PROCESY KUCIA MATRYCOWEGO

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PROCESY KUCIA MATRYCOWEGO"

Transkrypt

1 PROCESY KUCIA MATRYCOWEGO Opracowanie: prof. dr hab. inż. Jan Sińczak Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Materiały pochodzą z książki Podstawy procesów przeróbki plastycznej opracowanej pod redakcją prof. dr hab. Inż. Jana Sińczaka - Wydawnictwo naukowe AKAPIT, Kraków 2010.

2 PROCESY KUCIA MATRYCOWEGO 6.1. Charakterystyka procesu Przedmioty metalowe, w zależności od przeznaczenia, masy, wielkości serii można wykonywać różnymi metodami: odlewaniem, obróbką skrawaniem lub za pomocą kucia. Jeżeli przedmiot ma wyróżniać się wysokimi własnościami wytrzymałościowymi i nie mieć wad, jakie występują w odlewach, to należy go wykonać za pomocą kucia swobodnego lub matrycowego, nawet gdy wykończenie będzie wymagać kosztownej obróbki skrawaniem. Kucie matrycowe w porównaniu z kuciem swobodnym daje duże korzyści - przy porównywalnej serii i wielkości otrzymywanych odkuwek. Biorąc pod uwagę powyższe założenia, kucie matrycowe w porównaniu z kuciem swobodnym ma następujące zalety: możliwość stosowania mniejszych naddatków technologicznych, większą dokładność wykonania odkuwek, możliwość nadawania kształtów odkuwce, jakich nie można nadać przez kucie swobodne, możliwość łatwego i szybkiego odkuwania przedmiotów o kształtach skomplikowanych, małą pracochłonność oraz dużą wydajność, znaczną oszczędność w kosztach robocizny, możliwość zatrudnienia pracowników mniej wykwalifikowanych, dużą powtarzalność kształtu odkuwek, łatwość określenia czasu wykonania odkuwki, co umożliwia dokładną kalkulację kosztów. Wady kucia matrycowego są następujące: konieczność stosowania maszyn kuźniczych o podwyższonej dokładności prowadzenia matryc, dodatkowe koszty związane z prasami do okrawania wypływki, duży koszt oprzyrządowania, opłacalność przy dużych seriach odkuwek, niewielkie wymiary wykonywanych odkuwek.

3 270 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Odkuwki matrycowe wykonuje się przeważnie z wsadu uprzednio walcowanego i pociętego na odcinki odpowiadające masie pojedynczej odkuwki lub kilku odkuwkom w zależności od wymagań opracowanego procesu technologicznego. Rys Schematy kucia [23]: a w kowadłach płaskich, b w kowadłach kształtowych, c w matrycach otwartych, d w matrycach zamkniętych, e w procesie wyciskania Kucie matrycowe, podobnie jak kucie swobodne charakteryzuje się trójosiowym stanem naprężenia, przy czym wszystkie naprężenia główne są ściskające (rys. 6.1). Jednak proces odkształcania w matrycach z reguły rozpoczyna się od spęczania. Niektóre etapy procesu kucia matrycowego odkuwek wydłużonych można rozpatrywać jako wydłużanie w kowadłach kształtowych. W ostatnim etapie natomiast może za-

4 6. Procesy kucia matrycowego 271 chodzić wyciskanie. Rozpatrzymy te procesy pod kątem rozkładu naprężeń w odkształcanym materiale. Podczas kucia w kowadłach płaskich (rys. 6.1a) w materiale w pewnych obszarach mogą wystąpić naprężenia rozciągające. Podczas kucia w kowadłach kształtowych (rys. 6.1b) materiał może się swobodnie wydłużać, natomiast jego rozszerzanie jest częściowo ograniczone przez boczne ścianki narzędzia. W tym przypadku powstające dodatkowe naprężenia rozciągające są mniejsze, a plastyczność metalu większa niż podczas kucia w kowadłach płaskich [4]. Podczas kucia w matrycach otwartych (rys. 6.1c) rozszerzanie się materiału jest częściowo ograniczone wskutek nacisku wywieranego przez boczne ścianki narzędzia. W porównaniu z kuciem w kowadłach płaskich jednostkowy nacisk jest 1,5 3 razy większy, a plastyczność metalu znacznie lepsza. Przy matrycowaniu odkuwek o kształtach złożonych rozkład odkształceń jest nierównomierny, co sprzyja powstawaniu dość znacznych naprężeń rozciągających. W takich przypadkach w celu uniknięcia pęknięć wykonuje się odkuwki z przedkuwek. Podczas kucia w matrycach zamkniętych (rys. 6.1d) rozszerzanie się materiału jest ograniczone ściankami narzędzia. Dlatego w całej objętości materiału panuje stan trójosiowego ściskania. W przypadku kucia w matrycach zamkniętych jednostkowy nacisk jest dwukrotnie większy niż przy kuciu w matrycach otwartych, a 3 6 razy większy w porównaniu z kuciem swobodnym. W etapie wyciskania materiału (rys. 6.1e) płynięcie odbywa się bez poprzecznego rozszerzenia, któremu przeciwdziała boczny nacisk ścian matrycy. W materiale panuje trójosiowy stan naprężenia o bardzo dużych wartościach naprężeń. Jednostkowy nacisk powodujący odkształcenia plastyczne jest około 15 razy większy od nacisku występującego w kuciu swobodnym. Materiał wyciskany ma bardzo dużą plastyczność Maszyny do kucia matrycowego Młoty matrycowe charakteryzują się tym, że wszystkie ich elementy składowe tworzą z szabotą jedną całość. Konstrukcja ich jest zwarta i mocna oraz zapewnia bijakowi dobre prowadzenie. Ogólny schemat konstrukcji młota matrycowego przedstawiono na rys Składa się on z szaboty 1, na której są umocowane stojaki 2, a na nich płyty 3 i mechanizm napędowy 4 (parowo-powietrzny, mechaniczny lub hydrauliczny). Stojaki są połączone elastycznie z szabotą i mechanizmem napędowym za pomocą śrub 6 i 7 ze sprężynami. Dzięki temu zmniejsza się w stojakach naprężenia występujące w czasie kucia. Natomiast w płaszczyźnie poziomej stojaki są sztywno połączone z szabotą za pomocą klinów 8. Prowadnice bijaka 5 są nastawialne, dzięki czemu uzyskać można dokładne osiowe prowadzenie bijaka. Rozróżniamy następujące typy mło-

5 272 Podstawy procesów kształtowania plastycznego tów matrycowych: parowo-powietrzne (jednostronnego i dwu-stronnego działania), parowo-powietrzne przeciwbieżne, wysokoenergetyczne, z indywidualnym napędem. Rys Schemat konstrukcji młota matrycowego [26]: 1 szabota, 2 stojak, 3 płyta, 4 mechanizm napędowy (cylinder), 5 bijak, 6 śruba, 7 sprężyna, 8 klin, 9 płyta wyrównawcza Prasy cierno-śrubowe charakteryzują się tym, że energia kinetyczna nagromadzona w kole zamachowym przenosi się za pośrednictwem wrzeciona, suwaka i narzędzia na materiał podlegający odkształceniu (rys. 6.3). Prędkość bijaka w momencie zetknięcia się z materiałem jest największa, podobnie jak w młotach. Koło zamachowe może być uruchomione za pomocą mechanizmu ciernego, hydraulicznego lub bezpośrednio od silnika elektrycznego. Prasy śrubowe są używane do kucia na gorąco, gięcia, prasowania i prostowania. Można na nich wykonywać odkuwki typu śrub, nitów, zaworów samochodowych i odkuwki o niewielkich występach i niewysokich żebrach. Istnieje wiele odmian pras śrubowych, w których wrzeciono wykonuje tylko ruch obrotowy i postępowy, a nakrętka jest ruchoma lub nieruchoma. Większość dotychczas stosowanych pras jest wyposażona w napęd cierny; w ostatnich latach napęd

6 6. Procesy kucia matrycowego 273 ten jako mało wydajny zaczyna być zastępowany napędem hydraulicznym lub elektrycznym. Rys Przesuw matrycy w prasach śrubowych [3]: a śrubowy, b obrotowy, c postępowy. Oznaczenia: koło zamachowe, 2 śruba, 3 nakrętka, 4 suwak prasy Prasy kuźnicze korbowe typu Maxi są to maszyny używane do dokładnego kucia odkuwek produkowanych w dużych seriach. Podstawowym warunkiem stawianym prasom Maxi jest, aby sztywność ich była jak największa, tzn. żeby miały jak najmniejszą sprężystość, ponieważ od tego zależy dokładność wykonania odkuwek. Sprężynowanie prasy powodują: w ⅓ korpus, a w ⅔ wał korbowy, łożyska, korbowód i suwak. Problem zmniejszania sprężystości został w znacznej mierze rozwiązany w nowej konstrukcji dzięki zastosowaniu napędu klinowego. Prasy korbowe, w porównaniu z młotami parowo-powietrznymi, mają następujące zalety: dają większą dokładność kucia, ze względu na dobre prowadzenie suwaka i sztywność korpusu, pracują spokojnie, nie powodując powstawania rytmicznych drgań; nie wymagają budowy kosztownych fundamentów, eliminują wpływ człowieka na jakość wyrobu, dają możność ścisłego ustalenia zgniotu, a tym samym wielkości ziarna, ułatwiają mechanizację i automatyzację procesów kucia, dzięki czemu istnieje możliwość wykorzystania każdego suwu roboczego, dają niższy koszt ruchu w porównaniu z odpowiedniej wielkości młotem parowopowietrznym przy ręcznej obsłudze maszyny, przy zmechanizowanej pracy koszt ruchu jeszcze znacznie się obniża.

7 274 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Prasa korbowa typu MAXI [23]: 1 silnik, 2 koło zamachowe, 3 przekładnia zębata, 4 wał korbowy, 5 sprzęgło pneumatyczne, 6 hamulec, 7 korbowód, 8 suwak, 9 stół prasy, 10 podkładka regulująca narzędzie robocze Prasy nie są jednak maszynami tak uniwersalnymi jak młoty i można na nich wykonywać jedynie pewne typy odkuwek. Na prasach Maxi odkuwki powinny być wykonywane w kilku przejściach. Jeżeli odkuwka ma kształty wydłużone, to wstępne odkuwki muszą być wykonane poza prasą jako okresowo walcowane albo ukształtowane na walcarkach kuźniczych. Proces kucia na prasach korbowych może być zmechanizowany z użyciem odpowiednich przyrządów. Działanie ich polega na przenoszeniu materiału lub przedkuwek z wykroju do wykroju. Dzięki temu każdy suw roboczy może być wykorzystany. Wydajność tak zmechanizowanej prasy jest rzędu milionów sztuk rocznie. Dlatego mechanizacja procesu kucia jest opłacalna przy dużej produkcji. Schemat kinematyczny prasy korbowej typu MAXI przedstawiono na rysunku 6.4. Prasy kolanowe służą do wykonywania tych operacji na zimno i gorąco, które wymagają dużych nacisków na niewielkim odcinku drogi suwaka, a więc do płytkiego kucia, wyciskania, dotłaczania i prostowania. W kuźniach stosuje się je do dotłaczania odkuwek na zimno i gorąco. Duże zastosowanie znajdują w przemyśle zbrojeniowym do wyrobu amunicji oraz w mennicach do wybijania monet. Prasy odznaczają się sztywnym korpusem, dużym naciskiem w pobliżu dolnego martwego położenia oraz stosunkowo długim czasem stykania się narzędzia z tłoczonym przedmiotem, co daje w efekcie produkt o wysokiej klasie dokładności.

