Ogólne zasady dotyczące preferencyjnych reguł pochodzenia sformułowane w obowiązujących Polskę umowach

Transkrypt

1 Grażyna Klimek Jeszcze tylko pół roku: umowy międzynarodowe o strefach wolnego handlu zawarte przez Rzeczpospolitą Polską Ogólne zasady dotyczące preferencyjnych reguł pochodzenia sformułowane w obowiązujących Polskę umowach Myślą przewodnią umów o wolnym handlu podpisanych przez Polskę z państwami Wspólnoty Europejskiej (Układ Europejski), z państwami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), krajami Środkowoeuropejskiej Umowy o Wolnym Handlu (CEFTA), oraz pojedynczymi krajami takimi jak np. Litwą, Łotwą, Estonią, Słowenią, Chorwacją, Turcją i podobnych umów jakie zawarły między sobą ww. kraje i grupy krajów, jest umożliwienie handlu w ramach obszaru tych krajów bez ceł i ograniczeń oraz traktowania przemieszczania się towarów z ich terytoriów na terytoria innych z tych krajów jako transportu bezpośredniego. Założenie to jest realizowane przez ustanowienie analogicznych reguł pochodzenia, w tym zasady kumulacji pochodzenia towarów w odpowiednich protokołach poszczególnych umów (Protokół Nr 4 UE, Protokół B EFTA, Protokół Nr 7 CEFTA oraz Protokoły Nr 3 umów dwustronnych). Postanowienia umów dotyczące stopniowego znoszenia ceł znajdują swoje odzwierciedlenie w taryfie celnej, w postaci stawek obniżonych, w stawkach obniżonych ustanowionych w ramach kontyngentów taryfowych traktatowych oraz w obniżonych stawkach zawieszonych. Sposób dokumentowania pochodzenia towarów z państw umów oraz warunki transportu uznanego za bezpośredni w celu zastosowania tych stawek został określony w protokołach dotyczących reguł pochodzenia, stanowiących załącznik do umów. Z uwagi na to, iż kraje Unii Europejskiej są głównym partnerem umów o wolnym handlu z innymi krajami, wszystkie zmiany wprowadzane do Protokołu Nr 4 Układu Europejskiego są również uwzględniane w protokołach innych umów. Powyższe jest konieczne ze względu na ujednolicenie przepisów prawa oraz sposobu interpretacji ustanowionych zasad. Dążeniem wspomnianych umów jest stworzenie stref wolnego handlu, obejmujących wymianę handlową, zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej, stosownie do postanowień WTO/GATT Światowej Organizacji Handlu/ Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu. Zadaniem stron umów jest poszanowanie praw i zobowiązań wynikających z porozumień WTO/GATT 1994, przestrzeganie zasad gospodarki rynkowej stanowiących bazę stosunków gospodarczych oraz wspólne dążenie do aktywnego uczestnictwa w procesie międzynarodowej integracji gospodarczej. Celem tych umów jest również zapewnienie uczciwej konkurencji w handlu między stronami a ponadto przyczynianie się do harmonijnego rozwoju i rozszerzania handlu światowego poprzez znoszenie barier w handlu. Ideą ratyfikowanych umów jest stworzenie nowego klimatu dla stosunków gospodarczych, a w szczególności dla rozwoju handlu i inwestycji a także współpracy gospodarczej i technologicznej. Mają one sprzyjać intensyfikacji wzajemnie korzystnych stosunków handlowych oraz wnosić istotny wkład do procesu integracji europejskiej. Umowy ustalają reguły pochodzenia oraz związane z nimi metody współpracy administracyjnej. Ogólne zasady dotyczące preferencyjnych reguł pochodzenia w ramach umów o strefach wolnego handlu zawartych przez Polskę Zasady dotyczące preferencyjnego pochodzenia stanowią o warunkach rządzących określeniem pochodzenia towarów, które muszą być spełnione, aby można zastosować środki preferencyjne określone w umowach o handlu preferencyjnym zawartych z krajami lub grupami krajów. Kryteria dla stosowania zasad preferencyjnych lub preferencyjnego pochodzenia, które warunkują przyznanie preferencji taryfowych są następujące: - towary całkowicie uzyskane - towary poddane wystarczającej obróbce - transport bezpośredni 1

