RAPORT Z BADANIA POTRZEB NAUCZYCIELI SZKÓŁ I PLACÓWEK WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ZAKRESIE DOSKONALENIA ZAWODOWEGO (wrzesień - październik 2011 r.

Transkrypt

1 RAPORT Z BADANIA POTRZEB NAUCZYCIELI SZKÓŁ I PLACÓWEK WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W ZAKRESIE DOSKONALENIA ZAWODOWEGO (wrzesień - październik 2011 r.) Zarządzeniem Nr 41/2011 Łódzkiego Kuratora Oświaty z dnia 1 sierpnia 2011 roku ustalono skład zespołu ds. badania potrzeb w zakresie doskonalenia zawodowego nauczycieli w roku szkolnym 2011/12 w składzie: wicedyrektor Wydziału Wspierania Edukacji Hanna Miszewska-Pawlak, przewodnicząca zespołu starszy wizytator Barbara Łaska, członek starszy wizytator Bożena Kędzierska, członek starszy wizytator Anna Olczak-Wiśniewska, członek. Podczas kolejnych spotkań zespól ustalił podział zadań, dokonał analizy i korekty narzędzia diagnostycznego do badania potrzeb nauczycieli w zakresie doskonalenia zawodowego, przedyskutował sposób przeprowadzenia on-line ankiety dla nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek oraz uszczegółowił podział zadań związanych z badaniem zewnętrznym. Po uzyskaniu zgody Łódzkiego Kuratora Oświaty na zakup dostępu do platformy upowszechniono informację o badaniu poprzez stronę internetową Kuratorium Oświaty w Łodzi, e wysyłane do szkół i placówek oraz organów prowadzących szkoły, a także poprzez kontakty telefoniczne. Platforma pod nazwą ankietka.pl była dostępna dla nauczycieli i dyrektorów w okresie od 1 do 30 września 2011 roku. Systematycznie monitorowano wypełnianie ankiety on-line przez nauczycieli i dyrektorów oraz zamieszczano komunikaty przypominające o konieczności określenia preferencji doskonalenia zawodowego na rok szkolny 2011/12. Platforma sprawdziła się jako narzędzie precyzyjnie zliczające dane liczbowe i procentowe. Dyrektorzy i nauczyciele nie sygnalizowali żadnych problemów związanych z jej wypełnianiem. Ankietowani dokonywali wyboru tematyki i formy doskonalenia zawodowego oraz nabywania kwalifikacji wg następujących obszarów: 1. Organizacja procesu kształcenia 2. Organizacja procesu wychowania i profilaktyka 3. Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką 4. Inna tematyka szkoleń 5. Tematyka własna respondenta 6. Kursy kwalifikacyjne Ogółem w badaniu potrzeb w zakresie doskonalenia zawodowego wzięło udział 1205 nauczycieli (75,35% respondentów), 367 dyrektorów szkół i placówek (22,95% respondentów) i 27 przedstawicieli JST (1,68% respondentów). 1

2 1. Organizacja procesu kształcenia W zakresie doskonalenia zawodowego organizacji procesu kształcenia największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: wspierania rozwoju ucznia ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się 443 osób (26%), stymulowania rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego 331 osób (20%), metod aktywizujących ucznia w procesie kształcenia 310 (18%), techniki szybkiego uczenia się 308 (18%), indywidualizacji procesu kształcenia 300 (18%), technik multimedialnych w kształceniu przedmiotowym 266 (16%), 2

3 konstruowania programów nauczania (13%) oraz metody projektów 207 (12%). Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów w zakresie: nowatorskich rozwiązań programowych i organizacyjnych w szkole (w pracy z uczniami) 173 osoby (10%), roli i zadań opiekuna praktyk studenckich i opiekuna stażu w awansie zawodowym nauczyciela 173 osoby (10%), doradztwa zawodowego 162 osoby (10%), dostosowania oferty zajęć pozalekcyjnych do potrzeb i możliwości uczniów 153 (9%), psychologicznych aspektów uczenia się 143 (8%), planowania procesu kształcenia opartego na wymaganiach edukacyjnych 139 (8%) wychowania komunikacyjnego 137 (8%), psychologicznych aspektów oceniania 128 (8%), EWD (edukacyjnej wartości dodanej) 108 (6%) oraz wdrażania wniosków z analizy wyników sprawdzianu/egzaminu zewnętrznego 104 (6%). Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w kursach doskonalących w zakresie: budowania i modyfikacji zasad szkolnego oraz przedmiotowego systemu oceniania uczniów 91 osób (5%), kształcenia modułowego 88 (5%) oraz organizowania zespołowej pracy nauczycieli 75 (4%). Nieco inaczej kształtują się zainteresowania nauczycieli organizacją procesu kształcenia w formie szkolenia rad pedagogicznych. Największym zainteresowaniem cieszą się szkolenia dotyczące: wspierania rozwoju ucznia ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się 387 osób (23%), wdrażania wniosków z analizy wyników sprawdzianu/egzaminu zewnętrznego 294 (17%), stymulowania rozwoju ucznia szczególnie uzdolnionego 259 osób (15%), organizowania zespołowej pracy nauczycieli 252 (15%), 3