8 6. Procesy kucia matrycowego 275 Rys Zasada działania walców kuźniczych okresowych [23]: a moment wprowadzenia materiału do walców (v 1 ), b koniec cyklu roboczego (v 2 ). Oznaczenia: 1 materiał wsadowy, 2, 3 segmenty matryc, 4 opór stały (zderzak) Kuźniarki pod względem konstrukcyjnym należą do grupy pras mechanicznych o układzie korbowym i o dwóch suwakach poruszających się względem siebie pod kątem prostym [24]. Kuźniarki buduje się z pionowym i poziomym podziałem matryc. Ostatnio coraz szersze zastosowanie znajdują kuźniarki z poziomym podziałem matryc. Obecnie budowane są dwa typy kuźniarek tego rodzaju, w których górna część matrycy porusza się pionowo po linii prostej oraz po łuku. Walcarki kuźnicze są maszynami, które budową i sposobem pracy przypominają lekkie walcarki hutnicze dwuwalcowe. Pod względem konstrukcyjnym dzieli się je na: wysięgowe, ramowe, ramowo-wysięgowe oraz wieloklatkowe automaty walcownicze. Odmiennym typem są walcarki kopiujące i śrubowe. Walcarki kuźnicze są wyposażone w specjalne stoły z prowadnicami i zderzakami, które służą do właściwego ułożenia materiału podczas walcowania (rys. 6.5). W produkcji wielkoseryjnej i masowej stosuje się wieloklatkowe automaty walcownicze Matryce materiały i konstrukcja Narzędzia kuźnicze, a w szczególności matryce stosowane do kucia na młotach, są narażone na działanie wysokiej temperatury i naprężeń zmiennych dynamicznych. Z tych względów na matryce stosuje się stale o dobrych własnościach mechanicznych, odpowiednio przekute i wolne od wad wewnętrznych i powierzchniowych. Matryce do pras i kuźniarek są narażone na mniejsze naprężenia dynamiczne, natomiast na większe naprężenia termiczne i z tego względu są one mniej odporne na ścieranie. Matryce stosowane do kucia na gorąco na młotach konwencjonalnych, prasach kuźniczych i kuźniarkach wykonuje się z narzędziowej stali węglowej. Matryce przeznaczone do kucia na gorąco z dużymi prędkościami wykonuje się ze stali chromowomolibdenowo-wanadowych. Poprawne opracowanie procesu technologicznego kucia matrycowego polega na zaprojektowaniu i wykonaniu odpowiednich wykrojów tzw. pomocniczych i matrycujących w oparciu o analizę uwzględniającą:

9 276 Podstawy procesów kształtowania plastycznego kształt odkuwki (osiowo symetryczne zwarte, wydłużone, złożone) i masę odkuwki, kinematykę płynięcia materiału na różnych maszynach kuźniczych (młoty, prasy, kuźniarki, zespoły agregatów), własności plastyczne i mechaniczne odkształcanego materiału z uwzględnieniem temperatury kucia (na zimno lub na gorąco), konstrukcję matryc (otwarte i zamknięte rys. 6.6). Rys Wykrój matrycujący [23]: a otwarty, b zamknięty Rys Matryca jednowykrojowa do kucia na młocie [23]: 1 matryca dolna, 2 matryca górna, 3 oprawa matrycy, 4 poduszka szaboty, 5 klin matrycy dolnej, 6 klin matrycy górnej, 7 szabota Z wymienionymi wyżej zagadnie-niami wiążą się następujące pojęcia: powierzchnia podziału matryc jest to powierzchnia dzieląca matryce na górną i dolną (rys. 6.6); wykrój - wgłębienie w matrycy, które nadaje odkuwce żądany kształt (rys. 6.7); skosy matrycowe - pochylenie ścian bocznych zewnętrznych i wewnętrznych wykroju umożliwiające wyjęcie odkuwki z matrycy (rys. 6.8). Przy kuciu w matrycach otwartych tworzy się wypływka, którą obcina się bezpośrednio po kuciu (rys. 6.9). Kucie w matrycach zamkniętych odbywa się bez tworzenia wypływki. Wsad do kucia w matrycach zamkniętych musi być cięty z podwyższoną dokładnością. Rolę wypływki w procesie kucia w matrycach zamkniętych pełni kompensator umieszczany w obszarze wykroju najpóźniej zapełniającym się metalem.

10 6. Procesy kucia matrycowego 277 Rys Kąty pochylenia ścian: zewnętrznej ( ) i wewnętrznej ( ) wykroju matrycy [23] Rys Proces okrawania wypływki [23]: 1 odkuwka, 2 wypływka, 3 płyta tnąca, 4 stempel, 5 oprawa płyty tnącej, 6 stół prasy 7 suwak, 8, 9 klin Do tej grupy procesu kucia matrycowego zalicza się kucie precyzyjne np. stopów tytanu i kucie w niekonwencjonalnych warunkach materiałów nadplastycznych oraz kucie proszków metali. Wypływka ma podstawowe znaczenie przy kuciu w matrycach otwartych. Jej zadania są następujące: tworzy wokół odkuwki pierścień zamknięty, który przeciwstawia się wypływaniu metalu z wykroju na zewnątrz, zabezpiecza matryce przed bezpośrednim wzajemnym uderzaniem i uszkodzeniem i magazynuje nadmiar wsadu po wypełnieniu wykroju. Wypływka składa się z mostka i magazynu. Mostek hamuje wypływanie wsadu, magazyn służy do pomieszczenia jego nadmiaru. Kształt i wymiary wypływki zależą od trudności procesu kucia, kształtu odkuwki i jej wielkości (rys. 6.10). Magazyn wykonuje się w górnej matrycy (rys. 6.10a). Magazyn wykonuje się w dolnej matrycy (rys. 6.7b), jeśli odkuwkę obraca się o 180 o do obcinania wypływki. Wypływka z powiększonym magazynem (rys.6. 10c) jest stosowana dla odkuwek o złożonych kształtach i tylko na tych częściach obwodu, gdzie przewiduje się duży wypływ metalu. Pozostałe kształty wypływki stosuje się w przypadkach, gdy należy hamować nadmierny wypływ metalu z wykroju (rys. 6.10d, f, h, i) lub dla odkuwek prostych (rys. 6.10e, g).

11 278 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Konstrukcje elementów rowków na wypływkę: mostek symetryczny (a, b, c) lub niesymetryczny (d), klinowy (e, g), podwójny (f), V-niesymetryczny (h), V-symetryczny (i) oraz magazyn niesymetryczny (w górnej (a, g, h, i) lub dolnej (b, e) matrycy), lub symetryczny (c, d, f w obu matrycach) Wymiary rowka na wypływkę oblicza się w zależności od wymiarów odkuwki i jej kształtu [26]. W przybliżeniu wysokość mostka wypływki h jest funkcją powierzchni odkuwki w płasz-czyźnie podziału matryc. Przy obliczaniu objętości wsadu uwzględnia się 70 % wypeł-nienie magazynu wypływki. Rowek na wypływkę wykonuje się tylko w matrycującym wykroju wykańczającym. Wykonanie w odkuwkach otworu przelotowego jest trudne lub niemożliwe, stąd konstruuje się denka o kształtach przedsta-wionych na rysunku Jest to naddatek technologiczny, który uwzględnia się przy obliczaniu objętości wsadu.

12 6. Procesy kucia matrycowego 279 Rys Rodzaje i wielkość denek [26]: a denko płaskie, b denko wklęsłe, c denko z jednostronnym wypukłym magazynkiem, d denko z wypukłym magazynkiem 6.4. Metody i etapy wypełniania wykroju matrycowego Wykrój matrycujący może być wypełniany przez spęczanie, dziurowanie lub wyciskanie (rys. 6.12). W przypadku odkuwek mających kształt prosty (rys. 6.12a) wykrój wypełnia się wyłącznie przez spęczanie. Jeżeli odkuwka ma jedno- lub dwustronne wgłębienie, to wypełnienie wykroju następuje przez spęczanie i dziurowanie (rys. 6.12b, c). Odkuwki z występami wykonuje się z przewagą procesu spęczania, jeżeli wsad jest wysoki (rys d), lub wyciskania, jeżeli wsad jest niski (rys. 6.12e). W przypadku pokazanym na rys. 6.12f wypełnianie wykroju jest złożone i odbywa się przez spęczanie, dziurowanie oraz wyciskanie.

13 280 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Sposoby wypełniania wykroju wykańczającego [23]: a spęczanie, b jednostronne wgłębianie, c dwustronne wgłębianie, d spęczanie połączone z wyciskaniem, e wyciskanie, f wgłębianie połączone z wyciskaniem. Oznaczenia: 1 odkuwka, 2 wsad Rys Etapy wypełniania wykroju wykańczającego w matrycach z wypływką [23]: a spęczanie swobodne, b wypełnianie wykroju matrycy, c tworzenie wypływki, d uzyskanie wymiaru wysokości odkuwki

14 6. Procesy kucia matrycowego Wypełnianie wykroju matrycującego otwartego Wypełnianie wykroju matrycującego otwartego można podzielić na kilka etapów. Jeśli kucie odbywa się w matrycach otwartych (z wypływką), wyróżnia się cztery etapy (rys. 6.13): pierwszy etap (rys. 6.13a) rozpoczyna się z chwilą zetknięcia się matrycy górnej z metalem ułożonym w wykroju matrycy dolnej. Najczęściej następuje swobodne spęczanie metalu, a w przypadkach bardziej złożonych niewielkie jego wyciskanie. Obniżanie matrycy górnej wywołuje powstawanie beczułkowatości, podobnie jak przy spęczaniu swobodnym. Świadczy to o tym, że metal odkształca się nierównomiernie. Najbardziej odkształcają się jego warstwy środkowe. W pewnych obszarach odkształcanego materiału mogą powstać naprężenia rozciągające, co przy większych odkształceniach może doprowadzić do pojawienia się pęknięć. Naciski w pierwszym etapie wypełniania wykroju są niewielkie. Etap ten kończy się z chwilą zetknięcia się metalu z boczną ścianką wykroju; w drugim etapie (rys. 6.13b) metal płynąc na boki, wypełnia wykrój. Etap ten kończy się, gdy nadmiar metalu zacznie wypływać między matryce. Pod koniec drugiego etapu wykrój jest już wypełniony, z wyjątkiem naroży. W tym etapie następuje wzrost nacisków spowodowany zwiększeniem siły tarcia na ściankach bocznych wykroju; w trzecim etapie (rys. 6.13c) nadmiar metalu wypływa na zewnątrz i tworzy wypływkę. Wypływanie metalu na zewnątrz jest hamowane siłą tarcia na mostku wypływki i na ściankach bocznych wykroju w pobliżu wypływki. Utrudnione wypływanie metalu w obszarze wypływki powoduje wypełnianie naroży wykroju. Jeżeli matryca jest skonstruowana prawidłowo i wsad nie jest dobrany z dużym nadmiarem, to po wypełnieniu naroży kończy się proces kucia. Jednak w praktyce najczęściej występuje pewien nadmiar wsadu, z tego względu odkuwka nie osiągnęła wysokości zgodnej z żądaną, dlatego matryca górna powinna być dalej przemieszczana. Siła w tym etapie kucia zwiększa się znacznie; w czwartym etapie (rys. 6.13d) wysokość odkuwki zmniejsza się o h 4, co wiąże się z wyciskaniem nadmiaru metalu w wypływkę. W tym etapie naciski gwałtownie wzrastają i osiągają wartość maksymalną, co stanowi ok. 50 % całkowitej energii uderzenia. Bezwzględne odkształcenie odkuwki h 4 w tym etapie nie przekracza zwykle 2 mm. Plastycznie odkształca się tylko wypływka i część środkowa odkuwki, a pozostała część metalu odkształca się sprężyście. Proces kucia przebiega najkorzystniej, gdy czwarty etap jest możliwie krótki. W tym przypadku zużycie materiału wyjściowego i energii potrzebnej do ostatecznego wypełnienia wykroju jest minimalne. Czwarty etap kucia można skrócić do minimum, gdy: dobierze się dokładnie objętość wsadu,

