Deskryptory_BN Deskryptory Biblioteki Narodowej

Transkrypt

1 Deskryptory_BN Deskryptory Biblioteki Narodowej Jakub Kalinowski Instytut Bibliograficzny Pracownia Deskryptorów Biblioteki Narodowej DESKRYPTORY BIBLIOTEKI NARODOWEJ Propozycja zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej Warszawa, kwietnia 2015 r. 1

2 Uproszczenie 2

3 DBN uproszczony JHP BN 3

4 Przedmiotowy? 4

5 deskryptory słowa kluczowe kontrola autorytatywna Rozsądny kompromis języki haseł przedmiotowych postkoordynacja 5

6 Granulacja danych 6

7 Encje 7

8 Baza Deskryptorów BN 8

9 Proste katalogowanie i wyszukiwanie 9

10 Co się stanie z obecnymi opisami? 10

11 DBN Funkcje Deskryptorów BN Kontrola encji opisu formalnego Kontrola encji opisu przedmiotowego Baza DBN element systemu wyszukiwawczego Wyszukiwanie fasetowe 11

12 Czym jest deskryptor? Definicja jak w normach NISO ANSI/NISO Z ANSI/NISO Z Synonim formy preferowanej ANSI/NISO Z Termin wybrany jako preferowany do wyrażania zawartości dokumentu ANSI/NISO Z Jednostka języka deskryptorowego W indeksowaniu - termin preferowany, synonim hasła przedmiotowego 12

13 Czym jest deskryptor? Hasło JHP KABA Hasło RVM Deskryptor Słowo kluczowe Hasło JHP BN Deskryptor Hasło LCSH 13

14 Czym jest deskryptor? Element rzeczywistości, który istnieje i posiada istotę Obraz-znak treści bytu wytworzony w umyśle człowieka Pojęcie Byt Deskryptor Preferowany znak, którego desygnatami są pojęcia bytu 14

15 Czym jest deskryptor? Byt Przyjaciel Zwierzę Pojęcie Merda ogonem dog Pies Deskryptor hund piesek burek szczeniak Pies domowy 15

16 Denotacja w jiw Wybór imienia dla dziewczynki Dziewczęta x onomastyka Denotacja pośrednia Pochodzenie nazw osobowych Denotacja bezpośrednia Spis imion dla dziewczynek Znaczenie imion 16

17 Desygnaty pośrednie jednostek JIW Polacy Ludność w Polsce Polska x ludność Pszczelarstwo Bartnictwo Pszczelnictwo Przewodnictwo jako dziedzina Ujęcie popularne Pszczelnictwo Przewodnictwo turystyczne 17

18 Wyszukiwanie przedmiotowe w katalogach BN r r. Średnio Max. Min. 18

19 Układ encji indeksowanych DBN Forma dzieła Rodzaj gatunek 19

20 Forma dzieła Rodzaj / gatunek Forma dzieła, rodzaj / gatunek Forma dzieła w ujęciu szerszym - klasowym Klasa gatunków, form i innych cech fizycznych wyznaczających ogólną klasę Eferberowska koncepcja dzieła Forma - jeden z atrybutów dzieła Rozpoznanie dzieła na poziomie materializacji pierwszego oryginalnego wydania - jeżeli brak innych danych Poezja Pole 380 Pole 655 Forma dzieła w ujęciu gatunkowym Grupa dzieł, których zawartość zorganizowana jest w ten sam sposób Sonety 20

21 Forma dzieła Rodzaj / gatunek Forma dzieła, rodzaj / gatunek Encja indeksowana w polu 380 rekordu bibliograficznego Zamknięta lista deskryptorów dla form dzieła Stosuje się opis wielokrotny Poezja Pole 380 Pole 655 Encja indeksowana w polu 655 rekordu bibliograficznego Otwarta lista deskryptorów dla gatunków Stosuje się opis wielokrotny Sonety 21

