ZASADY DOTYCZĄCE PRZYGOTOWYWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI W ZAKRESIE SYSTEMÓW ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Nr 1089/09 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 7 lipca 2009 r. ZASADY DOTYCZĄCE PRZYGOTOWYWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI W ZAKRESIE SYSTEMÓW ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Łódź, 7 lipca 2009

2 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP PODSTAWOWE DEFINICJE WPROWADZENIE ZASADY OGÓLNE WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE IDENTYFIKACJA PROJEKTU CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU I DEFINICJA CELÓW PROJEKTU PODSTAWOWE INFORMACJE Tytuł Projektu Beneficjent Lokalizacja projektu LOGIKA INTERWENCJI Polityka rządowa/regionalna Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu Zidentyfikowane problemy Definicja celów projektu Komplementarność z innymi działaniami/programami Produkty Rezultaty TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU Analiza instytucjonalna projektodawcy Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI ANALIZA TECHNICZNA I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH OPIS ALTERNATYWNYCH WARIANTÓW, ANALIZA OPCJI OPIS TECHNICZNY PROJEKTU RÓśNE ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO RODZAJU PROJEKTU/ SEKTORA PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU, OKREŚLENIE RYNKU ODBIORCÓW Kanalizacja Oczyszczalnia ścieków Opis systemu zaopatrzenia w wodę ANALIZA FINANSOWA ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI KWANTYFIKACJA I LOGIKA WYSTĄPIENIA EFEKTÓW SPOŁECZNYCH INWESTYCJI OBLICZENIE WSKAŹNIKA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ ANALIZA WSKAŹNIKOWA ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Bezpośredni efekt ekologiczny ANALIZA WRAśLIWOŚCI I RYZYKA...19 Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 2

3 1. WSTĘP Niniejszy dokument jest przeznaczony dla osób, przygotowujących studia wykonalności dla projektów w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata (RPO WŁ). Zawiera on załoŝenia, prezentuje parametry oraz metodologię obliczeń wykonywanych dla danego projektu w ramach studium wykonalności. Głównym celem niniejszego dokumentu jest ujednolicenie zasad przygotowywania studium wykonalności w ramach RPO WŁ oraz osiągnięcie efektu porównywalności inwestycji. Zasady mają ułatwić proces przygotowywania studiów wykonalności przez beneficjentów, ocenę formalną oraz ocenę projektów przeprowadzaną przez Komisję Konkursową. Dokument stanowi uzupełnienie Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (wydanych na podstawie art. 35 ust. 3 pkt 4b Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju), zwanych dalej Wytycznymi MRR oraz Wytycznych do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach przygotowanych w ramach JASPERS, zwanych dalej Wytycznymi JASPERS. Beneficjenci powinni więc stosować niniejsze zasady, Wytyczne MRR oraz Wytyczne JASPERS łącznie. W przypadku sprzeczności zasad określonych w w/w dokumentach w pierwszej kolejności naleŝy stosować Wytyczne JASPERS, w drugiej kolejności Wytyczne MRR i zasady opisane w niniejszym dokumencie PODSTAWOWE DEFINICJE Definicje, które są zawarte w Wytycznych MRR: ANALIZA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ, ANALIZA EKONOMICZNA, ANALIZA FINANSOWA, ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI, ANALIZA RYZYKA, ANALIZA WRAśLIWOŚCI, DOCHÓD GENEROWANY PRZEZ PROJEKT (INNE STOSOWANE POJĘCIA: PRZYCHÓD NETTO, DOCHÓD NETTO), DUśE PROJEKTY, ETAP PROJEKTU, GRUPA PROJEKTÓW, OKRES ODNIESIENIA (HORYZONT CZASOWY INWESTYCJI), PROJEKT, PROJEKTY GENERUJĄCE DOCHÓD (INNE STOSOWANE POJĘCIA: PRZYCHÓD NETTO, DOCHÓD NETTO). Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 3

4 Pozostałe definicje: BENEFICJENT zgodnie z RPO WŁ osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, realizująca projekty finansowe z budŝetu państwa lub ze źródeł zagranicznych na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu. EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. OBSZAR ODDZIAŁYWANIA obszar, który zamieszkują potencjalni odbiorcy usług oferowanych przez operatora w ramach projektu. ODDZIAŁYWANIE rozumiane jako długoterminowe korzyści, które zostaną osiągnięte w danym sektorze/regionie dzięki realizacji projektu. OPERATOR podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku, powstałego w wyniku zrealizowanych przez beneficjenta umów, związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym. PRODUKT wynik interwencji w stan aktualny, czyli bezpośredni, materialny efekt realizacji projektu mierzony konkretnymi wielkościami. REZULTATY zgodnie z RPO WŁ, bezpośrednie i natychmiastowe efekty zrealizowanego projektu. Rezultaty dostarczają informacji o zmianach, jakie nastąpiły w wyniku wdroŝenia projektu u beneficjenta pomocy, bezpośrednio po uzyskaniu przez niego wsparcia. RPO WŁ Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata ZADANIE wyodrębniona technicznie część projektu inwestycyjnego. UśYTKOWNICY PROJEKTU/INFRASTRUKTURY osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są odbiorcami usług realizowanych poprzez tą infrastrukturę. PODMIOT WDRAśAJĄCY podmiot lub jednostka organizacyjna odpowiedzialna za wdroŝenie projektu posiadająca lub nieposiadająca osobność prawną. 2. WPROWADZENIE Głównym celem studium wykonalności jest pokazanie zasadności realizacji projektu, w tym: - jego zgodności z celami RPO WŁ, strategii na poziomie krajowym i regionalnym, - wykonalności prawnej, instytucjonalnej, technicznej, finansowej i ekonomicznej, - trwałości efektów projektu, - dla projektów generujących dochód wykazanie, Ŝe wkład finansowy z EFRR jest niezbędny dla zapewnienia finansowej opłacalności projektu. Zasadność i zgodność (określona w punkcie 5.2 Krajowych Wytycznych 1 ) musi dotyczyć wszystkich elementów projektu, w przypadku braku takiej zasadności dla niektórych elementów wydatki tej części projektu naleŝy uznać za niekwalifikowalne. Dla realizacji celów projektu studium wykonalności wskazuje równieŝ najlepsze z moŝliwych rozwiązań technicznych, instytucjonalnych, finansowo-ekonomicznych i dotyczących lokalizacji projektu. 1 Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 4

