BURMISTRZA,MIASTA PYSKOWICE 0 2 CZ E. 2000

Transkrypt

1 BURMISTRZA,MIASTA PYSKOWICE 0 2 CZ E Z DNIA... W sprawie: wprowadzenia Regulaminu przeprowadzania audytu wewnqtrznego w Urzqdzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostek organizacyjnych Na podstawie art. 30 ust.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzqdzie gminnym (Dz. U. z 2001 nr 142 poz z pbin. zm.) art. 49 ust.5 i art. 50 ust.2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 nr 249, poz z pbin. zm.) zarzqdzam co nastqpuje: 1 Wprowadzam,,Regulamin przeprowadzania audytu wewnqtrznego w Urzqdzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostkach organizacyjnych" stanowiqcy zalqcznik do zarzqdzenia oraz wzory dokumentbw audytu, stanowiqce zalqczniki nr 1-12 do zarzqdzenia. 2 Traci moc zarzqdzenie Burmistrza Miasta nr RZ 0151-AW/157/05 z dnia r. zatwierdzajqce,,regulamin przeprowadzania audytu wewnetrznego przez audytora wewnqtrznego w Gminie Pyskowice". 3 Wykonanie zarzqdzenia powierzam audytorowi wewnetrznemu. 4 Zobowiqzujq naczelnikbw wydzialbw, kierownikbw samodzielnych stanowisk Urzqdu Miejskiego oraz kierownikbw gminnych jednostek organizacyjnych do zapoznania siq z Regulaminem przeprowadzania audytu wewnetrznego w Urzqdzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostkach organizacyjnych. I 5 Zarzqdzenie wchodzi w zycie z dniem podpisania.

2 Burmistrza Miasta Pvskowice, nr z dnia... REGULAMIN PRZEPROWADZANIA AUDYTU WEWNqTRZNEGO W URZqDZIE MIEJSKIM W PYSKOWICACH ORAZ GMINNYCH JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH Pyskowice maj 2008

3 Spis treści: str. ROZDZIAŁ I ROZDZIAŁ II ROZDZIAŁ III ROZDZIAŁ IV ROZDZIAŁ V ROZDZIAŁ VI ROZDZIAŁ VII ROZDZIAŁ VIII ROZDZIAŁ IX ZAŁĄCZNIKI Postanowienia ogólne.2 Cel i przedmiot audytu wewnętrznego...3 Uprawnienia, obowiązki i zadania audytora wewnętrznego..5 NiezaleŜność audytora 7 Planowanie audytu wewnętrznego.7 Metodyka przeprowadzania audytu wewnętrznego...9 Dokumentowanie wyników..14 Akta audytu...17 Czynności sprawdzające

4 ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1 Regulamin przeprowadzania audytu wewnętrznego, zwany w dalszej części Regulaminem, określa cel, uprawnienia, odpowiedzialność i szczegółowe zasady przeprowadzania audytu oraz postępowania sprawdzającego przez audytora wewnętrznego. Audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach 2 3 Audytem wewnętrznym są objęte wszystkie wydziały i samodzielne stanowiska Urzędu Miejskiego w Pyskowicach oraz gminne jednostki organizacyjne. 4 Ilekroć w regulaminie jest mowa o: 1. audycie wewnętrznym należy rozumieć przez to ogół działań, przez które Burmistrz Miasta uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjonowania wydziałów, samodzielnych stanowisk oraz gminnych jednostek organizacyjnych w zakresie ich działalności, z uwzględnieniem gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności, celowości, rzetelności a także przejrzystości i jawności. 2. jednostce audytowanej należy rozumieć przez to jednostkę organizacyjną Gminy Pyskowice wykazaną w aktualnie obowiązującym Statucie Miasta Pyskowice oraz komórki organizacyjne Urzędu Miejskiego w Pyskowicach wymienione w aktualnie obowiązującym Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miejskiego w Pyskowicach. 2

5 3. Burmistrzu Miasta należy rozumieć przez to Burmistrzu Miasta Pyskowice. 4. Kierowniku jednostki audytowanej należy rozumieć przez to kierowników jednostek organizacyjnych Miasta Pyskowice oraz naczelników wydziałów i biur Urzędu Miejskiego w Pyskowicach oraz ustanowionych Pełnomocników; 5. zadaniu audytowym należy rozumieć przez to czynności zmierzające do oceny systemu funkcjonującego w wyznaczonym obszarze audytu wewnętrznego, z uwzględnieniem gospodarki finansowej konkretnej jednostki audytowanej; 6. obszarze audytu wewnętrznego należy rozumieć przez to każdy obszar działania jednostki audytowanej, w obrębie, którego audytor wewnętrzny wyodrębnił obszary ryzyka do przeprowadzania zadania audytowego; 7. audytorze wewnętrznym należy rozumieć przez to osobę upoważnioną do przeprowadzania audytu wewnętrznego 5 Pracownicy jednostki oraz gminnych jednostek organizacyjnych winni zapoznać się z treścią regulaminu i bezwzględnie przestrzegać zawartych w nim postanowień. ROZDZIAŁ II Cel i przedmiot audytu wewnętrznego 6 Celem audytu wewnętrznego jest dostarczenie Burmistrzowi Miasta Pyskowice obiektywnej i niezależnej oceny funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności, celowości, rzetelności a także przejrzystości i jawności poprzez składanie sprawozdań z poczynionych ustaleń, oraz tam gdzie to właściwe, 3

