Metropolia w świetle opinii mieszkańców Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. Raport z badań. 1. Informacje o projekcie

Transkrypt

1 Grzegorz Gawroński, Małgorzata Kłoskowicz, Anna Stawowa, Aleksandra Wycisk, Agata Zygmunt Metropolia w świetle opinii mieszkańców Górnośląskiego Związku Metropolitalnego Raport z badań 1. Informacje o projekcie 1.1. Cel i założenia projektu W ostatnim czasie idea powołania do życia na terenie Górnego Śląska Metropolii wyraźnie zyskała na znaczeniu. Powołanie do życia Górnośląskiego Związku Metropolitalnego to krok w stronę utworzenia formalnego, usankcjonowanego prawnie tworu, który na wzór rozwiązań światowych można będzie nazwać Metropolią. Dotychczasowa działalność GZM dowodzi, że metropolizacja konurbacji śląskiej przynosi korzystne rezultaty tak dla poszczególnych miast tworzących GZM, jak dla całego Związku. Skonfederowanie miast skupionych wokół stolicy województwa śląskiego ma służyć stworzeniu dynamicznie rozwijającego się wielkomiejskiego ośrodka, zdolnego do skutecznej konkurencji z innymi ośrodkami metropolitalnymi w kraju i w Europie. U podstaw skutecznego funkcjonowania organizmu miejskiego czy ponadmiejskiego leży przekonanie, iż powinien on uwzględniać potrzeby i oczekiwania społeczności, które go zamieszkują. Innymi słowy, zanim zostaną stworzone pewne instytucjonalne ramy współdziałania ludzi, należy poznać opinie osób, które bezpośrednio odczuwać będą skutki tych rozwiązań. Chodzi o to, by nie narzucać ludziom odgórnie rozwiązań, które w ich przekonaniu mogą okazać nieskuteczne i niepotrzebne

2 Kierując się takim podejściem, Urząd Miasta Katowice zlecił Kołu Naukowemu Socjologii, działającemu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu Śląskiego, przeprowadzenie badań, których celem było poznanie opinii mieszkańców 14 miast, tworzących GZM na temat projektu powołania do życia Metropolii Sposób realizacji badań Projekt badań nad mającą powstać na Śląsku Metropolią był realizowany w okresie od stycznia do kwietnia 2009 roku przez członków Koła Naukowego Socjologów oraz Koła Naukowego Socjologii Reklamy i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Śląskiego. Studenci pod kierownictwem dra Roberta Pyki (kierownika projektu) oraz dr Agaty Zygmunt (opiekuna KNS, koordynatora projektu) przygotowali koncepcję badawczą, a następnie przeprowadzili badanie i opracowali jego wyniki. Projekt badawczy składał się z dwóch części. Pierwsza z nich ilościowa - obejmowała 600 wywiadów standaryzowanych, przeprowadzonych wśród mieszkańców wszystkich miast, wchodzących w skład GZM. W ramach drugiej jakościowej przeprowadzonych zostało piętnaście wywiadów eksperckich wśród przedsiębiorców, dziennikarzy, samorządowców, polityków i naukowców. Analiza zebranego materiału ilościowego została przeprowadzona z wykorzystaniem programu statystycznego SPSS, natomiast wywiady eksperckie nagrywane były przy użyciu dyktafonów, a następnie dokonywano ich transkrypcji Obszary i cele badawcze Operacjonalizacja problemu badawczego, jakim było poznanie opinii respondentów na temat projektu utworzenia metropolii doprowadziła do wyodrębnienia dwóch zestawów pytań badawczych. Pierwsza grupa pytań została przełożona na pytania, które zostały zawarte w kwestionariuszu, skierowanym do mieszkańców 14 miast, wchodzących w skład GZM. Kwestionariusz wywiadu składał się z 20 pytań i obejmował następujące grupy problemów badawczych:

3 - Stan wiedzy mieszkańców GZM na temat projektu utworzenia Metropolii; - Stosunek mieszkańców do projektu; - Ilość i skład miast mających tworzyć Metropolię; - Kwestia referendum w sprawie przynależności miast do Metropolii; - Nazwa i symbol Metropolii; - Korzyści płynące z utworzenia Metropolii i jej konkurencyjność w stosunku do innych regionów Polski; - Priorytety działań władz Metropolii; - Kwestie związane z identyfikacją regionalną mieszkańców; - Skutki utworzenia Metropolii; - Kwestia integracji mieszkańców GZM. Co łączy mieszkańców, czyja działalność może przyczynić się do integracji? - Wpływ utworzenia Metropolii na stosunki Śląsk-Zagłębie. Drugi zestaw pytań skierowany został do ekspertów społecznych. Opracowując pytania adresowane do ekspertów skoncentrowano się na najważniejszych aspektach związanych z utworzeniem Metropolii w województwie śląskim. Eksperci zostali poproszeni o odniesienie się do takich kwestii, jak: - Stosunek do projektu i idei Metropolii; - Przewidywane skutki utworzenia Metropolii dla eksperta, miasta oraz całego województwa, ze szczególnym naciskiem na rozróżnienie skutków pozytywnych i negatywnych; - Przyłączenie/odłączenie miast w obrębie Metropolii; - Sposób zarządzania Metropolią; - Nazwa Metropolii; - Kwestia powstania nowej tożsamości, jej potencjalne źródła, stosunek do tożsamości względem Unii Europejskiej oraz wpływ działalności eksperta na powstanie nowej tożsamości metropolitalnej

4 1.4. Dobór próby badawczej Badanie ilościowe Ogółem badaniem ilościowym objęto 600 osób. Wszystkie były mieszkańcami miast wchodzących w skład GZM. Zastosowano tu kwotowy dobór próby badawczej z podziałem na warstwy. W każdym z miast przeprowadzono ilość wywiadów proporcjonalną w stosunku do udziału mieszkańców danego miasta w ogólnej liczbie mieszkańców 14 miast tworzących GZM (por. tabela 1). Dodatkowo w próbie badawczej uwzględniona została jednakowa reprezentacja poszczególnych przedziałów wiekowych i obu płci tak, by dało się dokonać odpowiednich porównań (por. wykresy 1 i 2). Należy podkreślić, że struktura respondentów nie pozwala na dokonywanie miarodajnych porównań pomiędzy poszczególnymi miastami, ani też na wyciąganie wniosków dotyczących postaw i opinii mieszkańców poszczególnych miast, w których przeprowadzone zostały badania. Zastosowany dobór próby miał bowiem na celu osiągnięcie reprezentatywności wyników badań na poziomie całego GZM. Tabela 1. Podział próby badawczej N=600 (0,03% populacji GZM) z uwzględnieniem poszczególnych miast tworzących GZM. Stan populacji na 31 grudnia 2007 r.. Miasto Liczba mieszkańców % ogółu mieszkańców GZM Reprezentacja w próbie badawczej Bytom Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska

