BADANIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE WYKORZYSTANIA ENERGETYKI WIATROWEJ

Transkrypt

1 Moduł B1 BADANIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE WYKORZYSTANIA ENERGETYKI WIATROWEJ Koordynator modułu dr hab. Tomasz Komornicki, prof. IGiPZ PAN Autorzy: Dr Piotr Rosik Dr Dariusz Świątek Dr Rafał Wiśniewski Mgr Paweł Milewski 1

2 1. Analiza kosztów i korzyści pozyskiwanej energii z siłowni wiatrowych w porównaniu do tradycyjnych źródeł energii 1.1. Studium przypadku opisujące zjawiska ekonomiczne towarzyszące lokalizacji elektrowni wiatrowej na terenie gminy zwłaszcza spadek zainteresowania oraz wartości gruntów sąsiadujących z elektrowniami wiatrowymi Analiza literatury przedmiotu Analiza literatury przedmiotu wskazuje, Ŝe badania na temat wpływu elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości nie dają jednoznacznych rezultatów. Przeciwnicy elektrowni wiatrowej znajdują argumenty potwierdzające tezę, Ŝe elektrownie wiatrowe redukują wartość nieruchomości w otoczeniu elektrowni, podczas gdy zwolennicy tej formy pozyskiwania energii wskazują na sytuację dokładnie odwrotną. W celu scharakteryzowania powyŝszych wątpliwości przywołano badania naukowców ze Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii przeprowadzone w ostatnim dziesięcioleciu. W Stanach Zjednoczonych w 2003 roku powstał raport wskazujący na pozytywny wpływ elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości. Autorzy raportu Efekt rozwoju elektrowni wiatrowych na lokalne ceny nieruchomości 1 analizowali ceny lokalnych nieruchomości przed powstaniem elektrowni wiatrowej, po wybudowaniu farmy oraz w dłuŝszym okresie czasu obejmującym zarówno okres przed, jak i po wybudowaniu farmy wiatrowej. Wykorzystano dane dotyczące 25 tys. transakcji na rynku nieruchomości. Zebrano dane z okresu 6 lat, przy czym za kaŝdym razem dla hrabstw w których lokalizowane były elektrownie wiatrowe wybrano dodatkowe hrabstwa, w których elektrowni wiatrowych nie było, porównywalne pod kątem dochodu społeczności oraz średnich cen nieruchomości, z tymi hrabstwami w których elektrownie wiatrowe zainstalowano. 1 Sterzinger G., Beck F., Kostiuk D.,2003, The effect of wind development on local property values, REPP, Renewable Energy Policy Project, Analytical Report. 2

3 Ryc. B.1. RóŜnica między miesięczną zmianą cen nieruchomości (hrabstwa z elektrownią wiatrową w porównaniu do ich odpowiedników bez elektrowni); wszystkie lata badania. Źródło: opracowanie własne na podstawie The effect of wind development on local property values ( ), s. 4. Rezultaty badania wskazują, Ŝe w odróŝnieniu od obiegowych opinii, jakoby elektrownie wiatrowe skutkowały zmniejszeniem się cen transakcyjnych nieruchomości w ich otoczeniu, na terenie badanych hrabstw nie zaobserwowano podobnych tendencji. W większości hrabstw z siłowniami wiatrowymi ceny rosły wręcz szybciej niŝ w im podobnych odpowiednikach pozbawionych elektrowni wiatrowych. W USA badania podjęto ponownie w 2009 roku w postaci opracowania Wpływ projektów siłowni wiatrowych na wartość nieruchomości w Stanach Zjednoczonych 2. Rezultaty badania są następujące: elektrownie wiatrowe nie mają statystycznie istotnego znaczenia przy podejmowaniu decyzji dotyczących cen transakcyjnych na rynku nieruchomości w USA. W raporcie podjęto równieŝ tematykę wolumenu transakcji w wyniku inwestycji w elektrownie wiatrowe. Z teoretycznego punktu widzenia moŝliwy jest zarówno spadek jak i wzrost ilości transakcji w wyniku pojawienia się na danym terenie farmy wiatrowej. Z jednej strony naleŝałoby się spodziewać spadku ilości transakcji, gdyby sprzedający oczekiwali, Ŝe siłownie wiatrowe mają wpływ na zmniejszenie atrakcyjności nieruchomości w ich otoczeniu i nikt nie będzie chciał ich nieruchomości zakupić, lub gdyby do transakcji nie dochodziło ze względu na brak potencjalnych kupujących nieruchomości zlokalizowane w pobliŝu wiatraków. Z drugiej strony, autorzy raportu wskazują, Ŝe ilość transakcji mogłaby wzrosnąć, gdyby załoŝyć, Ŝe sprzedający czuliby się niekomfortowo mieszkając w otoczeniu siłowni wiatrowych. Transakcje zachodziłyby wówczas między 2 Hoen B., Wiser R., Cappers P., Thayer M., Sethi G., 2009, The Impact of Wind Power Projects on Residential Property Values in the United States: A Multi-Site Hedonic Analysis, Environmental Energy Technologies Division, Ernest Orlando Lawrence Berkeley National Laboratory. 3

4 dotychczasowymi mieszkańcami terenów, dla których Ŝycie w pobliŝu wiatraków jest uciąŝliwe, a tymi osobami, które są obojętne na obecność farmy wiatrowej za płotem. W celu odpowiedzi na powyŝsze pytania zgromadzono dane empiryczne dla wybranych ośmiu obszarów zlokalizowanych na terenie Stanów Zjednoczonych. Dane dotyczyły ilości transakcji na rynku nieruchomości w czterech okresach: mniej niŝ 3 lata od ogłoszenia, Ŝe na danym terenie będzie powstawać elektrownia wiatrowa, po ogłoszeniu o przyszłej elektrowni wiatrowej, lecz przed rozpoczęciem budowy, do 2 lat po oddaniu do uŝytkowania farmy wiatrowej, od 2 do 4 lat po oddaniu do uŝytkowania elektrowni wiatrowej. Dla kaŝdego z wyŝej wymienionych czterech okresów przeprowadzono analizę ilości transakcji (procent sprzedanych domów na danym terenie) w odległości do 1 mili (1,6 km) od siłowni wiatrowych, od 1 do 3 mili od elektrowni i od 3 do 5 mili od elektrowni. W przypadku tego badania odległość do 5 mili (tj. 8 km) dla autorów analizy jest odległością krytyczną powyŝej której nie ma Ŝadnego wpływu elektrowni wiatrowej na kształtowanie się cen i ilości transakcji na rynku nieruchomości. Odległość 8 km została wybrana, poniewaŝ wyniki badań naukowych wskazują, Ŝe wpływ farm wiatrowych na ceny nieruchomości analizuje się jedynie do odległości 8 km od elektrowni wiatrowej 3. Rezultaty badania są następujące: ilość transakcji we wszystkich okresach jest najwyŝsza dla nieruchomości znajdujących się w odległości od 3 do 5 mili od elektrowni wiatrowej, ilość transakcji po ogłoszeniu realizacji inwestycji w elektrownię wiatrową rośnie niezaleŝnie od odległości nieruchomości od siłowni wiatrowych, wyniki mogą być zniekształcone przez trendy globalne na rynku nieruchomości (badanie było przeprowadzone w latach wyjątkowego wzrostu bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych). 3 What is the impact of wind farms on house prices?, 2007, FiBRE, Findings in Built and Rural Environments, 4