15 282 Podstawy procesów kształtowania plastycznego ustali się prawidłowy kształt przedkuwki, ustali się w wyniku obliczeń i prób optymalne wymiary wypływki. Mechanizm wypełniania wykrojów bardziej złożonych odbywa się w sposób analogiczny do omówionego. Jeśli odkuwka posiada otwór, dwa pierwsze etapy kucia ulegają zmianie, ponieważ zamiast spęczania metalu występuje dwustronne dziurowanie (rys. 6.12c) lub dziurowanie oraz wyciskanie (rys. 6.12f). Przykład złożonego kształtu odkuwki, przy wykonaniu której występuje wyciskanie pokazano na rysunku 6.14, przy czym linie siatek po odkształceniu (rys. 6.14a) i rozkład naprężeń (rys. 6.14b) w wykroju obliczono programem FORM2D. Rys Rozkład linii płynięcia (a) i naprężeń (b liczby w MPa) na powierzchni wykroju, obliczony programem FORM2D [10] Wypełnienie wykroju w matrycy otwartej jest zależne również od wymiarów i kształtu przedkuwki. Na rysunku 6.15 przedstawiono sposób płynięcia metalu do wykroju matrycy przy zastosowaniu wsadu niskiego (rys. 6.15a), optymalnego (rys. 6.15b) i wysokiego (rys. 6.15c). W pierwszym przypadku środkowa część wykroju nie została wypełniona, metal przemieścił się do wypływki. W trzecim przypadku najpierw została wypełniona środkowa część odkuwki, a nadmiar metalu w ostatnim etapie kucia z tego obszary był przemieszczany do wypływki.

16 6. Procesy kucia matrycowego 283 Rys Wpływ smukłości wsadu na wypełnienie wykroju w matrycy otwartej: a wsad niski (niewypełnienie obszaru A i B), b wsad optymalny (jednoczesne wypełnianie obszaru N i wypływki Q), c wsad wysoki (przemieszczanie nadmiaru metalu z obszaru N do wypływki Q) Wypełnienie wykroju wykańczającego w matrycach zamkniętych Wypełnienie wykroju wykańcza-jącego (matrycującego) w matry-cach zamkniętych [4] można podzielić na trzy etapy. Dwa pierwsze przebiegają identycznie jak podczas kucia w matrycach otwartych. W trzecim etapie następuje całkowite wypełnienie wykroju i etap ten kończy się z chwilą pojawienia się w szczelinie zamka nie-

17 284 Podstawy procesów kształtowania plastycznego znacznej wypływki. W procesie tym nie stosuje się dobijania odkuwki, tj. czwartego etapu kucia, gdyż grozi to uszkodzeniem matryc. Na rysunku 6.16 przedstawiono schematycznie proces wypełnienia wykroju podczas kucia odkuwki z otworem. W etapie pierwszym następuje swobodne spęczanie materiału połączone z dwustronnym swobodnym przebijaniem odkuwki. Drugi etap rozpoczyna się z chwilą zetknięcia się metalu z bocznymi zewnętrznymi ścianami wykroju. W etapie tym następuje dalsze przebijanie odkuwki. Metal płynie na boki, napotyka przeszkodę w postaci ścian wykroju i zmienia kierunek płynięcia, wchodząc w cylindryczną przestrzeń między matrycami. W etapie trzecim zachodzi ostateczne wykonanie odkuwki - całkowite wypełnienie wykroju matrycy. Przykład linii płynięcia i wypełnienia wykroju dla dwóch różnych kształtów matrycy zamkniętej pokazano na rysunku 6.16e,f. Rys Etapy wypełniania wykroju matrycującego zamkniętego [11]: a ułożenie wsadu, b swobodne spęczanie połączone z przebijaniem, c wypełnianie wykroju matrycy, d wypływ nadmiaru metalu do kompensatora, e,f siatka po odkształceniu obliczona programem FORM2D Zasadniczą wadą kucia w matrycach otwartych jest duże zużycie materiału. Materiał wsadowy jest większy od objętości odkuwki o objętość wypływki i objętość traconą na zgorzelinę, jeśli kucie odbywa się na gorąco. W zależności od kształtu odkuwki zużycie metalu przy kuciu w matrycach zamkniętych zmniejsza się o %, a masa odkuwki o 2 5 %.

18 6. Procesy kucia matrycowego 285 Podczas kucia w matrycach otwartych schemat główny naprężeń przedstawia się jako trójosiowy stan naprężenia o nierównomiernym wszechstronnym ściskaniu [25]. Jednak wobec nieznacznego oddziaływania ścian bocznych wykroju na odkształcany metal wielkości drugiego i trzeciego głównego naprężenia ściskającego są mniejsze niż w matrycy zamkniętej. Przy zbyt intensywnym płynięciu metalu na boki może powstać taki stan naprężenia, w którym dwa główne naprężenia będą naprężeniami rozciągającymi. Taki stan naprężenia, zwłaszcza w częściach odkuwki położonej w pobliżu wypływki, przy odpowiednich wartościach naprężeń może doprowadzić do wewnętrznych naderwań materiału. Natomiast podczas kucia w matrycach zamkniętych trójosiowy stan naprężenia o dużych naprężeniach ściskających nie ulega zmianie w całej objętości przekuwanego materiału. W związku z tym nie występują tutaj wewnętrzne naderwania lub rozwarstwienia metalu, jak to ma miejsce podczas kucia w matrycach otwartych. Poza tym wszechstronne ściskanie podwyższa znacznie plastyczność i równomierność odkształcenia metalu [22]. Odkuwki wykonane w matrycach zamkniętych mają korzystniejszy przebieg włókien, a tym samym lepsze własności mechaniczne niż odkuwki wykonane w matrycach otwartych. Włókna odkuwki wykonanej w matrycach zamkniętych tworzą ciągłe linie i są równomiernie rozłożone wewnątrz odkuwki, natomiast włókna odkuwki wykonanej w matrycy otwartej są poprzerywane i skupiają się u wylotu wypływki. Energia uderzenia młota podczas kucia w matrycach zamkniętych jest zamieniana na pracę odkształcenia plastycznego odkuwki i pokonanie oporów tarcia, natomiast w matrycach otwartych również na odkształcanie wypływki [12, 19]. Przez zastosowanie kucia w matrycach zamkniętych odpada obcinanie wypływki, a tym samym skraca się cykl produkcyjny. Kucie w matrycach zamkniętych ma też pewne wady, do których zalicza się niska trwałość matryc spowodowaną większym obciążeniem jednostkowym, mniejszą uniwersalnością itp. W końcowym etapie kucia bezwypływkowego, po wypełnieniu wykroju metalem, występują duże naciski, które powodują sprężyste odkształcenie matrycy i odkuwki. Z chwilą wypełnienia wykroju metalem proces kucia powinno się zakończyć. Nieprzestrzeganie tego warunku jest przyczyną częstych uszkodzeń matryc w postaci pęknięć. Pęknięcia mogą również być spowodowane wypływem metalu w obszar zamka matrycy. Wadą kucia w matrycach zamkniętych jest także mniejsza uniwersalność w porównaniu z kuciem w matrycach otwartych na młotach. Metodą tą wykonuje się przeważnie odkuwki okrągłe i najprostsze wydłużone. Kucie w matrycach zamkniętych odkuwek o złożonych kształtach wymaga specjalnie przygotowanych przedkuwek i odbywa się z reguły w kilku operacjach. Kucie w matrycach zamkniętych wymaga również większych dokładności cięcia wsadu. Nadmiar materiału jest przemieszczany do kompensatora, który umieszcza się w obszarze najpóźniej

19 286 Podstawy procesów kształtowania plastycznego zapełniającym się metalem (rys. 6.17). Przykład konstrukcji matrycy otwartej i zamkniętej do wykonania tej samej odkuwki przedstawiono na rysunku W celu zmniejszenia ilości zgorzeliny, stosuje się nagrzew indukcyjny lub w piecach z atmosferą ochronną. Rys Typy kompensatorów i ich zastosowanie w różnych konstrukcjach (a-f) matrycy [7]: 1 wyrzutnik dolny, 2 wyrzutnik górny, 3 pierścień ustalający, 4 kompensator Rys Konstrukcja matrycy do kucia koła zębatego: a otwarta (z wypływką), b zamknięta (z kompensatorem)

20 6. Procesy kucia matrycowego Projektowanie technologii kucia matrycowego Odkuwki matrycowe posiadają różne kształty. Do najprostszych zalicza się osiowo symetryczne typu pierścieni, do złożonych wydłużone rozwidlone z występami. W celu uproszczenia opracowania procesu technologicznego i konstrukcji oprzyrządowania odkuwki matrycowe dzieli się na grupy w zależności od ich kształtów [16, 18]. Kształt odkuwki determinuje ilość i rodzaj operacji kucia. Rodzaj operacji kucia zależy również od maszyny kuźniczej. Najbardziej uniwersalnymi maszynami kuźniczymi są młoty, dlatego posiadają one duże możliwości zastosowania różnych operacji kształtowania przedkuwki. Ostateczny kształt odkuwki uzyskuje się w wykroju matrycującym na gotowo (wykańczającym) Dobór wykrojów pomocniczych Przedkuwki odkuwek wydłużonych kutych na młotach wykonuje się w wykrojach pomocniczych [23]. Dzieli się je na cztery grupy: Grupa I stosuje się dla odkuwek o zmiennym przekroju poprzecznym: wykrój wydłużający, wykrój przewężający, wykrój rolujący otwarty i zamknięty. Grupa II stosuje się je dla odkuwek wymagających gięcia i niesymetrycznego przemieszczania metalu: wykrój kształtujący, wykrój gnący. Grupa III stosuje się dla odkuwek wymagających spęczania: płaszczyzna do płaszczenia. Grupa IV stosuje się dla odkuwek o złożonym kształcie poprzecznym: wykrój rolująco-wydłużający, rolujaco-kształtujący, kształtująco-wydłużający. Do odcinania uchwytu na kleszcze lub odcinania odkuwek kutych z pręta na boku matrycy umieszcza się nóż do odcinania. Sposób przemieszczania materiału w wykrojach pomocniczych przedstawiono na rysunku 6.19 na przykładzie wykroju kształtująco-wydłużajacego.