5 Studium wykonalności stanowi narzędzie komunikacji (informacji o projekcie) pomiędzy beneficjentem a instytucją oceniającą projekty i jest dokumentem wyjściowym, na podstawie którego wypełniany jest wniosek o dofinansowanie. Zasady mają więc zapewnić sprawną komunikację, a takŝe porównywalność projektów. Charakterystyczną cechą systemów kanalizacyjnych są wysokie koszty stałe ich funkcjonowania (między innymi wysoka amortyzacja), specyficzna polityka cenowa i inwestycyjna zaleŝna od czynników politycznych, struktura techniczna systemów niezgodna ze strukturą administracyjną gmin oraz wysoki poziom oddziaływania inwestycji na otoczenie społeczno-gospodarcze. Ponadto często w eksploatacji jednego systemu uczestniczy kilka podmiotów (np. kanalizacją zarządza jeden operator, a oczyszczalnią inny operator). Często jest kilku właścicieli poszczególnych elementów infrastruktury objętej jednym systemem (np. jedna gmina dostarcza ścieki do oczyszczalni naleŝącej do innej gminy). W celu ułatwienia porównywalności wyników studiów wykonalności zachodzi konieczność rekomendacji zbliŝonej metodologii obliczeń wszystkim wnioskodawcom i jednoznacznego zdefiniowania danych wejściowych. Według Wytycznych MRR bez względu na wartość całkowitych kosztów projektów, dla wszystkich projektów generujących dochód i nie objętych pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 TWE, poziom dofinansowania ustala się przy zastosowaniu stopy dofinansowania określonej dla danego działania w Szczegółowym Opisie Osi Priorytetowych RPO WŁ. Analiza finansowa uwzględnia wyłącznie przepływy z punktu widzenia właściciela i operatora, natomiast w analizie kosztów i korzyści naleŝy wykazać wpływ inwestycji na wszystkich uŝytkowników infrastruktury i społeczeństwo. Efekty społeczne, trudne do oszacowania w jednostkach pienięŝnych naleŝy kwantyfikować w innych moŝliwych jednostkach. Ze względu na trudności z szacowaniem kosztów i korzyści w wartościach pienięŝnych (analiza ekonomiczna) dla celów przygotowania studiów wykonalności analizę kosztów i korzyści moŝna przeprowadzić za pomocą opisanych w tym dokumencie metod. Analiza ekonomiczna wymagana jest wyłącznie dla duŝych projektów. W przypadku realizacji zadań z zakresu zaopatrzenia w wodę i równocześnie z zakresu odprowadzania ścieków, moŝna je przedstawić w jednym studium wykonalności ZASADY OGÓLNE Jako rok przekazania kaŝdego zadania inwestycyjnego do eksploatacji naleŝy przyjąć rok następny po roku zakończenia realizacji danego zadania. Wszystkie obliczenia wykonywane są dla całego projektu. W przypadku, gdy wniosek o dofinansowanie przygotowywany jest dla zadania, a zadanie to nie jest toŝsame z projektem (a jest jedynie elementem projektu wieloletniego), rezultaty, produkty, wydatki kwalifikowalne, naleŝy określić oddzielnie dla wnioskowanego zadania i dla całego projektu. STRUKTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI - Wnioski z przeprowadzonej analizy podsumowanie - Identyfikacja projektu Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 5

6 - Definicja celów i charakterystyka projektu - Analiza techniczna i rozwiązań alternatywnych - RóŜne analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora - Analiza finansowa - Analiza kosztów i korzyści - Analiza wraŝliwości i ryzyka 3. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE W rozdziale tym naleŝy przedstawić skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie, dotyczących określenia np.: - celów (oddziaływania) projektu, - rezultatów, - produktów, - uŝytkowników projektu/infrastruktury, - planowanych nakładów inwestycyjnych, - trwałości instytucjonalnej i wykonalności (gotowość do wdroŝenia, określenie beneficjenta, operatora, podmiotu wdraŝającego), - trwałości finansowej, - uzasadnienia przyjętego poziomu dofinansowania. Wnioski powinny być sformułowane prostym, nietechnicznym językiem. Treść podsumowania musi dawać moŝliwość odniesienia się do kryteriów oceny projektów. Przedstawione w tym punkcie informacje powinny znaleźć uszczegółowienie i uzasadnienie w poszczególnych punktach studium wykonalności. W szczególności dla projektów z zakresu odprowadzania i oczyszczalnia ścieków naleŝy przedstawić następujące informacje: - Wpływ realizacji projektu na osiągnięcie efektu ekologicznego, ocenianego zgodnie z zasadami oceny i sprawdzania moŝliwości osiągania planowanych efektów ekologicznych/rzeczowych dla zadań dofinansowywanych ze środków WFOŚiGW w Łodzi, - Wskaźnik Efektywności Kosztowej Projektu, - Stopień wpływu realizacji projektu na poprawę bezpieczeństwa środowiska obszarów objętych formami ochrony przyrody, - Dobór efektywnych technologii pod względem ekologicznym, technologicznym i ekonomicznym, - Rodzaj kanalizacji (rozdzielcza, deszczowa, ogólnospławna), - Poziom skanalizowania i zwodociągowania gminy (w %). Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 6