2 - dowód pochodzenia - współpraca administracyjna - zasada zakazu zwrotu cła 1. produkty całkowicie uzyskane a) produkty mineralne wydobyte z ziemi lub dna morskiego b) produkty roślinne tam zebrane c) żywe zwierzęta tam urodzone d) produkty uzyskane od żywych zwierząt tam wyhodowanych e) produkty uzyskane przez polowanie lub rybołówstwo tam przeprowadzone f) produkty rybołówstwa morskiego i inne produkty wydobyte z morza poza wodami terytorialnymi Wspólnoty lub Polski przez ich statki g) produkty wytworzone na pokładzie ich statków-przetwórni wyłącznie z produktów, o których mowa w podpunkcie (f) h) używane artykuły tam zebrane, nadające się tylko do odzysku surowców, łącznie z używanymi oponami nadającymi się tylko do bieżnikowania lub do wykorzystania jako odpady i) odpady i złom powstający w wyniku działalności wytwórczej tam przeprowadzonej j) produkty wydobyte z ziemi dna morskiego lub spod ziemi dna morskiego poza ich wodami terytorialnymi, pod warunkiem że mają wyłączne prawa do użytkowania tych terenów k) towary wytworzone tam wyłącznie z produktów wymienionych w podpunktach od a) do j) Jeżeli jednak do wytworzenia produktu zostanie wykorzystany najdrobniejszy składnik materiałowy nie pochodzący z ww. produktów, to produkt nie może być zakwalifikowany jako "całkowicie uzyskany czy wytworzony". W celu zakwalifikowania danego produktu jako pochodzący, zastosowanie mają warunki "poddany wystarczającej obróbce lub przetworzeniu". 2. produkty poddane wystarczającej obróbce lub przetworzeniu Produkty uzyskane w dowolnym kraju są uznane za pochodzące z tego kraju, o ile wspomniane produkty zostały poddane wystarczającej obróbce czy przetworzeniu. Produkty nie pochodzące muszą być uznane za poddane wystarczającej obróbce czy przetworzeniu, o ile uzyskany produkt zostanie zaklasyfikowany pod pozycją HS inną niż wszystkie inne materiały nie pochodzące wykorzystane do jego wytworzenia. Niektóre zasady nakładają dodatkowe warunki np. określenie minimalnego limitu wartości materiałów nie pochodzących, które można wykorzystać. Następujące operacje należy uznać za niewystarczającą obróbkę czy przetworzenie aby przyznać status produktu pochodzącego ( tzw. przetworzenie minimalne ): a) czynności mające na celu zapewnienie zachowania produktów w dobrym stanie podczas transportu i magazynowania b) łączenie i rozłączanie przesyłek c) mycie, czyszczenie, usuwanie kurzu, tlenku, oleju, farby lub innych warstw d) prasowanie lub tłoczenie tekstyliów e) proste malowanie i czynności polerowania f) łuskanie, częściowe lub całkowite wybielanie, polerowanie oraz pokrywanie warstwami zbóż i ryżu g) czynności barwienia cukru lub formowania kostek cukrowych h) obieranie, drylowanie oraz łuskanie owoców, orzechów i warzyw i) ostrzenie, proste mielenie lub proste przycinanie j) przesiewanie, przeglądanie, sortowanie, segregowanie, klasyfikowanie, dobieranie ( łącznie z kompletowaniem zestawów artykułów ) k) proste umieszczanie w butelkach, puszkach, kolbach, torbach, skrzyniach, pudełkach, umocowanie na kartach lub planszach oraz wszystkie inne proste czynności związane z pakowaniem l) umieszczanie lub nadrukowanie znaków, etykiet, logo i innych podobnych wyróżniających oznakowań na towarach lub na ich opakowaniach m) proste mieszanie produktów, również różnych rodzajów n) prosty montaż części dla otrzymania kompletnego wyrobu lub rozmontowanie wyrobu na części o) połączenie dwóch lub więcej operacji wymienionych w podpunktach od a do n p) ubój zwierząt 3. asada udziału procentowego Oróbka lub przetwarzanie materiałów nie pochodzących powodujące przyznanie statusu pochodzenia może być zdefiniowana w umowach preferencyjnych poprzez dokładny opis procesu i wykorzystywanych materiałów lub poprzez opis zasady udziału procentowego, którą zawsze stosuje się do ceny produktu "ex works". 2