6 przedstawianie uwag i wniosków dotyczących poprawy skuteczności działania jednostki w danym obszarze. 7 Celem audytu wewnętrznego jest zapewnienie kierownictwa jednostki, że: Cele postawione przez jednostkę są realizowane; Zasady i procedury wynikające z przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub przyjętego przez kierownictwo są wdrażane i przestrzegane; Mechanizmy i procedury stanowiące system kontroli wewnętrznej są adekwatne i skuteczne dla prawidłowego działania jednostki; 8 Przedmiotem audytu wewnętrznego jest: Badanie dowodów księgowych oraz zapisów w księgach rachunkowych (audyt finansowy); Ocena systemu gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi oraz gospodarowania mieniem (audyt systemu); Ocena efektywności i gospodarności zarządzania finansowego (audyt działalności); 9 Audyt wewnętrzny obejmuje czynności o charakterze oceniającym, zapewniającym oraz doradczym. Podstawowe znaczenie mają czynności o charakterze oceniającym i zapewniającym. Działania o charakterze doradczym mogą być wykonywane, o ile ich charakter nie narusza zasady obiektywizmu i niezależności audytora. 4

7 ROZDZIAŁ III Uprawnienia, obowiązki i zadania audytora wewnętrznego. 10 Do przeprowadzenia audytu uprawnia imienne upoważnienie wystawione przez Burmistrza Miasta Pyskowice. Wzór imiennego upoważnienia do przeprowadzenia audytu wewnętrznego określa załącznik nr 1 do Regulaminu. Ponadto w celu ewidencji wydanych upoważnień przez Burmistrza Miasta Pyskowice do przeprowadzania audytu wewnętrznego audytor wewnętrzny powinien prowadzić rejestr wydanych upoważnień wzór stanowi załącznik nr W toku wykonywania czynności audytowych audytor wewnętrzny ma prawo do: Dostępu do wszystkich dokumentów, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, do wszystkich pracowników oraz wszelkich innych źródeł informacji potrzebnych do przeprowadzenia audytu wewnętrznego i związanych z funkcjonowaniem jednostki lub gminnych jednostek organizacyjnych; Dostępu do pomieszczeń jednostki i gminnych jednostek organizacyjnych z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych; Przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności; Uzyskania od kierownika jednostki audytowanej i pracowników wydziałów oraz gminnych jednostek organizacyjnych informacji oraz ustnych i pisemnych wyjaśnień w celu zapewnienia efektywnego i wydajnego przeprowadzania audytu wewnętrznego. Udzielone informacje i złożone ustnie wyjaśnienia powinny być utrwalone na piśmie oraz podpisane przez osobę, która je złożyła oraz audytora wewnętrznego lub samego audytora. 5

8 Sporządzanie z dokumentów niezbędnych odpisów, kopii lub wyciągów, jak również zestawień i obliczeń, w tym zawartych na elektronicznych nośnikach informacji zostają włączone do bieżących akt audytu. Kserokopie dokumentów powinny być potwierdzone za zgodność z oryginałem. Wyciągi, wydruki, zestawienia, obliczenia itp. powinny być podpisane przez pracownika komórki audytowanej odpowiedzialnego merytorycznie za ten obszar działalności; Odbywania narad z pracownikami komórki audytowanej w trakcie realizacji zadania audytowego. 12 W przypadkach uzasadniających specjalistycznych kwalifikacji audytor wewnętrzny w uzgodnieniu z Burmistrzem Miasta może powołać rzeczoznawcę do udziału w zadaniu audytowym. Wzór wniosku o powołanie rzeczoznawcy określa załącznik nr 3 do niniejszego Regulaminu. 13 Audytor wewnętrzny podlega wyłączeniu od udziału w zadaniu audytowym, jeżeli wyniki oceny mogą wywołać uzasadnione wątpliwości, co do jej bezstronności. Audytor wewnętrzny nie powinien, co najmniej przez dwa lata, oceniać działalności jednostki, za którą był uprzednio odpowiedzialny. 14 Czynności związane z przeprowadzeniem zadania audytowego wykonywane są w dniach i godzinach pracy obowiązujących w jednostce audytowanej. W przypadkach szczególnych możliwe jest przeprowadzenie audytu poza godzinami urzędowania za zgodą kierownika jednostki audytowanej. 15 Obowiązkiem audytora wewnętrznego jest rzetelne, obiektywne i niezależne: Ustalenie stanu faktycznego w zakresie funkcjonowania gospodarki finansowej; Określenie oraz analiza przyczyn i skutków uchybień; 6

9 Przedstawienie uwag i wniosków w sprawie usunięcia uchybień oraz usprawnienia działalności jednostki audytowanej; 16 Audytor wewnętrzny w zakresie wykonywania swoich zadań współpracuje z organami kontroli zewnętrznej (NIK, RIO, PIP itp.) ROZDZIAŁ IV Niezależność audytora 17 Audytor wewnętrzny podlega bezpośrednio Burmistrzowi Miasta Pyskowice 18 Audytor wewnętrzny jest niezależny w wykonywaniu swoich czynności i związany jednie przepisami prawa. 19 Audytor wewnętrzny postępuje zgodnie ze Standardami Audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych oraz Kodeksem etyki audytora wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych określonymi przez Ministra Finansów a także zgodnie z procedurami zawartymi w niniejszym Regulaminie. ROZDZIAŁ V Planowanie audytu wewnętrznego 20 Audyt wewnętrzny przeprowadza się na podstawie rocznego planu audytu. 7

10 21 Plan, o którym mowa w 20 przygotowywuje audytor wewnętrzny w porozumieniu z Burmistrzem Miasta Pyskowice do 31 października każdego roku. Plan audytu wewnętrznego zatwierdza Burmistrza Miasta. 22 Plan audytu zawiera w szczególności: Analizę obszarów ryzyka w dziedzinie gromadzenia środków publicznych i dysponowania nimi; Tematy audytu wewnętrznego; Harmonogram realizacji audytu wewnętrznego; Planowane obszary, które powinny zostać objęte audytem wewnętrznym w kolejnych latach; Wzór planu audytu wewnętrznego stanowi załącznik nr 4 do niniejszego Regulaminu. 23 W szczególnie uzasadnionych przypadkach audyt wewnętrzny może zostać przeprowadzony poza planem audytu na wniosek Burmistrza Miasta. Jeżeli przeprowadzenie audytu wewnętrznego poza planem stworzy zagrożenie dla realizacji planu rocznego audytu, audytor wewnętrzny zawiadamia na piśmie o tym Burmistrza Miasta. 24 Sprawozdanie z wykonania planu audytu wewnętrznego za rok poprzedni sporządza audytor wewnętrzny a następnie przedstawia Burmistrzowi Miasta do 31 marca każdego roku. (załącznik nr 5) 8