22 Forma dzieła Pola 380 Forma dzieła Albumy i książki artystyczne Artykuły Audiobooki Czasopisma Dramaty Druki ulotne Ebooki Filmy Fotografie Gazety Grafiki Gry komputerowe Komiksy Literatura faktu Mapy Muzyka Nadbitka Nuty Obiekt 3-wymiarowy Pliki i bazy danych Pocztówki Poezja Poradniki i przewodniki Programy komputerowe Programy radiowe i telewizyjne Proza Publikacje brajlowskie Publikacje dydaktyczne Publikacje fachowe Publikacje informacyjne Publikacje naukowe Publikacje popularnonaukowe Publikacje promocyjne Publikacje religijne Publikacje urzędowe Rejestracje dźwiękowe i wideo Rękopisy Rysunki Starodruki 22

23 Rodzaj / gatunek Pola 655 Rodzaj / gatunek Atlasy geograficzne Bajki i baśnie Ballada Bestiariusz Bibliografia Biografia Dokumenty historyczne Dramat właściwy Dzienniki Edycja krytyczna Ekspertyzy Elegia Encyklopedie i leksykony Film psychologiczny Film szpiegowski Film sztuk walki Film wojenny Film-noir Fraszka Gawęda szlachecka Haiku Homilie Horror Hymn Inwentarze i katalogi archiwalne Inwentarze i katalogi biblioteczne Kronika Kronika filmowa Kryminał Książki abstraktów Legendy i podania Legendy miejskie Libretto Limeryk Melodramat Mitologia Monografia Mowy [ ] 23

24 Przykłady Pola 380 i 655 Forma dzieła, rodzaj / gatunek Kryminał z dwudziestolecia międzywojennego 380 a Proza 655 _4 a Powieść 655 _4 a Kryminał Plan Warszawy 380 a Mapy 655 _4 a Plany miast 24

25 Przykłady Pola 380 i 655 Forma dzieła, rodzaj / gatunek Historia Polski a Publikacje naukowe 655 _4 a Monografia Vademecum masażysty 380 a Publikacje fachowe 655 _4 a Poradniki 25

26 Układ encji indeksowanych DBN Forma dzieła Rodzaj gatunek Zakres chronologiczny Czas powstania dzieła 26

27 Czas powstania dzieła Zakres chronologiczny Czas powstania dzieła, zakres chronologiczny Czas powstania dzieła w formie wieku Eferberowska koncepcja dzieła Rozpoznanie czasu powstania dzieła na poziomie materializacji pierwszego oryginalnego wydania - jeżeli brak innych danych Pole 388 Pole 648 Lokalizacja w czasie przedmiotu dzieła lub innych encji opisu przedmiotowego

28 Czas powstania dzieła Zakres chronologiczny Czas powstania dzieła, zakres chronologiczny Encja indeksowana w polu 388 rekordu bibliograficznego Przedziały lat dla pełnych wieków Sześć uniwersalnych zakresów szczegółowych dla XX w.: , , , , , Stosuje się opis wielokrotny Pole 388 Pole 648 Encja indeksowana w polu 648 rekordu bibliograficznego Przedziały lat dla pełnych wieków Sześć uniwersalnych zakresów szczegółowych dla XX w.: , , , , , Stosuje się opis wielokrotny

29 Pola 388 Przykłady Czas powstania dzieła Powieść z dwudziestolecia międzywojennego 388 1_ a _ a Zbiór grafik z przełomu XVIII i XIX w _ a _ a

30 Pola 648 Przykłady Zakres chronologiczny Dyplomacja Polski Ludowej / Edward J. Pałyga. 648 _4 a _4 a _4 a Łańcuch śmierci : czystka w Armii Czerwonej _4 a _4 a

31 Przykłady Pola 388 i 648 Czas powstania dzieła, zakres chronologiczny Grafika z XIX w. przedstawiająca bitwę pod Kircholmem 388 1_ a _4 a _4 a Bitwa pod Kircholmem 1605 Katalog wystawy z XXI w. malarstwa z XIX w _ a _4 a

32 Pola 648 Przykłady Konwersja określników y do pól 648 Ilość zmodyfikowanych rekordów bibliograficznych: pole ,06% 2 pola ,27% 3 pola ,90% 4 pola ,83% 5 pól ,78% 6 pól ,37% 7 pól ,23% [ ] 91,33% 8,67% 32

33 Układ encji indeksowanych DBN Forma dzieła Rodzaj gatunek Cecha językowoetniczna Zakres chronologiczny Czas powstania dzieła Odbiorca przeznaczenie 33