3 ena ex works produktu obejmuje: - wartość wszystkich dostarczonych materiałów użytych w produkcji - wszystkie koszty ( koszty materiałów oraz pozostałe koszty ) faktycznie ponoszone przez producenta. Np. cena ex-works nagranych kaset video, płyt gramofonowych, dysków, nośników oprogramowania komputerowego oraz pozostałych takich produktów zawierających element praw własności intelektualnej obejmuje w możliwie pełnym zakresie wszystkie koszty dotyczące wykorzystywania praw własności intelektualnej do wytworzenia towaru, poniesione przez producenta, nawet gdy posiadacz takich praw posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania w kraju wytworzenia. Nie uwzględnia się obniżek ceny handlowej ( np. za dokonanie natychmiastowej płatności czy za dostawę w dużych ilościach ). Istnieją dwa rodzaje zasad udziału procentowego. Określają one limit proporcji wartości materiałów nie pochodzących, które mogą być wykorzystane w odniesieniu do: - ceny ex-works produktu finalnego - wartości wszystkich materiałów wykorzystanych do wyprodukowania produktu finalnego 4. ransport bezpośredni Jako ogólna zasada, towary obejmowane preferencjami muszą być transportowane bezpośrednio z kraju preferencyjnego. Jednak przesyłka może być przewożona tranzytem przez inny kraj pod warunkiem, że towary: - nie są przeznaczone do użytku krajowego w kraju tranzytu, oraz - nie są poddawane innym czynnościom niż wyładunek, ponowny załadunek czy czynnościom mającym na celu utrzymanie ich w dobrym stanie. Tymczasowe magazynowanie dopuszcza się tylko w przypadkach konieczności wynikającej z transportu. Jeżeli w transporcie następuje przerwa, to administracja celna może zażądać jednego dokumentu przewozowego, takiego jak konosament. W celu udowodnienia bezpośredniego transportu, niektóre umowy preferencyjne wymagają przedłożenia tak zwanego "zaświadczenia o nie manipulowaniu" wystawianego przez władze celne kraju tranzytu. W przypadku braku tych dokumentów wymagane są jakiekolwiek inne dokumenty poświadczające. 5. Dowód pochodzenia Rodzaje dokumentów a) świadectwo przewozowe EUR.1 b) formularz A c) deklaracja na fakturze Formularz A jest stosowany jedynie przy imporcie z krajów GSP. Świadectwo przewozowe EUR.1 i Formularz A stosuje się w celu wykazania, że towary eksportowane są towarami pochodzącymi, a zatem uprawnione do preferencyjnego traktowania. Muszą być opieczętowane i podpisane przez określone władze kraju eksportującego i posiadają one ważność w obrocie przez okres 10 miesięcy od dnia wystawienia w krajach GSP oraz 4 miesięcy od dnia wystawienia w krajach Wspólnoty i krajach Europy Środkowowschodniej. Deklaracja na fakturze jest uproszczonym formularzem dokumentu preferencyjnego, która może być stosowana w określonych warunkach przez eksporterów zamiast dokumentów EUR.1. Deklaracja na fakturze, może zostać sporządzona : a) przez upoważnionego eksportera b) przez każdego eksportera dla każdej przesyłki składającej się z jednego lub wielu opakowań, zawierających produkty pochodzące, których łączna wartość nie przekracza 6000 EURO. Deklaracja na fakturze może zostać sporządzona jeżeli produkty, których dotyczy, można uznać za pochodzące, jeśli spełniają warunki zawarte w protokołach. Eksporter sporządzający deklarację na fakturze zobowiązany jest do przedłożenia, na żądanie władz celnych kraju eksportu, wszystkich dokumentów potwierdzających status pochodzenia produktów, jak również wypełnienie innych wymogów. Deklaracja na fakturze może być złożona przez eksportera w formie pisma maszynowego, stempla bądź nadruku na fakturze, specyfikacji wysyłkowej lub innym dokumencie handlowym. Deklaracja, której tekst jest zamieszczony w załączniku do protokołów pochodzenia, musi zostać sporządzona w jednej wersji językowej określonej w tym załączniku oraz zgodnie z przepisami prawa krajowego państwa eksportu. Jeżeli deklaracja jest napisana ręcznie, to powinna być napisana atramentem i drukowanymi literami. Deklaracja na fakturze powinna posiadać oryginalny, własnoręczny podpis eksportera. Jednakże upoważniony eksporter nie jest zobowiązany do podpisywania takich dokumentów, pod warunkiem, że dostarczy on władzom celnym kraju eksportu pisemne zobowiązanie, że przyjmuje wszelką odpowiedzialność za każdą deklarację, która identyfikuje ją tak jakby była podpisana przez niego własnoręcznie. 3