5 Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Razem Źródło: dane GUS za: 08p04_01.pdf. Wykres 1. Rozkład próby badawczej według wieku respondentów (N=600)

6 Wykres 2. Rozkład próby badawczej według płci respondentów (N=600). Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez respondentów udało się odtworzyć strukturę badanych z uwzględnieniem wykształcenia, której graficzny obraz prezentuje wykres nr 3. Wykres 3. Rozkład próby badawczej według wykształcenia respondentów (N=600)

7 Największy odsetek badanych stanowiły osoby posiadające wykształcenie średnie (41,3%). Na drugim miejscu znalazły się osoby legitymujące się wykształceniem wyższym (30%). Prawie 20% respondentów podało wykształcenie zawodowe, a 7,3% - podstawowe lub gimnazjalne Badanie jakościowe W gronie piętnastu ekspertów znalazło się trzech przedsiębiorców, dwóch naukowców, czworo dziennikarzy, pięcioro urzędników i jeden samorządowiec. Eksperci reprezentowali cztery miasta wchodzące w skład GZM: Katowice, Bytom, Zabrze i Mysłowice. Ośmiu spośród nich pracowało w Katowicach, z czego połowa dojeżdżała do miejsca pracy z innego miasta. Siedmiu ekspertów pracowało poza Katowicami, w miejscu swojego zamieszkania. Zróżnicowanie ekspertów ze względu na typ wykonywanego zawodu, wiek, wykształcenie oraz miejsce zamieszkania i pracy pozwoliło zebrać rozbudowany treściowo materiał, opisujący szeroką gamę zagadnień i różnych punktów widzenia, będący jednocześnie jakościowym uzupełnieniem badań ilościowych. 2. Analiza wyników badań 2.1. Stan wiedzy mieszkańców GZM o projekcie utworzenia Metropolii Jednym z najistotniejszych zadań, jakie postawili przed sobą autorzy badania było zdiagnozowanie stanu wiedzy mieszkańców GZM na temat projektu utworzenia Metropolii. Badania pokazały, że ponad połowa, bo aż 66% badanych respondentów posiadała jakiekolwiek informacje o projekcie utworzenia Metropolii (por. wykres 4)

8 Wykres 4. Wiedza respondentów na temat projektu utworzenia Metropolii (N=600). Respondentów zapytano także o źródła wiedzy na temat mającej powstać Metropolii (por. wykres 5). Niemal połowa osób, które posiadały informacje o projekcie, czerpała wiedzę z prasy. Drugim znaczącym źródłem wiedzy na temat Metropolii jest telewizja, która dostarczyła informacji ponad 40% respondentów. Kolejnym najczęściej wskazywanym źródłem informacji o projekcie byli znajomi mniej więcej co piąty badany rozmawiał na ten temat z innymi osobami. Z kolei na czwartym miejscu znalazły się Internet oraz radio po 15% badanych wskazało te media jako źródła wiedzy na temat Metropolii

9 Wykres 5. Źródła informacji o projekcie (N=600). 5% 21% 40% 15% 15% telewizja radio prasa Internet od znajomych inne 50% W tabeli nr 2 zawarto szczegółowy rozkład wskazywanych źródeł wiedzy na temat planów utworzenia Metropolii z uwzględnieniem wieku respondentów. Okazało się, że w każdym przedziale wiekowym zarówno prasa, jak i telewizja były najczęściej wskazywanymi źródłami, z których respondenci czerpią wiedzę o projekcie. Można zatem wnioskować, iż najskuteczniejszym sposobem promocji projektu jest wykorzystanie właśnie tych mediów, gdyż informacje docierają tymi kanałami do największej liczby mieszkańców GZM. Wyraźnie widać również, że wśród osób, które wskazywały Internet jako źródło wiedzy o projekcie przeważają osoby z najniższych przedziałów wiekowych: lat oraz lat. Aż 38,3% wszystkich osób, które przyznawały, ze o projekcie dowiedziały się za pośrednictwem Internetu, stanowili respondenci w wieku lat. Młodzi ludzie także nieco częściej niż inni wskazywali znajomych jako tych, od których zaczerpnęli

10 informacje o projekcie. Z kolei radio, medium bardziej tradycyjne, było wskazywane najczęściej przez respondentów w wieku emerytalnym oraz przez trzydziestolatków. Tabela 2. Źródła wiedzy o projekcie utworzenia Metropolii w poszczególnych grupach wiekowych (N=600). Wiek w latach K 51-65M 60+K 65+M Telewizja 37,8% 44,3% 34,2% 43,2% 40,8% Radio 9,8% 17% 10,5% 16,2% 21,1% Prasa 51,2% 46,6% 51,3% 50% 49,3% Internet 28% 20,5% 9,2% 4,1% 12,7% Od znajomych 30,5% 19,3% 18,4% 18,9% 19,7% Inne 3,7% 4,5% 5,3% 5,4% 7% * Wartości procentowe w kolumnach nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedna odpowiedź. Zamieszczone wyżej analizy świadczą o względnie dobrym poinformowaniu mieszkańców miast tworzących GZM o planach stworzenia Metropolii. Zróżnicowanie źródeł informacji, z których czerpią wiedzę respondenci może stanowić wskazówkę dla osób, które odpowiedzialne są za promocję projektu. Badania wyraźnie wskazują na najbardziej uniwersalne i skuteczne kanały informacji, jakimi pozostają wciąż prasa i telewizja. Jeśli jednak intencją pomysłodawców projektu utworzenia Metropolii jest dotarcie z informacją do konkretnych grup wiekowych, muszą oni pamiętać o popularności Internetu wśród osób najmłodszych oraz radia wśród najstarszych i starać się docierać do tych grup wiekowych właśnie poprzez te media

11 2.2. Stosunek mieszkańców GZM do projektu Celem badania było też poznanie stosunku mieszkańców GZM do idei stworzenia Metropolii. Badania pokazały, że wśród badanych przeważały osoby pozytywnie nastawione do projektu. Aż 61,5% respondentów udzieliło odpowiedzi: raczej podoba mi się ten pomysł lub zdecydowanie podoba mi się ten pomysł ). Jedynie co około 10 badany był nieprzychylnie do niego nastawiony (por. wykres 6). Wykres 6. Opinie respondentów na temat projektu (N=600). 40% 35% 30% 34% 27,5% 27,5% 25% 20% 15% 10% 5% 6,6% 4,4% 0% zdecydowanie podoba mi się ten pomysł raczej podoba mi się ten pomysł trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie podoba mi się nie podoba mi ten pomysł się ten pomysł Pogłębiona analiza wykazała, iż powyższa tendencja związana z przewagą osób pozytywnie nastawionych w stosunku do negatywnie nastawionych daje się zaobserwować w każdym mieście GZM rozpatrywanym oddzielnie. Można zauważyć pewne rozbieżności w proporcjach osób, którym podobał się pomysł i którym się on nie podobał, ale ogólna tendencja pozostaje niezmieniona w poszczególnych miastach (por. wykres 7). Miastem, którego mieszkańcy najbardziej entuzjastycznie odnieśli się do projektu są Świętochłowice (88,9% ogółu mieszkańców miasta udzieliło odpowiedzi: raczej podoba mi się ten pomysł lub zdecydowanie podoba

