpośrednio pod powierzchnią terenu. Wśród map geologicznych wydziela się mapy : - mapy powierzchniowe (zakryte) oraz - mapy podpowierzchniowe (odkryte, mapy cięć). Mapy zakryte informują o sytuacji geologicznej do głębokości 2 m ppt. Mapy odkryte przedstawiają budowę podłoża geologicznego po odrzuceniu zalegających bezpośrednio pod powierzchnią terenu utworów jednego wieku (np. czwartorzędowego, kenozoicznego). Mapy cięć podają charakter podłoża na danej głębokości poniżej powierzchni terenu lub na danej rzędnej nad poziomem morza. Ze względu na treść geologiczną najbardziej rozpowszechnione są zakryte mapy litologicznostratygraficzne, które przedstawiają rodzaj, genezę i wiek utworów zalegających w podłożu do głębokości 2 m ppt. Istnieje też cały szereg map specjalistycznych obrazujących w sposób analityczny lub syntetyczny problematykę geologiczno-inżynierską, hydrogeologiczną i surowcową. Mapy te ze względu na swoją specyfikę i cel jakiemu służą, rozpatrują zazwyczaj podłoże do znacznie większych głębokości, niż ma to miejsce na mapach zakrytych. Pod względem skali, mapy geologiczne dzieli się na : - mapy ogólne - w skalach mniejszych od 1: , - mapy przeglądowe - w skalach od 1: do 1: włącznie, - mapy szczegółowe - w skalach od do 1: w skalach 1:5 000 i większych - wykonywane są plany geologiczne. Treść na mapie geologicznej przedstawiana jest za pomocą barwnych oznaczeń lub szrafury powierzchniowej, która dodatkowo opisana jest symbolami literowymi i cyframi. Za pomocą tych symboli podaje się wiek, genezę i rodzaj osadów. Podstawowe symbole dla oznaczenia wieku (stratygrafii) zestawione zostały w tablicy 1.

2 Tab. 1. Podstawowe symbole literowe dla oznaczenia wieku geologicznego gruntów. W zależności od charakteru mapy symbolika oznaczeń stratygraficznych może być bardziej zróżnicowana (przykład tab. 2-5). Na mapach geologicznych obok oznaczeń powierzchniowych znajdują się też znaki liniowe i punktowe. Na marginesie arkusza mapy geologicznej podawana jest jej nazwa i symbol, objaśnienia zastosowanych sygnatur oraz przedstawiony może być charakterystyczny dla danego arkusza mapy przekrój geologiczny oraz syntetyczny profil stratygraficzny.

3 1 kambr, sylur i dewon, 2 karbon i perm, 3 trias, 4 jura, 5 kreda, 6 flisz Karpat (linie grube kierunki fałdowań), 7 oligocen, 8 miocen, 9 pliocen, 10 łupki krystaliczne i granity, 11 skały wylewne Interpretacja geologiczno-inżynierska jest najbardziej rozpowszechniona dla map litologiczno-stratygraficznych zakrytych. Są to mapy najbardziej popularne wśród geologów, geotechników i inżynierów, a zarazem łatwo dostępne. Uniwersalność i łatwość analizy ich treści pozwala na wyciąganie wielu wniosków geologiczno-inżynierskich w przypadku wstępnej oceny danego terenu i przydatności do zamierzeń inwestycyjnych. W przypadku opracowywania wstępnych koncepcji projektowych, programowych czy też PF- U dla dużych inwestycji szczególnie liniowych te mapy powinny być analizowane w pierwszej kolejności przez opracowujących potrzebne dokumenty. Rezygnacja z tych analiz lub niewiedza opracowujących prowadzi do wielu niepotrzebnych zjawisk na etepie projektów budowlanych i/lub wykonawstwa. Interpretacja geologiczno-inżynierska obejmuje zasadniczo charakterystykę czterech elementów środowiska geograficznego.