4 planowania procesu kształcenia opartego na wymaganiach edukacyjnych 237 (14%), metod aktywizujących ucznia w procesie kształcenia 231 (14%), indywidualizacji procesu kształcenia 221 (13%), dostosowania oferty zajęć pozalekcyjnych do potrzeb i możliwości uczniów 215 (13%), nowatorskich rozwiązań programowych i organizacyjnych w szkole (w pracy z uczniami) 191 osób (11%), metody projektów 178 (11%), budowania i modyfikacji zasad szkolnego oraz przedmiotowego systemu oceniania uczniów 177 osób (11%), konstruowania programów nauczania (9%), EWD (edukacyjnej wartości dodanej) 152 (9%), techniki szybkiego uczenia się 151 (9%), psychologicznych aspektów oceniania 145 (9%), technik multimedialnych w kształceniu przedmiotowym 122 (7%), psychologicznych aspektów uczenia się 109 (6%) oraz roli i zadań opiekuna praktyk studenckich i opiekuna stażu w awansie zawodowym nauczyciela 101 osoby (6%). Poniżej 100 osób zgłosiło akces szkolenia rady pedagogicznej w zakresie: kształcenia modułowego 8 (5%), doradztwa zawodowego 71 osoby (4%) oraz wychowania komunikacyjnego 55 (3%). 2. Organizacja procesu wychowania i profilaktyka W zakresie doskonalenia zawodowego - procesu wychowania i profilaktyki - największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: diagnozowania i rozwiązywania problemów wychowawczych 360 osób (21%), diagnozowania i korygowania zaburzonych zachowań uczniów/wychowanków 354 (21%), współpracy z rodzicami 236 (14%), 4

5 planowania pracy wychowawcy 218 (13%), przeciwdziałania agresji w szkole 214 (13%). Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów doskonalących w zakresie: relacji uczeń nauczyciel 197 osób (12%), współpracy ze środowiskiem lokalnym i instytucjami działającymi na rzecz edukacji 187 (11%), integracji i budowania zespołu klasowego 187 (11%), aktywizowania samorządów uczniowskich 152 (9%), konstruowania i realizacji szkolnych programów promocji zdrowia 148 (9%), współpracy szkoły z poradnią psychologiczno pedagogiczną 143 (8%) oraz budowania szkolnego programu profilaktyki 112 (7%). Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w kursie doskonalącym w zakresie: organizowania działań opiekuńczych w szkole/placówce 88 (5%). W zakresie doskonalenia zawodowego - procesu wychowania i profilaktyki - największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych o tematyce: współpracy z rodzicami 365 (22%) współpracy ze środowiskiem lokalnym i instytucjami działającymi na rzecz edukacji 293 (17%) diagnozowania i korygowania zaburzonych zachowań uczniów/wychowanków -253 (15%) diagnozowania i rozwiązywania problemów wychowawczych 248 (15%) przeciwdziałania agresji w szkole 247 (15%) współpracy szkoły z poradnią psychologiczno pedagogiczną 245 (15%) oraz relacji uczeń nauczyciel 200 (12%). Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych w zakresie: planowania pracy wychowawcy 186 (11%) budowania szkolnego programu profilaktyki 169 (10%) integracji i budowania zespołu klasowego 137 (8%) konstruowania i realizacji szkolnych programów promocji zdrowia -122 (7%) organizowania działań opiekuńczych w szkole/placówce 120 (7%) oraz aktywizowania samorządów uczniowskich 117 (7%). 5

6 3. Organizacja i zarządzanie szkołą/placówką W zakresie doskonalenia zawodowego organizacji i zarządzania szkołą/placówką największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: awansu zawodowego nauczycieli 273 osób (16%) prawa oświatowego w praktyce 255 (15%) ewaluacji wewnętrznej 245 (15%) sprawowania nadzoru pedagogicznego w szkole/placówce 226 (13%). Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło kursów w zakresie: oceny pracy nauczyciela 182 (11%) analizy i wdrażania wniosków z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej 157 (9%) rozwoju zawodowego dyrektora szkoły/placówki 153 (9%) zarządzania finansami w szkole/placówce 128 (8%) zarządzania zasobami szkoły/placówki 128 (8%) wykorzystania technologii informacyjnej i komunikacyjnej w kierowaniu szkołą/placówką 112 (7%) roli dyrektora we wspieraniu rozwoju zawodowego pracowników 112 (7%) oraz integracji i budowania zespołu pracowników 105 (6%). 6