11 ROZDZIAŁ VI Metodyka przeprowadzania audytu wewnętrznego 25 Przed przystąpieniem do realizacji zadania audytowego audytor wewnętrzny opracowuje program zadania audytowego. (załącznik nr 6) Audytor wewnętrzny powiadamia kierownika komórki audytowanej o przedmiocie i czasie trwania audytu 7 dni przed rozpoczęciem audytu wewnętrznego. (załącznik nr 7) 2. Przed przystąpieniem do właściwych czynności związanych z audytem wewnętrznym audytor wewnętrzny przeprowadza naradę otwierającą, w której uczestniczą: - audytor wewnętrzny; - kierownik jednostki audytowanej; bądź wyznaczony przez niego pracownik tej komórki a także inne osoby delegowane przez Burmistrza Miasta Pyskowice 3. W trakcie narady audytor wewnętrzny omawia m.in.: - tematykę i cele audytu; - okres objęty audytem; - planowany termin zakończenia audytu; - sprawy organizacyjno-administracyjne, np. godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, dostęp do sprzętów biurowych itp. 4. Z przeprowadzonej narady otwierającej audytor wewnętrzny sporządza protokół, który zawiera w szczególności informację o celu, przebiegu i wyniku narady, który podpisują prowadzący naradę audytor wewnętrzny oraz kierownik komórki audytowanej lub osoba przez niego wskazana. (załącznik nr 8) 5. Narada otwierająca rozpoczyna realizację zadania audytowego. 9

12 27 W celu realizacji zadania audytowego audytor wewnętrzny może stosować następujące techniki przeprowadzania zadania: 1. Zapoznawanie się z dokumentami służbowymi; 2. Uzyskanie wyjaśnień i informacji od pracowników komórki audytowanej; 3. Obserwacje wykonywania zadań przez pracowników komórki audytowanej; 4. Przeprowadzenie oględzin, w przypadku, gdy należy zweryfikować stan lub istnienie zasobów komórki audytowanej; 5. Dokonywanie rekonstrukcji wydarzeń lub obliczeń, które pozwolą ocenić dokładność i prawidłowość zastosowanych działań oraz wiarygodność wyników; 6. Sprawdzenie rzetelności informacji przez porównanie jej z informacją pochodzącą z innego źródła; 7. porównywanie zbiorów danych w celu wykrycia operacji nieprawidłowych lub wymagających wyjaśnienia. 28 Kierownik jednostki audytowanej przekłada na żądanie audytora wewnętrznego wszelkie dokumenty niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia zadania audytowego. 29 Kierownik jednostki audytowanej zapewnia audytorowi wewnętrznemu warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia zadania audytowego, co w szczególności oznacza: 1. Niezwłoczne przedstawienie żądanych dokumentów i materiałów; 2. Terminowe udzielanie wyjaśnień przez pracowników jednostki; 3. Udostępnienie w razie konieczności oddzielnego pomieszczenia do przeprowadzania audytu; 10

13 30 Pracownicy jednostki audytowanej mają obowiązek udzielania informacji audytorowi wewnętrznemu, a także podejmowania czynności niezbędnych do prawidłowego przebiegu zadania audytowego. 31 Audytor wewnętrzny wykonując czynności z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych ma w szczególności prawo do: 1. Swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostki, w której przeprowadza się ocenę; 2. Wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostki; 3. Sporządzania niezbędnych do przeprowadzenia audytu odpisów, kopii lub wyciągów z dokumentów potwierdzonych za zgodność z oryginałem przez pracownika jednostki audytowanej; 4. Zabezpieczenia dowodów i innych materiałów księgowych będących przedmiotem ustaleń; 5. Przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych w obecności pracownika wyznaczonego przez kierownika jednostki, w której przeprowadzany jest audyt; 6. Odbywania narad z pracownikami jednostki audytowanej; 7. Żądania od pracowników jednostki, w której przeprowadzany jest audyt, udzielania ustnych lub pisemnych wyjaśnień; 8. Żądania od pracowników ocenianej jednostki sporządzania notatek obrazujących stan faktyczny; 9. Utrwalania czynności dokonywanych w ramach audytu za pomocą urządzeń technicznych; 10.Korzystania (w razie potrzeby) z pomocy specjalistów, w szczególności z rzeczoznawców; 32 Audytor wewnętrzny dokonuje ustaleń na podstawie: 1. Dokumentacji spraw realizowanych przez jednostkę audytowaną; 11

14 2. Dokumentacji finansowej w tym m.in.: dowodów księgowych, danych z ewidencji i sprawozdawczości; 3. Oględzin; 4. Wyjaśnień i oświadczeń pracowników; 5. W razie konieczności opinii rzeczoznawców; 33 Przy dokonywaniu oględzin magazynu, kontroli kasy i podobnych czynności niezbędna jest obecność osoby odpowiedzialnej materialnie za znajdujące się w pomieszczeniach magazynowych ruchomości lub przydzielone do kasy środki pieniężne. W razie nieobecności osoby, o której mowa wyżej, kierownik jednostki audytowanej powołuje komisję. Z przebiegu wykonania czynności sporządza się protokół. 34 Każdy pracownik jednostki audytowanej ma prawo z własnej inicjatywy złożyć oświadczenie dotyczące przedmiotu audytu. Audytor wewnętrzny nie może odmówić włączenia tych oświadczeń do bieżących akt audytu. 35 Treść ustnego oświadczenia audytor wewnętrzny utrwala w formie pisemnego protokołu, podlegającego podpisaniu przez pracownika składającego oświadczenie. W przypadku odmowy podpisania dokument jest również włączony do akt. 36 W uzasadnionych przypadkach audytor wewnętrzny po uzyskaniu opinii Burmistrza Miasta dokonuje zmian programu zadania audytowego w trakcie jego przeprowadzania. 37 W razie ujawnienia w toku oceny okoliczności uzasadniających podejrzenie o popełnieniu przestępstwa audytor wewnętrzny winien niezwłocznie zawiadomić Burmistrza Miasta, który podejmuje decyzje, co do dalszych czynności w tym zakresie. 12