7 4. IDENTYFIKACJA PROJEKTU Zgodnie z Rozdziałem 5 Wytycznych MRR. 5. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU I DEFINICJA CELÓW PROJEKTU 5.1. PODSTAWOWE INFORMACJE Tytuł Projektu Powinien być moŝliwie krótki, zwięzły i jednocześnie oddający charakter projektu Beneficjent Nazwa, forma prawna Lokalizacja projektu NaleŜy podać: - nazwę województwa, powiatu, gminy i miejscowości, w której będzie realizowany projekt, - opis miejsca, w którym będzie zlokalizowana infrastruktura (np. dla oczyszczalni naleŝy opisać połoŝenie względem odbiornika, względem zasobów naturalnych, zabudowań. JeŜeli oczyszczalnia ma mieć np. unieszkodliwianie osadów to naleŝy podać gdzie będzie zlokalizowane. JeŜeli projekt dotyczy kanalizacji naleŝy określić trasy poszczególnych odcinków sieci itd.), - charakterystyczne cechy lokalizacji, które mają wpływ na osiąganie celów projektu LOGIKA INTERWENCJI Polityka rządowa/regionalna NaleŜy wyszczególnić dokumenty planistyczne, źródłowe i strategiczne: - sektorowe: Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, - regionalne np. aktualnie obowiązująca Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego, - lokalne (np. aktualnie obowiązująca strategia rozwoju powiatu, gminy; a takŝe Plany Rozwoju Lokalnego, inne lokalne dokumenty strategiczne), - akty prawne, związane z planowanym projektem. W punkcie tym naleŝy przede wszystkim wykazać powiązanie projektu z celami, wskazanymi w w/w dokumentach planistycznych, poprzez wskazanie odpowiednich zapisów i uzasadnienie powiązań Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu Punkt ten opisuje kluczowe (nie wszystkie) dla realizacji projektu cechy otoczenia społecznogospodarczego na przykład: dane demograficzne, ekonomiczne, finansowe, stopa bezrobocia itp. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 7

8 PowyŜsze dane naleŝy odnieść do średniej województwa łódzkiego, ewentualnie do średnich krajowych. NaleŜy wskazać, jakie czynniki otoczenia społeczno-gospodarczego mogą mieć znaczący wpływ na gospodarkę komunalną na obszarze oddziaływania projektu. Realizując projekt w określonym otoczeniu społeczno-gospodarczym, moŝna wymienić specyficzne cechy terenu i czynniki decydujące o jego konkurencyjności (dlaczego ten obszar naleŝy szczególnie chronić): - przemysłowe, - demograficzne, - krajobrazowe, - przyrodnicze, - kulturowe, - oświatowe, - gospodarcze. NaleŜy określić obszar oddziaływania inwestycji, a takŝe uzasadnić miejsce realizacji projektu z punktu widzenia rozwoju lokalnego. NaleŜy dokonać analizy popytu na usługę (realizowaną na danej infrastrukturze) w regionie i wykazać, Ŝe projekt realizowany jest w centrum rozwoju lokalnego w skupisku popytu na daną usługę. W punkcie tym powinna znaleźć się informacja o istniejącym i planowanym stanie zagospodarowania terenu (odniesienie do obowiązujących planów zagospodarowania terenu, powiązanie z istniejącymi systemami np. komunikacyjnymi) Zidentyfikowane problemy Punkt ten powinien zawierać opis i analizę problemów, które dotykają ludność w obszarze oddziaływania projektu, w tym opis powiązań pomiędzy problemami a badaną analizą otoczenia społecznogospodarczego projektu Definicja celów projektu NaleŜy wykonać zgodnie z Rozdziałem 4 Wytycznych MRR. Ponadto naleŝy wskazać cele, bezpośrednio związane z RPO WŁ. NaleŜy uzasadnić zgodność projektu z celami osi priorytetowej RPO WŁ i danego działania uzasadnienie powinno dowieść zasadności realizacji wszystkich elementów projektu (wydatków kwalifikowalnych). Elementy projektu, niezgodne z celami osi priorytetowej, traktowane będą jak wydatki niekwalifikowalne. Przy czym naleŝy pamiętać o tym, Ŝe o kwalifikowalności nie decyduje wyłącznie zgodność programowa z RPO WŁ, ale równieŝ zgodność z wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 2. Cele naleŝy bezpośrednio odnieść do problemów, jakie projekt rozwiąŝe. NaleŜy określić, jakiej grupy społeczeństwa cele dotyczą. 2 Zasady kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata oraz Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 8