21 288 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Wykrój kształtujaco-wydłużający (d średnica wsadu) [17] Wykroje matrycujące na młotach są dwa: wykrój wstępnie matrycujący stosowany dla odkuwek o złożonych kształtach przed końcowym matrycowaniem, i matrycujący (wykańczający) stosowany do ostatecznego wykonania odkuwek. Wykrój matrycujący wykańczający wykonuje się z wypływką, jeśli kucie odbywa się w matrycach otwartych Przykłady technologii kucia odkuwki matrycowej Przykład kucia wielowykrojowego na młocie odkuwki wydłużonej pokazano na rysunku Odkuwki zwarte, w tym osiowo symetryczne wykonuje się najczęściej w jednym wykroju. W celu usunięcia zgorzeliny z wsadu na boku matrycy umieszcza się płaszczyznę do płaszczenia. Kucie na młocie złożonych odkuwek osiowo symetrycznych, np. kół zębatych, krzyżaków itp., odbywa się w dwóch wykrojach matrycujących (wstępnie matrycującym i wykańczającym), po uprzednim spęczaniu na płaszczyźnie do płaszczenia. Podczas kucia na prasach stosuje się tylko te operacje, które są możliwe do realizowania za pomocą jednego ruchu suwaka prasy, np.: matrycowanie wstępne i wykańczające, spęczanie, przewężanie, gięcie i kształtowanie (formowanie). Powyższe operacje prowadzi się analogicznie jak na młotach. Proces kucia na prasie odkuwki osiowosymetrycznej w trzech wykrojach przedstawiono na rysunku W celu wyjęcia odkuwki z wykroju na prasie stosuje się wyrzutnik.

22 6. Procesy kucia matrycowego 289 Rys Przebieg wielowykrojowego kucia na młocie dźwigni z pręta [23]: a odkuwka, b matryca dolna, c wsad, d kolejne zabiegi, e wykrój rolujący. Oznaczenia: 1 wykrój wydłużający (wydłużanie), 2 wykrój rolujący (rolowanie), 3 wykrój gnący (gięcie), 4 wykrój wstępnie matrycujący (matrycowanie wstępne), 5 wykrój matrycujący na gotowo (matrycowanie wykańczające), 6 nóż do odcinania uchwytu Rys Proces kucia na prasie w trzech przejściach odkuwki osiowo symetrycznej [23]: a wsad, b spęczanie połączone z kształtowaniem, c wstępne matrycowanie, d matrycowanie wykańczające

23 290 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Promienie zaokrągleń w odkuwkach [23] Poprawne opracowanie procesu technologicznego kucia matrycowego zależy również od właściwej konstrukcji odkuwki [21], w tym od promieni zaokrągleń i naddatków technologicznych, w tym konstrukcji denka. W odkuwkach rozróżnia się trzy rodzaje promieni zaokrągleń: zewnętrzne r 1, wewnętrzne r 2 i w miejscach zmiany przekroju odkuwki r 3 (rys. 6.22). Promienie zaokrągleń mają duży wpływ na proces kucia i trwałość oprzyrządowania. Zewnętrzne promienie zaokrągleń odkuwki odpowiadają wewnętrznym promieniom wykroju. Gdy promienie te są zbyt małe, stają się źródłem karbów i przedwczesnych mikropęknięć matrycy. Poza tym łuki o małych promieniach łatwo się zanieczyszczają i utrudniają płynięcie metalu w naroża wykroju, a tym samym wymagają większych nacisków w czasie matrycowania. Gdy promienie r 1 są zbyt małe, odkuwki mają przeważnie niewypełnione krawędzie. Wewnętrzne promienie zaokrągleń odkuwki odpowiadają wierzchołkom zaokrągleń zewnętrznych wykroju, mają one na celu stworzenie dogodnych warunków przepływu metalu z jednej części wykroju w drugi. Im większe są te promienie, tym metal płynie swobodniej. Gdy promienie r 2 są zbyt małe krawędzie wykroju szybko zniekształcają się i powodują zmniejszenie pochylenia ścian bocznych wykroju. Z tego powodu odkuwki zaczynają przyklejać się do matrycy i wykrój wymaga naprawy. Zbyt małe promienie wewnętrzne mogą spowodować nieprawidłowe płynięcie metalu i przez to mogą doprowadzić do wytworzenia się w odkuwce zawinięć i podłamów [14]. Na przykład zbyt mały promień r 2 (rys. 6.23A) przy kuciu odkuwki koła zębatego powoduje, że metal początkowo płynie ze środka wykroju na boki. Następnie napotykając przeszkodę w postaci bocznych ścian wykroju płynie do góry (rys. 6.23b,c), a po zetknięciu się z górnym dnem wykroju płynie w dół (rys. 6.23d). Równocześnie spod czopa metal płynie do góry wykroju. W miejscach zetknięcia się metalu płynącego z góry i z dołu powstaje podłam (rys. 6.23e). Przy odpowiednio dużym promieniu r 2 (rys. 6.23B) metal płynie w jednym kierunku, tj. tylko do góry, wypełniając dobrze wykrój i tworząc odkuwkę bez podłamów.

24 6. Procesy kucia matrycowego 291 Rys Mechanizm powstawania podłamów [23]: A małe promienie zaokrągleń, B duże promienie zaokrągleń. Oznaczenia: a ułożenie wsadu, b pierwszy etap styku materiału z boczną ścianą wykroju, c drugi etap styku materiału z boczną ścianą wykroju, d trzeci etap styku materiału z dnem górnego wykroju, e zamknięcie podłamu W celu wyeliminowania zakuć w odkuwkach, których kształt sprzyja niepożądanemu płynięciu metalu w końcowym etapie kucia, należy stosować dodatkowe operacje kucia zmieniające kinematykę płynięcia metalu w wykroju matrycującym na gotowo. Przykład technologii eliminującej zakucie przedstawiono na rysunku Technologia poprawna wymaga zastosowania wykroju wstępnie matrycującego (rys.

25 292 Podstawy procesów kształtowania plastycznego 6.24c), dzięki czemu strefa zagrożona zakuciem staje się strefą obojętną, a w ostatnim etapie kucia materiał płynie do obszaru środkowego (q) i wypływki. Rys Proces kucia kołnierza [14]: a, b zakucie (z) w odkuwce z zastosowaniem wsadu walcowego wysokiego (a) i niskiego (b), c odkuwka bez wad z przedkuwki, wykonanej w wykroju wstępnie matrycującym Ponadto ostre lub mało zaokrąglone krawędzie wykroju powodują przecinanie się włókien w odkuwkach i własności wytrzymałościowe takich odkuwek są znacznie niższe niż odkuwek wykonanych w wykroju o prawidłowo zaokrąglonych krawędziach. Najmniejsze dopuszczalne wielkości promieni zaokrągleń wyznacza się na podstawie wartości podanych w normie PN-76/H [8], w której podane są również pozostałe warunki konstrukcji rysunku odkuwki matrycowej, w tym naddatki na obróbkę skrawaniem (rys. 6.25). Obliczanie objętości wsadu odkuwek dokonuje się metodą analityczną lub wykreślną. Metoda analityczna wykorzystuje opcje wbudowane w edytory graficzne konstrukcji rysunków. Metoda wykreślna służy do konstruowania idealnej przedkuwki odkuwek wydłużonych o złożonych kształtach (rys.6.26). Idealną przedkuwką nazywa się przedkuwkę przedstawiającą bryłę obrotową mającą poprzeczne przekroje równe sumie odpowiednich przekrojów odkuwki i wypływki. Na podstawie idealnej przed-

26 6. Procesy kucia matrycowego 293 kuwki opracowuje się proces technologiczny dobiera się rodzaj i liczbę zabiegów, określa się wymiary materiału wyjściowego i projektuje wykroje pomocnicze. Rys Naddatki na obróbkę skrawaniem [23]: n naddatki normalne, n 1 naddatki związane ze skosami matrycowymi Rys Konstrukcja wykresu przekro-jów idealnej odkuwki wydłużonej [23] 6.6. Dobór wielkości maszyny do kucia matrycowego Wielkość młota do kucia w matrycach otwartych dobiera się w oparciu o energię uderzenia [23]

27 294 Podstawy procesów kształtowania plastycznego L p U (6.1) gdzie: L p praca odkształcenia plastycznego odkuwki z wypływką w ostatnim uderzeniu, współczynnik sprawności uderzenia młota ( = 0,8 0,9). Pracę L p można wyznaczyć ze wzorów [25]: dla odkuwek okrągłych w płaszczyźnie podziału L po ,005d 1,1 0,75 0,001d d p (6.2) d gdzie: d średnica odkuwki, cm, σ p naprężenie uplastyczniające materiału w danej temperaturze kucia. dla odkuwek wydłużonych L pw l 181 0,005d sk 1,1 0,75 0,001d sk 1 01 d sk p d (6.3) sk b sr gdzie: l długość odkuwki, cm, d sk zastępcza średnica odkuwki, d sk = 1,13 S, cm, b śr = S/l średnia szerokość odkuwki, cm, S powierzchnia odkuwki w płaszczyźnie podziału matryc, cm 2. Masę części spadających wyznacza się ze wzoru L p m (6.4) n gdzie n = 1,4 2,3 współczynnik zależny od konstrukcji młota. Podobnie jak w matrycach otwartych, wielkość młota podczas kucia w matrycach zamkniętych dobiera się na podstawie pracy odkształcenia plastycznego w ostatnim uderzeniu. Praca ta może być mniejsza od pracy kucia w matrycach otwartych, gdyż całkowita energia ostatniego uderzenia jest zużyta wyłącznie na odkształcenie odkuwki (z uwzględnieniem strat występujących przy uderzeniu). Nadmiar energii uderzenia jest raczej szkodliwy, gdyż zużywa się ją na sprężyste odkształcenie matrycy i odkuwki, powodując gwałtowny wzrost nacisków w wykroju. Szczególnie szkodliwe są ostatnie uderzenia, a zwłaszcza dobijanie odkuwki.