15 38 Audytor wewnętrzny, uwzględniając realizację rocznego planu audytu, może przedłużyć czas trwania zadania audytowego. 39 Po zakończeniu zadania audytowego audytor wewnętrzny zwołuje naradę zamykającą z udziałem kierownika komórki audytowanej oraz wskazanych przez niego pracowników komórki. Celem narady jest przedstawienie wstępnych ustaleń i wniosków oraz określenie o omówienie środków zmierzających do usprawnienia badanej działalności. Podczas narady zamykającej audytor przedstawia ustalenia stanu faktycznego, zaistniałe nieprawidłowości, przyczyny ich wystąpienia, konsekwencje oraz wstępne zalecenia dla audytowanej komórki. W porozumieniu z audytowaną komórką zostają sposoby i terminy realizacji ustalonych zaleceń. 40 Audytor, może na wniosek kierownika komórki audytowanej zaprosić do uczestnictwa w naradzie zamykającej osoby sprawujące nadzór nad działalnością komórki, ustalając czas i miejsce odbycia narady. 41 Z przeprowadzonej narady zamykającej audytor sporządza protokół zawierający w szczególności informacje o celu, przebiegu i wyniku narady, który podpisuje audytor oraz kierownik komórki audytowanej. (załącznik nr 9) 42 W razie odmowy podpisania protokołu, o którym mowa 26 ust. 4 oraz 41 przez kierownika audytowanej komórki, audytor wewnętrzny czyni o tym wzmiankę w protokole, natomiast kierownik audytowanej komórki powinien niezwłocznie pisemnie uzasadnić przyczyny odmowy podpisania protokołu. 13

16 ROZDZIAŁ VII Dokumentowanie wyników 43 Audytor wewnętrzny sporządza sprawozdanie z przeprowadzenia audytu wewnętrznego, w którym przedstawia w sposób jasny, rzetelny i zwięzły: - ustalenia stanu faktycznego w zakresie funkcjonowania gospodarki finansowej; - określenie oraz analizę przyczyn i skutków uchybień; - uwagi i wnioski w sprawie usunięcia uchybień oraz usprawnienia audytowanej działalności a przede wszystkim: a) Oznaczenie zadania audytowego; b) Datę sporządzenia; c) Nazwę i adres audytowanej komórki; d) Nazwisko audytora i numer imiennego upoważnienia do przeprowadzania audytu; e) Cel i zakres zadania audytowego; f) Podjęte działania i zastosowane techniki; g) Termin przeprowadzenia audytu; h) Opis działań komórki, jej celów i strategii; i) Ustalenie stanu faktycznego; j) Określenie oraz analiza przyczyn i skutków uchybień; k) Uwagi i wnioski w sprawie usunięcia stwierdzonych uchybień; l) Podpis audytora uczestniczącego w zadaniu audytowym oraz kierownika audytowanej komórki; 44 Sprawozdanie audytor wewnętrzny przekazuje kierownikowi komórki audytowanej, po odbyciu narady zamykającej. 14

17 45 Kierownik komórki audytowanej może zgłosić na piśmie w terminie określonym przez audytora wewnętrznego, nie krótszym niż 7 dni od otrzymania sprawozdania dodatkowe wyjaśnienia lub umotywowane zastrzeżenia dotyczące treści sprawozdania. 46 W razie zgłoszenia wyjaśnień lub zastrzeżeń o których mowa w 45 audytor wewnętrzny dokonuje ich analizy i w miarę potrzeby podejmuje dodatkowe czynności wyjaśniające w tym zakresie, a w przypadku stwierdzenia zasadności całości lub części dodatkowych wyjaśnień lub zastrzeżeń, zmienia lub uzupełnia odpowiednią część lub całość sprawozdania. 47 W razie nieuwzględnienia dodatkowych wyjaśnień lub zastrzeżeń, o których mowa w 45 w części albo całości, audytor wewnętrzny przekazuje na piśmie swoje stanowisko wraz z uzasadnieniem, na piśmie kierownikowi komórki audytowanej. 48 Dodatkowe wyjaśnienia lub zastrzeżenia, o których mowa w 45 oraz kopię stanowiska o którym mowa w 47, audytor wewnętrzny włącza do akt bieżących. 49 Dodatkowe wyjaśnienia lub zastrzeżenia oraz kopię stanowiska, o którym mowa w 47 audytor wewnętrzny włącza do akt bieżących audytu. 50 Audytor wewnętrzny po rozpatrzeniu dodatkowych wyjaśnień, o których mowa w 45 sporządza sprawozdanie końcowe z przeprowadzonego zadania audytowego i przekazuje po jednym egzemplarzu sprawozdania Burmistrzowi Miasta i kierownikowi audytowanej komórki, trzeci egzemplarz włącza do bieżących akt audytu. (załącznik nr 10) 15