5 Ryc. B.2. Ilość transakcji na rynku nieruchomości w zaleŝności od okresu oraz odległości od elektrowni wiatrowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie The Impact of, s. 65. Z kolei w Kornwalii (Wielka Brytania) w 2008 r. przeprowadzono badania zaleŝności między trzema farmami wiatrowymi (tab. B.1.) a cenami nieruchomości w odległości do 5 mili (ok. 8 km) od elektrowni (odległość identyczna jak w badaniach w USA). Instytucją przeprowadzającą badania był RICS (Royal Institution of Chartered Surveyors) 4. Analiza dotyczyła faktycznych cen transakcyjnych nieruchomości. Tab. B.1. Wybrane farmy wiatrowe w badaniu wpływu na ceny nieruchomości w Kornwalii Lokalizacja farmy wiatrowej Liczba turbin Moc MW Inwestor St Bereock PowerGen St Eval National Wind Power Ltd Delabole Windelectric Źródło: opracowanie własne na podstawie What is the impact of wind farms on house prices?... W związku z badaniem odrzucono te nieruchomości, których atrakcyjność podwyŝszał np. widok na morze i inne czynniki zakłócające bezpośredni wpływ farmy wiatrowej na cenę domu. Ponadto wykluczono te nieruchomości, których cena transakcyjna przekraczała 4000 tys. funtów lub był niŝsza niŝ 50 tys. funtów. Do ostatecznej analizy wybrano z ogólnej sumy 1026 transakcji 919 transakcji na rynku nieruchomości. Wyniki 4 Ibidem. 5

6 przedstawiono niezaleŝnie dla zabudowy szeregowej, domów typu bliźniak oraz domów wolnostojących (ryc. B.3). Ryc. B.3. Średnia cena transakcyjna domów (w funtach) w Wielkiej Brytanii w zaleŝności od odległości od farmy wiatrowej Źródło: opracowanie własne na podstawie What is the impact of wind farms on house prices?... Rezultaty badań prowadzonych w Kornwalii są następujące: wpływ elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości zaleŝy pośrednio od odległości od elektrowni wiatrowych oraz od typu nieruchomości, dla domów wolnostojących nie zaobserwowano zaleŝności między ceną transakcyjna a odległością od elektrowni wiatrowych, dla domów typu bliźniak oraz zabudowy szeregowej istnieje zaleŝność między ceną transakcyjną a odległością od elektrowni wiatrowych, jeŝeli odległość ta jest stosunkowo niewielka, tj. do jednej mili (1,6 km), domy typu bliźniak usytuowane w odległości do 1 mili (1,6 km) są o 35% tańsze niŝ tego samego typu domy zlokalizowane w odległości 4 mil (6,4 km) od elektrowni wiatrowej, domy w zabudowie szeregowej usytuowane w odległości do 1 mili są nawet o 54% tańsze niŝ te zlokalizowane w odległości 4 mil od farmy, dla wszystkich rodzajów domów, przy odległości wyŝszej niŝ 1 mila od elektrowni wiatrowej wpływ elektrowni na ceny transakcyjne jest niewielki lub Ŝaden. 6

7 Reasumując wyniki badań z Kornwalii naleŝy stwierdzić, Ŝe w świetle tych badań elektrownie wiatrowe mogą mieć wpływ na ceny nieruchomości. Wpływ ten jest przede wszystkim widoczny w najbliŝszym otoczeniu elektrowni, tj. do odległości około 1,6 km. W dalszej odległości nabywcy oraz sprzedawcy nieruchomości w negocjacjach i ustalaniu ceny transakcyjnej wydają się nie uwzględniać bliskości elektrowni wiatrowej. Co więcej, przy dokładniejszym zbadaniu nieruchomości zlokalizowanych w odległości do 1,6 km od elektrowni wiatrowej w St Eval okazało się, Ŝe większość transakcji dotyczyła domów typu bliźniak i zabudowy szeregowej na terenach naleŝących do Ministerstwa Obrony. Nieruchomości te zazwyczaj mają niŝszą wartość. Ponadto, jak wskazują badania w Kornwalii, inwestorzy decydując się na lokalizację farmy wiatrowej często wybierają tereny mniej atrakcyjne dla zabudowy jednorodzinnej, tak by zminimalizować wpływ elektrowni na społeczność lokalną. Przykłady badań w Stanach Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii, krajów mających wieloletnie doświadczenia z energetyką wiatrową, pokazują jak trudne jest jednoznaczne wskazanie wpływu elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości. Otoczenie kaŝdej farmy wiatrowej ma swoją specyfikę i bez rozpoznania lokalnych uwarunkowań bazowanie na modelach ekonometrycznych moŝe być źródłem duŝych błędów i prowadzić do niewłaściwych interpretacji otrzymanych wyników Analiza cen ofertowych po wybudowaniu elektrowni wiatrowej na przykładzie gminy Dobrzyń nad Wisłą Wśród wybranych gmin w województwie kujawsko-pomorskim największą farma wiatrową jest farma w Dobrzyniu nad Wisłą. Gmina leŝy na obszarze charakteryzującym się relatywnie wysoką energią uŝyteczną wiatru ( kwh/m 2 /rok na wys. 30 m. n.p.gr. w klasie szorstkości 0-1 ) 5. W 2009 roku farma była największą tego typu inwestycją w województwie kujawsko-pomorskim. Jest to duŝa farma wiatrowa składająca się z 17 siłowni wiatrowych, turbin Vestas o łącznej mocy 34 MW (2 MW kaŝda). Dawało to w 2009 roku aŝ 32% mocy przyłączenia wszystkich farm wiatrowych w województwie (na drugim miejscu znalazła się farma wiatrowa w Kruszwicy z 12,7 MW; pozostałe farmy w województwie 5 Odnawialne źródła energii zasoby i moŝliwości wykorzystania na terenie województwa kujawskopomorskiego, 2009, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, s

8 charakteryzowały się mocą przyłączenia poniŝej 6 MW, przy czym największą z tych farm była ta na terenie gminy Pakość) 6. Farma wiatrowa w Dobrzyniu nad Wisłą znajduje się zgodnie z obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy na terenie środkowej części gminy (na północ i północny zachód od Dobrzynia nad Wisłą). Elektrownia jest zlokalizowana w obrębie ewidencyjnym Nr 1 miasta Dobrzyń nad Wisłą oraz obrębach ewidencyjnych Zbyszewo, Bachorzewo, Płomiany, Lenie Wielkie i Chalin w gminie Dobrzyń nad Wisłą. Wiatraki są usytuowane na obszarze pomiędzy Dobrzyniem nad Wisłą, po lewej stronie drogi wojewódzkiej nr 541, w kierunku północno-wschodnim aŝ do około 2 km od miejscowości Chalin i Mokowo połoŝonych nad Jeziorem Chalińskim. W kierunku zachodnim trzy wiatraki są zlokalizowane na zachód od drogi wojewódzkiej nr 562 w niedalekiej od niej odległości (ok m). Na północ od obszaru zajętego przez farmę wiatrową w odległości ok. 1 km znajduje się miejscowość Płomiany i Strachoń, na zachód Błachorzewo oraz Zbyszewo, na południowy-wschód Lenie Wielkie, a na wschód w nieco dalszej odległości Kamienica i Michałkowo (ryc. B.4). Ryc. B.4. Obszar na którym jest zlokalizowanych 17 wiatraków farmy wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą. Źródło: opracowanie własne. 6 Ibidem, s