28 6. Procesy kucia matrycowego 295 Wielkość prasy dobiera się w oparciu o maksymalną siłę występującą w końcowym etapie kucia F q S (6.5) gdzie: F siła nacisku prasy, MN, S powierzchnia odkuwki w płaszczyźnie podziału matryc (bez wypływki), m 2, p naprężenie uplastyczniające materiału odkuwki w temperaturze zakończenia procesu kucia, MPa. Podczas kucia z wypływką wielkość współczynnika q można wyznaczyć ze wzoru: dla odkuwek okrągłych w płaszczyźnie podziału dla odkuwek wydłużonych q o p ,001d 1,1 (6.6) 2 d 2 20 l q w 8 1 0,001d sr 1,1 1 0,1 (6.7) 2 d sr bsr gdzie: d średnica maksymalna odkuwki w płaszczyźnie podziału matryc, mm, l największa długość odkuwki w płaszczyźnie podziału, mm d śr = 1,13 S średnia średnica, mm, b śr = S/l średnia szerokość odkuwki w płaszczyźnie podziału matryc, mm Procesy kucia dokładnego Matryce składane Niezależnie od sposobu realizacji procesu kucie dokładne ma na celu ograniczenie zużycia surowca oraz pracochłonnej obróbki skrawaniem [13]. Charakterystyczny kształt odkuwki wykonywanej według dwóch alternatywnych technologii, tj. kucia w matrycach otwartych i zamkniętych przedstawiono na rysunku W przypadku odkuwki kutej w matrycach otwartych (rys. 6.27a) wypełnienie wykroju odbywa się z przewagą procesu wyciskania, a naddatki technologiczne w postaci skosów matrycowych zapewniają łatwe wyjmowanie odkuwki z wykroju. Kształt odkuwki pokazanej na rysunku 6.27b odpowiada kształtowi gotowego elementu. Uzyskano go

29 296 Podstawy procesów kształtowania plastycznego dzięki kuciu w matrycach dzielonych, gdy wypełnianie wykroju w tym przypadku odbywa się w procesie złożonego wyciskania. Rys Odkuwka kuta konwencjonalnie (a) i dokładnie (b) [9] Zaletą tego procesu jest zwiększenie uzysku kuźniczego i wyeliminowanie pracochłonnej obróbki skrawaniem. Kucie dokładne zazwyczaj odbywa się w matrycach zamkniętych, a na końcowy kształt i wymiary odkuwki wpływa wiele wzajemnie powiązanych czynników, które można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zalicza się związane z materiałem odkształcanym (temperatura, odporność na pękanie pod wpływem odkształcenia, czułość na prędkość odkształcenia itp.), natomiast do drugiej związane z charakterystyką maszyny kuźniczej (prędkość przesuwu narzędzia ruchomego, sztywność korpusu maszyny, konstrukcja narzędzia itp.). Należy również zaznaczyć, że technolog opracowujący proces kucia, musi uwzględnić wymagania co do rozkładu włókien w odkuwkach o specjalnym przeznaczeniu oraz rozkładu własności na przekroju poprzecznym odkuwek i dokładność uzyskiwanych wymiarów. Warunkiem otrzymywania w procesie kucia dokładnego w matrycach zamkniętych odkuwek bez wad kształtu jest cięcie wsadu z dokładnością ± 0,5%. Ponadto należy uwzględnić, że podczas nagrzewania materiału do kucia na gorąco powstaje zgorzelina, którą musi się całkowicie usunąć przed włożeniem materiału do wykroju, gdyż w przeciwnym wypadku otrzyma się wadliwe przedmioty z wgnieceniami zgorzeliny na powierzchni. Korzystniejszym sposobem jest zapobieganie powstawaniu zgorzeliny, co można osiągnąć przez stosowanie atmosfer ochronnych lub szybkie nagrzewanie elektryczne (indukcyjne lub oporowe). Konstrukcja matryc stosowanych w złożonym procesie wyciskania jest odmienna od konstrukcji matryc otwartych. Płaszczyzna podziału matryc w tym przypadku przebiega tak, aby wykroje w czasie całego procesu kucia tworzyły przestrzeń za-

30 6. Procesy kucia matrycowego 297 mkniętą. Jednym z zasadniczych elementów każdej matrycy zamkniętej jest zamek, który zapobiega wypływaniu metalu poza przestrzeń wykroju oraz prowadzi górną matrycę lub stempel, uniemożliwiając przesadzenie odkuwki. Wypływanie metalu z wykroju matryc zamkniętych jest utrudnione. Wzdłuż linii podziałowej matryc może jednak pozostać niewielka wypływka. Powstaje ona w wyniku stosowania niezbędnego luzu na złożeniu matryc podczas ich zamykania. Luz zapobiega zbyt dużemu tarciu i chroni matryce przed uszkodzeniem. Dla odkuwek o złożonym kształcie zaleca się stosowanie matryc dzielonych. Przykład matrycy dzielonej przedstawiono na rysunku W matrycach zamkniętych dzielonych istnieje możliwość stosowania kompensatorów przestrzeni mieszczących ewentualny nadmiar materiału. Kompensatory umieszcza się w obszarach odkuwki najpóźniej zapełniających się metalem. Rys Matryca dzielona Projektowanie procesu technologicznego kucia dokładnego w matrycach składanych powinno również uwzględniać rozkład odkształceń w przekroju poprzecznym odkuwki. Szczególną uwagę należy zwrócić na powstawanie tzw. stref martwych. Strefy martwe, w zależności od konstrukcji matryc i kształtu odkuwki, można podzielić na dwie grupy. Do pierwszej grupy zalicza się strefy martwe (rys. 6.29a), nie powodujące wad zewnętrznych w odkuwkach, natomiast duże zróżnicowanie rozkładu odkształceń w niektórych przypadkach może być uznane za wadę dyskwalifikującą dany wyrób. Do drugiej grupy zalicza się strefy martwe (rys. 6.29b) na granicach, których powstają nieciągłości spowodowane przeważnie wciąganiem zgorzeliny.

31 298 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Położenie stref martwych (I) i płynięcia (II) w odkuwkach osiowosymetrycznych (a) i z bocznym występem (b) Rys Technologia kucia kołnierza w matrycy dzielonej Matryca składana pozwala na wykonanie bez wad odkuwki o złożonym kształcie w jednym wykroju (rys. 6.30). Narzędzia ruchome N 1 i N 2 przemieszczają się z różnymi prędkościami, dzięki czemu uzyskuje się najbardziej korzystną kinematykę płynięcia metalu w matrycy dzielonej N 3, eliminującą skłonność do powstawania zakuć i jednocześ-nie uzyskuje się najbardziej równomierny rozkład odkształceń w całej objętości odkuwki Matryce z ruchomą wkładką W celu zwiększenia równomierności płynięcia metalu w procesie złożonego wyciskania, stosuje się matryce z ruchomą wkładką.

32 6. Procesy kucia matrycowego 299 Konstrukcja matrycy powinna zapewnić płynięcie metalu w obszar kompensatora po uprzednim całkowitym wypełnieniu wykroju. Gwarantuje to prócz zachowania wymaganego kształtu odkuwki, również bezawaryjną pracę narzędzia dla dużych serii odkuwek. Dodatkowe zastosowanie przeciwnacisku sprzyja zwiększeniu równomierności odkształcenia oraz podwyższa odporność na pękanie niektórych trudno odkształcalnych materiałów. Podwyższony koszt narzędzia w tym przypadku rekompensuje dobra jakość wyrobów. Przykład konstrukcji matrycy z ruchomą wkładką przedstawiono na rysunku Wymienne wkładki (5 i 8) pozwalają na wykonywanie odkuwek osiowosymetrycznych z występami osiowymi lub bocznymi np. kół zębatych o zębach prostych lub stożkowych. Rys Konstrukcja matrycy z ruchomą wkładką [12]: l korpus, 2 matryca dolna, 3 matryca górna, 4 stempel, 5 wkładka górna, 6 wsad, 7 odkuwka, 8 wkładka boczna Rys Rozkład intensywności odkształcenia w procesie kucia odkuwki z bocznymi występami: a, b, c etapy wypełniania wykroju

33 300 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rozkład intensywności odkształcenia w odkuwce, wykonanej w matrycy z ruchomą wkładką, przedstawiono na rysunku Wartości tego rozkładu określono metodą wizjoplastyczności dla kilku etapów wypełniania wykroju w procesie kucia odkuwki koła zębatego prostego. Rys Model matrycy do kucia koła zębatego z zębami prostymi: l matryca górna, 2 matryca dolna, 3 stempel, I, II, III, IV strefy odkuwki Rys Wpływ kształtu występu na wartość współczynnika B W oparciu o ten rozkład wyróżnić można cztery podstawowe strefy o przybliżonej wielkości odkształcenia (rys. 6.33), w których zakłada się taką samą wartość nacisku jednostkowego. W oparciu o przyjęte założenia można wyznaczyć całkowitą siłę nacisku [12] d F 4 2 p p (6.8) w którym p σ jest współczynnikiem wzrostu oporu odkształcenia plastycznego występu-jącego na stemplu gdzie: p nacisk jednostkowy, p d p 2H d p 1 ln B (6.9) d d 3h p

34 6. Procesy kucia matrycowego 301 σ p naprężenie uplastyczniające, d p, d, H, h wymiary odkuwki (rys. 6.33), B współczynnik (rys. 6.34), μ współczynnik tarcia. W praktyce wygodnie jest posługiwać się nomogramem przedstawionym na rysunku Rys Nomogram do określenia współczynnika wzrostu oporu odkształcenia plastycznego odkuwek osiowosymetrycznych z bocznymi występami

35 302 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Obciążenie narzędzi przy kuciu dokładnym Odkuwka przedstawiona na rysunku 6.36 stanowi połączenie dwóch detali pierścieni łożysk tocznych i jest zaliczana do wyrobów kutych dokładnie. Proces technolo-giczny tego typu nazywa się kuciem wielokrotnym (jednoczesnym). Kucie wielokrotne zazwyczaj odbywa się w prasach w kilku operacjach. Ucięty z pręta wsad o ściśle określonej objętości najpierw się spęcza a następnie poddaje kształtowaniu w jednym lub dwóch zabiegach kucia i wycina denko. Podczas kucia nie przewiduje się tworzenia wypływki. Charakter procesu odpowiada kuciu w matrycach zamkniętych. Dzięki temu uzyskuje się dobre wypełnienie wykroju. Jednocześnie w ostatnim etapie kształtowania odkuwki należy się spodziewać gwałtownego przyrostu siły i dużego obciążenia narzędzi. Aby uzyskiwać niewielkie odchyłki wymiarowe odkuwek przy małych naddatkach na obróbkę skra-waniem i przy zadawalającej powtarzalności dużej serii odkuwek, narzędzia powinny być odporne na ścieranie oraz posiadać konstrukcję kompensującą sprężyste odkształcenia układu: narzędzia maszyna kuźnicza [27]. Sprężyste odkształcenia narzędzi zależą od wielkości i rozkładu naprężeń na powierzchni wykroju, a te z kolei, od zastosowanego procesu technologicznego. Rys Proces kucia jednoczesnego dwóch pierścieni [15]: a w dwóch zabiegach, b w trzech zabiegach Obciążenie narzędzi kuźniczych dla dwóch wariantów technologii kucia odkuwki (rys. 6.36) i dwóch konstrukcji narzędzi (rys. 6.37) podano na rysunku Pierwsza technologia polega na wstępnym spęczaniu i kuciu w wykroju (rys. 6.36a).