9 Komplementarność z innymi działaniami/programami NaleŜy wskazać projekty komplementarne, które wraz z realizowanym projektem spowodują osiągnięcie celów, wynikających z problemów lokalnych, regionalnych i krajowych opisanych w punkcie i oraz wskazanych w dokumentach planistycznych i określonych w punkcie KaŜdy komplementarny projekt powinien być opisany w tym zakresie, a takŝe naleŝy podać podstawowe parametry projektu (np. wartość, cel, przedmiot projektu, podstawowy skwantyfikowany rezultat, beneficjent). W szczególności precyzyjnie naleŝy opisać projekty, które wraz z realizowanym projektem chronią jakiś zbiornik, ciek wodny, mają wspólne cele gospodarcze, ochrony jakiegoś terenu o szczególnych walorach itd. Dotyczy to zarówno powiązań z projektami, finansowanymi ze środków unijnych, jak i innych środków, realizowanych przez beneficjenta i inne podmioty Produkty Produkty muszą zostać skwantyfikowane np. liczba wybudowanych/przebudowanych oczyszczalni ścieków, długość wybudowanej/przebudowanej sieci kanalizacji sanitarnej, wydajność oczyszczalni ścieków itd. NaleŜy pokazać w szczególności produkty, wskazane we wniosku o dofinansowanie (podlegające monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu Rezultaty W punkcie tym naleŝy przedstawić informacje na temat rezultatów, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji projektu. Rezultaty te powinny być skwantyfikowane, czyli przedstawione w ujęciu liczbowym. np. liczba osób podłączonych do wybudowanej sieci kanalizacyjnej, wzrost ilości ścieków odebranych i oczyszczonych, efekt ekologiczny itd. Rezultaty powinno podawać się w kolejnych latach narastająco. NaleŜy przedstawić w szczególności rezultaty, opisane we wniosku o dofinansowanie (podlegające monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU Analiza instytucjonalna projektodawcy W punkcie tym naleŝy zawrzeć informację na temat: - uŝytkowników projektu, - instytucji/osób, zaangaŝowanych w realizację projektu, w szczególności beneficjenta, podmiotu wdraŝającego, operatora, innych uŝytkowników projektu/infrastruktury oraz wyszczególnienie zakresu ich zadań i odpowiedzialności, - innych organizacji, zaangaŝowanych w realizację projektu, a takŝe podmiotów, na które realizacja projektu będzie oddziaływać, - ewentualnych rozwiązań, związanych z udostępnieniem wybudowanej infrastruktury podmiotom trzecim, - umów i porozumień zawartych między instytucjami zaangaŝowanymi w realizację projektu. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 9

10 Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu W punkcie tym naleŝy opisać zakres zrealizowanych oraz planowanych prac przygotowawczych. NaleŜy równieŝ podać opis organizacji wdraŝania projektu, przedstawiając zaangaŝowane w projekt organizacje, osoby, ich rolę, odpowiedzialność oraz procedury realizacji poszczególnych działań. NaleŜy przedstawić harmonogram realizacji prac przygotowawczych i wdroŝeniowych, w tym pozyskiwania odpowiednich zezwoleń, przetargów. Beneficjent jest równieŝ zobowiązany do utrzymania projektu, przez co najmniej 5 lat od chwili zakończenia jego realizacji. Małe i średnie przedsiębiorstwa 3 są zobowiązane do utrzymania inwestycji, przez co najmniej 3 lata. NaleŜy więc określić sposób zarządzania i eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu. NaleŜy ocenić zdolność operatora do sprawnej eksploatacji majątku i utrzymania efektów projektu w dłuŝszej perspektywie ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI NaleŜy opisać kwestie prawne, związane z realizacją projektu, w tym stan formalno-prawny nieruchomości, gruntów, urządzeń oraz dokumenty warunkujące wykonanie inwestycji. W części tej powinna znaleźć się informacja na temat: własności gruntu/obiektów, dostępności gruntów i mediów, innych aspektów formalno-prawnych. 6. ANALIZA TECHNICZNA I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH 6.1. OPIS ALTERNATYWNYCH WARIANTÓW, ANALIZA OPCJI NaleŜy wykonać zgodnie z Rozdziałem 6 Wytycznych MRR oraz zastosować poniŝsze rozwiązania. NaleŜy odnieść się do alternatywnych moŝliwych rozwiązań zakresu projektu (czyli alternatywnego projektu), wytyczenia innych tras kanalizacji, budowy kilku oczyszczalni, podłączenia kanalizacji do innej oczyszczalni (np. w sąsiedniej gminie), dołączenia sąsiednich gmin do oczyszczalni, zaproponowanie dla części uŝytkowników alternatywnych rozwiązań (przydomowe oczyszczalnie, szczelne zbiorniki), zaniechania zadań nieefektywnych. NaleŜy wykazać zasadność podłączenia wszystkich wskazanych odbiorców (koszty jednostkowe). Uzasadnienie ilości przepompowni sieciowych. NaleŜy podać równieŝ związek zakresu projektu z celami. NaleŜy przedstawić sposób (proces) wyłonienia najkorzystniejszego wariantu. Na przykład moŝna zastosować metodę dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Definicja DGC jest dana poniŝszym wzorem. DGC p t = n t = 0 = EE = t = n KIt + KEt t (1 + i). EEt t (1 + i) t = 0 3 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Tekst mający znaczenie dla EOG) definicja mikro, małych i średnich przedsiębiorstw Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 10