9 Na podstawie literatury przedmiotu (przywołane we wcześniejszej części opracowania badania w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii) analizę cen gruntów w pobliŝu elektrowni wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą ograniczono do obszaru znajdującego się w odległości 8 km od farmy wiatrowej. W takiej odległości znajdują się przede wszystkim rolnicze obszary gminy Dobrzyń and Wisłą oraz Jezioro Włocławskie, a takŝe na południu, po drugiej stronie Jeziora Włocławskiego, obszary leśne w gminie wiejskiej Włocławek, na północy południowe fragmenty gmin Wielgie i Tłuchowo oraz na wschodzie zachodnie krańce gminy Brudzeń DuŜy w województwie mazowieckim. Analiza cen ofertowych działek w gminie Dobrzyń nad Wisłą została przygotowana na podstawie cen ofertowych portalu Wybrano oferty, które zostały dodane w ciągu ostatnich 360 dni. Analizę przeprowadzono w maju 2011 oraz dodatkowe badania przeprowadzono we wrześniu 2011 (tym samym okres badawczy dotyczył łącznie 16 miesięcy). Wydzielono trzy obszary znajdujące się w relacji do farmy wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą: w odległości do 2 km od najbliŝszego wiatraka, od 2 do 3 km od najbliŝszego wiatraka, od 3 do 8 km od najbliŝszego wiatraka. Wśród działek znajdujących się w bezpośredniej odległości, tj. do około 2 km od farmy wiatrowej w ofercie portalu znalazły się działki budowlane na terenie miasta Dobrzyń nad Wisłą oraz działka rolna z prawem zabudowy w miejscowości Lenie Wielkie. Ceny tych działek wahają się od 10 zł/m 2 w przypadku działki rolnej w Leniach Wielkich do aŝ 160 zł dla działki budowlanej w centrum Dobrzynia nad Wisłą. Bliskość atrakcyjnie połoŝonej nad Jeziorem Włocławskim miejscowości będącej jednocześnie siedzibą gminy powoduje trudności w ocenie atrakcyjności ofert działek w rejonie bezpośrednio graniczącym z obszarem farmy wiatrowej. W dalszej odległości od farmy, tj. w odległości od 2 do 3 km w miejscowościach Bachorzewo oraz Chalin ceny działek dostępnych na portalu kształtowały się w granicach od 8 do 22 zł za m 2. Bliskość Jeziora Chalińskiego, która jest podawana w ofertach jako potencjalne źródło terenów rekreacyjnych niewątpliwie skutkuje wyŝszą ceną ofertową. Podobnie w niedalekim Mokówku działki rekreacyjne są w cenie około zł za m 2. MoŜliwe jest, Ŝe gdyby nie bliskość farmy wiatrowej działki po południowej stronie jeziora mogłyby mieć wyŝszą cenę. 9

10 W dalszej odległości, tj. między 3 a 8 km od elektrowni wiatrowej zaobserwowano na portalu niewiele ofert działek. Są to głównie działki z rejonów Krojczyna oraz Tulibowa, a takŝe z gminy Brudzeń DuŜy w województwie mazowieckim. Działki te w większości są stosunkowo tanie (poniŝej 15 zł/m 2 ). Analiza cen ofertowych z portalów aukcyjnych ma jednak pewne wady. Po pierwsze, ceny ofertowe róŝnią się od rzeczywistych cen transakcyjnych. Po drugie, niektóre z działek rolnych oferowanych na portalach aukcyjnych są wyjątkowo atrakcyjnie zlokalizowane lub mogą w niedalekiej przyszłości ulec odrolnieniu. Z powyŝszych względów średnie ceny na podstawie informacji z portali aukcyjnych mogą znacznie odbiegać od rzeczywistości. Z powyŝszych względów, a takŝe ze względu na potrzebę ujęcia bardziej dynamicznego w postaci zmian cen nieruchomości w dłuŝszej perspektywie czasowej, analizę cen ofertowych uzupełniono badaniem cen transakcyjnych na podstawie danych uzyskanych z Agencji Nieruchomości Rolnych w gminach na obszarze których znajdują się wybrane duŝe elektrownie wiatrowe Analiza cen transakcyjnych gruntów rolnych po i przed inwestycją w elektrownie wiatrową na przykładzie wybranych gmin z duŝymi elektrowniami wiatrowymi w Polsce Przedmiotem badania w dotychczasowej analizie (gmina Dobrzyń nad Wisłą) były ceny ofertowe, które często znacznie róŝnią się od cen transakcyjnych. Z tego względu gminy w których znajdują się wybrane duŝe elektrownie wiatrowe zostały poddane dodatkowej analizie cen transakcyjnych gruntów. Wybrano trzy duŝe inwestycje w elektrownie wiatrowe znajdujące się w trzech województwach, tj.: elektrownię wiatrową o mocy 90 MW zlokalizowaną w gminie Karlino (76,5 MW) oraz częściowo w gminie Gościno (pozostała część farmy) w województwie zachodniopomorskim od 2008 r., elektrownię wiatrową o mocy 34 MW zlokalizowaną w gminie Dobrzyń nad Wisłą w województwie kujawsko-pomorskim od 2010 r., elektrownie wiatrową o mocy 40,5 MW zlokalizowaną w gminie Kisielice w województwie warmińsko-mazurskim od 2007 r. Źródłem danych o cenach transakcyjnych były oddziały terenowe Agencji Nieruchomości Rolnych (oddział terenowy w Szczecinie elektrownia w gminie Karlino, 10

11 oddział terenowy w Bydgoszczy elektrownia w gminie Dobrzyń nad Wisłą, oddział terenowy w Olsztynie elektrownia wiatrowa w Kisielicach). Dla gminy Karlino uzyskano dane z lat , dla gminy Dobrzyń nad Wisłą dane z lat , a dla gminy Kisielice dane z lat Ogólną sytuację w gminach naleŝy poprzedzić krótkim wstępem dotyczącym kształtowania się cen gruntów ornych w latach , w których ceny te wzrosły z zł za hektar w 2005 r. do zł w roku NajwyŜszy, ponad 30% wzrost cen w ujęciu nominalnym miał miejsce w roku W ciągu dwóch lat, tj. między 2006 a 2008 r. ceny gruntów rolnych wzrosły nominalnie w Polsce o ponad 65%. Po 2008 r. nastąpiła natomiast stabilizacja cen i nieznaczny dalszy wzrost. W badanych województwach, tj. zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim oraz warmińsko-mazurskim dynamika cen była podobna jak na poziomie całego kraju. Z badanych województw najwyŝszymi cenami gruntów charakteryzuje się województwo kujawsko-pomorskie (średnio ponad 26 tys. zł za hektar w 2010 r.) (ryc. B.5). Ryc. B.5. Przeciętne ceny gruntów ornych w latach Ceny bieŝące za w zł/1 ha Źródło: GUS. W celu wykazania ewentualnego wpływu elektrowni wiatrowych na ceny gruntów oraz ilość transakcji podjęto decyzję, Ŝe analiza będzie dotyczyć z jednej strony średniej ceny transakcyjnej gruntów, a z drugiej strony łącznej powierzchni gruntów, które w danym roku podlegały transakcji, a stroną była Agencja Nieruchomości Rolnych. 11