7 W zakresie doskonalenia zawodowego - organizacji i zarządzania szkołą/placówką największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych: ewaluacji wewnętrznej 318 osób (19%) oraz analizy i wdrażania wniosków z ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej 294 (17%). Nieco mniejsze zainteresowanie (między 100 a 200 ankietowanych) dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych w zakresie: prawa oświatowego w praktyce 180 (11%) integracji i budowania zespołu pracowników 111 (7%) oceny pracy nauczyciela 101 (6%) oraz awansu zawodowego nauczycieli 100 (6%). Poniżej 100 osób zgłosiło akces uczestnictwa w szkoleniu rad pedagogicznych w zakresie: sprawowania nadzoru pedagogicznego w szkole/placówce 97 (6%) roli dyrektora we wspieraniu rozwoju zawodowego pracowników 61 (4%) wykorzystania technologii informacyjnej i komunikacyjnej w kierowaniu szkołą/placówką 55 (3%) zarządzania zasobami szkoły/placówki 39 (2%) zarządzania finansami w szkole/placówce 38 (2%) oraz rozwoju zawodowego dyrektora szkoły/placówki 35 (2%). 4. Inna tematyka szkoleń W zakresie doskonalenia zawodowego innej tematyki szkoleń największe zainteresowanie nauczycieli (od 200 do 400 respondentów) dotyczyło kursów doskonalących: emisji i higieny głosu 289 osób (17%) mediów w edukacji 235 (14%) udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej (13%) kształtowania postaw przedsiębiorczych 123 (7%) edukacji na rzecz integracji europejskiej 116 (7%). 7

8 W zakresie innej tematyki szkoleń największe zainteresowanie nauczycieli dotyczyło szkoleń rad pedagogicznych: emisji i higieny głosu osób (20%), udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej 241 (14%), mediów w edukacji 196 (12%), edukacji na rzecz integracji europejskiej -100 (6%) oraz kształtowania postaw przedsiębiorczych 73 (4%). 5. Tematyka własna respondenta W zakresie form doskonalenia zawodowego najwięcej problemów przysporzył punkt 5 ankiety, w którym na pytanie otwarte dotyczące zainteresowania nauczycieli i dyrektorów innym tematem szkolenia, wypowiedziało się 181 respondentów. Zespół dokonał następującej kategoryzacji pytania otwartego: warsztat pracy nauczyciela (metody, sposoby dokumentowania etc.) 58 odpowiedzi (32%), 8

9 pomoc psychologiczno-pedagogiczna i kształcenie specjalne 47 (26%), problemy związane z zawodem nauczyciela 20 (11%), technologia informacyjno-komunikacyjna 13 (7,2%), problemy wychowawcze i współpraca z rodzicami 12 (6,6%), zarządzanie oświatą i pozyskiwanie środków unijnych 9 (5%), programy i plany nauczania, w tym realizacja podstawy programowej 7 (3,87%), kształcenie zawodowe i dorosłych 6 (3,3%), egzaminy zewnętrzne 3 (1,66%), języki obce 3 (1,66%) kierownik wycieczki szkolnej 2 (1,1%), inne 1 (0,55%). 6. Kursy kwalifikacyjne Nie wszyscy ankietowani wskazali potrzeby w zakresie organizacji kursów kwalifikacyjnych. Określiło je ogółem 937 nauczycieli, w tym 275 nauczycieli przedszkoli (17,19%), 613 nauczycieli szkół podstawowych (38,33%), 263 nauczycieli gimnazjów (16,44%), 237 nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych (14,82%), 35 nauczycieli placówek specjalnych (2,18%), 102 nauczycieli poradni psychologiczno pedagogicznych (6,37%), 46 nauczycieli szkół innych typów (2,87%) oraz 28 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego (1,75%). W zakresie propozycji kursów kwalifikacyjnych zdecydowanie największym zainteresowaniem cieszy się kurs terapii pedagogicznej, który wybrało 316 osób, co stanowi 34% badanych. W przedziale między 100 a 200 respondentami największym zainteresowaniem cieszą się kursy kwalifikacyjne w zakresie: wczesnego wspomagania rozwoju dzieci autystycznych 154 (16%), w tym wśród nauczycieli przedszkoli 44 osoby (29%), nauczyciele poradni psychologicznopedagogicznych 40 osoby (26%) oraz nauczyciele szkół podstawowych 38 osób (25%), 9