11 KIt KEt i t EEt nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku; koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku; stopa dyskontowa; rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem, funkcjonowania projektu; rezultat np. efekt ekologiczny określany ilością ścieków lub usuniętym BZT5 lub w inny porównywalny sposób w zaleŝności od potrzeb. W przypadku, gdy rezultat i koszty eksploatacji są jednakowe dla poszczególnych wariantów wystarczy porównać nakłady inwestycyjne OPIS TECHNICZNY PROJEKTU Uzasadnienie zakresu inwestycji w odniesieniu do celów projektu, w podziale na elementy, które są kosztami kwalifikowalnymi zgodnie z wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 4 oraz elementy projektu, które nie są kosztami kwalifikowalnymi. NaleŜy opisać charakterystyczne cechy technologii i odnieść się do alternatywnego wariantu technicznego osiągnięcia celu projektu. Dla oczyszczalni naleŝy określić technologię oczyszczalni, przepustowość (aktualną i po realizacji projektu), wyszczególnić główne elementy. NaleŜy uwzględnić równieŝ wykorzystanie pozostałości poprocesowych w projekcie. W przypadku oczyszczalni naleŝy zaszeregować ją według następujących kategorii: - Oczyszczanie podstawowe - usuwanie nierozpuszczonych ciał stałych; - Oczyszczanie drugiego stopnia - usuwanie rozpuszczonej materii organicznej, pozostającej w ściekach; naleŝy podać, jaki system filtracji będzie wykorzystany na tym etapie; złoŝe biologicznie zraszane czy osad czynny ; - Oczyszczanie trzeciego stopnia - dalsze usuwanie amoniaku, składników pokarmowych oraz cząstek organicznych wciąŝ pozostających w ściekach, naleŝy podać, jaki system filtracji będzie wykorzystany na tym etapie; fizyczny czy chemiczny. Systemy usuwania biogenów (azot i fosfor). NaleŜy równieŝ opisać technologię systemu unieszkodliwiania pozostałości poprocesowych. Natomiast dla kanalizacji naleŝy odnieść się do alternatywnego rozwiązania technologicznego (grawitacyjna, ciśnieniowa, ogólnospławna, rozdzielcza) oraz uzasadnić zastosowanie określonych materiałów do budowy. NaleŜy określić rodzaj kanalizacji, jej długość i średnicę, materiał poszczególnych odcinków sieci, liczbę przepompowni, łączną moc przepompowni i średniodobowy czas ich pracy. Jeśli inwestycja składa się z grupy projektów powyŝsze dane naleŝy przedstawić dla wszystkich projektów. 4 Zasady kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata oraz Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 11

12 7. RÓśNE ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO RODZAJU PROJEKTU/ SEKTORA NaleŜy opisać aglomerację (bilans ścieków) i planowane rozwiązania dla aglomeracji, RLM aglomeracji, sposób jej wyznaczenia (jaki jest dopuszczalny wskaźnik koncentracji) PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU, OKREŚLENIE RYNKU ODBIORCÓW Kanalizacja PoniŜsze parametry naleŝy określić oddzielnie dla stanu aktualnego, zadań zgłoszonych do RPO WŁ (stan po realizacji) oraz innych planowanych zadań (stan po realizacji). Projekt powinien być zdefiniowany w miarę moŝliwości kompleksowo, czyli tak, aby zadania wnioskowane obejmowały wszystkie zadania planowane w ramach projektu albo przynajmniej etapu projektu. RównieŜ w przypadku realizacji zadania, polegającego wyłącznie na realizacji jednego elementu systemu np. na budowie oczyszczalni ścieków dla istniejącej kanalizacji naleŝy przedstawić dane o aktualnym stanie systemu kanalizacji zarządzanej lub naleŝącej do beneficjenta. System w stanie aktualnym Odbiorcy usług w stanie aktualnym Liczba mieszkańców [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość ścieków odbieranych od pozostałych [m 3 /rok] RLM pozostałych Długość sieci [km] Planowane zmiany w systemie Dla kaŝdego planowanego zadania naleŝy sporządzić poniŝszą tabelę. Nazwa zadania: Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Nakłady inwestycyjne (wg cen aktualnych) [tys. zł] Liczba mieszkańców [osób] Prognozowana liczba mieszkańców [osób] Dane po zrealizowaniu zadania Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 12

