Finanse Publiczne. Miasto Katowice. Polska Analiza kredytowa. Uzasadnienie ratingu. Sytuacja budżetowa. Otoczenie. Perspektywa ratingu.

Transkrypt

1 Polska Analiza kredytowa Miasto Katowice Ratingi Bieżący Rating Poprzedni Rating Data zmiany W walucie zagranicznej Długoterminowy BBB+ - - W walucie krajowej Długoterminowy A- - - Lista obserwacyjna...nie Perspektywa ratingu... Stabilna Analitycy Elżbieta Kamińska, Warszawa elzbieta.kaminska@fitchratings.com Andrei Piskunov, Moskwa andrei.piskunov@fitchratings.com Wybrane dane Dochody operacyjne 728,6 757,5 Zadłużenie 87,1 8,4 Bilans bieżący/ 18,2 17,2 Dochody operacyjne (%) Obsługa zadłużenia/ 1,5,4 Dochody bieżące (%) Zadłużenie/ Bilans,7,6 bieżący (lata) Wydatki kapitałowe/ 26,5 27,9 Wydatki ogółem (%) Bilans przed obsługą 5,4 -,1 zadłużenia/ Dochody ogółem (%) Bilans bieżący/ Wydatki kapitałowe (%) 61,1 53,5 Mocne strony Rozważna polityka budżetowa Zadowalające marże Wysoki poziom dotacji z budżetu Państwa Poprawiająca się koniunktura krajowa i lokalna Zagrożenia Wzrastająca presja na wydatki na opiekę społeczną Zmniejszająca się liczba ludności i rosnąca liczba ludności w wieku poprodukcyjnym Nierozwiązane problemy w sektorze służby zdrowia powiększające zadłużenie Uzasadnienie ratingu Ratingi odzwierciedlają dobrą sytuację budżetową, w tym wysokie marże bieżące oraz wysoką płynność, a także dobrą jakość zarządzania Miastem i poprawę gospodarki krajowej. Ratingi uwzględniają również rosnącą presję na wydatki z zakresu opieki społecznej oraz nierozwiązane problemy służby zdrowia. Sytuacja budżetowa W latach wyniki budżetowe Katowic były dobre co było rezultatem wzrastających nadwyżek operacyjnych i bieżących oraz zadowalających marży (średnio 15,9% i 17%). Bieżące bilanse Miasta były wyższe od operacyjnych bilansów i odzwierciedlały wyższe dochody z odsetek niż odsetki płacone przez Miasto. Wysoka płynność pozwalała Miastu również na zakładanie lokat bankowych w ciągu roku. W ciągu ostatnich czterech lat, Miasto, zgodnie z przyjętą polityką budżetową, ściśle kontrolowało dochody i wydatki. W zarządzaniu finansami Miasto przestrzega zasady, wg której wzrost wydatków operacyjnych nie może przewyższać wzrostu dochodów bieżących. Średni roczny wzrost dochodów operacyjnych i wydatków operacyjnych wyniósł odpowiednio 5,2% i 4,3%. Powyższa zasada, która otrzymała poparcie Rady Miasta, stanowi ważny element wieloletniego planu inwestycyjnego na lata Wysoka nadwyżka operacyjna wraz z dotacjami na wydatki kapitałowe pozwalają Miastu w pełni finansować wydatki inwestycyjne. Nadwyżka operacyjna i transfery kapitałowe w 23r. wyniosły 261,5 mln zł, natomiast w tym samym okresie wydatki inwestycyjne wyniosły 217 mln zł. Zmniejszenie wydatków operacyjnych w 23r. oraz wysoki poziom samofinansowania wydatków inwestycyjnych pozwoliły Miastu osiągnąć nadwyżkę budżetową (46,6 mln zł). Otoczenie Nowy system finansowania samorządów, wdrożony w 24r. spowodował zwiększenie udziału Miasta w dochodach uzyskanych z podatków dochodowych. Katowice jako miasto na prawach powiatu są uprawnione do otrzymywania 44,14% dochodów z podatku PIT i 8,11% z CIT pobranych na obszarze Miasta w 24r. Zgodnie z tym prawem, udział Miasta w dochodach z podatków dochodowych będzie wzrastał od 26r. Celem nowego systemu jest zwiększenie dochodów z podatków dochodowych i zmniejszenie dotacji i subwencji z budżetu Państwa. Nowy