18 51 Akta audytu mogą zostać zamknięte po zatwierdzeniu sprawozdania z przeprowadzonego audytu wewnętrznego przez Burmistrza Miasta. (załącznik nr 11) 52 Kierownik komórki audytowanej w terminie 14 dni od dnia otrzymaniu sprawozdania może zgłosić na piśmie kierownikowi jednostki, w której przeprowadzane jest zadanie audytowi, swoje stanowisko wobec przedstawionego sprawozdania. 53 Kierownik komórki audytowanej w przypadku uznania, że zalecenia zawarte w sprawozdaniu są zasadne, wyznacza osoby odpowiedzialne za ich realizację oraz ustala termin ich realizacji, powiadamiając o tym pisemnie audytora wewnętrznego oraz kierownika jednostki, w której przeprowadzane jest zadanie, w terminie 14 dni od daty otrzymania sprawozdania. 54 W przypadku odmowy realizacji zaleceń kierownik komórki audytowanej powiadamia pisemnie audytora wewnętrznego oraz kierownika jednostki, w której przeprowadzane jest zadanie, o przyczynach odmowy, w terminie wskazanym w W przypadku gdy kierownik komórki audytowanej nie dokona czynności wymienionych powyżej albo odmówi realizacji zaleceń decyzję w przedmiotowej sprawie podejmuje kierownik jednostki i wyznacza osoby odpowiedzialne za realizację zaleceń i ustala termin ich realizacji, powiadamiając o tym pisemnie audytora wewnętrznego. 16

19 ROZDZIAŁ VIII Akta audytu 55 Audytor wewnętrzny ma obowiązek prowadzić bieżące akta audytu wewnętrznego, w celu dokumentowania przebiegu i wyniku zadań audytowych oraz stałe akta audytu, w celu gromadzenia informacji dotyczących obszarów, które mogą być przedmiotem audytu wewnętrznego. 56 Bieżące akta audytu obejmują: Dokumenty związane z przygotowaniem programu zadania audytowego oraz program zadania audytowego; Protokoły z narad: otwierającej i zamykającej; Imienne upoważnienie do przeprowadzenia audytu wewnętrznego; Dokumenty robocze sporządzone przez audytora wewnętrznego w trakcie realizacji audytu; Sprawozdanie z przeprowadzonego audytu wewnętrznego; Notatkę informacyjną z przeprowadzenia audytu sprawdzającego; Inne dokumenty o istotnym znaczeniu dla przeprowadzenia audytu wewnętrznego; 57 Dokumenty wymienione w 56 włącza się do akt bieżących audytu w kolejności wynikającej z toku dokonywanych czynności, numerując strony akt. 58 Prawo wglądu do bieżących akt audytu posiada Burmistrz Miasta Pyskowice oraz kierownik audytowanej komórki. 59 Akta stałe audytu obejmują: Akty normatywne oraz inne akty prawne związane z zakresem działania jednostki oraz regulujące jej funkcjonowanie; 17

20 Dokumenty dotyczące opis procedur kontroli, w tym kontroli finansowej i mające wpływ na system kontroli finansowej; Plany audytu wewnętrznego; Sprawozdania z wykonania planu audytu wewnętrznego; Inne informacje mogące mieć wpływ na przeprowadzenie audytu wewnętrznego i analizę ryzyka. 60 Akta stałe audytu podlegają aktualizacji. ROZDZIAŁ IX Czynności sprawdzające 61 Audytor wewnętrzny może przeprowadzić czynności sprawdzające, dokonując oceny dostosowania działań jednostki do zgłoszonych przez niego wniosków i rekomendacji w treści sprawozdania. 62 Czynności sprawdzające mogą obejmować działania o różnej skali: Krótka rozmowa potwierdzająca wykonanie rekomendacji; Zbadanie określonej procedury; Realizacja od początku zadania audytowego; 63 Wybór sposobu przeprowadzenia czynności sprawdzających uzależniony jest od następujących czynników: Znaczenia ustaleń, wniosków i rekomendacji; Skali wysiłków i kosztów potrzebnych do wypełnienia zaleceń; Skutków związanych z ryzykiem niewypełnienia zaleceń; Złożoność zaleceń i czasu ich wykonania. 18

21 64 Ustalenia poczynione w trakcie czynności sprawdzających audytor wewnętrzny zamieszcza w notatce informacyjnej, którą przekazuje Burmistrzowi Miasta Pyskowice oraz kierownikowi komórki, w której były przeprowadzone czynności sprawdzające. Fakt otrzymania notatki informacyjnej kierownik jednostki oraz kierownik komórki audytowanej potwierdzają na załączniku nr 12 Trzeci egzemplarz włącza do akt bieżących audytu. ROZDZIAŁ X Postanowienia końcowe 65 W pozostałych sprawach nie objętych niniejszym regulaminem obowiązują postanowienia wynikające z Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego w Pyskowicach i innych zarządzeń Burmistrza Miasta oraz ogólnie obowiązujących przepisów prawa. 66 Integralną część niniejszego regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostkach organizacyjnych stanowią niżej wymienione załączniki: 1. Załącznik nr 1 Upoważnienie do przeprowadzenia audytu wewnętrznego 2. Załącznik nr 2 Rejestr upoważnień 3. Załącznik nr 3 Wniosek o powołanie rzeczoznawcy do udziału w zadaniu audytowym 4. Załącznik nr 4 Plan audytu wewnętrznego na rok 5. Załącznik nr 5 Sprawozdanie z wykonania planu audytu za rok.. 6. Załącznik nr 6 Program zadania audytowego 19

22 7. Załącznik nr 7 Zawiadomienie o przedmiocie i czasie trwania zadania audytowego 8. Załącznik nr 8 Protokół z narady otwierającej audyt 9. Załącznik nr 9 Protokół z narady zamykającej audyt 10. Załącznik nr 10 Sprawozdanie z przeprowadzenia audytu wewnętrznego 11. Załącznik nr 11 Dokument zamknięcia zadania audytowego 12. Załącznik nr 12 Potwierdzenie otrzymania dokumentu 20