12 mi się ten pomysł ). Z kolei Tychy wyróżniają się udziałem osób nastawionych zdecydowanie pozytywnie (40,5% ogółu mieszkańców Tychów). Najmniejszy udział osób nastawionych przychylnie do projektu zanotowano w Gliwicach (45,7% mieszkańców Gliwic było nastawionych pozytywnie) oraz Rudy Śląskiej (50% przychylnych odpowiedzi mieszkańców Rudy Śląskiej). Najwięcej osób nastawionych negatywnie do idei Metropolii (odpowiedzi raczej nie podoba mi się ten pomysł lub zdecydowanie nie podoba mi się ten pomysł) odnotowano w Jaworznie (20% mieszkańców miasta), Gliwicach (18,7% gliwiczan) i w Tychach (16,6% mieszkańców Tychów). Z kolei najmniej osób nastawionych nieprzychylnie do projektu mieszka w Świętochłowicach, gdzie nikt nie wyraził opinii negatywnej wobec projektu. Kolejnymi miastami, w których takich odpowiedzi pojawiło się najmniej były Siemianowice Śląskie (4%) i Piekary Śląskie (5,6%). Wykres 7. Opinie o projekcie w poszczególnych miastach

13 Z przeprowadzonych badań wynika też, że młodzi ludzie byli bardziej przychylnie nastawieni do projektu, podczas gdy ludzie starsi wykazywali się większym sceptycyzmem, choć nie są to duże różnice i w każdej grupie wiekowej zwolennicy przeważali przeciwników (por. wykres 8). Wykres 8. Opinie o projekcie w poszczególnych grupach wiekowych (N=600). 45% 40% 35% 30% 25% 30,3% 38,7% 24,4% 33,9% 33,1% 24,8% 22,1% 32,8% 26,9% 25,2% 35,7% 25,2% 26,1% 29,6% 26,1% zdecydowanie podoba mi się ten pomysł raczej podoba mi się ten pomysł 20% trudno powiedzieć 15% 10% 5% 0% % 1,7% % 3,3% ,7% 2,5% K / M 7% 7% K / M 10,4% 7,8% raczej nie podoba mi się ten pomysł zdecydowanie nie podoba mi się ten pomysł Entuzjastyczne nastawienie mieszkańców GZM do projektu utworzenia Metropolii zdawali się podzielać eksperci. Pomysł utworzenia Metropolii spotkał się z ich bardzo przychylną i pełną nadziei reakcją. Pozytywne nastawienie wynikało prawdopodobnie z tego, że większość pytanych uważała powołanie do życia Metropolii za sposób na zyskanie nowych możliwości rozwoju i planowania. Wizja Metropolii jawiła się jako szansa na rozwiązanie wielu problemów, takich jak (najczęściej podawane):

14 sieć infrastruktury drogowej (w tym dziurawe drogi i częste korki), komunikacja miejska, promocja regionu i inwestycji, lepsze połączenie z lotniskiem, odśnieżanie dróg. Jak zauważył ekspert, przedsiębiorca z Bytomia, granice miast najlepiej widać zimą: Bytom jest nieodśnieżony i wjeżdżam do Chorzowa, który jest już odśnieżony. Tu wychodzi właśnie owa niemoc miast, brak współpracy. Do tego miasta jedzie pług i odśnieża, i tu jest granica, bo dalej nie pojedzie, bo tam już jest inny budżet. Metropolia pozwoli skupić się na rozwiązywaniu wspólnych problemów dotyczących wszystkich mieszkańców regionu. Ekspert, dziennikarz radiowy, wśród wymienianych przykładów, zwrócił uwagę na kwestię budowy spalarni śmieci: Nie można liczyć na to, że ktoś z prezydentów miast dobrowolnie w własnej gestii zbuduje spalarnie dla wszystkich. On odpowiada przed swoimi wyborcami swojej gminy i nie jest jego zadaniem martwienie się o śmieci innych miast. A to pytanie jest bardzo istotne czy ma być 15 wysypisk, czy wystarczy 6? Jest to pytanie bez odpowiedzi. W pozytywnych wypowiedziach o projekcie powstania Metropolii, najczęściej przytaczany był wątek współpracy, a nie partykularnych interesów, które prezentują poszczególne miasta. Liczy się wspólne zarządzanie i wspólne gospodarowanie środkami. Cytowany już ekspert z Bytomia zwrócił uwagę na to, że Metropolia umożliwi wyrównanie szans miast, rozsądne gospodarowanie pieniędzmi i zmianę dotychczasowej sytuacji, gdzie każdy jest niezależnym workiem, które się musi samo rozliczać. W tym samym tonie wypowiedział się ekspert - pracownik GZM: Żadne z miast nie jest w stanie rozwiązać samodzielnie takich problemów, jak komunikacja. Muszą ze sobą rozmawiać. Na aspekt gospodarowania przestrzenią zwrócił z kolei uwagę dziennikarz telewizji regionalnej: Tutaj nie ma wolnych, buforowych przestrzeni między miastami (...) dlatego też trudno rozpatrywać zagospodarowanie przestrzeni w oderwaniu od innego miasta. Katowice nie mogą sobie budować, czego chcą przy granicy z Chorzowem, bo nie ma takiej możliwości