system finansowy zwiększył zależność dochodów samorządów od sytuacji gospodarczej, co jest pozytywne w okresach dobrej koniunktury i negatywne w okresach pogarszania się sytuacji gospodarczej. Katowice, stolica województwa śląskiego, liczy mieszkańców i jest dziesiątym co do wielkości miastem w Polsce. Województwo śląskie jest najbardziej uprzemysłowionym oraz drugim pod względem zamożności regionem w Polsce. PKB przypadające na jednego mieszkańca w 22r. było 1,8% wyższe od średniej krajowej i nominalnie wynosiło zł. w porównaniu ze średnią krajową zł. Udział regionu w PKB wynosi 13,7%. Perspektywa ratingu Stabilna perspektywa ratingu wskazuje, że podstawy kredytowe Katowic, potwierdzone przez wysokie marże bieżące, pozostaną solidne przez długi okres czasu. Styczeń 25

2 Władze i kontekst polityczny Katowice, stolica województwa śląskiego, które jest drugim pod względem zamożności województwem w Polsce. Miasto posiada status miasta na prawach powiatu. Jako miasto na prawach powiatu realizuje zadania zarówno gminy jak i powiatu otrzymując dochody jako powiat i jako gmina. Do zadań Miasta należą: zaopatrzenie w wodę, usuwanie i oczyszczanie ścieków, oczyszczanie miasta, dostarczanie energii i ciepła, edukacyjna opieka wychowawcza, edukacja na poziomie podstawowym i średnim, świetlice, naprawa i budowa dróg, programy zapobiegające bezrobociu, programy opieki zdrowotnej i pomocy społecznej m.in. udzielanie pomocy niepełnosprawnym i niepełnym rodzinom. Miasto jest także odpowiedzialne za szkoły zawodowe i specjalne oraz za miejskie cmentarze i biblioteki. Miasto posiada również zróżnicowany stopień odpowiedzialności w obszarach dotyczących służby zdrowia oraz służb zajmujących się transportem publicznym, obiektami sportowymi, użytkowaniem ziemi i planowaniem urbanistycznym, ochroną środowiska, bezpieczeństwem przeciwpożarowym i utrzymaniem porządku publicznego. Wybory w 22r. zapewniły kontynuację polityki lokalnej Po wyborach w październiku 22r. obecny Prezydent Katowic, Piotr Uszok, rozpoczął swoją czwartą kadencję jako działacz samorządu terytorialnego i drugą kadencję jako Prezydent Miasta. Prezydent wraz z dwoma wiceprezydentami, przez niego powołanymi tworzą Organ Wykonawczy. Większość w Radzie Miasta Rada Miasta składa się z 31 radnych, spośród których 18 należy do Forum Samorządowego, dziewięciu do SLD-UP, trzech do Platformy Obywatelskiej oraz jeden niezależny. Partie, które tworzą Radę Miasta, należą głównie do ugrupowań centroprawicowych i nie ma w nich reprezentacji partii radykalno-populistycznych. Prezydent posiada znaczną większość w Radzie, osiemnastu spośród 31 radnych. Prezydent Katowic efektywnie zarządzał sprawami Miasta uzyskując akceptację i poparcie Rady. Długa kadencja Prezydenta oraz fakt, że większość radnych posiada doświadczenie w polityce samorządowej (19 radnych zostało ponownie wybranych) umożliwia efektywne zarządzanie Miastem. Ponadto, wybory w 22 były pierwszymi wyborami w których prezydenci byli wybierani bezpośrednio. Obecny Prezydent otrzymał silne poparcie mieszkańców miasta i był jednym z niewielu kandydatów, którzy zostali wybrani w pierwszej turze wyborów. Nowa Ustawa wdrożona w 22r. umocniła pozycję prezydentów (burmistrzów) Nowa ustawa dała prezydentom większą elastyczność i niezależność od Rady Miasta co w szczególności dotyczy faktu, że nie mogą być oni odwołani przez Radę Miasta nie będąc