23 Załącznik nr 1 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych (pieczęć nagłówkowa Urzędu Miasta) Pyskowice, dnia..... (numer upowaŝnienia) UpowaŜnienie do przeprowadzenia audytu wewnętrznego Na podstawie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz z późn. zm.) oraz 10 Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostkach organizacyjnych stanowiący załącznik do Zarządzenia Burmistrza Miasta Pyskowice nr..z dnia... upowaŝniam: Pana/Panią... (imię, nazwisko, stanowisko słuŝbowe) do przeprowadzenia audytu wewnętrznego i/lub uczestniczenia w audycie wewnętrznym*) zgodnie z planem audytu wewnętrznego / poza planem audytu wewnętrznego*) w zakresie:... w... ( nazwa jednostki/ek audytowanej /ych) UpowaŜnienie jest waŝne za okazaniem dowodu osobistego nr... oraz poświadczenia bezpieczeństwa nr...upowaŝniającego do dostępu do informacji niejawnych, oznaczonych klauzulą... Termin waŝności upowaŝnienia upływa z dniem (pieczątka i podpis Burmistrza Miasta) WaŜność upowaŝnienia przedłuŝa się do dnia... * ) Niepotrzebne skreślić... (pieczątka i podpis Burmistrza Miasta)

24 Załącznik nr 2 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych Nr AW... Pyskowice dnia.... R E J E S T R U P O W A ś N I E Ń wydanych w roku 20.. Samodzielne stanowisko ds. audytu wewnętrznego Lp. Numer upowaŝnieni a Imię i nazwisko osoby upowaŝnionej Numer zad.audytoweg o Termin waŝności Audytowany podmiot Termin przedłuŝenia upowaŝnienia

25 Załącznik nr 3 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych... (nazwa i adres jednostki sektora finansów publicznych) Pyskowice, dnia. Wniosek o powołanie rzeczoznawcy do udziału w zadaniu audytowym Na podstawie art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz z późn. zm.) oraz 5 ust. 2 Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach oraz gminnych jednostkach organizacyjnych stanowiący załącznik do Zarządzenia Burmistrza Miasta Pyskowice nr.z dnia... w sprawie wprowadzenia Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i w gminnych jednostkach organizacyjnych, wnioskuję o powołanie rzeczoznawcy w dziedzinie:... w osobie... do udziału w dniu/dniach*)... w... (miejsce, przedmiot i zakres czynności audytowych, w których ma wziąć udział rzeczoznawca)... Rzeczoznawca będzie dokonywał czynności audytowych samodzielnie/we współpracy z audytorem wewnętrznym i osobami uczestniczącymi w zadaniu audytowym.*)... (podpis audytora wewnętrznego) Akceptuję powołanie rzeczoznawcy w osobie...do udziału w dniach/dniu...w powyŝszym zadaniu audytowym w celu przeprowadzenia w/w czynności audytowych.... (podpis Burmistrza Miasta)

26 Załącznik nr 4 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych... (nazwa i adres jednostki sektora finansów publicznych, w której jest zatrudniony audytor wewnętrzny) PLAN AUDYTU NA ROK Jednostki sektora finansów publicznych objęte audytem wewnętrznym 1) Lp. Nazwa jednostki Wyniki analizy obszarów ryzyka obszary działalności jednostki zidentyfikowane przez audytora wewnętrznego z określeniem szacowanego poziomu ryzyka w danym obszarze Lp. Nazwa obszaru (ze wskazaniem nazwy jednostki, jeŝeli to konieczne) Obszar działalności jednostki Typ obszaru działalności Obszar działalności związany z dysponowaniem środkami, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy Opis obszaru działalności wspomagającej 4) Poziom ryzyka w obszarze Podstawowa/ Wspomagająca 2) Tak/Nie 3) Wysoki/Średni/Niski 3) 1) NaleŜy wskazać jednostkę, w której jest zatrudniony audytor wewnętrzny, oraz jednostki objęte audytem wewnętrznym na podstawie art. 51 ust. 2-7 i ust. 12 ustawy. 2) Niepotrzebne skreślić. Działalność podstawowa obejmuje działalność merytoryczną, statutową charakterystyczną dla danej jednostki. Działalność wspomagająca obejmuje ogólnie rozumiany proces zarządzania jednostką, zapewnia sprawność i skuteczność działań w obszarze działalności podstawowej, np. zamówienia publiczne, zarządzanie kadrami. 3) Niepotrzebne skreślić. 4) Kolumnę 5 naleŝy wypełnić tylko w przypadku wskazania w kolumnie 3: Działalność Wspomagająca. Wówczas naleŝy wybrać odpowiednio: Gospodarka finansowa albo Zakupy, albo Zarządzenie mieniem, albo Bezpieczeństwo, albo Systemy informatyczne, albo Zarządzanie.

27 3. Planowane tematy audytu wewnętrznego 3.1 Planowane zadania zapewniające Lp. Temat zadania zapewniającego Nazwa obszaru (nazwa obszaru z kolumny 2 w tabeli 2) Planowana liczba audytorów wewnętrznych przeprowadzających zadanie (w etatach) Planowany czas przeprowadzenia zadania (w dniach) Ewentualna potrzeba powołania rzeczoznawcy Tak/Nie 3) Uwagi 3.2 Planowane czynności doradcze Lp. Planowana liczba audytorów wewnętrznych przeprowadzających czynności doradcze (w etatach) Planowany czas przeprowadzenia czynności doradczych (w dniach) Uwagi Planowane czynności sprawdzające Lp. Temat zadania zapewniającego, którego dotyczą czynności sprawdzające Nazwa obszaru Planowana liczba audytorów wewnętrznych przeprowadzających czynności sprawdzające Planowany czas przeprowadzenia czynności sprawdzających (w dniach) (w etatach) Uwagi

