A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 2(300), Tomasz Zapart *

Transkrypt

1 A C T A N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 2(300), 2014 Toasz Zapart * CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WSKAŹNIK SZKODOWOŚCI ZE SZCZEGÓLNYM WZGLĘDNIENIEM BEZPIECZENIA FLOTY POJAZDÓW 1. WPROWADZENIE Koszty polis to geeralie wyik odszkodowań wypłacoych przez ubezpieczycieli w poprzedich latach. Poadto a koszty ubezpieczeń floty ają wpływ. i. zakres terytorialy ochroy, gwaracje utrzyaia suy ubezpieczeia w czasie, redukcja suy ubezpieczeia po szkodzie, rozszerzeia specjale w AC zwiększające zakres odpowiedzialości ubezpieczyciela, ilość i rodzaje wyagaych zabezpieczeń przeciwkradzieżowych, sposób kalkulacji kosztów aprawy, obsługa postępowań regresowych, a awet teriy płatości składek. Flota, która ie dba o ograiczeie liczby szkód [Zapart 2012: 16], oże ieć proble ze zalezieie oferty ubezpieczeiowej. bezpieczyciele aalizują częstości szkód [Roka-Chielewiec 2002: ] pod kąte opłacalości pokrywaia części kosztów apraw, czy też opłacaia przez bezpieczającego wyższych składek ubezpieczeiowych. Szkodowość to słowo klucz, a jaki powołują się ubezpieczyciele przedstawiając ofertę ubezpieczeia floty pojazdów. Główyi paraetrai wpływającyi a ceę ubezpieczeia (przed liczbą pojazdów) są: rodzaj pojazdu, arka pojazdu, rok produkcji pojazdu [ W podstawowy zaczeiu szkodowość ozacza wysokość wypłacoych odszkodowań z uów ubezpieczeia pojazdów daej firy oraz utworzoych rezerw a wypłaty ze szkód zgłoszoych do ubezpieczyciela. Szczególy obszare ocey sprawości działaia w sektorze ubezpieczeń jest zarządzaie kosztai zakładów ubezpieczeń. Wskaźikie, który a ty tle wydaje się pierwszoplaowy, jest współczyik szkodowości. Współczyik te iforuje, jaką część składek zarobioych zakład ubezpieczeń przezaczył a wypłatę odszkodowań i świadczeń powiększoych o ziaę stau rezerw a * Mgr, Cetrala PZ SA. [309]

2 310 Toasz Zapart iewypłacoe odszkodowaia i świadczeia w day okresie. Staowią przy ty sprawdzia prawidłowości kalkulowaia przez zakład ubezpieczeń składek ubezpieczeiowych w day okresie przy ubezpieczeiu floty pojazdów. W pracy wykorzystao wskaźik szkodowości a udziale własy oraz wskaźik szkodowości brutto. W krótkiej perspektywie istoty jest współczyik szkodowości a udziale własy, gdyż to o wskazuje, czy zakład działa z zyskie i czy będzie ógł działać z zyskie w ajbliższy roku, jeśli ie ziei się jego progra reasekuracyjy. Z puktu widzeia wypłacalości oraz w dłuższej perspektywie większego zaczeia abiera współczyik szkodowości brutto. Główy cele artykułu jest przedstawieie istoty czyików wpływających a wskaźik szkodowość w ubezpieczeiach kouikacyjych floty pojazdów, jego zaczeia i zastosowaia. Teza zakłada, że wskaźik szkodowy jak każda wartość o charakterze statystyczy, oże służyć do obażaia lub ukrywaia eleetów wpływających a szkodowości. Mio że powia być całkowicie obiektywa i bezwzględie wyiera, podlega relatywizacji. W artykule zastosowao etody opisowe, porówawcze, studiu przypadku. 2. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WSKAŹNIK SZKODOWOŚCI PRZY BEZPIECZENI FLOTY Rozwój sektora flotowych [Moża obiżyć wskaźik..., 2006] ubezpieczeń kouikacyjych zależy od wielu czyików. Jedy z ich jest stała profesjoalizacja wszystkich uczestików ryku. Ostatie lata okres ziękczeia postaw, ostra rywalizacja ceowa i strukturale pogorszeie retowości pokazują dobitie, że sektor zaga się z wieloa zagrożeiai. Kosekwecje pooszą wszyscy: klieci, pośredicy, ubezpieczyciele. Jedy z czyików, a które ay wpływ, jest poprawa jakości wyiay iforacji i kluczowych daych szkodowych. Zaczeie słowa szkodowość ie jest jedozacze. Iaczej defiiują je przepisy prawa, iaczej rozuieją je klieci, pośredicy i ubezpieczyciele. Biorąc pod uwagę rozuieie potocze oraz kotekst, w który jest używae, zazwyczaj rozuie się szkodowość jako: a) liczbę i wielkości szkód spowodowaych w day okresie, albo b) dotycząca przyczyy, liczby i wartości dotychczasowych roszczeń zgłoszoych wobec bezpieczającego/bezpieczoego oraz wypłacoych odszkodowań w zakresie odpowiedzialości cywilej ającej być przediote ubezpieczeia, albo c) liczbę, wielkość, rodzaj szkody powstałej w okresie ostatich pięciu lat, za których powstaie odpowiedzialy jest bezpieczoy lub z których roszczeia wysuięto wobec iego w ty okresie, albo d) zgłoszeie szkody i wypłatę odszkodowaia w okresie ostatich 3 lat, z uwzględieie ich ilości, rodzaju i roziaru każdej z ich.