przez nią powoływani. Jedynym sposobem, w jaki burmistrzowie czy prezydenci mogą być odwołani jest zwołanie powszechnego referendum. Z drugiej strony prezydenci są osobiście odpowiedzialni za podejmowane decyzje, co stwarza równowagę pomiędzy ich niezależnością, a osobistą odpowiedzialnością. Poprawa infrastruktury lokalnej jest priorytetem Władz Miasta W lipcu 24r., Rada Miasta zatwierdziła wieloletni plan inwestycyjny na lata 24-9, który jest kontynuacją planu zakończonego w 23r. Najważniejszymi inwestycjami Miasta są: budowa nowych dróg, przedłużenie drogi szybkiego ruchu w mieście (Trasa Średnicowa), nowy system gospodarki wodnej oraz renowacja centrum miasta i starego miasta. Powyższe inwestycje umożliwią stworzenie atrakcyjnych warunków dla inwestorów oraz poprawią strukturę lokalnej gospodarki. Miasto w pełni zdaje sobie sprawę z faktu, że rozwój nowoczesnych technologii i usług umożliwi zmniejszenie dominacji przemysłu ciężkiego. Plan posiada pełne poparcie Rady Miasta. Sytuacja społeczno-gospodarcza Katowice, stolica regionu śląskiego, który jest drugim pod względem zamożności oraz najbardziej uprzemysłowionym regionem w Polsce zdominowanym przez przemysł ciężki, w szczególności hutnictwo i górnictwo. Województwo śląskie należy do najgęściej zaludnionych regionów w Polsce. Liczba ludzi przypadających na km 2 jest trzy razy wyższa od średniej krajowej i wynosi 392 mieszkańców na km 2 w porównaniu ze średnią krajową, która wynosi 123 mieszkańców na km 2. Mimo, że obszar województwa wynosi 12.3 km 2, co stanowi tylko 4% całego obszaru Polski, jest zamieszkany przez 4,8 mln ludności czyli 12,5% populacji kraju. Katowice zamieszkuje mieszkańców i są one dziesiątym pod względem wielkości miastem w Polsce. Obszar Katowic wynosi 164 km 2. Drugi najbogatszy region w Polsce Województwo śląskie jest jednym z najbogatszych regionów w Polsce. Produkt Krajowy Brutto (PKB) na mieszkańca jest 1,8% wyższy od średniej 2

3 krajowej i w 22r. wyniósł zł na mieszkańca podczas gdy średnia krajowa wynosiła zł. Udział województwa śląskiego w Produkcie Krajowym Brutto (PKB) wynosił w 22r. 13,7% co pozwoliło mu uzyskać drugą pozycję w kraju po województwie mazowieckim. Region śląski uplasował się na drugim miejscu pod względem Wartości Dodanej Brutto (WDB) i WDB na mieszkańca pośród szesnastu regionów Polski. WDB regionu śląskiego wynosiło mln zł w 22r., natomiast w podregionie centralnym do którego należą Katowice, WDB wyniosła mln zł, co stanowi dwie trzecie WDB całego województwa. WDB na mieszkańca w całym regionie wyniosła zł i była 19,9% wyższa od średniej krajowej. Wzrastające znaczenie usług W 1995r. 41,6% WDB regionu było generowane przez sektor przemysłowy, natomiast w 22r. udział ten spadł do 32,% WDB. Jednak w porównaniu do średniej krajowej, która wynosi 23,6% jest on ciągle wysoki. W tym samym okresie udział usług (rynkowych i nierynkowych) wzrósł z 48% WDB w 1995r. do 61% w 22r., ale ciągle pozostaje mniejszy niż średnia krajowa, która wynosi 67,2%. WDB dla województwa śląskiego 22 Źródło: GUS Usługi 61% Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 1% Przemy sł 32% Budownictwo 6% o 6% 6% Zmiany w strukturze WDB przyczyniły się do zmiany w strukturze zatrudnienia. W 1998r. 4% pracujących było zatrudnionych w przemyśle i budownictwie, natomiast w 22r. udział zatrudnionych w tych sektorach spadł do 36,7%. W tym samym okresie