4 Należy jednak zauważyć, że deklaracja na fakturze nigdy nie stanowi dowodu pochodzenia preferencyjnego formalnie, stanowi jedynie "deklarację wiedzy", w której eksporter deklaruje, że eksportowane towary spełniają wymogi ustanowione w protokole pochodzenia. Deklaracja na fakturze może podlegać odpowiedniej weryfikacji wyrywkowo, o ile władze celne kraju importującego mają uzasadnione podstawy, aby poddać w wątpliwość status pochodzenia odnośnego produktu. Tekst deklaracji na fakturze musi brzmieć następująco: "Eksporter produktów objętych niniejszym dokumentem deklaruje, że z wyjątkiem gdzie jest to wyraźnie określone, produkty te mają... preferencyjne pochodzenie ". Jeśli EUR.1 lub Form A uległy zniszczeniu lub zostały skradzione, eksporter może ubiegać się o wystawienie duplikatu przez władze celne na podstawie dokumentów eksportowych znajdujących się w ich posiadaniu. Duplikat musi być opatrzony datą wydania oryginalnego dokumentu, jest skuteczny od tego dnia i musi być opisany jako "DUPLIKAT". Dokumentów pochodzenia ( EUR. 1 lub deklaracji na fakturze ) nie wymaga się dla celów importu prywatnego o niskiej wartości, takich jak produkty przesyłane jako drobne paczki od osób prywatnych osobom prywatnym lub które stanowią bagaż osobisty podróżnego. Łączna wartość nie może przekraczać 500 EURO w przypadku drobnych paczek i 1200 EURO w przypadku bagażu osobistego podróżnego ( lub 215 EURO w przypadku drobnych paczek i 600 EURO w przypadku bagażu osobistego podróżnego dla zastosowania preferencyjnych stawek celnych bez konieczności przedstawiania świadectwa pochodzenia na Formularzu A lub deklaracji na fakturze ). Wymogi konieczne do otrzymania ważnego dowodu preferencyjnego: EUR.1 jest ważny jeżeli: - posiada nadruk zielonego tła - jest wypełniony drukiem lub czytelnym pismem ręcznym atramentem - nie nosi śladów wymazania - towary są opisane w sposób umożliwiający ich identyfikację - w sposób ewidentny dotyczą towarów w odniesieniu do których wnioskuje się o przyznanie traktowania preferencyjnego - jest opatrzony pieczęcią urzędową i oryginalnym podpisem wydającego urzędu celnego - wszelkie zmiany są parafowane przez władze wydające - jest przedłożony w okresie ich ważności - posiada numer seryjny w górnym prawym rogu 6. Współpraca administracyjna Koncepcja współpracy administracyjnej polega na wymianie nazw i adresów władz celnych usytuowanych na ich terytorium, uprawnionych do wystawiania świadectwa przewozowego EUR.1 oraz wzorów pieczęci stosowanych przez takie władze, jak również wymianie nazw i adresów władz celnych odpowiedzialnych za kontrolę EUR.1 oraz deklaracji na fakturze. Ponadto współpraca administracyjna polega na wyrywkowej weryfikacji EUR.1 lub deklaracji na fakturze, jak również w przypadkach, w których władze celne kraju importującego mają uzasadnione podstawy do poddania w wątpliwość takich dokumentów, statusu pochodzenia odnośnych produktów lub też spełnienia innych wymogów dotyczących tych postanowień. 7. Zasada zakazu zwrotu cła Konwencja z KIOTO definiuje w Aneksie E.4. cło zwrotne następująco: "Procedura, która przy eksporcie towarów umożliwia całkowitą lub częściową refundację cła i podatków zapłaconych przy imporcie nie tylko w odniesieniu do produktów finalnych, ale również produktów stanowiących część towarów eksportowych lub wykorzystanych w czasie procesu produkcji". Cło zwrotne stanowi "wartość cła, podatków i innych opłat ponoszonych przy okazji importu produktów i refundowana w ramach procedury cła zwrotnego". Zasada zakazu zwrotu jest uwzględniania prawie we wszystkich umowach preferencyjnych. Zasada ta stanowi, że dowód preferencyjnego pochodzenia nie może być wystawiony przez układające się Strony jeżeli w procesie wytwarzania użyto surowców lub pół-produktów pochodzących z krajów trzecich, na które nie nałożono żadnych opłat importowych. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli surowce lub produkty są wniesione w ramach umów preferencyjnych, które stanowią o zawieszeniu opłat celnych lub zmniejszeniu opłat celnych. Towary importowane mogą być zwolnione z opłat celnych ( system zawieszenia lub zwrotu ) i po przetworzeniu mogą być re-eksportowane do krajów trzecich ze zwolnieniem z opłat celnych. Jeżeli w procesie wytworzenia produktów kompensacyjnych użyto surowce lub półprodukty pochodzące z krajów trzecich, to nie można wystawić dowodu preferencyjnego, z wyjątkiem jeżeli eksporter może 4