3 Czyiki wpływające a wskaźik szkodliwości 311 Jak widać z powyższego iterpretacja pojęcia szkodowości jest róża. Nie oża a ich podstawie zdefiiować pojęcia szkodowości. Na pewo w toku akceptacji ryzyka, zakres wyagaych daych oże się zieić, a to ty bardziej powoduje, że pojęcie ie jest uiwersale i powszechie rozuiae. Na iforację o szkodowości powiy się składać iforacje a teat [ a) liczby i wielkości szkód osób trzecich powstałych w ostatich 3 latach, bez względu a to czy zostały zgłoszoe z ich tytułu roszczeia bezpieczająceu lub bezpieczycielowi, b) liczby i wielkości roszczeń z tytułu odpowiedzialości cywilej bezpieczoego, skierowaych do bezpieczającego lub bezpieczyciela w ostatich 3 latach, c) liczby i wartości wypłacoych odszkodowań w ostatich 3 latach przez bezpieczającego bezpieczyciela z tytułu jego odpowiedzialości cywilej, d) liczby i wartość roszczeń pozostających do rozpatrzeia przez bezpieczającego lub bezpieczyciela, a zgłoszoych w ostatich 3 latach, e) zaych bezpieczająceu okoliczości, z których ogą powstać roszczeia z tytułu jego odpowiedzialości cywilej lub wskazujące a powstaie szkody u osoby trzeciej. Tylko takie zestawieie daych pozwala a wiarygodą iforację o historii szkodowej Klieta, bez względu a zakres posiadaej ochroy ubezpieczeiowej w poprzedich latach. 3. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WSKAŹNIK SZKODOWOŚCI Częstość wypadków ubezpieczeiowych [Królikowski 2006: 180] c = stosuek liczby faktyczie zaszłych wypadków do liczby wszystkich ubezpieczoych obiektów N; N Rozszerzalość wypadków ubezpieczeiowych r = stosuek liczby obiektów ziszczoych i uszkodzoych przez wypadki ubezpieczeiowe do ogólej liczby wypadków ubezpieczoych powstałych w ubezpieczoych obiektach ; Itesywość działaia wypadków ubezpieczeiowych O i = stosuek ogólej suy wypłacoych odszkodowań O do suy ubezpieczaych obiektów biorących udział w wypadkach ;

4 312 Toasz Zapart Wskaźik wartościowy W = stosuek przeciętej suy N ubezpieczeia wszystkich ziszczoych, bądź uszkodzoych obiektów do przeciętej suy ubezpieczeia wszystkich ubezpieczoych obiektów. Wskaźik szkodowości [Jedyak 2001: 105] t = c r i W t = N N O O N t = t = O Przykład: N Fira X posiada flotę składającą się z pojazdów ubezpieczoych a ogólą suę ubezpieczeia PLN. W ciągu roku zaotowao w tej grupie 250 wypadków, w których brało udział 550 saochodów. Łącza sua ubezpieczeia ziszczoych bądź uszkodzoych saochodów wyiosła PLN, a odszkodowaia wyiosły PLN. Dae: N = 1 000; = PLN; = 250; = 550; PLN; O = PLN obliczay częstość c: c = = 0, obliczy rozszerzalość r: r = = 2, obliczy itesywość i: i = = 0, obliczy wskaźik wartościowy W = = 0, =