13 Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Prognozowana średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość ścieków od pozostałych [m 3 /dobę] Prognozowana ilość ścieków od pozostałych [m 3 /d] Prognozowane RLM pozostałych Długość sieci [km] - Nazwa zadania związana bezpośrednio z produktem; - Nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) [tys. zł] wraz z wyjaśnieniem źródła pochodzenia danych (kosztorys inwestorski, cena przetargowa, dotychczasowe doświadczenia beneficjenta); - Liczba mieszkańców [osób] liczba mieszkańców, zamieszkujących teren działania systemu kanalizacyjnego w ramach tego zadnia lub grupy zadań. Dla stanu istniejącego naleŝy podać liczbę mieszkańców, zamieszkujących zlewnię terenów aktualnie objętych kanalizacją, zarówno podłączonych, jak i nie podłączonych; - Prognozowana liczba mieszkańców liczba mieszkańców, uzupełniona o zmiany uzasadnione trendami demograficznymi, oddziaływaniem programów inwestycyjnych na terenie zlewni. Opisać przyjęte uzasadnienie, załoŝenia, logikę oddziaływania, dotychczas zrealizowane inwestycje o zbliŝonych warunkach przyrodniczo-gospodarczych, dokumentację, czyli np. plan zagospodarowania przestrzennego; - Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] prognozowana ilość mieszkańców, zamieszkujących zlewnię, objętą systemem kanalizacyjnym w ramach tego zadania lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do kanalizacji, czyli jest to liczba mieszkańców z danej zlewni pomniejszona o odbiorców, których podłączenie do sieci byłoby nieopłacalne; - Prognozowana liczba uŝytkowników (wg mieszkańców) [osób] prognozowana ilość mieszkańców, zamieszkujących zlewnię objętą systemem kanalizacyjnym w ramach tego zadnia lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do kanalizacji, którzy wyraŝają chęć podłączenia do sieci, więc jest to ostateczna prognozowana liczba uŝytkowników z obszaru zlewni danego zadania, lub grupy zadań, a dla stanu aktualnego liczba aktualnych uŝytkowników; - Średnioroczna liczba turystów [osób] naleŝy podać aktualną liczbę i prognozowaną w przypadku załoŝenia wzrostu uzasadnić; Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 13

14 - Prognozowana ilość ścieków od pozostałych [m 3 /dobę] jest to ilość ścieków obierana od instytucji, zakładów przemysłowych i innych podmiotów gospodarczych nie ujętych w definicjach Prognozowana liczba uŝytkowników oraz Średnioroczna liczba turystów. W przypadku załoŝenia wzrostu liczby odbiorców naleŝy opisać źródła szacunków; W przypadku wskazania znaczącego udziału jednego odbiorcy usług w bilansie ścieków naleŝy określić czynniki ryzyka związane z ciągłością usług. NaleŜy w takim przypadku ocenić kondycję finansową odbiorcy i moŝliwości zmian zapotrzebowania na usługę. - RLM pozostałych jest to równowaŝna liczba mieszkańców dla ścieków produkowanych przez instytucje, zakłady przemysłowe i inne podmioty gospodarcze nie ujęte w definicji Prognozowana liczba uŝytkowników oraz Średnioroczna liczba i turystów ; gdzie: RLM = (dobowa objętość ścieków [m 3 /d] x średnie BZT5 [go2/m 3 ] 60 [go2/md]) - BZT5 biochemiczne zapotrzebowanie tlenu. Ilość tlenu zuŝywanego w określonym czasie (5 dób) na utlenienie w warunkach aerobowych substancji organicznych, zawartych w wodzie lub ściekach, przy udziale Ŝywych bakterii i enzymów pozakomórkowych w temp. 20 stopni C; - Md ilość mieszkańców na dobę. - Prognozowane RLM pozostałych prognozowana równowaŝna liczba mieszkańców pozostałych za kilka lat; - Długość sieci [km] długość sieci wybudowanej w wyniku realizacji zadania Oczyszczalnia ścieków NaleŜy określić nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) i przepustowość w poszczególnych latach. Nakłady powinny obejmować urządzenia do utylizacji pozostałości poprocesowych, jeśli takowe występują. NaleŜy równieŝ określić ilość ścieków trafiających do oczyszczalni w poszczególnych latach (odbierane z sieci kanalizacyjnej, dowoŝone od mieszkańców i infiltracyjne) Opis systemu zaopatrzenia w wodę NaleŜy krótko scharakteryzować system wodociągowy, stopień zaspokojenia potrzeb, jakość wody, politykę cenową, podstawowe parametry systemu. 8. ANALIZA FINANSOWA NaleŜy przygotować zgodnie z Wytycznymi MRR. 9. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI Zakres informacji opisany w punktach 9.1 do 9.4 naleŝy podać dla wszystkich projektów. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 14