36 6. Procesy kucia matrycowego 303 Druga technologia różni się od pierwszej dodatkowym kształto-waniem w wykroju matrycującym (rys. 6.36b). Rys Konstrukcja wykroju matrycy do jednoczesnego kucia dwóch pierścieni: a otwarta (z wypływką pionową), b zamknięta Obydwie technologie można wykonać alternatywnie w dwóch konstrukcjach wykrojów narzędzi: otwartej (rys. 6.37a) i zamkniętej (rys. 6.37b). W konstrukcji otwartej zastosowano kompensator osiowy w postaci szczeliny między stemplem i matrycą o szerokości 0,5 mm. W pierwszym przypadku konstrukcji matrycy metal może płynąć do szczeliny, w drugim natomiast proces kucia jest zakończony po całkowitym zapełnieniu metalem przestrzeni wykroju. Konstrukcja matrycy nie ma tak istotnego wpływu na wymaganą końcową siłę nacisku przy kuciu tego typu odkuwek, jak sposób prowadzenia procesu kucia. Proces dwuzabiegowy dla analizowanej odkuwki wymaga prawie trzykrotnie większej siły nacisku w końcowym etapie kucia w porównaniu z procesem trójzabiegowym. Duże siły nacisku w przypadku kucia w procesie dwuzabiegowym są konse-kwencją występowania dużych nacisków jednostkowych w obszarze denka (rys. 6.38a i 6.38c). Dla procesu trójzabiegowego maksymalne naciski jednostkowe występują w obszarze zamka matrycy (rys. 6.38b i 6.38d). Przyczyną dużego lokalnego obciążenia matrycy w ostatnim etapie kucia jest wymuszone przemieszczanie odkształcanego metalu. W procesie dwuzabiego-wym w ostatnim etapie kucia metal przemieszcza się z obszaru denka w kierunku zamka. Natomiast w procesie trójzabie-gowym w ostatnim etapie kucia występuje korzystna strefa zmiany kierunku płynięcia metalu, dzięki czemu metal nie ma wymuszonego przemieszczania jednokierunkowe-go. Dodatkową korzyścią tej ostat-niej technologii jest zmniejszone tarciowe zużycie narzędzi.

37 304 Podstawy procesów kształtowania plastycznego Rys Rozkład nacisków jednostkowych (liczby w MPa) na powierzchni wykroju końcowego w ostatnim etapie kucia w procesie: dwuzabiegowym (a, c) w matrycy: otwartej (a) i zamkniętej (c) oraz trójzabiegowym (b, d) w matrycy: otwartej (b) i zamkniętej (d) Wskutek obciążenia mechanicznego i cieplnego matryce w procesie kucia zmieniają swoje wymiary, co w sposób bezpośredni wpływa na dokładność wykonania odkuwek. Fakt ten posiada szczególne znaczenie w przypadku produkcji odkuwek dokładnych, bez naddatków na obróbkę mechaniczną. W tym przypadku przy projektowaniu konstrukcji oprzyrządowania kuźniczego niezbędne staje się określenie wielkości odkształceń sprężystych i cieplnych matryc. Wyeliminowanie zbyt dużych nacisków jednostkowych w pewnych obszarach wykroju matrycy ogranicza możliwość uszkodzenia narzędzi, jak również eliminuje niekorzystne przeciążenia maszyny kuźniczej. Szczególnie duże naciski jednostkowe występują w środkowej części odkuwki, dlatego w przypadkach odkuwek o kształtach, umożliwiających odpowiednią konstrukcję matryc należy dążyć do ich obniżenia, a tym samym zmniejszenia całkowitej siły nacisku potrzebnego do wykonania odkuwki. Cztery różne konstrukcje matryc do wykonania tej samej odkuwki stożkowego koła zębatego przedstawiono na rysunku Trzy pierwsze konstrukcje matryc różnią się grubością denka, zaś czwarta konstrukcja (rys. 6.39d) polega na tym, że odkuwkę kształtuje się po uprzednim wycięciu w przedkuwce otworu o średnicy równej średnicy denka.

Dr inż. Paweł Rokicki Politechnika Rzeszowska Katedra Materiałoznawstwa, Bud. C, pok. 204 Tel: (17) WYCISKANIE

Dr inż. Paweł Rokicki Politechnika Rzeszowska Katedra Materiałoznawstwa, Bud. C, pok. 204 Tel: (17) WYCISKANIE Dr inż. Paweł Rokicki Politechnika Rzeszowska Katedra Materiałoznawstwa, Bud. C, pok. 204 Tel: (17) 865-1124 WYCISKANIE Proces wyciskania polega na tym, że metal zamknięty w pojemniku jest wyciskany przez

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 223938 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223938 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 403989 (22) Data zgłoszenia: 21.05.2013 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 18/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 18/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 223925 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223925 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 402885 (51) Int.Cl. B21H 1/14 (2006.01) B21B 19/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 01/15. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 01/15. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 224271 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224271 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 404438 (22) Data zgłoszenia: 25.06.2013 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 12/16

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 12/16 PL 224684 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224684 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 410232 (22) Data zgłoszenia: 24.11.2014 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 03/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 03/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 221649 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221649 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 400061 (22) Data zgłoszenia: 20.07.2012 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 14/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 14/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 221662 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221662 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 402213 (51) Int.Cl. B21B 19/06 (2006.01) B21C 37/20 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 23/12

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 23/12 PL 217995 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217995 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394733 (51) Int.Cl. B23P 15/32 (2006.01) B21H 3/10 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 19/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 19/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 223615 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223615 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 403064 (51) Int.Cl. B21B 19/12 (2006.01) B21K 21/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 10/15

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 10/15 PL 224904 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224904 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 405863 (51) Int.Cl. B21B 27/02 (2006.01) B21B 31/22 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 18/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 18/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 222704 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 222704 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 402887 (51) Int.Cl. B21H 1/14 (2006.01) B21B 19/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 22/13. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 22/13. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 221635 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221635 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 398830 (22) Data zgłoszenia: 16.04.2012 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób walcowania poprzecznego dwoma walcami wyrobów typu kula metodą wgłębną. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Sposób walcowania poprzecznego dwoma walcami wyrobów typu kula metodą wgłębną. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 218597 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 218597 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 394836 (22) Data zgłoszenia: 11.05.2011 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 19/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 19/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 222703 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 222703 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 403063 (51) Int.Cl. B21B 19/12 (2006.01) B21K 21/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób i urządzenie do kalibrowania kul dwoma walcami śrubowymi w układzie pionowym. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Sposób i urządzenie do kalibrowania kul dwoma walcami śrubowymi w układzie pionowym. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 223937 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223937 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 403983 (51) Int.Cl. B21B 13/06 (2006.01) B21H 1/14 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. GRZEGORZ SAMOŁYK, Turka, PL WUP 03/19. rzecz. pat.

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. GRZEGORZ SAMOŁYK, Turka, PL WUP 03/19. rzecz. pat. RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 231500 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 425783 (22) Data zgłoszenia: 30.05.2018 (51) Int.Cl. B21D 51/08 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 11/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL ANDRZEJ GONTARZ, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 11/14. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL ANDRZEJ GONTARZ, Lublin, PL PL 222923 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 222923 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 401559 (22) Data zgłoszenia: 12.11.2012 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

(54) Urządzenie do kucia bezwypływkowego odkuwek o kształcie pokrywek i pierścieni

(54) Urządzenie do kucia bezwypływkowego odkuwek o kształcie pokrywek i pierścieni RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 161387 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 280057 (51) IntCl5: B21J 13/02 Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 14.06.1989 Rzeczypospolitej Polskiej (54)

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. GRZEGORZ SAMOŁYK, Turka, PL WUP 03/19. rzecz. pat.

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/18. GRZEGORZ SAMOŁYK, Turka, PL WUP 03/19. rzecz. pat. RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 231521 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 425784 (22) Data zgłoszenia: 30.05.2018 (51) Int.Cl. B21K 1/02 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób i narzędzie do prasowania obwiedniowego odkuwki drążonej typu pierścień z występami kłowymi. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Sposób i narzędzie do prasowania obwiedniowego odkuwki drążonej typu pierścień z występami kłowymi. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 221663 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221663 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 402721 (22) Data zgłoszenia: 11.02.2013 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA LUBELSKA,

POLITECHNIKA LUBELSKA, RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 228587 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 420346 (51) Int.Cl. B21H 1/14 (2006.01) B21H 8/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data

Bardziej szczegółowo

Prasy typu ciernego dwutarczowe

Prasy typu ciernego dwutarczowe 1. Prasy cierne śrubowe Prasy cierne przekazują energię kinetyczną z koła zamachowego przez wrzeciono, suwak i narzędzie pośrednio na materiał, który będzie podlegał odkształceniu. Prasy cierne dzielą

Bardziej szczegółowo

PL 200888 B1. Sposób dokładnego wykrawania elementów z blach i otworów oraz wykrojnik do realizacji tego sposobu

PL 200888 B1. Sposób dokładnego wykrawania elementów z blach i otworów oraz wykrojnik do realizacji tego sposobu RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 200888 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 355081 (51) Int.Cl. B21D 28/06 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 17.07.2002

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób przepychania obrotowego z regulowanym rozstawem osi stopniowanych odkuwek osiowosymetrycznych. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Sposób przepychania obrotowego z regulowanym rozstawem osi stopniowanych odkuwek osiowosymetrycznych. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 224268 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224268 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 404294 (22) Data zgłoszenia: 12.06.2013 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

CIEKAWOSTKI ZWIĄZANE Z WALCARKĄ DO PROFILI

CIEKAWOSTKI ZWIĄZANE Z WALCARKĄ DO PROFILI Giętarka jest przeznaczona do gięcia prętów, rur oraz profili sposobem na zimno. Dzięki możliwości położenia maszyny na tylnej ścianie, półfabrykaty można wyginać również w linii poziomej. Giętarka składa

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT BUDOWY MASZYN

INSTYTUT BUDOWY MASZYN 1 IBM INSTYTUT BUDOWY MASZYN LABORATORIUM (z przedmiotu) TECHNIKI WYTWARZANIA Wykrawanie i tłocznictwo Temat ćwiczenia: Kucie i wyciskanie 1. Cel i zakres ćwiczenia: - poznanie procesów wykrawania i tłoczenia;

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 08/13

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 08/13 PL 220503 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 220503 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 396595 (51) Int.Cl. B21D 19/00 (2006.01) B21D 28/28 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Sposób kształtowania plastycznego wałków z wieńcami zębatymi

Sposób kształtowania plastycznego wałków z wieńcami zębatymi Sposób kształtowania plastycznego wałków z wieńcami zębatymi Przedmiotem wynalazku jest sposób kształtowania plastycznego wałków z wieńcami zębatymi, zwłaszcza wałków drążonych. Przez pojecie wał drążony

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/12. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 24/12. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 219678 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219678 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394835 (51) Int.Cl. B21B 27/02 (2006.01) B21H 8/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób kątowego wyciskania liniowych wyrobów z materiału plastycznego, zwłaszcza metalu

PL B1. Sposób kątowego wyciskania liniowych wyrobów z materiału plastycznego, zwłaszcza metalu PL 218911 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 218911 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394839 (51) Int.Cl. B21C 23/02 (2006.01) B21C 25/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 166562 (13) B1

RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 166562 (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 166562 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 292871 (22) Data zgłoszenia: 19.12.1991 (51) IntCl6: B65D 1/16 B21D