12 Pierwszą elektrownią jest elektrownia wiatrowa Karścino zlokalizowana między miejscowościami Mołtowo i Karścino w gminach Karlino i Gościno w województwie zachodniopomorskim (ryc. B.6). Ryc. B.6. Powierzchnia gruntów podlegających transakcji (ha) oraz średnia cena transakcyjna (zł/1 ha) w gminach Karlino i Gościno (zachodniopomorskie) w latach Instalacja elektrowni wiatrowej o mocy 90 MW w 2008 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Agencji Nieruchomości Rolnych. Instalacja elektrowni wiatrowej w gminach Karlino i Gościno w 2008 r. zbiegła się w czasie z pewnym obniŝeniem dynamiki rynku nieruchomości (relatywnie niewielkie areały sprzedanych gruntów w latach ). Jednak juŝ w 2011 r. ponownie zwiększyła się znacznie powierzchnia sprzedanych gruntów rolnych osiągając ponad 360 ha, co świadczy o tym, Ŝe działanie bardzo duŝej elektrowni wiatrowej na obszarze gmin nie odstraszyło potencjalnych inwestorów. Podobnie moŝna powiedzieć o cenach transakcyjnych, które zgodnie z krajowym trendem wzrosły w badanym okresie kilkukrotnie. MoŜna nawet wnioskować, Ŝe wzrost cen nieruchomości w gminach Karlino i Gościno był znacznie wyŝszy niŝ w całym województwie zachodniopomorskim, co moŝe wiązać się z połoŝeniem gmin w pasie nadmorskim, w odległości ok. 30 km od morza bałtyckiego, przy drodze wojewódzkiej łączącej Białogard z Kołobrzegiem. Po 2008 r. (rok instalacji elektrowni wiatrowej) obserwuje się z wyjątkiem 2009 r. dalszy wzrost cen gruntów rolnych na obszarze obu analizowanych gmin. Kolejną analizowaną gmina stał się Dobrzyń nad Wisłą. W gminie tej we wcześniejszym fragmencie opracowania przedstawiono kształtowanie się cen ofertowych. 12

13 Średnie ceny transakcyjne oraz powierzchnię sprzedanych gruntów rolnych w gminie Dobrzyń nad Wisłą zobrazowano na ryc. B.7). Ryc. B.7. Powierzchnia gruntów podlegających transakcji (ha) oraz średnia cena transakcyjna (zł/1 ha) w gminie Dobrzyń nad Wisłą (kujawsko-pomorskie) w latach Instalacja elektrowni wiatrowej o mocy 34 MW w 2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Agencji Nieruchomości Rolnych. Liczba transakcji oraz powierzchnia sprzedanych gruntów rolnych w gminie Dobrzyń nad Wisłą w latach znacząco wzrosła. Tym samym nie moŝna mówić o zastoju wynikającym z obawy inwestorów przed zakupem ziemi w gminie posiadającej na własnym terenie duŝą farmę wiatrową. Tym bardziej, ze duŝa część działek zakupionych juŝ po powstaniu elektrowni wiatrowej miała miejsce w jej bezpośredniej bliskości, tj. pod miejscowościami Mokówko, Michałkowo oraz Chalin. Średnia cena gruntów pozostawała w badanym okresie, podobnie jak na obszarze całego województwa, na stabilnym wysokim poziomie. Ostatnia badaną gminą jest gmina Kisielice w województwie warmińsko-mazurskim (ryc. B.8). 13

14 Ryc. B.8. Powierzchnia gruntów podlegających transakcji (ha) oraz średnia cena transakcyjna (zł/1 ha) w gminie Kisielice (warmińsko-mazurskie) w latach Instalacja elektrowni wiatrowej o mocy 40,5 MW w 2007 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Agencji Nieruchomości Rolnych. Podobnie jak w przypadku elektrowni wiatrowej Karścino, równieŝ w Kisielicach w roku, w którym zainstalowano turbiny wiatrowe miało miejsce spowolnienie na rynku nieruchomości. Powierzchnia rolna sprzedana przez Agencję Nieruchomości Rolnych w gminie Kisielice w latach była bardzo niewielka w porównaniu chociaŝby do 2006 r. Zastój nie trwał jednak długo i juŝ w 2009 r. transakcję opiewały na powierzchnię przewyŝszającą 130 ha gruntów rolnych. Lokalizacja elektrowni wiatrowej nie miała wpływu na kształtowanie się cen transakcyjnych, które mimo lekkiego załamania w latach ponownie wzrosły w 2011 r., gdy średnia cena była bardzo wysoka i wyniosła 25,9 tys. zł za 1 ha Wnioski ogólne z analizy wpływu elektrowni wiatrowych na spadek zainteresowania oraz wartości gruntów Na podstawie literatury przedmiotu, analizy cen ofertowych działek w okolicy elektrowni wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą, a przede wszystkim badaniu cen transakcyjnych gruntów rolnych w gminach Karlino i Gościno, a takŝe Dobrzyń nad Wisłą oraz Kisielice, moŝna dojść do następujących wniosków dotyczących wpływu elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości: elektrownie wiatrowe mogą mieć niewielki wpływ na ceny nieruchomości jedynie w najbliŝszym otoczeniu do (1,5-2 km), jednak inne czynniki, takie 14

15 jak bliskość terenów rekreacyjnych, obszar miejski lub podmiejski, w znacznym większym stopniu wpływają na cenę nieruchomości niŝ bliskość elektrowni wiatrowych; ponadto ceny oraz wolumen transakcji w najbliŝszym otoczeniu elektrowni wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą świadczy o wciąŝ duŝej aktywności inwestorów niezaleŝnie od bliskości farmy wiatrowej; elektrownie wiatrowe nie mają większego wpływu na ceny nieruchomości połoŝonych w dalszej niŝ 2 km odległości od farmy wiatrowej; wniosek ten potwierdzają wyniki badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, analiza cen ofertowych działek w otoczeniu farmy wiatrowej w Dobrzyniu nad Wisłą, a przede wszystkim analiza cen transakcyjnych gruntów rolnych w gminach Karlino, Gościno, Dobrzyń nad Wisłą oraz Kisielice, gdzie nie zaobserwowano związku między aktywnością inwestorów oraz średnią ceną transakcyjną a otwarciem elektrowni wiatrowych; moŝna mówić w dwóch przypadkach (Karlino-Gościno oraz Kisielice) jedynie o krótkotrwałym zmniejszeniu wolumenu transakcji;; na zróŝnicowanie cen transakcyjnych lub ofertowych w dłuŝszym okresie czasu mają wpływ przede wszystkim globalne trendy na rynku nieruchomości, w tym występowanie baniek spekulacyjnych, np. w Polsce w latach ; brak wpływu elektrowni wiatrowych na ceny nieruchomości został równieŝ potwierdzony przez rzeczoznawców majątkowych; przy wycenie terenów w gminie Rogoźno pod planowane turbiny wiatrowe, posiłkując się przykładem największej elektrowni wiatrowej w Polsce w Margoninie, wskazano w operacie szacunkowym brak związku miedzy występowaniem elektrowni wiatrowych a cenami nieruchomości Wieloletnie blokowanie terenu pod inwestycje Wieloletnie blokowanie terenu pod inne inwestycje przedstawiono jako udział powierzchni zajętej pod inwestycje wiatrakowe (zrealizowana i planowane), w związku z czym wykluczona jest tam lokalizacja innych inwestycji. Powierzchnia zajęta pod elektrownie wiatrowe (lub planowaną powierzchnię pod wiatraki) rozumiana jest dwojako: 1) 7 Informacja uzyskana z oddziału terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w Pile. 15