15 Omawiane korzyści, to nie tylko zmiany w obrębie infrastruktury, gospodarki, rozwoju i nowych możliwości, lecz także bogactwo każdego z poszczególnych miast, przesądzające o pozytywnej różnorodności Metropolii. Dziennikarz regionalnej gazety katowickiej zauważył: Każde miasto może wnieść coś innego, na przykład Bytom już od dawna próbuje stać się stolicą kultury tutaj na Śląsku i moim zdaniem ma potencjał, Gliwice mogłyby się stać takim centrum nowych technologii. Należy wszakże podkreślić, że pozytywnemu spojrzeniu na korzystne efekty utworzenia Metropolii towarzyszyła pewna doza sceptycyzmu, skupiająca się głównie na stronie administracyjnej całego przedsięwzięcia. I tak, cytowany wyżej dziennikarz prasowy stwierdził: Trudno mi uwierzyć w to, że włodarze tych wszystkich miast, którzy zgodzili się tworzyć GZM, zrezygnują z części swojej władzy. Choć problemy, na które zwrócono uwagę w rozmowach o Metropolii dotyczą wszystkich mieszkających tu ludzi, zwykły mieszkaniec zdaje się być mimo to pominięty, a prezydenci spotykają się sami dla siebie i nic z tego dla mieszkańców nie wynika. Ten sceptycyzm równoważy nieco opinia pracownika GZM: Uważam, że sam fakt, że 14 prezydentów miast uznało, że przyszedł czas, aby coś wspólnie zrobić, to już jest wartością samą w sobie. [To wprowadza] nową jakość w relacjach między prezydentami miast.(...) ciągle się spotykają przy różnego rodzaju okazjach, na zaproszenia marszałka itp.. Częste rozmowy i stały kontakt wiążą się z wymianą opinii, poglądów i sprawdzonych rozwiązań, zwłaszcza, że są pewne sprawy, o których nie można myśleć inaczej, niż na ponadlokalnym poziomie. Jak stwierdził politolog, pracownik naukowy, odnosi się to nawet do takich prozaicznych rzeczy, jak chociażby [wspominane już wyżej] odśnieżanie Drogowej Trasy Średnicowej, gdzie pług jedzie do granic Chorzowa i Katowic, i później się nic nie dzieje. Tam jest cała masa różnych rzeczy - transport publiczny, śmieci, aplikowanie o środki europejskie, które wymagają rozwiązania na tym poziomie itp. Pojawiło się też wiele głosów, nie tyle dotyczących samej idei wspólnoty, co pewnej wizji jej działania. Ekspert z Rady Miasta Mysłowice spojrzał na sprawę z ciekawej perspektywy: Mamy taką próbkę tego, czym może być Metropolia. To jest KZK GOP, który jak funkcjonuje - wszyscy

16 widzą. Wszyscy są niezadowoleni. Poszczególne gminy maja teoretycznie swój wpływ na funkcjonowania KZK GOP, ale żyje to swoim własnym życiem. Takie też mam obawy co do przyszłej Metropolii. W opinii ekspertów negatywne opinie mieszkańców na temat projektu stworzenia Metropolii mogą być przede wszystkim wynikiem słabej świadomości samych mieszkańców, którzy, o ile o samym projekcie zostali w dużej mierze poinformowani, o tyle o jego specyfice zwykle nie są w stanie zbyt wiele powiedzieć. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy są błędy na etapie tworzenia Metropolii. Prezes jednej z katowickich fundacji wyraźnie podkreślił, że idea Metropolii nie została sprzedana, stan świadomości mieszkańców na temat Metropolii jest fatalny, ludzie jej nie rozumieją. Idea Metropolii jako projekt miała na celu pobudzenie mieszkańców, obudzenie chęci wspólnego działania. Cytowany powyżej ekspert podkreślił: Nie da się zrobić Metropolii bez trzech rzeczy: bez woli politycznej, bez zachęcenia do niej ludzi i bez benchmarkingu, a więc bez podglądania tego, co się robi na świecie. Bardzo ważne jest obserwowanie innych i uczenie się w oparciu o ich doświadczenia. Najbardziej wpływowe są wielkie ośrodki miejskie (metropolie) i bardzo duże miasta (jako przykład ekspert podał Monachium). Mając taki potencjał, powinniśmy się jak najszybciej połączyć. Daje to możliwość wypracowania nowego znaku towarowego, z tym, ze GZM jest akurat najbardziej nietrafioną koncepcją. Przecież nikt nie wie, co to jest GZM. Proszę pojechać do Paryża i powiedzieć, że jest Pani z GZM-u. To są właśnie błędy na etapie tworzenia. Pojawiły się też rozważania na temat strony formalnej projektu, czyli tzw. ustawy metropolitalnej. Jak zauważył politolog, pracownik naukowy: Przynajmniej z tych informacji, które do mnie docierają z prasy i innych mediów, wynika, że to zostało zupełnie rozwodnione i rozmienione na drobne. Ale zaraz potem dodaje, że to jest pomysł dobry, gorzej z wykonaniem. Podkreślił, że ustawa powinna być dobrze napisana. W dyskusji ujawnił się jeszcze inny punkt widzenia: być może Metropolia nie jest potrzebna w województwie śląskim; być może jest, jak zaznaczył jeden z ekspertów, jedynie hitem medialnym. Jak stwierdził ekspert, dziennikarz radiowy: Nie powinno się planować utworzenia Metropolii na Śląsku, ponieważ tu już istnieje aglomeracja (lub też

17 konurbacja), w której uczestniczy wiele równorzędnych miast. Użycie słowa Metropolia wywołało ogólnopolską dyskusję. To było największe nieszczęście, największy błąd. Bo teraz się wszyscy się obrazili, że nie mają praw, by być Metropolią. Dlatego lepiej jest używać słowa aglomeracja, bo każde dziecko w przedszkolu wie, że aglomeracje mamy w Polsce trzy: Trójmiasto, Warszawa i Górny Śląsk [w rozumieniu: Śląsk i Zagłębie - przyp. aut.], ewentualnie Łódź Ilość i skład miast mających tworzyć Metropolię Pytanie, które wzbudziło wśród respondentów sporo kontrowersji dotyczyło kwestii miast, z których powinna składać się powstająca Metropolia. Badani podzielili się w swych opiniach dotyczących włączenia w obręb Metropolii lub wyłączenia z niej różnych miast. Zdaniem 40% mieszkańców w skład Metropolii należy włączyć jeszcze inne miasta poza tymi, które obecnie tworzą GZM. Przeciwnego zdania było 37% osób, natomiast 23% nie miało sprecyzowanych poglądów na tę kwestię (por. wykres 9). Respondentów zapytano też, jakie miasta spoza obszaru GZM powinny powiększyć teren Metropolii. Na wykresie 10 przedstawione zostały preferencje badanych odnośnie przyłączenia do metropolii dodatkowych miast. Miastem, które najczęściej było wymieniane jako to, które należy przyłączyć do projektu był Mikołów (wskazania 18% respondentów), drugi w kolejności był Będzin (zgodnie z opinią 14% badanych) zaraz potem Tarnowskie Góry (12,5% odpowiedzi). Analiza wskazań mieszkańców poszczególnych miast wykazała, że większość respondentów skłonna jest dołączać do Metropolii miasta z obrzeży GZM: wspomniany już Mikołów i Będzin, Knurów czy Czeladź. Dodatkowo zaobserwowano ciekawą tendencję do wskazywania miast będących bezpośrednimi sąsiadami. I tak, Bytom wskazał na Tarnowskie Góry (82,4% wskazań w Bytomiu), Będzin był najliczniej wybrany w Sosnowcu (zgodnie z odpowiedziami 87,15% badanych) i Dąbrowie Górniczej (72,2% wskazań), w Mysłowicach wskazywano Lędziny (53,8% głosów badanych w tym mieście), a Mikołów wskazany był

18 najliczniej zarówno w Rudzie Śląskiej (82,4% odpowiedzi badanych), jak i w Katowicach (46,7% głosów). Wykres 9. Opinie na temat włączenia w miast spoza GZM (N=600). 23% 40% tak nie trudno powiedz ieć 37% Wykres 10. Miasta spoza GZM, które powinny zostać włączone do Metropolii (N=600)