Bardziej szczegółowo

Podstawy Konstrukcji Maszyn. Wykład nr. 2 Obróbka i montaż części maszyn

Podstawy Konstrukcji Maszyn. Wykład nr. 2 Obróbka i montaż części maszyn Podstawy Konstrukcji Maszyn Wykład nr. 2 Obróbka i montaż części maszyn 1. WSTĘP Przedwojenny Polski pistolet VIS skomplikowana i czasochłonna obróbka skrawaniem Elementy składowe pistoletu podzespoły

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób kucia bezwypływkowego odkuwek precyzyjnych oraz przyrządy do kucia bezwypływkowego. JAKUBOWSKI KAZIMIERZ SYNCHRO, Chybie, PL

PL B1. Sposób kucia bezwypływkowego odkuwek precyzyjnych oraz przyrządy do kucia bezwypływkowego. JAKUBOWSKI KAZIMIERZ SYNCHRO, Chybie, PL PL 215668 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 215668 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 387642 (51) Int.Cl. B21J 13/02 (2006.01) B21K 1/28 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

TECHNOLOGIA MASZYN. Wykład dr inż. A. Kampa

TECHNOLOGIA MASZYN. Wykład dr inż. A. Kampa TECHNOLOGIA MASZYN Wykład dr inż. A. Kampa Technologia - nauka o procesach wytwarzania lub przetwarzania, półwyrobów i wyrobów. - technologia maszyn, obejmuje metody kształtowania materiałów, połączone

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 02/15. GRZEGORZ WINIARSKI, Rzeczyca Kolonia, PL ANDRZEJ GONTARZ, Krasnystaw, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 02/15. GRZEGORZ WINIARSKI, Rzeczyca Kolonia, PL ANDRZEJ GONTARZ, Krasnystaw, PL PL 224497 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224497 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 404611 (51) Int.Cl. B21J 5/02 (2006.01) B21K 21/08 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób kucia półfabrykatu zwłaszcza do wytwarzania wyrobów płaskich z jednym żebrem o zarysie trójkątnym

PL B1. Sposób kucia półfabrykatu zwłaszcza do wytwarzania wyrobów płaskich z jednym żebrem o zarysie trójkątnym PL 215504 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 215504 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 395408 (22) Data zgłoszenia: 22.06.2011 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób i narzędzia do wywijania końca rury z jednoczesnym prasowaniem obwiedniowym. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Sposób i narzędzia do wywijania końca rury z jednoczesnym prasowaniem obwiedniowym. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 219456 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219456 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 394431 (22) Data zgłoszenia: 04.04.2011 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

IWP.C6. WZORNICTWO PRZEMYSŁOWE I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

IWP.C6. WZORNICTWO PRZEMYSŁOWE I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu IWP.C6 Nazwa modułu Podstawy projektowanie procesów obróbki plastycznej Nazwa modułu w języku

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: MASZYNY I SYSTEMY NARZĘDZIOWE W OBRÓBCE PLASTYCZNEJ I Machines and tool systems in plastic working I Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności

Bardziej szczegółowo

1 Sposób kształtowania radiatora

1 Sposób kształtowania radiatora 1 Sposób kształtowania radiatora 1 2 Przedmiotem wynalazku jest sposób kształtowania radiatora, zwłaszcza metodą kucia na gorąco. Dotychczas znanych i stosowanych jest szereg metod wytwarzania radiatorów

Bardziej szczegółowo

Katedra Komputerowego Modelowania i Technologii Obróbki Plastycznej

Katedra Komputerowego Modelowania i Technologii Obróbki Plastycznej Katedra Komputerowego Modelowania i Technologii Obróbki Plastycznej Przedmioty realizowane przez Jednostkę: Podstawy metalurgii; Podstawy teoretyczne obróbki plastycznej; Technologia i maszyny do obróbki

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/13. TOMASZ BULZAK, Zastów Karczmiski, PL WUP 03/15

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/13. TOMASZ BULZAK, Zastów Karczmiski, PL WUP 03/15 PL 219193 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219193 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 398569 (22) Data zgłoszenia: 22.03.2012 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

plastycznej Mechanika i Budowa Maszyn I stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

plastycznej Mechanika i Budowa Maszyn I stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny) Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Podstawy projektowanie procesów obróbki Nazwa modułu plastycznej Nazwa modułu w języku angielskim

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 26/16. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PAULINA PATER, Turka, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 26/16. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PAULINA PATER, Turka, PL PL 226860 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 226860 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 414202 (51) Int.Cl. B21H 1/18 (2006.01) B21B 23/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

Semestr zimowy Techniki wytwarzania I Nie

Semestr zimowy Techniki wytwarzania I Nie KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-ZIP-414z owanie procesów obróbki plastycznej Design of plastic forming

Bardziej szczegółowo

Naprężenia i odkształcenia spawalnicze

Naprężenia i odkształcenia spawalnicze Naprężenia i odkształcenia spawalnicze Cieplno-mechaniczne właściwości metali i stopów Parametrami, które określają stan mechaniczny metalu w różnych temperaturach, są: - moduł sprężystości podłużnej E,

Bardziej szczegółowo

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/ WUP 09/17

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/ WUP 09/17 PL 226776 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 226776 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 409761 (51) Int.Cl. F16F 1/02 (2006.01) F16F 1/46 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. Urządzenie do walcowania poprzecznego, trójwalcowego odkuwek z regulowanym rozstawem osi. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL

PL B1. Urządzenie do walcowania poprzecznego, trójwalcowego odkuwek z regulowanym rozstawem osi. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL PL 218845 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 218845 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394506 (51) Int.Cl. B21B 13/08 (2006.01) B21B 37/58 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali

Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali Temat 1 (2 godziny): Próba statyczna rozciągania metali 1.1. Wstęp Próba statyczna rozciągania jest podstawowym rodzajem badania metali, mających zastosowanie w technice i pozwala na określenie własności

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Nr ćwiczenia : 7

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Nr ćwiczenia : 7 Przedmiot : OBRÓBKA SKRAWANIEM I NARZĘDZIA Temat: Szlifowanie cz. II. KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Nr ćwiczenia : 7 Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn

Bardziej szczegółowo

I. Wstępne obliczenia

I. Wstępne obliczenia I. Wstępne obliczenia Dla złącza gwintowego narażonego na rozciąganie ze skręcaniem: 0,65 0,85 Przyjmuję 0,70 4 0,7 0,7 0,7 A- pole powierzchni przekroju poprzecznego rdzenia śruby 1,9 2,9 Q=6,3kN 13,546

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11)160312 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 280556 (51) IntCl5: Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 04.07.1989 F16H 57/12 (54)

Bardziej szczegółowo

CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE

CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE Wykład 3: Projektowanie, wytwarzanie i właściwości wytrzymałościowe PROJEKTOWANIE PROFILÓW Elementy z kształtowników giętych należy projektować o profilach dostosowanych

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 08/15

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 08/15 PL 224802 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224802 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 405523 (22) Data zgłoszenia: 03.10.2013 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

Moduł 2/3 Projekt procesu technologicznego obróbki przedmiotu typu bryła obrotowa

Moduł 2/3 Projekt procesu technologicznego obróbki przedmiotu typu bryła obrotowa Moduł 2/3 Projekt procesu technologicznego obróbki przedmiotu typu bryła obrotowa Zajęcia nr: 2 Temat zajęć: Określenie klasy konstrukcyjno-technologicznej przedmiotu. Dobór postaci i metody wykonania

Bardziej szczegółowo

Sposób kształtowania plastycznego uzębień wewnętrznych kół zębatych metodą walcowania poprzecznego

Sposób kształtowania plastycznego uzębień wewnętrznych kół zębatych metodą walcowania poprzecznego Sposób kształtowania plastycznego uzębień wewnętrznych kół zębatych metodą walcowania poprzecznego Przedmiotem wynalazku jest sposób kształtowania plastycznego uzębień wewnętrznych kół zębatych metodą

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 16/13. JAROSŁAW BARTNICKI, Lublin, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 16/13. JAROSŁAW BARTNICKI, Lublin, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PL 219170 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219170 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 397944 (51) Int.Cl. B23P 15/14 (2006.01) B21D 53/28 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

PRZECIĄGACZE.

PRZECIĄGACZE. Wzrost produktywności Poprawa jakości Bezkonkurencyjność Przepychacze Przeciągacze śrubowe Przeciągacze okrągłe Przeciągacze wielowypustowe Przeciągacze wielowypustowe o zarysie ewolwentowym Przeciągacze

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: MASZYNY I SYSTEMY NARZĘDZIOWE W OBRÓBCE PLASTYCZNEJ II Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności APWiR Rodzaj zajęć: wykład, ćwiczenia projektowe

Bardziej szczegółowo

Producent maszyn do obróbki plastycznej metali POLAND. prasy walcarki wykrawarki.

Producent maszyn do obróbki plastycznej metali POLAND. prasy walcarki wykrawarki. Producent maszyn do obróbki plastycznej metali POLAND prasy walcarki wykrawarki UPH 28 Pozioma prasa hydrauliczna - Wbudowana pamięć umożliwiająca zapis do 4 programów gięcia - Precyzyjne pozycjonowanie

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE NADDATKÓW NA OBRÓBKĘ SKRAWANIEM na podstawie; J.Tymowski Technologia budowy maszyn. mgr inż. Marta Bogdan-Chudy

OBLICZANIE NADDATKÓW NA OBRÓBKĘ SKRAWANIEM na podstawie; J.Tymowski Technologia budowy maszyn. mgr inż. Marta Bogdan-Chudy OBLICZANIE NADDATKÓW NA OBRÓBKĘ SKRAWANIEM na podstawie; J.Tymowski Technologia budowy maszyn mgr inż. Marta Bogdan-Chudy 1 NADDATKI NA OBRÓBKĘ b a Naddatek na obróbkę jest warstwą materiału usuwaną z

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Dużych Odkształceń Plastycznych CWS

Laboratorium Dużych Odkształceń Plastycznych CWS Laboratorium Dużych Odkształceń Plastycznych CWS W Katedrze Przeróbki Plastycznej i Metaloznawstwa Metali Nieżelaznych AGH utworzono nowoczesne laboratorium, które wyposażono w oryginalną w skali światowej

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH

OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH koło podziałowe linia przyporu P R P N P O koło podziałowe Najsilniejsze zginanie zęba następuje wówczas, gdy siła P N jest przyłożona u wierzchołka zęba. Siłę P N można rozłożyć

Bardziej szczegółowo

Zarządzania i Inżynieria Produkcji I stopień Ogólnoakademicki. Specjalnościowy Obowiązkowy Polski Semestr piąty

Zarządzania i Inżynieria Produkcji I stopień Ogólnoakademicki. Specjalnościowy Obowiązkowy Polski Semestr piąty KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 0/04 owanie procesów obróbki plastycznej Design of plastic forming processes A.