28 5. Planowane obszary ryzyka, które powinny zostać objęte audytem wewnętrznym w kolejnych latach Lp. Nazwa obszaru (nazwa obszaru z kolumny 2 w tabeli 2) Planowany rok przeprowadzenia audytu wewnętrznego Uwagi Informacje istotne dla prowadzenia audytu wewnętrznego, uwzględniające specyfikę jednostki (np. zmiany organizacyjne) (data). (pieczątka i podpis audytora wewnętrznego) (data). (pieczątka i podpis kierownika jednostki, w której jest zatrudniony audytor wewnętrzny )

29 Załącznik nr 5 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych... (nazwa i adres jednostki sektora finansów publicznych, w której jest zatrudniony audytor wewnętrzny) 1. Jednostki sektora finansów publicznych objęte audytem wewnętrznym 1) Lp. Nazwa jednostki SPRAWOZDANIE Z WYKONANIA PLANU AUDYTU ZA ROK Podstawowe informacje o komórce audytu wewnętrznego Lp. Imię i nazwisko 2) Nazwa stanowiska Numer telefonu Adres poczty elektronicznej Wymiar czasu pracy (w etatach) Kwalifikacje zawodowe 3) Udział w szkoleniach w roku sprawozdawczym (w dniach) Czy w roku sprawozdawczym dokonywano udokumentowanej samooceny audytu wewnętrznego? Tak/Nie 4) 1) NaleŜy wpisać jednostkę, w której jest zatrudniony audytor wewnętrzny oraz wszystkie jednostki objęte audytem wewnętrznym na podstawie art. 51 ust. 2-7 i ust. 12 ustawy. 2) NaleŜy wpisać dane wszystkich osób zatrudnionych w komórce audytu wewnętrznego, według stanu na 31 grudnia roku sprawozdawczego. 3) Kwalifikacje zawodowe, o których mowa w art. 58 pkt 5 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych oraz art. 23 ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 249, poz. 1832). NaleŜy wpisać odpowiednio: CIA, CGAP, CISA, ACCA, CFE, CCSA, CFSA, CFA, aplikacja NIK, inspektor kontroli skarbowej, biegły rewident, egzamin MF. W przypadku braku ww. kwalifikacji zawodowych naleŝy wpisać.

30 3. Przeprowadzone zadania audytowe w roku sprawozdawczym Lp. Temat zadania audytowego 5) Zadanie zapewniające (Z) albo czynność doradcza (D) Audyt wewnętrzn y zlecony Typ obszaru działalności, w którym przeprowadzono zadanie audytowe Obszar działalności związany dysponowaniem z środkami, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy Opis obszaru działalności wspomagającej 7) Liczba audytorów wewnętrznych przeprowadzających zadanie audytowe (w etatach) Plan 8) Wykonani e Czas przeprowadzenia zadania audytowego (w dniach) Plan 8) Wykonani e Powołanie rzeczozna wcy Z/D 4) Tak/Nie4) Podstawowa/ Wspomagająca 6) Tak/Nie4) Tak/Nie 4) 4. Wydane zalecenia lub opinie w ramach przeprowadzonych zadań audytowych Lp. Temat zadania zapewniającego lub przedmiot czynności doradczej 5) Zadanie zapewniając e (Z) albo czynność doradcza (D) Efekty przeprowadzenia zadania audytowego 9) Podstawowe zalecenia lub opinie i wnioski Ryzyka, do których odnoszą się wydane zalecenia lub opinie i wnioski Z/D 4) 4) Niepotrzebne skreślić. 5) NaleŜy wpisać wszystkie przeprowadzone zadania zapewniające i czynności doradcze, równieŝ te, które nie były ujęte w planie audytu wewnętrznego. 6) Niepotrzebne skreślić. Działalność podstawowa obejmuje działalność merytoryczną, statutową charakterystyczną dla danej jednostki. Działalność wspomagająca obejmuje ogólnie rozumiany proces zarządzania jednostką; zapewnia sprawność i skuteczność działań w obszarze działalności podstawowej, np. zamówienia publiczne, zarządzanie kadrami. 7) Kolumnę naleŝy wypełnić tylko w przypadku wskazania w kolumnie 5 działalności wspomagającej, wpisując odpowiednio: Gospodarka finansowa albo Zakupy, albo Zarządzanie mieniem, albo Bezpieczeństwo, albo Systemy informatyczne, albo Zarządzanie. 8) W przypadku zadań audytowych, które nie były ujęte w planie audytu wewnętrznego, naleŝy wpisać -. 9) NaleŜy wybrać odpowiednio: Zapewnienie o prawidłowości działania albo Wzrost efektywności i skuteczności działania, albo Zwiększenie bezpieczeństwa zasobów, albo Doprowadzenie do działania zgodnego z prawem, albo Identyfikacja znacznego ryzyka, albo Zwiększenie efektywności i skuteczności kontroli wewnętrznej, albo Wykrycie znacznej nieprawidłowości.

31 5. Przeprowadzone czynności sprawdzające w roku sprawozdawczym Lp. Temat zadania zapewniającego, którego dotyczą czynności sprawdzające Czas przeprowadzenia czynności sprawdzających (w dniach) Liczba audytorów wewnętrznych przeprowadzających czynności sprawdzające (w etatach) Niezrealizowane zaplanowane zadania audytowe Lp. Temat zadania zapewniającego lub przedmiot Zadanie zapewniające (Z) Przyczyna niezrealizowania zadania zapewniającego lub czynności doradczej czynności doradczej albo czynność doradcza (D) Z/D 4) 7. Istotne informacje dotyczące prowadzenia audytu wewnętrznego w roku sprawozdawczym 10) (data). (podpis i pieczęć audytora wewnętrznego) 10) W tym propozycje zmian do obowiązujących regulacji dotyczących audytu wewnętrznego.