19 Na pytanie o to, czy któreś z miast powinno zostać odłączone od tworzącej się metropolii, aż 61% badanych odpowiedziało negatywnie i tylko 17% respondentów udzieliło odpowiedzi twierdzącej (por. wykres 11). Warto zwrócić uwagę na dość wysoki wskaźnik odpowiedzi trudno powiedzieć (22%). Próba interpretacji takiego braku zdecydowania odnośnie składu Metropolii skłania do wysunięcia tezy, że na tak zwartym terenie, jakim jest rejon GZM, w którym jedno miasto ściśle przylega do drugiego, wytyczanie ostrych granic jest po prostu trudne. Wykres 11. Opinie na temat wyłączenia miast tworzących GZM z obszaru Metropolii (N=600). 22% 17% tak nie trudno powiedz ieć 61% Biorąc pod uwagę miasta, które respondenci najchętniej odłączyliby od Metropolii, zwraca uwagę przewaga liczby wskazań na miasta Zagłębia: Dąbrowę Górniczą (11,3% respondentów; 68 wskazań) i Sosnowiec (10,7% respondentów; 64 wskazania) oraz, co ciekawe, dość częste wskazania na Katowice i Chorzów (por. wykres 12 i tabela 3). W przypadku Dąbrowy

20 Górniczej i Sosnowca można wysnuć przypuszczenie, że chęć odłączenia wynika albo z ugruntowanych historycznych różnic kulturowych, albo też z realnie istniejących napięć w stosunkach między mieszkańcami. Chęć wyłączenia poza Metropolię dotyczy też miast z obrzeży: Jaworzna (4,2% wskazań), Gliwic (2,2% głosów) i Zabrza (1,5% odpowiedzi respondentów). Głosy respondentów wskazujące na usunięcie z Metropolii centralnie usytuowanych Katowic (6%) i Chorzowa (5,5%) wydają się zaskakiwać - mowa tu o wyłączeniu z metropolii miasta będącego stolicą regionu (Katowice) i bardzo bliskiego mu przestrzennie miasta w samym centrum, w dodatku posiadającego na swych terenach tak istotne społecznie obiekty, jak Stadion Śląski czy Wojewódzki Park Rozrywki i Wypoczynku. Chorzów nie jest miastem, które w ramach zaciętej konkurencji zabrało innym miastom jakieś większe projekty, czy inwestycje. Wydaje się, że sobie nie zasłużył na tak sporą dozę niechęci ze strony mieszkańców innych miast. Być może jest to dalekie echo początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to Chorzów wypromował się jako miasto najbardziej zdegradowane ekologicznie spośród wszystkich miast GOP-u i prawdopodobne jest, że mieszkańcy terenu objętego GZM są przeciwni tworzeniu obrazu Śląska jako obszaru kojarzącego się z zanieczyszczonym i zniszczonym przez przemysł ciężki środowiskiem. Nieco łatwiej zrozumieć nieprzychylność wobec Katowic. Swoista niechęć do stolicy jest częstym zjawiskiem: miasta poboczne wyobrażają sobie stolicę jako miejsce, gdzie trafia mnóstwo pieniędzy, także jako miasto, które niczym się nie wyróżnia, a otrzymuje sporo przywilejów. Wreszcie, każdy, kto mieszka w bezpośrednim sąsiedztwie dużego miasta, pojmowanego jako stolica regionu, będzie się z tym miastem kojarzył poza regionem. Mieszkaniec (przykładowo) Świętochłowic, Rudy Śląskiej czy Gliwic, gdy wyjedzie poza region będzie w wyniku uproszczenia traktowany jako ten spod Katowic, tak jak Libiąż pod Krakowem i Kłobuck pod Częstochową. Odpowiedzi na te dwa pytania pokazały, że mieszkańcy raczej chcieliby dołączać kolejne miasta niż odłączać. Pytania te potwierdziły wcześniejsze wyniki o pozytywnym stosunku do integracji. Wskazały

21 również, że istnieją miasta spoza GZM-u, które są postrzegane jako naturalna część przyszłej Metropolii. Wykres 12. Opinie na temat wyłączenia konkretnych miast tworzących GZM z obszaru Metropolii (N=600). Tabela 3. Miasta tworzące GZM, które nie powinny wejść w skład Metropolii według wskazań respondentów z poszczególnych miast (N=600). Miasto Liczba wskazań Procent respondentów Chorzów 33 5,5% Dąbrowa Górnicza 68 11,3% Gliwice 13 2,2% Jaworzno 25 4,2% Katowice 36 6,0% Mysłowice 3 0,5% Piekary Śląskie 1 0,2% Ruda Śląska 1 0,2% Siemianowice Śląskie 1 0,2% Sosnowiec 64 10,7%

22 Świętochłowice 2 0,3% Tychy 1 0,2% Zabrze 9 1,5% Skład Metropolii stał się również przedmiotem rozmów z ekspertami. Zostali oni poproszeni o wskazanie konsekwencji wyłączenia z obszaru Metropolii niektórych miast, których pozycja w województwie jest znacząca. W wywiadach swobodnych nacisk położony został głównie na relacje między Metropolią a byłymi miastami wojewódzkimi: Bielsko-Białą i Częstochową, które straciły swoja pozycję w wyniku zmian w administracyjnym podziale kraju. Pojawiły się również głosy dotyczące Rybnika i turystycznych ośrodków górskich, które, tak jak Częstochowa i Bielsko-Biała, mogą obawiać się, że większe finansowanie z budżetu państwa i korzystne inwestycje przeniosą się w obręb Metropolii. Eksperci uznali jednak te obawy za nieuzasadnione. Twierdzili, że o ile w przypadku starania się o pieniądze unijne Metropolia może mieć faktycznie spore ułatwienia, to w przypadku pieniędzy państwowych nie jest jeszcze ustalone to, czy i jak będzie ona finansowana. W tym miejscu koniecznie trzeba podkreślić, że województwo jest bardzo zróżnicowane i każde z wyżej wymienionych miast ma co innego do zaoferowania. Ekspert, dziennikarz gazety lokalnej, zauważył, że może się z nowej sytuacji wywiązać zdrowa rywalizacja między miastami, a konkurencja sprawi, że powstanie więcej stref ekonomicznych i to wszystko przyniesie korzyści dla całego regionu, nie tylko samej Metropolii. Poza tym Częstochowa czy Bielsko czerpią korzyści z turystyki, co na Śląsku nie jest zbyt dobrze rozwinięte, poza może szlakiem zabytków techniki. W tej kwestii będą się uzupełniać. Z tym, kto straci, a kto zyska, bezpośrednio wiąże się wątek Katowic jako miasta centralnego. Mówi się, że Katowice chcą pełnić rolę hegemona w związku lub, że utworzenie Metropolii sprawi, że Katowice, jako stolica, mogą umniejszać rolę pozostałych miast. Ale opinię te kontrastuje (wcale nieosamotniona) wypowiedź eksperta z Urzędu Miasta Katowice, który stwierdził, że chociaż nowy inwestor rzeczywiście najpierw może trafić do