5 udowodnić, że należne opłaty celne zostały nałożone również na te produkty i wskutek tego spełnione zostały wszelkie wymogi zasad pochodzenia preferencyjnego. Kumulacja pochodzenia Zasadą jest, że pochodzenie produktu końcowego będzie określane przez "ostatnią obróbkę lub przetworzenie", z zastrzeżeniem, że przeprowadzone czynności wykraczają poza zakres czynności określonych w artykule 7 protokołów o pochodzeniu. Jeżeli w kraju ostatecznego wytworzenie materiały pochodzące z jednego lub kilku krajów nie są przedmiotem obróbki lub przetworzenia wykraczającego poza minimalne czynności, pochodzenie produktu końcowego zostanie przyznane krajowi, który przyczynił się w największym stopniu do jego wartości. W tym celu wartość dodana w kraju ostatecznego wytworzenia jest porównywalna z wartością materiałów pochodzących z każdego z pozostałych krajów. Jeżeli w kraju wywozu nie przeprowadza się żadnej obróbki lub przetworzenia, materiały lub produkty zachowują swoje pochodzenie w przypadku wywozu do jednego z zainteresowanych krajów. W poszczególnych umowach mogą również występować różne zasady kumulacji pochodzenia towarów. Wyróżnia się kumulację całkowitą, dwustronną, diagonalną, regionalną. Kumulacja całkowita (np. w ramach Protokołu do EOG, umowach WE z Marokiem, Algierią i Tunezją) polega na tym, że towar uzyskuje pochodzenie jeżeli wystarczająca obróbka lub przetworzenie została dokonana na materiałach niepochodzących z terytorium grupy państw w niej uczestniczących. Kumulacja dwustronna polega na możliwości nadania pochodzenia produktowi wytworzonemu z materiałów pochodzących z innego kraju będącego stroną dwustronnej umowy, przy czym do nadania pochodzenia kraju wytworzenia wystarczy przetworzenie wykraczające poza zakres tzw. operacji minimalnych. Kumulacja w Polsce (dwustronna) Produkt będą uważane za pochodzące z Polski jeżeli tam są uzyskane, włączając materiały pochodzące z krajów: np.litwy Łotwy, Estonii, Bułgarii, Turcji lub z krajów Wspólnoty, zgodnie z przepisami Protokołu dotyczącego reguł pochodzenia, załączonego do umów zawartych między Polską a każdym z tych krajów, pod warunkiem, że produkty te zostały w Polsce poddane obróbce lub przetworzeniu wykraczającemu poza te, o których mowa w art.7 protokołów o pochodzeniu. Nie będzie konieczne poddawanie tych materiałów wystarczającej obróbce lub przetworzeniu. W wypadku gdy obróbka lub przetworzenie, które miały miejsce w Polsce, nie wykracza poza operacje, o których mowa w art.7, uzyskany produkt będzie uważany za pochodzący z Polski tylko wtedy, gdy wartość tam dodana przewyższa wartość użytych materiałów pochodzących z któregokolwek kraju. Jeżeli tak nie jest, uzyskany produkt będzie uważany za pochodzący z kraju, który ma największy udział materiałów pochodzących użytych w procesie produkcji w Polsce. Produkty pochodzące z jednego z krajów, które nie podlegają żadnym operacjom na terenie Polski, zachowują swoje pochodzenie, jeżeli są eksportowane do jednego z tych krajów. Kumulacja, o której mowa w tym artykule, może być stosowana tylko do materiałów i produktów, które uzyskały status pochodzących przy zastosowaniu reguł pochodzenia identycznych z regułami określonymi w tym protokole. Zasady kumulacji diagonalnej ( np. kumulacja paneuropejska ) są podobne do zasad funkcjonowania kumulacji dwustronnej. Różnicą jest możliwość wykorzystania do produkcji materiałów pochodzących z różnych krajów, z których każdy zawarł umowę o wolnym handlu z pozostałymi uczestnikami systemu kumulacji. Ostatni typ kumulacji - kumulacja regionalna - polega na możliwości uzyskania pochodzenia kraju wytworzenia na towar do produkcji, którego użyto materiałów pochodzących z innego kraju tej samej grupy regionalnej (np. GSP, ACP). 5