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. FABRYKA ZMECHANIZOWANYCH OBUDÓW ŚCIANOWYCH FAZOS SPÓŁKA AKCYJNA, Tarnowskie Góry, PL

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. FABRYKA ZMECHANIZOWANYCH OBUDÓW ŚCIANOWYCH FAZOS SPÓŁKA AKCYJNA, Tarnowskie Góry, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 119107 (22) Data zgłoszenia: 17.06.2010 (19) PL (11) 65867 (13) Y1 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 167098 (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 167098 (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 167098 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 294390 (22) D ata zgłoszenia: 28.04.1992 (51) IntCl6: B21D 35/00 (54)

Bardziej szczegółowo

Q = 0,005xDxB. Q - ilość smaru [g] D - średnica zewnętrzna łożyska [mm] B - szerokość łożyska [mm]

Q = 0,005xDxB. Q - ilość smaru [g] D - średnica zewnętrzna łożyska [mm] B - szerokość łożyska [mm] 4. SMAROWANIE ŁOŻYSK Właściwe smarowanie łożysk ma bezpośredni wpływ na trwałość łożysk. Smar tworzy nośną warstewkę smarową pomiędzy elementem tocznym a pierścieniem łożyska która zapobiega bezpośredniemu

Bardziej szczegółowo

Materiały pomocnicze do projektowania TBM

Materiały pomocnicze do projektowania TBM Materiały pomocnicze projektowania TBM Oprac. Jerzy Z. Sobolewski Rozdz. 1. Projektowanie odlewów i odkuwek Rozdz. 2. Projektowanie uchwytów specjalnych obróbki skrawaniem Rozdz. 3. Projektowanie tłoczników

Bardziej szczegółowo

@ Data zgłoszenia: Zgłoszenie ogłoszono: BUP Numer zgłoszenia:

@ Data zgłoszenia: Zgłoszenie ogłoszono: BUP Numer zgłoszenia: RZECZPOSPOLIT A POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej @OPIS PATENTOWY @PL @18828 @B1 @ Numer zgłoszenia: 336686 @ Data zgłoszenia: 19.11.1999 IntCI? 821813/02 821K 1/06 Sposób i urządzenie do

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY. (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/DE96/02405

(12) OPIS PATENTOWY. (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/DE96/02405 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (21 ) Numer zgłoszenia: 321888 (22) Data zgłoszenia: 15.12.1996 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 15.12.1996,

Bardziej szczegółowo

Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali

Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali Temat 2 (2 godziny) : Próba statyczna ściskania metali 2.1. Wstęp Próba statyczna ściskania jest podstawowym sposobem badania materiałów kruchych takich jak żeliwo czy beton, które mają znacznie lepsze

Bardziej szczegółowo

Tolerancja wymiarowa

Tolerancja wymiarowa Tolerancja wymiarowa Pojęcia podstawowe Wykonanie przedmiotu zgodnie z podanymi na rysunku wymiarami, z uwagi na ograniczone dokładności wykonawcze oraz pomiarowe w praktyce jest bardzo trudne. Tylko przez

Bardziej szczegółowo

EGZEMPLARZ ARCHIWALNY

EGZEMPLARZ ARCHIWALNY RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 114048 (22) Data zgłoszenia: 25.04.2003 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62651 (13)

Bardziej szczegółowo

Test kompetencji zawodowej

Test kompetencji zawodowej Test kompetencji zawodowej Test składa się z 24 pytań. Aby zaliczyć należy uzyskać co najmniej 17 pkt. Za każde rozwiązane zadanie jest 1 pkt. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie zadań

Bardziej szczegółowo

TOLERANCJE WYMIAROWE SAPA

TOLERANCJE WYMIAROWE SAPA TOLERANCJE WYMIAROWE SAPA Tolerancje wymiarowe SAPA zapewniają powtarzalność wymiarów w normalnych warunkach produkcyjnych. Obowiązują one dla wymiarów, dla których nie poczyniono innych ustaleń w trakcie

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób wyciskania wyrobów, zwłaszcza metalowych i zespół do wyciskania wyrobów, zwłaszcza metalowych

PL B1. Sposób wyciskania wyrobów, zwłaszcza metalowych i zespół do wyciskania wyrobów, zwłaszcza metalowych PL 219234 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219234 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394924 (51) Int.Cl. B21C 23/02 (2006.01) B21C 25/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

E. Deviatova, W. W. Deviatov, Z. Potęga Techniczno-ekonomiczne aspekty procesu wyciskania

E. Deviatova, W. W. Deviatov, Z. Potęga Techniczno-ekonomiczne aspekty procesu wyciskania E. Deviatova, W. W. Deviatov, Z. Potęga Techniczno-ekonomiczne aspekty procesu wyciskania Prace Naukowe. Pedagogika 8-9-10, 493-497 1999-2000-2001 E. Deviatova (Ukraina) W.W. Deviatov (Ukraina) Z. Potęga

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 21/13

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 21/13 PL 219296 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 219296 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 398724 (51) Int.Cl. B23G 7/02 (2006.01) B21H 3/08 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/12

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/12 PL 218402 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 218402 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 394247 (51) Int.Cl. B23F 5/27 (2006.01) B21D 53/28 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA RZESZOWSKA IM. IGNACEGO ŁUKASIEWICZA, Rzeszów, PL PRODREM SPÓŁDZIELNIA TECHNICZNO-HANDLOWA, Rzeszów, PL

PL B1. POLITECHNIKA RZESZOWSKA IM. IGNACEGO ŁUKASIEWICZA, Rzeszów, PL PRODREM SPÓŁDZIELNIA TECHNICZNO-HANDLOWA, Rzeszów, PL PL 214596 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 214596 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 388767 (51) Int.Cl. A21B 3/13 (2006.01) B21D 51/22 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

M M O CO O N...J a. (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B 1. (51) Int.CI. (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia:

M M O CO O N...J a. (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B 1. (51) Int.CI. (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 208033 (13) B 1 (21) Numer zgłoszenia: 366497 (51) Int.CI. B21H 9m2 (2006.01) B21D 25!V4 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI)

MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI) MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI) Metalurgia proszków jest dziedziną techniki, obejmującą metody wytwarzania proszków metali lub ich mieszanin z proszkami niemetali oraz otrzymywania wyrobów z tych proszków

Bardziej szczegółowo

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 26/16. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PAULINA PATER, Turka, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 26/16. ZBIGNIEW PATER, Turka, PL JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL PAULINA PATER, Turka, PL PL 226885 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 226885 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 414306 (51) Int.Cl. B21B 23/00 (2006.01) B21C 37/15 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI

KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI KATEDRA TECHIK WYTWARZAIA I AUTOMATYZACJI ISTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJYCH Przedmiot: MASZYY TECHOLOGICZE Temat: Frezarka wspornikowa UFM 3 Plus r ćwiczenia: 2 Kierunek: Mechanika i budowa maszyn 1.

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/13. JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL ZBIGNIEW PATER, Turka, PL

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 20/13. JANUSZ TOMCZAK, Lublin, PL ZBIGNIEW PATER, Turka, PL PL 221609 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221609 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 398592 (22) Data zgłoszenia: 23.03.2012 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

Operacja technologiczna to wszystkie czynności wykonywane na jednym lub kilku przedmiotach.

Operacja technologiczna to wszystkie czynności wykonywane na jednym lub kilku przedmiotach. Temat 23 : Proces technologiczny i planowanie pracy. (str. 30-31) 1. Pojęcia: Proces technologiczny to proces wytwarzania towarów wg przepisów. Jest to zbiór czynności zmieniających właściwości fizyczne

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 169204 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej ( 2 1) Numer zgłoszenia. 297226 ( 2 2) Data zgłoszenia 29.12.1992 (51) IntCl6 B27B 5/36 B23D

Bardziej szczegółowo

ności od kinematyki zazębie

ności od kinematyki zazębie Klasyfikacja przekładni zębatych z w zależno ności od kinematyki zazębie bień PRZEKŁADNIE ZĘBATE CZOŁOWE ŚRUBOWE WALCOWE (równoległe) STOŻKOWE (kątowe) HIPERBOIDALNE ŚLIMAKOWE o zebach prostych o zębach

Bardziej szczegółowo

prasy poziome euromac bending machines

prasy poziome euromac bending machines prasy poziome 1 Każdy warsztat zajmujący się obróbką stali i miedzi może skorzystać z maszyny Digibend Czy używasz do gięcia małych, grubych elementów tradycyjnej prasy krawędziowej? Maszyna Digibend to

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 06/15

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 06/15 PL 221264 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221264 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 405298 (51) Int.Cl. B23F 1/08 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

Temat: Układy pneumatyczno - hydrauliczne

Temat: Układy pneumatyczno - hydrauliczne Copyright by: Krzysztof Serafin. Brzesko 2007 Na podstawie skryptu 1220 AGH Temat: Układy pneumatyczno - hydrauliczne 1. Siłownik z zabudowanym blokiem sterującym Ten ruch wahadłowy tłoka siłownika jest

Bardziej szczegółowo

Interaktywna rama pomocnicza. Opis PGRT

Interaktywna rama pomocnicza. Opis PGRT Opis Opis to konstrukcja, której mocowanie sprawia, że dołączone do niej ramy współpracują niczym pojedyncza rama podwozia, a nie dwie osobne ramy. wykazuje znacznie większą odporność na ugięcie niż nieinteraktywna

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 02/14. PIOTR OSIŃSKI, Wrocław, PL WUP 10/16. rzecz. pat.

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 02/14. PIOTR OSIŃSKI, Wrocław, PL WUP 10/16. rzecz. pat. PL 223648 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223648 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 404800 (51) Int.Cl. F04C 2/08 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

Wymiary tolerowane i pasowania. Opracował: mgr inż. Józef Wakuła

Wymiary tolerowane i pasowania. Opracował: mgr inż. Józef Wakuła Wymiary tolerowane i pasowania Opracował: mgr inż. Józef Wakuła Pojęcia podstawowe Wykonanie przedmiotu zgodnie z podanymi na rysunku wymiarami, z uwagi na ograniczone dokładności wykonawcze oraz pomiarowe

Bardziej szczegółowo

(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 A47L 9/24. (54)Teleskopowa rura ssąca do odkurzacza

(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 A47L 9/24. (54)Teleskopowa rura ssąca do odkurzacza RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 181955 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 316742 (22) Data zgłoszenia: 28.10.1996 (51) IntCl7 A47L 9/24 (54)Teleskopowa

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY. (54)Uniwersalny moduł obrotowo-podziałowy

(12) OPIS PATENTOWY. (54)Uniwersalny moduł obrotowo-podziałowy RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 160463 (13) B2 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 283098 (22) Data zgłoszenia: 28.12.1989 B23Q (51)IntCl5: 16/06 (54)Uniwersalny

Bardziej szczegółowo

(13) B1 PL B1. (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

(13) B1 PL B1. (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 176519 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 306921 (22) Data zgłoszenia: 20.01.1995 ( 51) intcl6: B26D 1/143 (54)Urządzenie

Bardziej szczegółowo

Pilarka ramowa pionowa do obróbki drewna

Pilarka ramowa pionowa do obróbki drewna Twórca Maciej Sydor Zgłaszający/uprawniony Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu Zgłoszenie patentowe do Urzędu Patentowego RP nr 357962 Data publikacji w BUP 2002/12/23 Pilarka ramowa pionowa

Bardziej szczegółowo