15 Ponadto dla projektów duŝych naleŝy przeprowadzić analizę ekonomiczną projektu zgodną z Wytycznymi MRR KWANTYFIKACJA I LOGIKA WYSTĄPIENIA EFEKTÓW SPOŁECZNYCH INWESTYCJI W pierwszej kolejności naleŝy określić koszty i korzyści innych podmiotów i ludności poza beneficjentem (przepływy pienięŝne beneficjenta ustalono w analizie finansowej) moŝliwe do wyraŝenia w wartościach pienięŝnych. Następnie naleŝy określić koszty i korzyści moŝliwe do wyceny w wartościach pienięŝnych. Istnieje wiele metod wyceny kosztów i korzyści społecznych. Stosowane zazwyczaj metody to: - metoda efektów produkcyjnych, - szacowanie nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji, - szacowanie kosztów odtworzenia, - metody hedoniczne, - metoda kosztów podróŝy, - metoda deklarowanych preferencji. Większość z nich opiera się na wykorzystaniu tzw. mądrości zbiorowej społecznych uczestników. Trudno jest więc ujednolicić kryteria społeczne i załoŝenia, aby stosowane były konsekwentnie do wszystkich projektów. Większość kosztów i korzyści jest więc trudna do określenia w wartościach pienięŝnych. Dlatego kolejnym krokiem w szacowaniu niewymiernych w wartościach pienięŝnych kosztów i korzyści społecznych jest ich kwantyfikowanie w jednostkach naturalnych tak, by były one poddane ocenie ekspertów. W tym celu naleŝy: - wyszczególnić główne korzyści społeczne (rezultaty i oddziaływania), - przypisać im określone wartości, ale niekoniecznie wyraŝone w pieniądzu. MoŜna zastosować dowolną jednostkę wartościującą zjawisko. Głównym kryterium wyboru jednostki powinna być wiarygodność wyraŝanego efektu społecznego, - uzasadnić przedstawione korzyści i metodologię szacunków. Wykazać związki przyczynowoskutkowe osiągnięcia poszczególnych rezultatów i oddziaływań. NaleŜy takŝe określić liczbę bezpośrednich miejsc pracy utworzonych bezpośrednio w wyniku realizacji projektu, okres na jaki utworzone zostaną te miejsca pracy (wynikające z rezultatów projektu dotyczące właściciela infrastruktury i operatora). Dla miejsc pracy w okresie realizacji projektu naleŝy określić liczbę utworzonych etatów na potrzeby jego realizacji oraz czas ich trwania. Dla okresu eksploatacji projektu naleŝy określić liczbę utworzonych trwałych etatów po jego realizacji. NaleŜy równieŝ określić liczbę pośrednich miejsc pracy w ramach oddziaływania projektu w latach kolejnych (3-5 lat po realizacji inwestycji), a takŝe wpływ projektu na rynek pracy poprzez realizację działań, stymulujących rynek pracy. NaleŜy przy tym uwzględnić zachowane miejsca pracy, które w przypadku zaniechania realizacji zostałyby zlikwidowane. W celu zobrazowania oczekiwań, zawartych w tym punkcie, poniŝej przedstawiono kilka przykładów: - jeŝeli uzbrojenie terenu w kanalizację wpłynie na cenę nieruchomości lub działek naleŝy określić skalę wpływu (metoda hedoniczna); Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 15

16 - jeśli budowa infrastruktury spowoduje wzrost liczby turystów naleŝy wyszczególnić ten wzrost w osobodniach, podać liczbę turystów w sezonie i określić średnią odległość, z której turyści dojadą do miejsca realizacji inwestycji. NaleŜy uzasadnić przyjętą tezę, odnieść się do stanu aktualnego. NaleŜy przedstawić aktualną liczbę ludności okresowej, porównać z okolicznymi miejscami gdzie została wykonana podobna inwestycja (opisać warunki naturalne np. plaŝe, las, krajobrazy, obyczaje regionalne, zabytki, dzieła sztuki oraz plany stworzenia atrakcji turystycznych np. stworzenie warunków do uprawiania sportu, atrakcje kulturalne, marketing i promocja regionu); - jeśli jakość wody w odbiorniku, do którego trafiają oczyszczone ścieki wpłynie na jakość wody, pobieranej do procesów produkcyjnych (np. chłodzenie urządzeń w energetyce, obniŝenie kosztów uzdatniania wody) i rolniczych (moŝliwość odbioru produktów rolnych, które dotychczas nie spełniały norm, np. mleko), ewentualnie wpłynie na ograniczenie strat w rybołówstwie, naleŝy wyszczególnić takie przypadki i określić zmianę w stosunku do stanu aktualnego. NaleŜy przedstawić ilość beneficjentów powyŝszych efektów. NaleŜy równieŝ określić koszty utraconych korzyści, związanych z alternatywną moŝliwością zagospodarowania terenu pod oczyszczalnię ścieków. Na koniec naleŝy opisać efekty społeczne, których nie da się wyrazić w jednostkach naturalnych ani wycenić w wartościach pienięŝnych. Podobnie jak w analizie finansowej wszystkie parametry ekonomiczne naleŝy przedstawić jako zmianę w wyniku realizacji projektu względem wariantu zaniechania inwestycji OBLICZENIE WSKAŹNIKA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ NaleŜy obliczyć efektywność kosztową inwestycji za pomocą średniorocznego kosztu jednostkowego. Wskaźnik efektywności kosztowej = Średnioroczna miara rezultatu/średnioroczny koszt Średnioroczna miara rezultatu osiąganego po realizacji całego projektu. Średnioroczną miarą rezultatu będzie bezpośredni efekt ekologiczny opisany w punkcie Luka finansowa obliczona w punkcie ANALIZA WSKAŹNIKOWA W ramach analizy wskaźnikowej naleŝy określić wskaźniki, które będą podstawą monitoringu projektu. W rozdziale trzecim Studium Wykonalności (logika interwencji) podajemy cele społeczno gospodarcze, natomiast w ramach analizy wskaźnikowej naleŝy dąŝyć do skwantyfikowania opisanych celów, aby móc ocenić, czy projekt osiągnął załoŝone efekty. Analiza ta słuŝy: kwantyfikacji rezultatów i oddziaływań w odniesieniu do nakładów inwestycyjnych; obliczeniu wskaźników efektywności techniczno-ekonomicznej. W tym celu naleŝy wykonać symulację efektów ilościowych w okresie prognozowania projektu. Zdefiniowanie wskaźników produktu i rezultatu powinno zostać oparte na kolejnych krokach określonych w instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata Ewentualnie moŝliwe jest zdefiniowanie przez Beneficjenta innych wskaźników właściwie charakteryzujących dany projekt. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 16