5 Czyiki wpływające a wskaźik szkodliwości 313 obliczay t: t = c r i W t = 0,225 2,46 0,6 0,86 t = 0,29. Po przyożeiu wszystkich wskaźików cząstkowych fira X geeruje wskaźik szkodowości suy ubezpieczeia [Sagaowski 1999: 253] a pozioie 29%, który ozacza, że flota a stabilą szkodowość. 4. SZKODOWOŚĆ SKŁADKI NA DZIALE WŁASNYM 1 Odszkodowaia i świadczeia Składka zarobioa a udziale własy Zakład ubezpieczeń prowadzący działalość w zakresie ubezpieczeń kouikacyjych flotowych osiąga zysk a działalości techiczej, jeżeli wskaźik szkodowości a udziale własy oraz wskaźik kosztów działalości ubezpieczeiowej łączie wyoszą iej iż 100%. W praktyce zakład ubezpieczeń oże działać z zyskie fiasowy awet wówczas, gdy sua tych wskaźików wyosi kilka procet, powyżej 100%, poieważ strata techicza iwelowaa jest dochodai z działalości lokacyjej. Jedakże przyjuje się, że sua wskaźików powyżej 110% ozacza pooszeie strat. Odpowiada to założeio, że wskaźik kosztów techiczych ie powiie przekraczać 30 40%, atoiast wskaźik szkodowości a udziale własy poziou 70 80%. 5. SZKODOWOŚĆ SKŁADKI 2 Odszkodowaia i świadczeia ależe Składka zarobioa brutto Wskaźik szkodowości brutto skostruoway jest aalogiczie jak wskaźik szkodowości a udziale własy. Przy wyliczaiu tego wskaźika uwzględia się wartości odszkodowań łączie ze ziaą stau rezerw szkodowych i składek brutto, tz. przed odjęcie udziału reasekuratora. Ozacza o rzeczy- 1 Sagowski [1999]; Metodologia aalizy fiasowej... [ ]. 2 Metodologia aalizy fiasowej...

6 314 Toasz Zapart wistą szkodowość portfela ubezpieczeń zakładu. Zazwyczaj wartości współczyików szkodowości a udziale własy i brutto są zbliżoe. Istota różica oże a przykład wyikać z: wysokich kosztów reasekuracji i iskich kosztów ubezpieczeń bezpośredich lub odwrotie, dużej liczby szkód spowodowaych klęskai żywiołowyi lub epideiai. 73,90% 75,00% 67,50% 70,00% 65,00% 60,00% 2009 r r. Rys. 1. Współczyik szkodowości brutto w latach Ź r ó d ł o : opracowaie włase a podstawie daych PI, W przypadku połowy towarzystw działających w raach działu II ubezpieczeń współczyik szkodowości brutto w 2010 r. ie przekroczył 72,6%. Najwyższy współczyik szkodowości brutto w 2010 r. wystąpił w przypadku towarzystwa Parter SA. Najiższy pozio współczyika szkodowości w 2010 r. odotowało towarzystwo Europa SA [Raport Polskiej Izby bezpieczeiowej, bezpieczeia 2010 r.]. 5. INNE PODEJŚCIA DO WSPÓŁCZYNNIKA SZKODOWOŚCI Zgodie z Rozporządzeie Miistra Fiasów z dia 28 grudia 2009 r. w sprawie szczególych zasad rachukowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji: (...) współczyik szkodowości to stosuek odszkodowań i świadczeń, z uwzględieie ziay stau rezerw a iewypłacoe odszkodowaia i świadczeia, do składki zarobioej. Przy kalkulacji wskaźika uwzględia się koszty likwidacji szkód, koszty widykacji regresów i koszty poiesioe w celu uzyskaia dotacji, a także regresy, odzyski i otrzyae dotacje. Ziaa stau rezerw to różica poiędzy stae rezerw a koiec okresu sprawozdawczego a stae rezerw a początku okresu sprawozdawczego.