4 Z punktu widzenia celu inżynierskiego ocenie podlegają: - rzeźba powierzchni terenu, - charakter gruntów podłoża budowlanego, - wody podziemne znajdujące się w podłożu budowlanym oraz - procesy geodynamiczne mogące mieć wpływ na podłoże budowlane i sposoby posadowienia. Ze względu jednak na to, że wydzielenia litologiczno-stratygraficzne stosowane na mapach geologicznych dla określenia typu osadów odbiegają od nazewnictwa używanego w geotechnice, dlatego też w tablicach 2 5 podano dla poszczególnych utworów geologicznych orientacyjny odpowiednik geotechniczny gruntu. Tab. 2. Niektóre oznaczenia literowe osadów na mapach geologicznych w skali 1 :

5 x1 Symbole przedstawione w formie ułamka np. dp dg oznaczają, że podłoże zbudowane jest z dwóch warstw: górnej dp o miąższości do 2 m i dolnej dg, x2 W objaśnieniach do mapy stratygrafia utworów podana jest w formie słownej. x3 W przypadku, gdy na terenie objętym zlodowaceniem młodszym na powierzchni występują osady starszych zlodowaceń grunty sypkie są lepiej zagęszczone, lecz grunty spoiste są bardziej skonsolidowane od gruntów zlodowacenia młodszego. Symbole zagęszczenia podane są wg PN-86/B-02480, zaś konsolidacja gruntów spoistych wg PN-81/B Tab. 3. Niektóre oznaczenia literowe gruntów na mapach geologicznych w skali 1 : x1 Dla oznaczenia wieku gruntów przyjmowane są następujące symbole: H -holocen, B - zlodowacenie północnopolskie (bałtyckie),

6 E - interglacjał eemski, S - zlodowacenie środkowopolskie, M - interglacjał mazowiecki, P - zlodowacenie południowopolskie (krakowskie), K - interglacjał kromerski, G - zlodowacenie najstarsze (podlaskie). Dodatkowo każde zlodowacenie podzielone jest na stadiały i fazy, np. dla zlodowacenia północnopolskiego symbole: gzb Pm gzb P gzb L - oznacza gliny zwałowe fazy pomorskiej, - fazy poznańskiej, - fazy leszczyńskiej. x2 W przypadku, gdy na terenie objętym zlodowaceniem młodszym na powierzchni występują osady starszych zlodowaceń, grunty sypkie są lepiej zagęszczone, lecz grunty spoiste są bardziej skonsolidowane od gruntów zlodowacenia młodszego. Symbole zagęszczenia podane są wg PN-86/B-02480, a konsolidacja gruntów spoistych wg PN-81/B Tab. 4. Niektóre oznaczenia literowe osadów na mapach geologicznych w skali 1 :

7 x1 Dla oznaczenia wieku gruntów przyjmowane są następujące symbole: Qh - holocen, Qp4 - zlodowacenie północnopolskie (bałtyckie), Qp3-4 - interglacjał eemski, Qp3 - zlodowacenie środkowopolskie, Qp2-3 - interglacjał mazowiecki, Qp2 - zlodowacenie południowopolskie (krakowskie), Qp1-3 - interglacjał kromerski, Qp1 - zlodowacenie najstarsze (podlaskie). W oznaczeniach litologicznych stosowane są też symbole złożone, np. pż/g g Qp3 - informują one, że w obrębie podłoża wieku środkowopolskiego występują dwie warstwy: górna pż o miąższości do 2 m i dolna g" (piaski i żwiry leżące na glinie zwałowej), x2 Tak jak w tab. 3. Tab. 5. Niektóre oznaczenia literowe gruntów na archiwalnej mapie geologicznej w skali 1 : x1 Osady holoceńskie nie są oznaczone specjalnym symbolem. Utwory plejstoceńskie oznaczone są w sposób następujący: - zlodowacenie północnopolskie (bałtyckie),

8 d - zlodowacenie środkowopolskie, ẟ - zlodowacenie południowopolskie (krakowskie). Symbole przedstawione w formie ułamka, np. oznaczają, że podłoże zbudowane jest z dwóch warstw: górnej s o miąższości do 2 m i dolnej m (piaski wodnolodowcowe na glinie zwałowej). W objaśnieniach na mapie poszczególne utwory przypisane są do form terenu w obrębie których się znajdują. x2 Tak jak w tab. 3. Literatura : 1. Przewodnik do ćwiczeń z geologii inżynierskiej. Cz. III. Pod red. R. Racinowski. PS, Szczecin 1978, 2. Samsonowicz J.: Geologia z początkami mineralogii. PZWS, Warszawa 1948