16 jako powierzchnia zajmowana przez same wiatraki (fundamenty wraz z placem serwisowym) oraz 2) jako 500-metrowa strefa buforowa wokół elektrowni wiatrowej 8. Uzyskanie danych odnośnie ogólnej powierzchni zajmowanej przez farmy wiatrowe okazało się niezwykle trudne. Gminy, w których inwestor planuje budowę elektrowni wiatrowych, nie posiadają informacji o powierzchni zajętej przez przyszłe inwestycje wiatrakowe. RównieŜ w tych gminach, w których juŝ funkcjonują elektrownie wiatrowe, zakres prowadzonej ewidencji nie pozwalał na wskazanie powierzchni bez pracochłonnych dodatkowych czynności. Nawet w przypadku farm wiatrowych gminy nie dysponowały całkowitą powierzchnią 9 zajmowaną przez wszystkie elektrownie wiatrowe. Władze gminne posiadają jedynie informację o powierzchni zajmowanej przez pojedyncze elektrownie wiatrowe (turbiny), zdefiniowanej jako powierzchnia fundamentów elektrowni wraz z przyległym placem serwisowym wyłączonym z uŝytkowania rolnego. Na podstawie informacji uzyskanych z wybranych urzędów gminnych województwa kujawskopomorskiego (m.in. gmina KsiąŜki, Kcynia, Rypin, Dobrzyń nad Wisłą, Mogilno) oraz dostępnych kart informacyjnych realizowanych przedsięwzięć (m.in. w gminie śerków i Damasławek w województwie wielkopolskim) moŝna stwierdzić, Ŝe powierzchnia zajęta pod pojedynczą elektrownię wiatrową waha się od 1225 do 2500 m 2 (niekiedy 3000 m 2 ). MoŜna zatem określić przybliŝoną powierzchnię zajmowaną przez istniejące elektrownie wiatrowe lub powierzchnię, którą planuje się przeznaczyć pod przyszłe inwestycje wiatrakowe. Przeprowadzona przez IGiPZ PAN w Toruniu inwentaryzacja elektrowni wiatrowych wykazała 406 turbin wiatrowych województwie kujawsko-pomorskim. W przewaŝającej części są to pojedyncze obiekty. Przyjmując, Ŝe średnia powierzchnia zajęta przez jeden wiatrak to 0,20 ha, to całkowita powierzchnia wyłączona spod innych inwestycji wynosi ok. 81 ha. W obliczeniach oprócz powierzchni zajmowanej przez elektrownię wiatrową i przyległy plac serwisowy uwzględniono ponadto strefę oddziaływania siłowni wiatrowej, w której niemoŝliwa jest lokalizacja innych inwestycji budowlanych. Na podstawie przeprowadzonych informacji uzyskanych z urzędów gminnych minimalny bufor od wiatraka wynosi 500 m, co w przypadku 406 turbin wiatrowych daje powierzchnię prawie 31,9 tys. ha w skali województwa. Tereny te stanowią ponad 1,7% powierzchni województwa kujawskopomorskiego oraz 2,8% całkowitej powierzchni uŝytków rolnych w tym województwie. 8 Wartość 500 m przyjęto na podstawie informacji z urzędów gminnych. 9 Powierzchnia farmy wiatrowej rozumiana jest w tym przypadku jako całkowity obszar ograniczony skrajnymi wiatrakami w danej farmie wiatrowej. 16

17 Wartość udziału powierzchni zajętej pod inwestycje wiatrakowe w ogólnej powierzchni uŝytków rolnych jest zróŝnicowana w zaleŝności od powiatu i waha się od 0,1% do 11,1% (tab. B.2). Tab. B.2. Elektrownie wiatrowe w woj. kujawsko-pomorskim (istniejące i w budowie) i zajmowana przez nie powierzchnia Powiat Liczba elektrowni wiatrowych Powierzchnia zajmowana przez wiatraki fundamenty z placem serwisowym [ha] 500-metrowa strefa buforowa wokół wiatraka [ha] Procent powierzchni uŝytków rolnych zajętych pod elektrownie wiatrowe aleksandrowski 55 11,0 4317,5 11,1 brodnicki 24 4,8 1884,0 2,7 bydgoski 10 2,0 785,0 1,2 chełmiński 11 2,2 863,5 2,0 golubsko-dobrzyński 12 2,4 942,0 2,2 grudziądzki 1 0,2 78,5 0,1 inowrocławski 73 14,6 5730,5 6,1 lipnowski 47 9,4 3689,5 5,5 mogileński 10 2,0 785,0 1,6 nakielski 4 0,8 314,0 0,4 radziejowski 67 13,4 5259,5 10,1 rypiński 5 1,0 392,5 1,0 sępoleński 2 0,4 157,0 0,3 toruński 8 1,6 628,0 0,9 tucholski 3 0,6 235,5 0,5 wąbrzeski 3 0,6 235,5 0,6 włocławski 54 10,8 4239,0 4,1 Ŝniński 17 3,4 1334,5 1,9 woj. kujawsko-pomorskie , ,0 2,8 Źródło: obliczenia własne na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej przez IGiPZ PAN w Toruniu. W 2011 r. do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy wpłynęło 120 wniosków o uzgodnienie warunków realizacji inwestycji wiatrakowych. Według tych wniosków planuje się budowę 292 turbin wiatrowych o łącznej mocy 512 MW. Gdyby realizacja tych planów doszła do skutku, to powierzchnia zajęta pod budowę tych elektrowni wraz z 500-metrowym buforem wyniosłaby prawie 23,0 tys. ha, co łącznie z istniejącymi 17

18 elektrowniami wiatrowymi wynosiłoby prawie 55 tys. ha (3% powierzchni województwa i 4,7% powierzchni uŝytków rolnych). Na podstawie informacji otrzymanych z urzędów gminnych moŝna stwierdzić, Ŝe nie zachodzi konflikt między lokalizacją elektrowni wiatrowych a blokowaniem terenów pod inne inwestycje. Jedynym ograniczeniem jest wspomniany 500-metrowy bufor od turbiny wiatrowej. W gminie Dobrzyń nad Wisłą funkcjonuje 17 duŝych, 2 MW elektrowni wiatrowych, oraz 16 małych (ok. 0,15 MW). Ponadto wydano pozwolenia na budowę kolejnych sześciu elektrowni o mocy 2 MW. W planie przestrzennego zagospodarowania określono jedynie bufor 500-metrowy od wiatraka, w którym istnieje zakaz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej. Poza tym obszarem są działki rolne, więc potencjale inwestycje wymagałyby najpierw wdroŝenia postępowania w celu zmiany przeznaczenia gruntów (tj. odrolnienia). Takie inwestycje wymagałyby indywidualnego postępowania, co jednak nie wyklucza realizacji takiej inwestycji. Nie moŝna więc w sposób jednoznaczny i uogólniający stwierdzić, Ŝe inwestycje w energetykę wiatrową przyczyniają się do blokowania terenu pod inne inwestycje. KaŜdorazowo wymaga to indywidualnego rozpatrzenia na podstawie przyjętych planów przestrzennego zagospodarowania. Blokowanie terenów pod inne inwestycje moŝe zachodzić nie na poziomie gminnym, ale na poziomie indywidualnych umów między inwestorem a właścicielem ziemi, na którym miałaby stanąć przyszła inwestycja. Znane są przypadki zawierania bezpośrednich umów między rolnikami a inwestorami na długoletnią dzierŝawę gruntów rolnych. Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe inwestor nie zobowiązuje się do wybudowania elektrowni wiatrowej na wydzierŝawionym terenie. Mowa jest tylko o planowaniu inwestycji i jej ewentualnej realizacji po otrzymaniu wszystkich niezbędnych pozwoleń. Zawierane umowy nie gwarantują więc realizacji inwestycji, a jedynie zabezpieczają inwestora w kontekście moŝliwości lokalizacji przedsięwzięcia. Taki wydzierŝawiony teren, na którym nie została zlokalizowana turbina wiatrowa, jest zablokowany pod inne potencjalne inwestycje na mocy podpisanej umowy o dzierŝawę. 18