23 Katowic, to nie zawsze jesteśmy w stanie przyjąć wszystkich, więc odsyłamy ich do innych miast. [Miasto przyp. aut.] Katowice jest zatem koordynatorem, pośrednikiem, pełni funkcję centrum. W sprawie innych pozametropolitalnych ośrodków, takich jak Bielsko-Biała, Rybnik czy Częstochowa, ten sam ekspert stwierdził, że są to ośrodki bardzo silne, które równie dobrze się rozwijają i one są uzupełnieniem, są komplementarne do całego centrum, są potrzebne, by województwo rozwijało się równomiernie. Zresztą instytucje nie mogą się koncentrować jedynie w Metropolii, muszą być również w innych ośrodkach. Wypowiedź tego eksperta zwraca uwagę na to, że ta cecha komplementarności i wzajemnego wspierania w rożnych zakresach może się stać kluczem do sukcesu całego województwa. Jego zdaniem trzeba podkreślać, że wszystkie ośrodki w województwie są sobie wzajemnie potrzebne. Pracownik GZM uznał, że dla ośrodków takich jak Bielsko czy Częstochowa, temat Metropolii jest wdzięcznym, ponieważ mogą krzyczeć: dzieje nam się krzywda. Nie ma to, jego zdaniem, większego związku z rzeczywistością. Na przykład Bielsko-Biała, które utraciło status województwa, znalazło sposób na to, by budować swój region w obrębie województwa śląskiego i obniżyła poziom bezrobocia o wiele znaczniej niż Częstochowa. Ekspert podkreślił, że te regiony są w stanie sobie poradzić. Nie ma możliwości, by rozwijało się tylko 14 miast, a reszta popadła w ruinę. Jeśli w mieście nie będzie już miejsca na inwestycje, zyskają te miasta, które znajdują się wokół Metropolii. Ci, którzy przyjadą do Metropolii, pojadą tak samo na Jurę, w Beskidy, ale i do Krakowa, i do Wrocławia. Poza tym część mieszkańców będzie pracowała w Metropolii, a mieszkała poza jej granicami. Pewnie takie głosy się pojawią, ale z pewnością z czasem okaże się, że zyska cały region, i właściciel pensjonatu w Wiśle, i ci, którzy sprzedają pamiątki na alei w Częstochowie

24 2.4. Kwestia referendum w sprawie przynależności miast do Metropolii Respondenci zapytani zostali o zasadność przeprowadzenia referendum w sprawie przynależności poszczególnych miast do Metropolii. Okazało się, że aż 70% badanych chciałoby móc wziąć udział w bezpośrednim głosowaniu dotyczącym włączenia ich miasta do Metropolii (por. wykres 13). Świadczy to o umacnianiu postaw obywatelskich w społeczeństwie. Ludzie coraz częściej chcą mieć wpływ na ważne ustalenia, które mogą zmienić ich codzienne życie, nie chcą, aby ważne decyzje były podejmowane nad ich głowami. Takie referenda mogłyby umocnić legitymizację Metropolii, a także przyczynić się do umocnienienia więzi mieszkańców miast z Metropolią. Wykres 13. Opinie na temat referendum decydującego o przynależności miast do Metropolii (N=600)

25 Badania wykazały pewne związki pomiędzy wykształceniem, wiekiem i miastem zamieszkania respondenta, a opinią na temat referendum. Okazało się, że wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia zwiększa się również odsetek osób uważających, że decyzja o przynależności miasta do Metropolii powinna zostać podjęta odgórnie. Szczegółowy rozkład opinii mieszkańców GZM, podzielonych na kategorie według wykształcenia, prezentuje wykres 14, zamieszczony poniżej. Wykres 14. Opinie na temat referendum decydującego o przynależności miast do Metropolii wśród respondentów z różnym wykształceniem (N=600). wyższe 10,6% 23,3% 66,1% średnie 15,7% 20,2% 64,1% zawodowe 10,1% 5,9% 84% podstawowe/gimnazjalne 4,5% 9,1% 86,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% tak nie trudno powiedzieć Osoby ze średnim wykształceniem najrzadziej spośród wszystkich respondentów odpowiadały, że decyzja o przynależności miasta do Metropolii powinna należeć do mieszkańców (64,1%). Różnica pomiędzy tą kategorią osób i grupą respondentów z wyższym wykształceniem jest nieznaczna, bowiem zaledwie o 2% więcej osób z wyższym wykształceniem

26 byłoby skłonnych powierzyć tę decyzję w ręce mieszkańców. Jednocześnie to właśnie w grupie osób z wyższym wykształceniem wystąpiła największa liczba osób, negujących konieczność referendum (23,3%), podczas gdy w grupie osób ze średnim wykształceniem odnotowano 20,1% takich odpowiedzi. Z kolei w grupie osób z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym najczęściej pojawiał się pogląd, iż decyzja o przynależności miasta do Metropolii powinna zostać powzięta przez mieszkańców (86,4%), choć to osoby z wykształceniem zawodowym deklarowały najrzadziej, że nie ma potrzeby przeprowadzania referendum (5,9%). Zaprezentowane dane pokazują, że wraz ze wzrostem wykształcenia powszechniejsza jest wiara w demokrację przedstawicielską, a w związku z tym zwiększa się skłonność do powierzania prawa do podejmowania wszelkich decyzji wybranym przez siebie samorządowcom. Warto jednak zauważyć, że w każdej kategorii wykształcenia przeważał pogląd, według którego podjęcie decyzji należy powierzyć mieszkańcom, co prawdopodobnie wiąże się z widocznym w naszym kraju kryzysem zaufania do polityków, brakiem wiary w ich kompetencje i dbałość o interesy obywateli Nazwa i symbol Metropolii Mieszkańcy miast tworzących GZM zostali zapytani o to, czy powołana w przyszłości do życia Metropolia mogłaby nosić nazwę Metropolia Katowice. Okazało się, że połowa badanych nie chciałaby, aby przyszła Metropolia nosiła tę nazwę (50% respondentów udzieliło odpowiedzi zdecydowanie nie lub raczej nie ). 33% mieszkańców GZM byłaby skłonna zgodzić się na nazwę Metropolia Katowice, ale tylko 10,9% mieszkańców zadeklarowała do niej zdecydowanie pozytywny stosunek. Szczegółowy rozkład odpowiedzi na to pytanie prezentuje wykres