17 Przykładowe wskaźniki: Wskaźniki produktu: Długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej [km] Wzrost przepustowości oczyszczalni (w przypadku grupy projektów, ilość i przepustowość łączną) [m 3 /d] Wskaźniki efektywności produktu: Nakłady na kanalizację w stosunku do długości sieci [PLN/km] Nakłady na oczyszczalnię w stosunku do wzrostu przepustowości [PLN/m 3 ] Wskaźniki rezultatu: Ilość ścieków oczyszczonych w wyniku realizacji inwestycji [m 3 ] Wzrost poziomu skanalizowania [%] (podać przed i po) Wskaźniki efektywności rezultatów: Nakłady na kanalizację w stosunku do ilości uŝytkowników [PLN/Mk] Nakłady na kanalizację w stosunku do ilości uŝytkowników turystów [PLN/Mk] Nakłady na kanalizację w stosunku do ilości uŝytkowników, turystów, RLM pozostałych [PLN/Mk] Nakłady na oczyszczalnię w stosunku do docelowej ilości ścieków oczyszczanych [PLN/m 3 ] Nakłady na oczyszczalnię i kanalizację w stosunku do usuniętego ładunku BZT5 w wyniku realizacji projektu [PLN/gO2/m 3 ] Ilość ścieków dopływających do oczyszczalni w stosunku do przepustowości [%] Jednostkowy koszt oczyszczania bez amortyzacji [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt oczyszczania ścieków wraz z amortyzacją [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt odprowadzenia ścieków (kanalizacji) bez amortyzacji [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt odprowadzenia ścieków (kanalizacji) wraz z amortyzacją [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt energii elektrycznej sieci kanalizacyjnej [PLN/kWh] Wskaźniki oddziaływania: Poprawa stanu środowiska przyrodniczego (efekty z analizy kosztów i korzyści społecznych 3-5 lat po realizacji projektu). Liczba utworzonych/utrzymanych miejsc pracy 3-5 lat po realizacji projektu [etat]. Wskaźniki oceny efektów oddziaływania: NaleŜy odnieść nakłady inwestycyjne do kaŝdej trwałej korzyści społecznej i efektu ekologicznego ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Dla projektów, dla których wymagane jest polskim prawem wykonanie oceny oddziaływania na środowisko, zgodnie z wymaganiami prawa wspólnotowego (Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne), naleŝy w tym rozdziale zawrzeć krótkie streszczenie wniosków z przeprowadzonego postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 17

18 NaleŜy podać informację czy postępowanie zostało przeprowadzone zgodnie z: - Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, - Wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych. Poza tym naleŝy podać lub określić: - podstawowe zanieczyszczenia przed i po oczyszczeniu, - liczbę osób, korzystających z efektu ekologicznego, - aktualną ilość ścieków, dowoŝonych i trafiających z terenu planowanej zlewni oczyszczalni (planowanego systemu) do oczyszczalni ścieków, - jednostkową opłatę, jaką przewoźnicy pobierają od mieszkańców za wywóz (w przypadku dotowania wywozu przez gminę, naleŝy podać równieŝ wartość dopłaty jednostkowej), - główne zagroŝenia ekologiczne dla wód podziemnych i powierzchniowych, - wpływ ścieków nieoczyszczonych na jakość ujmowanych wód, rodzaj ujęć wody pitnej i ich wydajność, - odbiornik, odległość zrzutu ścieków od ujęcia wód powierzchniowych, terenów rekreacyjnych i obszarów chronionych, czy teren jest wykorzystywany gospodarczo lub rekreacyjnie, - zagroŝenie eutrofizacją, - siedliska chronionych gatunków fauny wodnej i lądowej. NaleŜy równieŝ podać i określić: - opis rozwiązania gospodarki osadowej (np. spalanie, rolnicze wykorzystanie) i wykorzystania metanu. NaleŜy odnieść do efektu ekologicznego dla alternatywnego wariantu, - poziom hałasu przy oczyszczalni, uciąŝliwości tego zjawiska dla mieszkańców, - utrudnienia dla ludności związane z nieprzyjemnymi zapachami Bezpośredni efekt ekologiczny Dla zadań z zakresu odprowadzania i oczyszczania ścieków rezultatem przewaŝnie będzie wielkość zbliŝona do zmiany ilości doprowadzonych do oczyszczalni i oczyszczonych ścieków. Średnioroczna miara rezultatu = X * ilość ścieków objęta projektem [m 3 /rok] gdzie: X jest największą wartością spośród X1, X2 gdzie: X1 = ((BZT5 przed - BZT5 po )/ 300) X2 = ((NNH4 przed" - NNH4 po")/ 60) BZT5 przed, NNH4 przed, BZT5 po, NNH4 po naleŝy wyrazić w gramach/m 3. przed wariant zaniechania (np. stan przed realizacją projektu) Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 18

19 po wariant realizacji (stan po realizacji projektu) 10. Analiza wraŝliwości i ryzyka Ocena wraŝliwości wymaga dokonania trzech głównych kroków: - analizy wraŝliwości poprzez wskazanie zmiennych krytycznych projektu, - analizy ryzyka poprzez określenie wpływu procentowej zmiany zmiennej na wskaźniki efektywności projektu, - prezentacji wniosków z badania. Ponadto naleŝy równieŝ opisać główne czynniki ryzyka w szczególności ryzyka trwałości projektu. Dla duŝych projektów w zakresie analizy wraŝliwości i ryzyka naleŝy zastosować Wytyczne MRR. Materiał został przygotowany dla Instytucji Zarządzającej RPO WŁ przez mgr inŝ. Krzysztofa Bełecha. *** Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków 19