7 Czyiki wpływające a wskaźik szkodliwości 315 Współczyik szkodowości brutto w dziele II Współczyik szkodowość brutto T a b e l a 1 Dyaika Nazwa ubezpieczyciela /09 1. ALLIANZ POLSKA SA 66% 71% 108% 2. AVIVA OGÓLNE SA 64% 79% 125% 3. AXA SA 125% 57% 45% 4. BENEFIA SA 69% 76% 110% 5. BRE BEZPIECZENIA SA 31% 40% 132% 6. BZWBK Aviva TO SA 12% 13% 112% 7. COMPENSA SA 70% 72% 102% 8. CONCORDIA POLSKA TW 55% 44% 80% 9. CPRM TW 63% 107% 170% 10. D.A.S. SA 24% 24% 102% 11. ERGO HESTIA SA 64% 75% 116% 12. ELER HERMES SA 96% 80% 84% 13. EROPA SA 4% 4% 106% 14. GENERALI SA 70% 73% 105% 15. HDI ASEKRACJA SA 61% 82% 134% 16. INTER POLSKA SA 41% 46% 111% 17. INTERRISK SA 57% 56% 97% 18. KKE SA X 44% X 19. LINK4 SA 74% 84% 113% 20. MEDICA SA X X X 21. MT SA 70% 75% 107% 22. PARTNER SA 36% 124% 340% 23. POCZTOWE TW 66% 72% 108% 24. PTR SA 68% 75% 110% 25. PT SA 65% 71% 110% 26. PZM SA 82% 78% 95% 27. PZ SA 70% 80% 113% 28. SIGNAL IDNA POLSKA SA 59% 72% 121% 29. SKOK TW X 10% X 30. TW TW 69% 86% 125% 31. TZ TW 43% 38% 87% 32. NIQA SA 65% 88% 136% 33. WARTA SA 72% 79% 109% 34. Ogółe 67% 74% 110% Ź r ó d ł o: opracowaie włase a podstawie daych PI,

8 316 Toasz Zapart Jeżeli okres ubezpieczeia rozpoczął się r., historia szkodowa obejowała astępujące zdarzeia: rezerwa szkodowa a ,00 zł rezerwa szkodowa r ,00 zł rezerwa szkodowa r ,00 zł wyplata odszkodowaia z rezerwy r ,00 zł odowa wypłaty odszkodowaia z rezerwy r 2 0,00 zł to ziaa stau rezerw a wyosi 1 000,00 zł. Jeżeli jedak przez okres kolejego iesiąca ie zostaie zawiązaia owa rezerwa, ai rezerwa r 3 ie ulegie ziaie, to ziaa stau rezerw a wyiesie 0 (słowie: zero). Wyika to z różicy stau końcowego 1 000,00 zł ze stae początkowy 1 000,00 zł. Jeżeli zaiast ziay stau rezerw zastosujey obiegowo rozuiay sta rezerwy to różica będzie astępująca: koiec okresu współczyik szkodowości sprawozdawczego ziaa stau rezerw sta rezerwy % 67% % 50% Powyższy przykład wyliczeia współczyika szkodowości ie uwzględia kosztów dodatkowych a jedyie pokazać zaczeie posługiwaia się pojęcie ziay stau rezerw. Ma to szczególe zaczeie dla badaia zia współczyika szkodowości w trakcie okresu ubezpieczeia. Współczyik szkodowości we flotowych uowach ubezpieczeia OC i AC. Dla właściwego określeia współczyika szkodowości w uowach ubezpieczeia OC i AC koiecze jest uwzględieie rezerwy a szkody zaistiałe ale ie zgłoszoe (IBNR). Ze względu a zgłaszaie roszczeń przez poszkodowaych po zakończeiu okresu ubezpieczeia, każdy bezpieczyciel jest zobowiązay do tworzeia takich rezerw. Rezerwy są tworzoe etodą aktuarialą. W praktyce jedak dae o rezerwach IBNR w poszczególych uowach OC, ie są dostępe ze względu a tworzeie takich rezerw w łączych wielkościach a grupę ubezpieczeń, bez podziału ich poiędzy poszczególe uowy. Powoduje to dysoas poiędzy dayi o rezerwach dostępyi dla Klieta i brokera a wielkościai rezerw, jakie uderwriter usi uwzględiać przy kalkulacji składki. 6. PODSMOWANIE Dla zakładów ubezpieczeń współczyik szkodowości w ubezpieczeiach flotowych jest wielkością opisującą ajpewiej kodycję portfela, liii bizesu, grupy czy też klieta. Szczególie aaliza rozkładu współczyika szkodowości