27 Wykres 15. Opinie mieszkańców na temat tego, czy związek miast mógłby nosić nazwę Metropolia Katowice (N=600). 24% 26% 11% 16% 22% z decydowanie tak racz ej tak trudno powiedz ieć racz ej nie z decydowanie nie Sprawdzono także, jakie są opinie mieszkańców poszczególnych miast na temat sugerowanej nazwy Metropolii (por. wykres 16). Okazało się, że najbardziej przychylni nazwie Metropolia Katowice byli mieszkańcy Piekar Śląskich (88,9% wskazań pozytywnych) oraz Katowic (61,8% odpowiedzi aprobujących). Kolejnymi miastami, których mieszkańcy w największym stopniu byliby skłonni zgodzić się na takie rozwiązanie były: Bytom (61,1% pozytywnych odpowiedzi mieszkańców Bytomia) oraz Siemianowice Śląskie (56% wskazań aprobujących). Z kolei najbardziej nieprzychylni okazali się mieszkańcy Rudy Śląskiej (81% odpowiedzi negatywnych), Sosnowca (79,3% braku poparcie) i Chorzowa (78,4% wskazań raczej nie i zdecydowanie nie ). W przypadku Piekar Śląskich tak wysoki odsetek osób, które zgodziłyby się na nazwę Metropolia Katowice można wytłumaczyć tym, iż

28 w przypadku małego miasta leżącego na obrzeżach Metropolii przynależność do organizmu noszącego nazwę Katowice, podkreślałaby związek z największym miastem regionu, centrum Metropolii, a zatem podnosiłaby znaczenie samych Piekar Śląskich. Tezę tę dodatkowo uzasadnia fakt, że Piekary były jednym z miast, w którym odnotowano najniższy odsetek osób nieprzychylnych projektowi. W Bytomiu i Siemianowicach Śląskich odsetek ten nie był już taki wysoki, jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że miasta te graniczą ze sobą. Bytom, podobnie jak Piekary Śląskie, znajduje się na obrzeżach GZM, natomiast Siemianowice Śląskie, choć graniczą z Katowicami, są miastem bardzo niewielkim terytorialnie. Mogą więc zachodzić tu podobne zjawiska, polegające na zwiększeniu znaczenia miasta, przez podkreślenie związków z dużym ośrodkiem centralnym. Interesujący wydaje się również stosunkowo niewielki odsetek mieszkańców Katowic, którzy chcieliby, aby Metropolia nosiła nazwę Metropolia Katowice. Może się to wiązać ze przeczuciem katowiczan, iż takie rozwiązanie nie spodobałoby się mieszkańcom innych miast i mogłoby doprowadzić do wzrostu antagonizmów pomiędzy tymi miastami, a Katowicami. Także Ruda Śląska, gdzie zanotowano najwięcej osób nieprzychylnie nastawionych do tej nazwy, jest jednym z miast, którego mieszkańcy byli najmniej przychylni idei metropolii. Nastawienie mieszkańców Sosnowca do nazwy Metropolia Katowice (tylko 3,4% badanych raczej zgodziłoby się na nazwę Metropolia Katowice, 17,2% respondentów wybrało odpowiedź trudno powiedzieć, 79,3% odpowiedziało raczej nie lub zdecydowanie nie ) może być przejawem niechęci śląsko-zagłębiowskiej lub może wynikać z obawy przed byciem utożsamianym ze Śląskiem i utratą własnej tożsamości regionalnej. W przypadku Chorzowa niechęć do nazwy Metropolia Katowice może być efektem typowego antagonizmu pomiędzy dużymi miastami sąsiadującymi ze sobą

29 Wykres 16. Opinie mieszkańców na temat tego, czy związek miast mógłby nosić nazwę Metropolia Katowice odpowiedzi w poszczególnych miastach (N=600). Osoby biorące udział w badaniu zostały też zapytane o preferowaną nazwę mającej powstać Metropolii (por. wykres 17). Wśród zaproponowanych nazw z największą aprobatą spotkała się nazwa Metropolia Górnośląska jedna trzecia mieszkańców uznała tę nazwę za najbardziej odpowiednią. Na drugim miejscu znalazła się nazwa Śląski

30 Związek Miast, za którą opowiedziała się prawie jedna czwarta respondentów. Najmniej atrakcyjnymi propozycjami okazały się być nazwy: Związek Konurbacji Górnośląskiej, Związek Śląsko Zagłębiowski, Silesia oraz Śląsko Dąbrowska Metropolia. Wykres 17. Preferowana nazwa Metropolii (N=600). Warto przy tym zauważyć, że w miastach Zagłębia najczęściej wskazywane były nazwy podkreślające obecność Zagłębia. W Dąbrowie Górniczej najwięcej osób wymieniło Związek Śląsko-Dąbrowski, natomiast gdyby decyzja o tym, jak będzie się nazywała Metropolia zależałaby od mieszkańców Sosnowca, to wybrana zostałaby nazwa Związek Śląsko-Zagłębiowski. Odpowiedzi takich udzieliło odpowiednio 33,3 oraz 34 procent przebadanych mieszkańców. Również to pytanie ujawniło obawy mieszkańców Zagłębia przed zdominowaniem ich regionu przez Śląsk, a motyw zagłębiowski w nazwie w symboliczny sposób pozwoliłby podkreślić obecność tego regionu w Metropolii (vide tabela 4)

31 Tabela 4. Najczęściej wskazywane propozycje nazwy Metropolii w poszczególnych miastach (N=600). Miasto Wskazana nazwa Procent odpowiedzi Bytom Śląski Związek Miast 32,7% Chorzów Górnośląski Związek Metropolitalny 27,6% Dąbrowa Górnicza Związek Śląsko-Dąbrowski 33,3% Gliwice Metropolia Górnośląska 43,4% Jaworzno Metropolia Górnośląska, Metropolia 18,5% Katowice Katowice Śląski Związek Miast 28,0% Mysłowice Metropolia Górnośląska 40,0% Piekary Śląskie Metropolia Katowice 47,6% Ruda Śląska Metropolia Górnośląska 52,7% Siemianowice Śląski Związek Miast 56,0% Śląskie Sosnowiec Związek Śląsko-Zagłębiowski 34,0% Świętochłowice Metropolia Górnośląska 47,4% Tychy Metropolia Górnośląska 36,4% Zabrze Metropolia Górnośląska 49,1% W badaniach pytano również o preferowany symbol Metropolii. Wykres 18 przedstawia rozkład odpowiedzi na to pytanie. Najwięcej mieszkańców uznało, że symbolem Metropolii powinno być logo (54,7%). Kolejnymi najczęściej wskazywanymi odpowiedziami były: herb (40,1% respondentów), specjalne tablice rejestracyjne (wybrany przez 20,1% badanych) i flaga (wybrana przez 15% mieszkańców). Logo okazało się być najczęściej wskazywanym symbolem w każdej kategorii wiekowej. Tylko osoby po 65. roku życia równie często jak logo wskazywały herb. Również analiza odpowiedzi na to pytanie pod kątem