34 Odbiorca przeznaczenie Cecha językowoetniczna Odbiorca / przeznaczenie i cecha językowo-etniczna Przeznaczenie dzieła lub jego materializacji dla zdefiniowanej grupy osób Poziom nauczania Grupa wiekowa Pole 385 Pole 386 Przynależność autora dzieła do kręgu kulturowego Kryteria językowe, narodowościowe, etniczne i inne kulturowe Stosowane w opisach dzieł literackich, sztuki, fotografii, muzyki, projektach architektonicznych 34

35 Odbiorca przeznaczenie Cecha językowoetniczna Odbiorca / przeznaczenie i cecha językowo-etniczna Encja indeksowana w polach 385 rekordu bibliograficznego Wyrażenie wprowadzające w podpolu m wskazujące na typ przeznaczenia zdefiniowanego w podpolu Stosuje się opis wielokrotny Pole 385 Pole 386 Encja indeksowana w polach 386 rekordu bibliograficznego Zapis w postaci dziedziny i przymiotnika wyrażającego cechę językowo-etniczną wyrażenie wprowadzającym Przynależność kulturowa zapisywane w podpolu m Stosuje się opis wielokrotny 35

36 Przykłady Pola 385 i 386 Odbiorca / przeznaczenie i cecha językowo-etniczna Podręcznik dla II klasy gimnazjum 385 m Poziom nauczania a Gimnazjum 385 m Poziom nauczania a Klasa 2 Powieść młodzieżowa angielska 385 m Grupa wiekowa a Młodzież 386 m Przynależność kulturowa a Literatura angielska 36

37 Układ encji indeksowanych DBN Forma dzieła Rodzaj gatunek Cecha językowoetniczna Zakres chronologiczny Czas powstania dzieła Zakres geograficzny Odbiorca przeznaczenie 37

38 Zakres geograficzny Zakres geograficzny Pole 651 Lokalizacji geograficzna przedmiotu i pozostałych encji opisu przedmiotowego 38

39 Zakres geograficzny Zakres geograficzny Pole 651 Encja indeksowana w polach 651 rekordu bibliograficznego Deskryptory przejmuje się na takim samym poziomie szczegółowości, jak w opracowywanym dziele (wykładnia wyszczególniająca) Stosuje się opis wielokrotny 39

40 Zakres geograficzny Zakres geograficzny Pole 651 Najbardziej rozpowszechniona nazwa w języku polskim lub w języku obcym, jeżeli nie istnieje polski egzonim Nazwy w szyku naturalnym Obligatoryjne dopowiedzenia lokalizujące i identyfikujące (typ lub rodzaj obiektu geograficznego) Rezygnacja ze stosowania skrótów Odstąpienie od poziomego zapisu nazw obiektów w miejscowościach Uzupełnienie relacji w bazie deskryptorów między deskryptorami dla obiektów geograficznych 40

41 Pola 651 Przykłady Zakres geograficzny 651 a Chocianów (województwo lubuskie, powiat polkowicki) 651 a Firlej (jezioro) 651 a Morze Bałtyckie 651 a Warszawa x Praga Północ 651 a Praga Północ (Warszawa, województwo mazowieckie ; dzielnica) 41

42 Pola 651 Przykłady Zakres geograficzny 651 a Warszawa x Kościół św. Anny 650 a Kościół św. Anny (Warszawa) 651 a Kraków (woj. Małopolskie) x ulica Szewska 651 a Ulica Szewska (Kraków) 651 a Kraków (woj. małopolskie) x Sukiennice 650 a Sukiennice (Kraków) 42

43 Układ encji indeksowanych DBN Czas powstania dzieła Forma dzieła Przedmiot Rodzaj gatunek Zakres geograficzny Cecha językowoetniczna Klasa treściowa dziedzina Zakres chronologiczny Odbiorca przeznaczenie 43