19 1.3. Wpływy środków finansowych do budŝetu gminy z lokalizacji elektrowni wiatrowej oraz rozkład podatków gruntowych w jednostce Podatek od nieruchomości wybrane aspekty prawne Niewątpliwą korzyścią dla gminy z inwestycji w elektrownię wiatrową są wpływy z podatków od nieruchomości. Podatek ten zostaje naliczony według 2% stawki od wartości części budowlanych, na których znajduje się elektrownia wiatrowa, tj. fundamentu i masztu. Sprawa opodatkowania elektrowni wiatrowych budzi szereg kontrowersji i sporów, w szczególności dotyczących opodatkowania poszczególnych elementów elektrowni wiatrowych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 3 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. nr 95, poz. 613 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają m. in. budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 10. Na tej podstawie L. Etel i M. Popławski uwaŝają, Ŝe opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlega w całości elektrownia wiatrowa, a nie tylko niektóre jej elementy, takie jak fundamenty oraz maszt. Osąd ten jest zgodny z definicją budowli zawartą w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, a jedynie pomocniczo w zakresie ustawowego odesłania na prawie budowlanym 11. R. Lewandowski z kolei przywołuje wyrok sądu WSA w Bydgoszczy z 11 marca 2008 r., gdzie postawiono tezę, Ŝe opodatkowaniu podlegają zarówno fundamenty, maszty, przyłącza, jak i pozostałe elementy tj. generator, wirnik ze skrzydłami, skrzynia biegów, komputer sterujący, transformator, rozdzielnia energetyczna, instalacja alarmowa i zdalnego sterowania. Wszystkie te elementy składają się na całość techniczno-uŝytkową, czyli stanowią obiekt budowlany 12. Z kolei Minister Finansów w swoim stanowisku z 17 maja 2007 r. stwierdza, Ŝe opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają jedynie części budowlane elektrowni wiatrowych jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość uŝytkową 13. Podsumowując, jak dotąd brak jednoznacznej wykładni prawa i ani orzecznictwo ani literatura przedmiotu nie przynoszą jednoznacznych odpowiedzi dotyczących opodatkowania elektrowni wiatrowych podatkiem od nieruchomości. 10 Lewandowski R., 2011, Elektrownie wiatrowe a podatek od nieruchomości, 11 Etel L., Popławski M., 2009, Czy elektrownie wiatrowe podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości?, Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych, z Lewandowski R., 2011, Elektrownie wiatrowe a podatek od nieruchomości, 13 Ibidem. 19

20 Podatek od nieruchomości na początku drugiej dekady XXI wieku wynosi około tys. od turbiny, co w przypadku 20 turbin daje z tego tytułu przychody rzędu około 1 mln zł dla gminy rocznie. Przy większych inwestycjach bezpośrednie dochody gminy z tytułu elektrowni wiatrowych mogą nawet przewyŝszać 2 mln złotych rocznie. Gmina Margonin według informacji Rzeczpospolitej zyskała na największej farmie wiatrowej w Polsce zlokalizowanej właśnie w Margoninie dodatkowe 4 mln zł w budŝecie rocznie 14. Gdyby podatkiem od nieruchomości objąć, zgodnie z propozycją L. Etela i M. Popławskiego elektrownię wiatrową w całości (a nie tylko fundament i maszt), to łączny dochód dla gminy mógłby wzrosnąć nawet trzykrotnie (do 3-12 mln zł w zaleŝności od wielkości elektrowni wiatrowej) Podatek od nieruchomości a dochody budŝetów wybranych gmin w Polsce posiadających na swoim terenie duŝe elektrownie wiatrowe Nawet przy aktualnie (2012) obowiązującej wykładni prawa, podatek od nieruchomości z elektrowni wiatrowych jest niemałą kwotą, szczególnie w przypadku gmin o relatywnie niskich dochodach. Przykładowo, gminy na których funkcjonują elektrownie wiatrowe, np. Margonin, Będzino, gmina wiejska Suwałki lub w kujawsko-pomorskim Dobrzyń and Wisłą charakteryzowały się w 2010 r. dochodami rocznymi rzędu mln zł. Dla tych gmin potencjalne dochody rzędu 1-4 mln zł z tytułu podatku od nieruchomości związanego z usytuowaniem na ich terenie elektrowni wiatrowych stanowią od 3 do nawet 16% dochodów budŝetowych. W celu skonkretyzowania wpływów do budŝetu gminy z podatku od nieruchomości w jednostce czasu wysłano zapytanie do tych gmin w Polsce na obszarze, których znajdują się duŝe (powyŝej 30 MW) elektrownie wiatrowe. Urzędnicy samorządowi zostali zapytani o rozkład dochodów łącznych gmin, dochodów z tytułu podatku od nieruchomości ogółem oraz dochodów z tytułu podatku od nieruchomości w latach , z zaznaczeniem lat w których oddano do uŝytku na terenie ich gmin elektrownie wiatrowe. Najpełniejsze dane otrzymano z czterech gmin, trzech zlokalizowanych na obszarze województwa zachodniopomorskiego (Kamień Pomorski, Karlino oraz Wolin) oraz jedna z województwa pomorskiego (Kobylnica). Łącznie w czterech gminach zainstalowano farmy wiatrowe o mocy 256 MW co daje przeciętnie w gminie ponad 64 MW (tab. B.3)

21 Tab. B.3. Średnie dochody z tytułu podatku od nieruchomości w gminach z duŝymi elektrowniami wiatrowymi Gmina Rok wybudowania elektrowni wiatrowej Moc elektrowni (MW) Średni dochód roczny z 1 MW z tytułu podatku od nieruchomości (tys. zł) Kamień Pomorski ,8 52,7 Karlino ,5 52,9 Wolin ,0 34, ,5 Kobylnica ,0 40, ,4 - Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji z urzędów gminnych. Średnie dochody z tytułu podatku od nieruchomości od 1 MW zainstalowanej mocy w czterech gminach wynosiły w badanym okresie od 34 tys. zł. w gminie Wolin do ponad 52 tys. zł. w gminach Kamień Pomorski i Karlino. Przyjmując powyŝsze widełki dochodowe w postaci tys. zł. za 1 MW, moŝna oszacować minimalne i maksymalne dochody uzyskiwane przez gminę w zaleŝności od mocy farmy wiatrowej (tab. B.4). Tab. B.4. Szacunkowy dochód dla gminy w tytuły podatku od nieruchomości w zaleŝności od łącznej mocy elektrowni wiatrowych (MW) Łączna moc elektrowni wiatrowych (MW) Dochód dla gminy w tys. zł. (dla tys. zł. / 1 MW) Dochód dla gminy w tys. zł. (dla tys. zł. / 1 MW) Źródło: opracowanie własne. W celu skonkretyzowania udziału dochodów z elektrowni wiatrowych w łącznych dochodach budŝetów gmin (a takŝe w porównaniu z łącznymi dochodami uzyskiwanymi z tytułu podatku od nieruchomości) dokonano analizy czterech studiów przypadku, tj. gmin Kamień Pomorski, Karlino, Wolin oraz Kobylnica w latach (w gminie Wolin uzyskano dane jedynie do 2010 r.) (ryc. B.9 B.12). 21