32 wykształcenia respondentów ukazała, iż niezależnie od stopnia edukacji logo wybierane było najczęściej. Herb okazał się drugim najpopularniejszym symbolem. Podobnie jak w przypadku logo wybór nie była uzależniony od wykształcenia respondentów. Korelacja odpowiedzi na to pytanie z wiekiem respondentów wykazała, w najstarszej kategorii ludności osób (powyżej 65 roku życia) herb był tak samo popularny jak logo. Wykres 18. Proponowane symbole Metropolii (N=600). 60% 54,3% 50% 40% 39,9% 30% 20% 10% 2,9% 19,9% 14,8% 6,4% 0% herb logo postać osoba specjalne tablice rejestracyjne flaga hymn Respondenci zostali też zapytani o to, jaki graficzny element powinien znaleźć się w symbolu Metropolii. W tym pytaniu nie przewidziano kafeterii odpowiedzi, badani sami próbowali wskazać taki element (vide wykres 19). Spośród wszystkich respondentów, odpowiedzi udzieliło 411 osób, co stanowi 68,5% badanych mieszkańców. Niemal jednakowa liczba osób, które udzieliły odpowiedzi na powyższe pytanie, wskazała szyb (71 osób - 17,3 % udzielonych odpowiedzi) i element górniczy (69 osób - 16,8%). Jedynie 61 osób (14,8% spośród tych, którzy udzielili odpowiedzi) wskazało inne elementy graficzne. Takie odpowiedzi nie dziwią, biorąc pod uwagę, że w innym pytaniu 68% badanych uznało specyficzny przemysł za element łączący mieszkańców

33 przyszłej Metropolii. Szyby kopalniane, ze względu na charakter owego przemysłu, są stałym elementem krajobrazu interesujących nas miast. Nie zaskakuje w związku z tym również ów element górniczy. Mimo zmian zachodzących w obrębie sektorów gospodarki w województwie śląskim, w świadomości ludzi ciągle zdecydowanie przeważa stereotypowy obraz regionu, skoncentrowany wokół przemysłu ciężkiego. Wykres 19. Element, który powinien znaleźć się w symbolu Metropolii (N=600). Szyb Element górniczy Inne 14,8% 17,3% 16,8% Element przemysłow y Element śląski, w spólny dla w szystkich miast Kopalnia Orzeł piastow ski Zarys obrzaru Węgiel Skrót nazw y Spodek Litera "S" Herb Górnego Śląska Karol Godula Herb złożony z herbów w szystkich miast metropolii Para w strojach regionalnych 8% 7,1% 7,1% 5,4% 4,6% 4,4% 4,1% 3,2% 2,2% 1,7% 1,7% 1% 0,7%

34 W odpowiedziach respondentów pojawiały się również propozycje niezwiązane z przemysłem i choć nie prezentują większej wartości statystycznej, warte są wymienienia ze względu na horyzont skojarzeń, który się z nich wyłania. Najczęściej wspominany nieprzemysłowy symbol to orzeł piastowski (5,4%), kolejne to: zarys obszaru, skrót nazwy, Spodek, litera S, Karol Godula, herb Górnego Śląska, herb złożony z herbów wszystkich miast metropolii oraz para w stroju regionalnym. Nie zabrakło również enigmatycznie brzmiącego: elementu śląskiego wspólnego dla wszystkich miast. Poniżej zamieszczono wykres 20, obrazujący zróżnicowanie kategorii wymienianych elementów graficznych. Wykres 20. Element graficzny w symbolu Metropolii (N=600)

35 2.6. Atuty Metropolii i jej konkurencyjność w stosunku do innych regionów Polski Respondenci zostali też poproszeni o wskazanie tego, co w przyszłej Metropolii może stać się atrakcyjne dla mieszkańców innych regionów Polski. Spośród podanych dziewięciu możliwości, w tym: atrakcyjny rynek pracy, oferta kulturalna, oferta sportowa, możliwość rozwoju i kariery, warunki życia, szkolnictwo, architektura, atrakcje turystyczne oraz atrakcje krajobrazowe - mieli wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi. Badani otrzymali też możliwość wskazania własnych propozycji. Rozkład odpowiedzi na to pytanie prezentuje wykres 21. Wykres 21. Opinie badanych na temat tego, co może być atrakcyjne w Metropolii (N=600). 80% 70% 70,7% 60% 50% 43,5% 40% 30% 20% 10% 26,5% 14,8% 31,6% 21,1% 10,4% 10,2% 4,1% 0% atrakcyjny rynek pracy oferta kulturalna oferta sportowa możliwość rozwoju i kariery warunki życia szkolnictwo architektura atrakcje turystyczne atrakcje krajobrazowe Zdecydowanie najwięcej osób (70,7%) wybrało odpowiedź: atrakcyjny rynek pracy. Mieszkańcy wyraźnie dostrzegają i doceniają fakt, że rynek pracy w regionie jest jednym z mocniejszych w kraju. Potwierdzają to dane statystyczne. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że województwo śląskie charakteryzuje się jednym z najniższych poziomów

36 bezrobocia w Polsce. W lutym 2009 roku wynosił on 8,2%, taki sam poziom występował w województwie mazowieckim, a niższy był tylko w województwie wielkopolskim (7,7%). Najwyższe bezrobocie odnotowano w tym czasie w województwie warmińsko-mazurskim, było ono ponad dwukrotnie wyższe niż w województwie śląskim, i wynosiło 18,9% 1. Z pozytywnym wskazaniem rynku pracy silnie wiąże się kolejna, często pojawiająca się odpowiedź: możliwości rozwoju, kariery (wskazania ponad 40% badanych). Dobra sytuacja pracy determinuje także poziom życia, zapewne dlatego 31,6% respondentów wskazało korzystne warunki życia jako atrakcję Metropolii. Tabela 5. Opinie badanych na temat tego, co może być atrakcyjne w Metropolii odpowiedzi w poszczególnych grupach wiekowych (N=600). Wiek K 51-65M 60+K 65+M atrakcyjny rynek pracy 68,3% 71,2% 74,2% 67,8% 72,2% oferta kulturalna 35,8% 26,3% 24,2% 24,3% 21,7% oferta sportowa 13,3% 17,8% 12,5% 17,4% 13% możliwość rozwoju i kariery 47,5% 49,2% 3,8% 36,5% 40,9% warunki życia 29,2% 30,5% 43,3% 34,8% 33,9% szkolnictwo 24,2% 22% 30% 21,7% 16,5% architektura 13,3% 8,5% 20,8% 9,6% 13% atrakcje turystyczne 7,5% 9,3% 7,5% 9,6% 14,8% atrakcje krajobrazowe 2,5% 4,2% 10% 6,1% 6,1% * Wartości procentowe w kolumnach nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedna odpowiedź. 1 Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, /rde/xbcr/gus/publ_pdl_miesieczna_inf_o_bezrobociu_w_polsce_02m_2009.pdf