32 Załącznik nr 6 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych PROGRAM ZADANIA AUDYTOWEGO Temat zadania audytowego: Nr zadania audytowego: Jednostka audytowana: Sporządził: Data i podpis:... Łączna liczba przyznanych dni (wg planu audytu) Planowany czas trwania zadania audytowego Planowany termin sporządzenia sprawozdania z przeprowadzenia audytu wewnętrznego Planowany termin przedstawienia ostatecznego sprawozdania z przeprowadzenia audytu wewnętrznego Cel zadania audytowego Zakres zadania audytowego przedmiotowy i podmiotowy Metodyka audytu (planowane techniki przeprowadzania zadania audytowego, problemy, na które naleŝy zwrócić szczególną uwagę w badaniach, rodzaj dokumentów niezbędnych do dokonania ustaleń i sposób ich badania) Imię i nazwisko audytora wewnętrznego i osób uczestniczących w zadaniu audytowym UWAGI

33 Załącznik nr 7 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych. Pieczęć Urzędu Miejskiego w Pyskowicach Pyskowice, dn.... Nr AW Pan / Pani.... Uprzejmie informuję, Ŝe na podstawie Planu audytu wewnętrznego na... rok przyjętego przez Burmistrza Miasta Pyskowice / poza planem audytu/ audytor wewnętrzny przeprowadzi w kierowanym przez Pana /Panią... zadanie audytowe pod nazwą... Zadanie będzie przeprowadzone przez Pana / Panią...- audytora wewnętrznego działającego na podstawie upowaŝnienia podpisanego przez Burmistrza Miasta Pyskowice. Zgodnie z harmonogramem zadanie audytowe będzie przeprowadzone w...w okresie od... do... W dniu rozpoczęcia zadania, tj.... przewidywana jest narada otwierająca z udziałem kierownika podmiotu audytu lub osoby upowaŝnionej. Podczas narady audytor wewnętrzny przedstawi temat, cel i zakres zadania oraz uzgodni tok jego przeprowadzania tak, aby ograniczyć zakłócenia w realizacji bieŝących zadań.... (podpis audytora wewnętrznego)

34 Załącznik nr 8 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych PROTOKÓŁ Z NARADY OTWIERAJĄCEJ AUDYT Nazwa zadania audytowego: Nr zadania audytowego: Jednostka audytowana: Data narady: Data sporządzenia protokołu: 1. Uczestnicy narady 2. Cel 3. Przebieg 4. Ustalenia 5. Pieczątki i podpisy uczestników narady

35 Załącznik nr 9 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych PROTOKÓŁ Z NARADY ZAMYKAJĄCEJ AUDYT Nazwa zadania audytowego: Nr zadania audytowego: Jednostka audytowana: Data narady: Data sporządzenia protokołu: 1. Uczestnicy narady 2. Cel 3. Przebieg 4. Ustalenia 5. Pieczątki i podpisy uczestników narady

36 Załącznik nr 10 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych SPRAWOZDANIE Z PRZEPROWADZENIA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO STRONA TYTUŁOWA Nazwa i numer (oznaczenie) zadania audytowego, Imiona i nazwiska audytora wewnętrznego i osób uczestniczących w zadaniu audytowym oraz numer imiennego upowaŝnienia do przeprowadzania audytu wewnętrznego, Cel przeprowadzania zadania audytowego, Zakres zadania audytowego (przedmiotowy i podmiotowy), Termin, w którym przeprowadzono zadanie audytowe, Okres poddawany badaniu, Data sporządzenia, Nazwa i adres komórki, w której jest przeprowadzany audyt wewnętrzny oraz imię i nazwisko jej kierownika SPIS TREŚCI ( w tym liczba stron dokumentu) STRESZCZENIE WaŜne ustalenia i zalecenia TŁO INFORMACYJNE Zwięzły opis działań komórki, jej strategii i celów zwłaszcza w obszarze poddanym audytowi wewnętrznemu. Nazwiska i stanowiska osób stojących na czele danej komórki organizacyjnej w trakcie badanego okresu oraz osoby odpowiedzialnej za audytowany obszar. Kto i kiedy ostatnio audytował dany obszar działalności oraz braki wykazane w trakcie tego audytu i czy zostały wyeliminowane. Podjęte działania i zastosowane techniki przeprowadzania zadania audytowego. USTALENIA STANU FAKTYCZNEGO OKREŚLENIE I ANALIZA PRZYCZYN I SKUTKÓW UCHYBIEŃ ZALECENIA W SPRAWIE USUNIĘCIA STWIERDZONYCH UCHYBIEŃ LUB WPROWADZENIA USPRAWNIEŃ PODSUMOWANIE OPINIA AUDYTORA WEWNĘTRZNEGO I OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W AUDYCIE WEWNĘTRZNYM LICZBA ANEKSÓW I EGZEMPLARZY OSTATECZNEGO SPRAWOZDANIA PODPISY AUDYTORA WEWNĘTRZNEGO, OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W AUDYCIE WEWNĘTRZNYM I KIEROWNIKA AUDYTOWANEJ JEDNOSTKI WYKAZ ADRESATÓW OSTATECZNEGO SPRAWOZDANIA WYKAZ ODNOŚNIKÓW

37 Załącznik nr 11 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach organizacyjnych Pyskowice, dnia. Nr AW DOKUMENT ZAMKNIĘCIA ZADANIA AUDYTOWEGO Nazwa zadania audytowego: Nr zadania audytowego: Rodzaj zadania audytowego: zadanie planowane/zadanie poza planem/czynności sprawdzające* Zalecenia:... Data.. pieczęć i podpis audytora wewnętrznego

38 Załącznik nr 12 do Regulaminu przeprowadzania audytu wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Pyskowicach i gminnych jednostkach Organizacyjnych Pyskowice, dnia.. Nr AW. POTWIERDZENIE OTRZYMANIA DOKUMENTU Nazwa dokumentu. Data dokumentu. Nr dokumentu.. Burmistrz Miasta Pyskowice data otrzymania podpis Audytowany data otrzymania podpis.....