22 Ryc. B.9. Kamień Pomorski (28,8 MW w 2009 r.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Kamień Pomorski. Ryc. B.10. Karlino (76,5 MW w 2008 r.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Karlino. 22

23 Ryc. B.11. Wolin (30 MW w 2007 r. i 31,5 MW w 2009 r.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Wolin. Ryc. B.12. Kobylnica (48 MW w 2008 r. i 41,4 MW w 2011 r.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z UG Kobylnica. Udział dochodów z tytułu podatku od nieruchomości z elektrowni wiatrowych w łącznych dochodach ogółem gminy zaleŝy od łącznej mocy zainstalowanej w elektrowni oraz od wysokości dochodów gminy. Wszystkie analizowane gminy charakteryzują się podobnymi łącznymi dochodami 2011 r. w wysokości od około 40 mln zł (Wolin) do około 48 mln zł (Kobylnica). Udział dochodów z podatku od nieruchomości od elektrowni wiatrowych w poszczególnych gminach w najlepszym roku wahał się od około 4% w 23

24 Kamieniu Pomorskim i Kobylnicy do prawie 9,65% w gminie Karlino w 2010 r. W gminie Kobylnica, gdzie w 2011 r. otwarto kolejna elektrownie wiatrową o mocy 41,4 MW udziały dochodów z tytułu podatku od nieruchomości z elektrowni wiatrowych w łącznym dochodzie gminy wzrosną w 2012 r. do 6,5% (a włączając planowane dochody z dzierŝawy gruntów gminnych pod budowę elektrowni wiatrowej nawet do 7,7%). Interesująco wyglądają równieŝ udziały dochodów z tytułu podatku od nieruchomości z elektrowni wiatrowych w dochodach łącznych z podatku od nieruchomości w 2011 r. Udziały te wahają się od 21% dla gminy Wolin do aŝ 41% dla gminy Karlino. Tym samym moŝna jednoznacznie stwierdzić, ze funkcjonowanie duŝych farm wiatrowych o mocy powyŝej 30 MW w znaczący sposób podnosi dochody z tytułu podatku od nieruchomości uzyskiwane przez gminy (przynajmniej o 25%, a przy elektrowniach duŝej mocy rzędu 80MW nawet o 60-70%). Na marginesie naleŝy jednak zaznaczyć, Ŝe wiele gmin posiadających na własnym terenie elektrownie wiatrowe charakteryzuje się relatywnie niskimi dochodami własnymi i korzysta z subwencji wyrównawczej w postaci tzw. janosikowego, na mocy którego budŝet państwa zabiera dochody najbogatszym gminom, aby podzielić je między najuboŝsze. W niektórych przypadkach najbiedniejszych gminy moŝe okazać się, Ŝe suma utraconej subwencji wyrównawczej jest na tyle duŝa, Ŝe pokrywa znaczną część dochodów potencjalnie uzyskanych od inwestora z tytułu podatku od nieruchomości. Sytuacja dotyczy jedynie bardzo biednych gmin na terenie których zainstalowano bardzo duŝe elektrownie wiatrowe. NaleŜy podjąć dalsze badania w tym względzie w celu dokładnego oszacowania ewentualnej utraty przez te gminy subwencji wyrównawczej 16. Warto dodać, Ŝe z punktu widzenia inwestora podatek od nieruchomości stanowi duŝą część kosztów eksploatacyjnych farmy wiatrowej. W przypadku elektrowni wiatrowej o mocy 30 MW podatek od nieruchomości razem z kosztem dzierŝawy gruntu wynoszą nawet ponad 38% kosztów eksploatacyjnych jakie ponosi inwestor (ryc. B.13)

25 Ryc. B.13. Koszty eksploatacyjne farmy wiatrowej o mocy 30 MW w mln zł Źródło: opracowanie własne na podstawie farmy_wiatrowej.html Łączne korzyści dochodowe dla gmin z tytułu posiadania elektrowni wiatrowych Kolejną korzyścią dla gminy są dochody z tytułu dzierŝawy gruntów komunalnych oraz wpływy z tytułu udziału gminy w podatku PIT (oraz w niektórych przypadkach, gdy siedziba firmy-inwestora znajduje się na terenie gminy, równieŝ wpływy z tytułu podatku CIT) 17. Ponadto instalacja elektrowni wiatrowych przynosi dochody z tytułu dzierŝawy gruntów rolnych, co z kolei wpływa na stabilizację dochodów rolników, a pośrednio ma wpływ na płatność podatku rolnego. Analizę wpływu środków finansowych do budŝetu gminy z tytułu dzierŝawy gruntów rolnych naleŝy rozpatrywać równieŝ z punktu widzenia obszaru jaki wiatraki zajmują. OtóŜ wiatraki bardzo małe zajmują praktycznie niewiele więcej miejsca niŝ sam słup na powierzchni gruntu. Natomiast duŝe elektrownie wiatrowe, np. takie powyŝej 1 MW zajmują łącznie obszar około arów (0,35 ha), w tym uwzględnia się 18 : m 2 fundament o głębokości przewaŝnie około 2 m, m 2 plac manewrowy; ewentualna droga dojazdowa po polu, zajmująca około 20 arów (0,2 h). Rolnicy mogą otrzymywać za duŝy wiatrak o mocy 2 MW około 15 tys. zł/rok za dzierŝawę gruntu. Trudno jednoznacznie określić tą kwotę poniewaŝ inwestor indywidualnie negocjuje z rolnikami stawki. Z tego względu wahają się one w granicach od 10 do nawet

26 tys. zł/rok 19. Jest to kwota o wiele wyŝsza niŝ moŝliwości jakie za podobny areał osiąga właściciel pola w przypadku tradycyjnych dochodów z ziemi w postaci uprawy rolniczej. Dochód z tytułu dzierŝawy wiatraków wpływa zatem istotnie na stabilizację sytuacji materialnej rolników. W niektórych przypadkach właścicielem ziemi na której mają funkcjonować elektrownie wiatrowe jest gmina. W takim przypadku wpływy z tytułu dzierŝawy stanowią dodatkowe źródło dochodów gminy. Sytuacja taka ma miejsce w gminie Kobylnica w województwie pomorskim, gdzie w związku z instalacją w 2011 r. elektrowni wiatrowej o mocy 41,4 MW na gruntach będących w posiadaniu gminy, władze samorządowe szacują wpływy z tytułu dzierŝawy na łączną kwotę aŝ 557 tys. zł. rocznie. Analizę łącznego wpływu środków finansowych do budŝetu gminy z lokalizacji elektrowni wiatrowej przeprowadzono w oparciu o badanie dochodów budŝetów gmin. Analiza została przeprowadzona dla czterech duŝych farmach wiatrowych uruchomionych w latach w Polsce. NaleŜą do nich: Margonin największa w Polsce elektrownia wiatrowa składająca się z 60 wiatraków o łącznej mocy 120 MW, która rozpoczęła działalność w powiecie chodzieskim, w niedalekiej odległości od województwa kujawskopomorskiego w pierwszej połowie 2010 r., Tymień w gm. Będzino, farma zlokalizowana między Kołobrzegiem a Koszalinem największa w latach elektrownia wiatrowa w Polsce o całkowitej mocy 50 MW, Karścino-Mołtowo w gm. Karlino, usytuowana około 15 km na południe od Tymienia złoŝona z 60 wiatraków o łącznej mocy 76,50 MW, rozpoczęła funkcjonowanie w 2008 r., Suwałki elektrownia wiatrowa połoŝona na północ od Suwałk złoŝona z 18 wiatraków o łącznej mocy 41,4 MW, którą oficjalnie uruchomiono w październiku 2009 r. Ewolucja dochodów budŝetów czterech gmin, tj. gminy Margonin, Będzino, Karlino oraz gminy wiejskiej Suwałki w porównaniu z ewolucją dochodów gmin w Polsce moŝe dać y/tabid/195/ArticleId/815/Gmina-liczy-na-farmy-wiatrowe-815.aspx; 26