10 metodyki nauczania języka obcego w okresie wczesnoszkolnym dla nauczycieli nauczania początkowego 120 (13%)%), w tym wśród nauczycieli szkół podstawowych 76 osób (63%), nauczycieli przedszkoli 25 osób (21%), dla oświatowej kadry kierowniczej 115 (12%), w tym wśród nauczycieli szkół podstawowych 27 osób (24%), nauczycieli przedszkoli i nauczycieli placówek specjalnych po 24 osoby (21%) oraz nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych 14 osób (12%), oligofrenopedagogiki dla nauczycieli i wychowawców placówek dla dzieci upośledzonych umysłowo 109 (12%). Nieco mniejszym zainteresowaniem poniżej 100 respondentów cieszyły się następujące kursy kwalifikacyjne: kurs kwalifikacyjny pedagogiczno - metodyczny 'język angielski' 97 osób (10%), pedagogika opiekuńczo wychowawcza 94 (10%), kurs pedagogiczny dla czynnych zawodowo nauczycieli 93 (10%), wychowanie do życia w rodzinie 92 (10%), bibliotekoznawstwo 77 (8%), surdopedagogika 64 (7%), tyflopedagogika 61 (7%), dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu 53 (6%), pedagogika lecznicza 49 (5%), kurs kwalifikacyjny dla nauczycieli przedmiotu 'Sztuka' 45 (5%), kurs kwalifikacyjny dla nauczycieli przedmiotu 'Przyroda' 44 (5%). Poniżej 30 respondentów wybrało kursy kwalifikacyjne w zakresie: pedagogika specjalna dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu pracujących z młodzieżą niepełnosprawną 22 osoby (2%), kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język niemiecki' 20 (2%), kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język hiszpański' 17 (2%), kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język francuski' 14 (1%), kurs kwalifikacyjny pedagogiczno-metodyczny 'język włoski' 11 (1%). 10

11 Wnioski 1. Zaobserwowano duże zainteresowanie badanych (nauczycieli, dyrektorów szkół i placówek, przedstawicieli jednostek samorządów terytorialnych) propozycjami szkoleń indywidualnych i rad pedagogicznych oraz kursów kwalifikacyjnych. Ogółem w badaniu wzięło udział 1579 osób z terenu województwa. 2. Największe zainteresowanie doskonaleniem zawodowym i podnoszeniem kwalifikacji wykazali nauczyciele szkół podstawowych, przedszkoli i gimnazjów. 3. Ankieta wypełniana on-line okazała się narzędziem prostym i skutecznym w osiągnięciu celu badania oraz łatwym do przeprowadzenia. 4. Wyniki badania posłużą do ustalenia tematyki wojewódzkich zadań edukacyjnych na rok Badanie wskazało na duże zainteresowanie respondentów tematyką związaną ze zmianami w przepisach prawa oświatowego oraz współpracą z rodzicami i środowiskiem, co jest spójne z wnioskami z nadzoru pedagogicznego. 6. Ponadto duże zainteresowanie nauczyciele wykazują w zakresie: indywidualizacji procesu kształcenia, rozwiązywania problemów wychowawczych, w tym pracy z uczniami z zaburzonym zachowaniem, ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej, awansu zawodowego nauczycieli, pierwszej pomocy. 7. Badanie wykazało, że nauczyciele oczekują szkoleń rad pedagogicznych. 8. Największe zainteresowanie nauczycieli w podnoszeniu kwalifikacji dotyczy terapii pedagogicznej. 9. Badanie wykazało konieczność ponownego zorganizowania w ramach wojewódzkich zadań edukacyjnych (granty 2012) następujących szkoleń: a) w ramach kursów kwalifikacyjnych terapii pedagogicznej, organizacji i zarządzania, b) w ramach kursów doskonalących metody pracy z dzieckiem w przedszkolu, projekt edukacyjny sposób na interdyscyplinarność kształcenia, rola nauczyciela w rozwijaniu zdolności i talentów uczniów na poszczególnych etapach kształcenia, tworzenie indywidualnych programów edukacyjno terapeutycznych dla uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, tworzenie planu działań wspierających i karty indywidualnych potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, szkolenie przygotowujące nauczycieli do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy, c) w ramach szkoleń rad pedagogicznych, ewaluacja wewnętrzna skutecznym narzędziem poprawy jakości pracy szkoły/placówki. 10. Badanie wykazało konieczność zorganizowania w ramach wojewódzkich zadań edukacyjnych (granty 2012) następujących szkoleń: a) w ramach kursów kwalifikacyjnych wczesne wspomaganie rozwoju dzieci autystycznych, metodyka nauczania języka obcego w okresie wczesnoszkolnym dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, b) w ramach kursów doskonalących 11

12 rozwój zawodowy nauczycieli i awans zawodowy, prawo oświatowe, nadzór pedagogiczny, ocena pracy nauczyciela, współpraca z rodzicami i ze środowiskiem, metody aktywizujące ucznia w procesie kształcenia, wykorzystanie technologii informacyjnej i komunikacyjnej, konstruowanie programów nauczania, emisja i higiena głosu. c) w ramach szkoleń rad pedagogicznych współpraca z rodzicami i ze środowiskiem, organizowanie zespołowej pracy nauczycieli. 12