44 Przedmiot Klasa treściowa dziedzina Przedmiot i klasa treściowa / dziedzina Deskryptory denotują pojęcia bytów przedstawionych w dziele Stosuje się wykładnię wyszczególniającą Przejmuje się jako deskryptor najbardziej rozpowszechnioną nazwę w języku polskim Encję indeksuje się w polach 650 rekordu bibliograficznego Stosuje się opis wielokrotny Pole 650 Pole 658 Deskryptory denotują klasę treści, tzn. ujęcia w jakim zostały przedstawione przedmioty w opracowywanym dziele. Ujęcia redukuje się do ogólnych klas treściowych w postaci dziedzin Formę deskryptora przejmuje się z ustalonego wykazu deskryptorów ujęciowych Encję indeksuje się w polach 658 rekordu bibliograficznego Stosuje się opis wielokrotny 44

45 Treść i przedmiot Jeden przedmiot Wiele przedmiotów Wiele ujęć Jedno ujęcie 45

46 Treść i przedmiot Niepełnosprawni Sport i rekreacja Transport i logistyka Rozwój osobisty Prawo i ochrona prawna Motoryzacja 46

47 Treść i przedmiot Ekonomia i gospodarka Opcje giełdowe Wydawnictwo Szkoła podstawowa Kwiaciarnia Nauka 47

48 Układ encji indeksowanych DBN Czas powstania dzieła Forma dzieła Przedmiot Rodzaj gatunek Zakres geograficzny Cecha językowoetniczna Klasa treściowa dziedzina Zakres chronologiczny Odbiorca przeznaczenie 48

49 Baza Deskryptorów BN Kontrola wszystkich autoryzowanych punktów dostępu Relacje między deskryptorami w bazie Integralny element systemu wyszukiwawczego 49

50 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna równoważności W(D) pozostaje w relacji równoważności z D, wtedy i tylko wtedy, gdy W(D) denotuje P(x) i D denotuje P(X) Telewizor Gender Stomatolog Teleodbiornik Płeć kulturowa Dentysta 50

51 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna równoważności W(D) pozostaje w relacji równoważności z D, wtedy i tylko wtedy, gdy W(D) denotuje P(x) i D denotuje P(X) 150 a Telewizor 450 a Teleodbiornik

52 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna podrzędności P(x) denotowane przez DP(x) pozostaje w relacji podrzędności do P(y) denotowanego przez DP(y), wtedy i tylko wtedy, gdy każdy desygnat DP(x) jest desygnatem DP(y) i istnieje przynajmniej jeden desygnat DP(y), który nie jest desygnatem DP(x) Grzyby Kwiaty Lekarze Pieczarka Stokrotka Chirurdzy 52

53 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna podrzędności P(x) denotowane przez DP(x) pozostaje w relacji podrzędności do P(y) denotowanego przez DP(y), wtedy i tylko wtedy, gdy każdy desygnat DP(x) jest desygnatem DP(y) i istnieje przynajmniej jeden desygnat DP(y), który nie jest desygnatem DP(x) 150 a Lekarze 550 w h a Chirurdzy 53

54 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna nadrzędności P(x) denotowane przez DP(x) pozostaje w relacji nadrzędności do P(y) denotowanego przez DP(y), wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje przynajmniej jeden desygnat DP(x), który nie jest desygnatem DP(y) i każdy desygnat DP(y) jest desygnatem DP(x) Grzyby Kwiaty Lekarze Pieczarka Stokrotka Chirurdzy 54

55 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna nadrzędności P(x) denotowane przez DP(x) pozostaje w relacji nadrzędności do P(y) denotowanego przez DP(y), wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje przynajmniej jeden desygnat DP(x), który nie jest desygnatem DP(y) i każdy desygnat DP(y) jest desygnatem DP(x) 150 a Geometria wykreślna 550 w g a Geometria 55

56 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna asocjacji Między P(x) i P(y) zachodzi relacja asocjacji, wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje taka wartość ADP(x), która jest równa wartości DP(y) Lekarze Pług Pszenica Medycyna Orka Kasza manna 56

57 Relacje logiczne w Bazie Deskryptorów BN Relacja logiczna asocjacji Między P(x) i P(y) zachodzi relacja asocjacji, wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje taka wartość ADP(x), która jest równa wartości DP(y) 150 a Lekarze 550 a Medycyna 57

58 58

59 Dziękuję za uwagę Jakub Kalinowski Instytut Bibliograficzny Pracownia Deskryptorów Biblioteki Narodowej DESKRYPTORY BIBLIOTEKI NARODOWEJ Propozycja zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej Warszawa, kwietnia 2015 r. 59