27 odpowiedź na pytanie o zmiany w dochodach budŝetów gmin po zainstalowaniu na ich terenie elektrowni wiatrowej (ryc. B.14). Ryc. B.14. Ewolucja dochodów budŝetów gmin z zainstalowanymi duŝymi elektrowniami wiatrowymi w porównaniu do średniej dla Polski, przed i po zbudowaniu elektrowni wiatrowych (rok oddania do uŝytkowania zaznaczony pełnym kołem) (2005=100) Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Lokalnych. We wszystkich analizowanych gminach, w których zbudowano duŝe elektrownie wiatrowe w Polsce skok w dochodach budŝetów gmin był zauwaŝalny szczególnie w pierwszym roku funkcjonowania elektrowni (na rysunku na lewo od zaznaczonego koła). W farmie wiatrowej w Margoninie, która została oddana do uŝytkowania na początku 2010 r. dochody budŝetu gminy za rok 2010 wzrosły o 27% w porównaniu do 2009 r. Dzięki tej największej w Polsce inwestycji w energetyce wiatrowej, w gminie Margonin znacznie poprawiła się sytuacja budŝetowa (roczne dochody wzrosły równocześnie z inwestycją o dodatkowe 4 mln zł, chociaŝ w budŝecie na rok 2010 załoŝono dodatkowe środki z tytułu funkcjonowanie elektrowni wiatrowych jedynie w wysokości 900 tys. zł.). Warto zauwaŝyć, Ŝe w latach (przed inwestycją) dochody gminy Margonin rosły wolniej niŝ średnia krajowa. Analogiczną sytuację jak w Margoninie zauwaŝono równieŝ w gminie Będzino (elektrownia w Tymieniu), gdzie w pierwszym roku funkcjonowania siłowni wiatrowych dochody gminy wzrosły o 28%. W gminie wiejskiej Suwałki w pierwszym roku dochody gminy wzrosły o 23%, a w Karlinie (elektrownia Karścino-Mołtowo) o 11%. Jednak w długiej perspektywie czasu, tzn. po kilku latach funkcjonowania elektrowni wzrost dochodów budŝetowych gminy jest dosyć zróŝnicowany. Przykładowo, w Będzinie znaczący spadek dochodów zaobserwowano w roku Gmina Karlino z kolei charakteryzowała się w tym 27

28 samym roku (trzeci rok funkcjonowania farmy wiatrowej) bardzo duŝym wzrostem dochodów. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe wszystkie analizowane gminy, niezaleŝnie od chwilowych wahań dochodów budŝetowych wykazywały w latach szybszy wzrost dochodów niŝ średnia dla Polski. W województwie kujawsko-pomorskim analizę dochodów budŝetowych przeprowadzono w trzech gminach, charakteryzujących się najwyŝszą mocą przyłączenia wszystkich farm wiatrowych w województwie, tj. w gminach: Dobrzyń nad Wisłą, Kruszwica oraz Pakość. Podobnie jak w przypadku analizy dla Margonina, Będzina, Karlina i Suwałk, takŝe w kujawsko-pomorskim, ewolucja dochodów budŝetowych gmin z elektrowniami wiatrowymi wskazuje na pozytywny efekt dla finansów gminy (ryc. B.15). Nie jest on moŝe tak spektakularny jak dla większych elektrowni wiatrowych na terenie całej Polski, co jest uwarunkowane naturalnie niŝszymi dochodami z tytułu podatku od nieruchomości dla elektrowni o mniejszej mocy. Niemniej jednak naleŝy zaznaczyć, Ŝe jest wyraźnie widoczny efekt w postaci wyŝszego wzrostu dochodów budŝetowych w latach w porównaniu do średniej dla całego województwa. Ryc. B.15. Ewolucja dochodów budŝetów gmin z zainstalowanymi duŝymi elektrowniami wiatrowymi w województwie kujawsko-pomorskim w porównaniu do średniej dla województwa (2005=100) Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Lokalnych Wnioski ogólne z analizy wpływów środków finansowych do budŝetu gminy z lokalizacji elektrowni wiatrowej oraz rozkładu podatków gruntowych w jednostce czasu Podsumowując, moŝna wnioskować, Ŝe: 28

29 podatek od nieruchomości z tytułu elektrowni wiatrowych jest często znaczącą pozycją w budŝecie gminy; dla gmin charakteryzujących się relatywnie niewielkimi dochodami, przy duŝych farmach wiatrowych (powyŝej 30MW) moŝe przekraczać nawet 10% dochodów budŝetowych, a w większości przypadków, dla gmin osiągających dochody rzędu 40 mln zł rocznie udział ten kształtuje się w granicach od 4% do 7%, czyli około 2-3 mln zł (do 10%, tj. 4 mln zł przy elektrowniach o mocy ponad MW); udział ten rośnie w miarę zwiększania mocy zainstalowanych elektrowni na terenie gminy; udział dochodów z tytułu podatku od nieruchomości od elektrowni wiatrowych w łącznych dochodach uzyskiwanych przez gminę z podatku od nieruchomości ogółem jest bardzo wysoki i waha się w granicach od 20% do nawet 40%; elektrownie wiatrowe, oprócz dochodów z tytułu podatków od nieruchomości dają dodatkowe moŝliwości uzyskiwania dochodów z udziału gminy w podatkach PIT (oraz w niektórych przypadkach równieŝ CIT), a takŝe z tytułu stabilizacji sytuacji materialnej rolników, którzy uzyskują znaczny dochód z tytułu dzierŝawy gruntów pod elektrownie wiatrowe; dodatkowym źródłem dochodów gminy są bezpośrednie wpływy z tytułu dzierŝawy, gdy gmina jest właścicielem gruntów na których funkcjonuje elektrownia wiatrowa; bezpośrednie dochody z tego tytułu mogą wynieść rocznie nawet ponad 0,5 mln zł (dla elektrowni wiatrowej o mocy około 40 MW); analiza ewolucji dochodów gmin posiadających na swoim terenie duŝe farmy wiatrowe wykazała, Ŝe szczególnie w pierwszym roku funkcjonowania inwestycji następuje duŝy skok w dochodach budŝetowych gmin, nawet powyŝej 20%; w dłuŝszej perspektywie czasowej trudno jednoznacznie wyrokować na temat efektu elektrowni wiatrowych na dochody gminy; wraz ze wzrostem dochodów łącznych gmin udział bezpośrednich dochodów z elektrowni wiatrowych będzie zapewne stopniowo maleć i w niektórych gminach następuje powrót do ścieŝki wzrostu dochodów wyznaczonej na podstawie trendów krajowych; w innych gminach natomiast wydaje się, Ŝe jednorazowy wzrost dochodów w wyniku zainstalowania elektrowni wiatrowej na ich 29