9 Czyiki wpływające a wskaźik szkodliwości 317 flot w czasie jest czyością istotą dla ocey portfela lub pojedyczego rachuku. Przydatość tej iforacji w kotekście idywidualej ocey przeciętego klieta lub pojedyczej uowy jest ograiczoa. Po pierwsze, współczyik sa w sobie ie ówi ic o skali ryzyka (składce lub odszkodowaiach i rezerwach). Po drugie poprzez występujące dysproporcje poiędzy składką a otowayi odszkodowaiai i świadczeiai współczyik oże wyrażać się w tysiącach i setkach procet. Zieość tego faktora akazuje, aby używać go jedyie do ocey ryzyka lub ich grup, które swoją ilością i dywersyfikacją podlegają oceie statystyczej [Mokiewicz 2000: 104], tj. z akceptowalyi dysproporcjai poiędzy składką a odszkodowaiai i świadczeiai, czyli ogólie rozuiaą szkodowością. Reasuując, oża pokusić się o przewrote stwierdzeie, że pojęcie szkodowości w zasadzie ie powio być używae. Z trzech powodów: (1) bo ie istieje, jako saodziela defiicja opisaa przez prawo forale lub zwyczajowe, (2) poieważ ieści w swoi pojey zaczeiu, co ajiej dwa odiee pojęcia, i wreszcie (3) dlatego, że stosowaie wybiórczo historii szkodowej lub współczyika szkodowości ie daje pełego obrazu i kopletej ocey, jakości ryzyka, klieta, portfela. Kokluzja bardziej pragatycza prowadzi do wiosku, że pojęcie szkodowości to jedyie zaproszeie do rozważań o historii szkodowej i współczyiku szkodowości. Rzetela dyskusja o szkodowości usi się toczyć wokół obu tych wielkości. Każda z ich służy zupełie iy celo, choć opisują oe szeroko rozuiaą szkodowość w jedy przypadku w wartościach bezwzględych, w drugi względych. Przedstawioy wskaźik oże staowić użytecze arzędzie aalizy szkodowości w ubezpieczeiach kouikacyjych oraz służyć podejowaiu decyzji pod warukie, że będą odpowiedio wyselekcjoowae, obliczae ziterpretowae i wykorzystywae. Wiarygodość wskaźika jest fukcją wiarygodości daych, które są użyte do jego obliczeia. Każdy obliczoy wskaźik będzie użyteczy tylko wtedy, kiedy zostaie poróway z określoy stadarde. BIBLIOGRAFIA Clais aalytics, Reducig your loss ratio, 2005, Erst & Youg, discovered opportuities isurace aalytics Jedyak P., 2001, bezpieczeia gospodarcze, Wybrae eleety teorii i praktyki, Księgaria Akadeicka, Kraków. Królikowski W., 2006, bezpieczeia, Zastosowaie ateatyki w ubezpieczeiach, zasady i etody liczeia składek ubezpieczeiowych, Wydawictwo Naukowe Wyższej Szkoły Kupieckiej, Łódź. Metodologia aalizy fiasowej zakładów ubezpieczeń, PN, wersja II, ISBN

10 318 Toasz Zapart Mokiewicz J., 2000, Podstawy ubezpieczeń to I echaizy i fukcje, Poltext, Warszawa. Moża obiżyć wskaźik szkodowości w tzw. ubezpieczeiach flotowych, 2006, Gazeta bezpieczeiowa, piso środowisk ubezpieczeiowych i fiasowych, Raport Polskiej Izby bezpieczeiowej, bezpieczeia 2010 r. Roka-Chielowiec W., 2002, bezpieczeia ryek i ryzyko, PWE, Warszawa. Sagowski T., 1999, bezpieczeia gospodarcze, Poltext, Warszawa. Zapart T., 2012, Bezpieczeństwo to czysty zysk, Puls Bizesu, r 197. Toasz Zapart CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WSKAŹNIK SZKODOWOŚCI ZE SZCZEGÓLNYM WZGLĘDNIENIEM BEZPIECZENIA FLOTY POJAZDÓW W artykule przedstawioe są dyleaty związae z aalizą współczyika szkodowości (szkodowości), związaych z firai które poszukują ochroy ubezpieczeiowej dla swojej floty pojazdów. Cele artykułu jest przedstawieie istoty czyików wpływających a wskaźik szkodowość w ubezpieczeiach kouikacyjych floty pojazdów, jego zaczeia i zastosowaia. Dokłada historia szkodowa jest truda do uzyskaia. Często iechęty do wyjawieia wszystkiego jest sa kliet, co wszystki jest a rękę, zwłaszcza w sytuacji, gdy rzetela historia szkodowa tylko zwiększa wyceę składki za ryzyko. Na braku rzetelości korzystać ogą wszyscy. FACTORS OF AFFECTING THE CLAIMS RATIO OF INSRANCE WITH SPECIAL REFERENCE TO FLEET OF VEHICLES The article tells about the dileas related to the aalysis of the loss ratio associated with copaies that are lookig for isurace coverage for the fleet of vehicles. The ai purpose of this article is to preset the factors affectig the rate of loss ratio i otor isurace of the fleet of the vehicles, the eaig of loss ratio ad its use. The trustworthy clai history is difficult to obtai. The cliet is ofte reluctat to provide the isurers with all relevat iforatio. Nevertheless such situatio is cofortable for both parties (cliet ad isurer) especially whe reliable clai history oly icreases the aout of the preiu for the particular risk. As a result the lack of hoestly is profitable to everyoe.