zatrudnienie w sektorze usług wzrosło z 46% (w 1998r.) do 51% (w 22r.) przewyższając średnią krajową, która wyniosła 45%. WDB i zatrudnienie w województwie śląskim w Struktura WDB (%) Zatrudnienie (% ) Przemysł 31,6 32, Rolnictwo 1, 4,8 Budownictwo 6,4 6,7 Usługi 61, 56,5 Razem 1, 1, Źródło: Rocznik Statystyczny Województw, GUS Struktura ludności Katowic zmienia się W 23r., 16,1% ludności Katowic była w wieku emerytalnym, kiedy w 1999r. stanowiła ona 15,2%. Jest to również związane z tym, że wiek emerytalny górników jest niższy od wieku innych grup pracujących. Populacja Katowic zmniejsza się W 1995r. Katowice posiadały ponad mieszkańców, podczas gdy w 23r. liczba ta spadła do mieszkańców, co wynika z malejącego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji. Stopa bezrobocia powoli się obniża Stopa bezrobocia, która w końcu 23r. wynosiła 8,2% spadła do 7,6% w lipcu 24r. (województwo śląskie 17,1%, Polska 19,3%). Poprawę na rynku pracy odzwierciedla zwiększająca się ilość ofert pracy oraz poprawiająca się sytuacją gospodarcza w kraju, co potwierdzają także dane dotyczące produkcji przemysłowej i eksportu oraz wysokie nakłady inwestycji bezpośrednich. Województwo śląskie otrzymuje największe nakłady z inwestycji bezpośrednich w Polsce po województwie mazowieckim. Pod koniec 23r. zarejestrowanych było 761 spółek z udziałem kapitału zagranicznego, (751 w 22r.). Były to głównie spółki niemieckie, włoskie, amerykańskie, holenderskie i francuskie. Pomiędzy 22 i 23r. województwo mazowieckie otrzymało największy poziom inwestycji zagranicznych, 31% całości, natomiast udział województwa śląskiego wynosił 1,3%. Największe nakłady inwestycyjne poniesiono w przemyśle 48,2% całości oraz w sektorze usług 47,6%. Wzrasta liczba podmiotów działających w Katowicach. W 1999r. liczba zarejestrowanych podmiotów wynosiła 38.7, podczas gdy w sierpniu 24r. wzrosła do podmiotów (z tego ok. 8% stanowiły małe i średnie przedsiębiorstwa). Poprawa sytuacji makroekonomicznej od drugiej połowy 23r., wzrastający udział usług i podmiotów wykorzystujących nowoczesne technologie na terenie Katowic oraz poprawa infrastruktury powinny stworzyć sprzyjające 3

4 warunki dla inwestorów, co z kolei przyczyni się do wzrostu dochodów z podatków dochodowych. Sytuacja budżetowa Zwiększony udział w podatkach dochodowych Nowy system finansowy, wdrożony w 24r., zwiększył udziały jednostek samorządu terytorialnego w dochodach z podatków dochodowych. Głównym celem nowego systemu jest zwiększenie dochodów z podatków i obniżenie transferów z budżetu Państwa otrzymanych w formie dotacji i subwencji. Jako miasto na prawach powiatu, Katowice są uprawnione do otrzymywania dochodów z podatków jako gmina i jako powiat. Oznacza to, że udział Katowic w podatkach od osób fizycznych (PIT) wynosi 44,14% podatków PIT oraz 8,11% w podatkach od osób prawnych (CIT) zebranych w 24r. Lata 24 i 25 stanowią okres dostosowawczy, w którym pewne konieczne zmiany mogą być wprowadzone, ale poziom dochodów ogółem nie powinien być niższy niż w 22r. Tabela poniżej pokazuje, że udział Miasta w dochodach z podatków dochodowych wzrośnie znacząco od 26r. Według nowego systemu finansowego lista zawierająca pozostałe kategorie dochodów, takie jak subwencja ogólna, dotacje oraz dochody z podatków lokalnych (np. podatek od nieruchomości, podatek od psów, podatek od środków transportu, podatek rolny i leśny, podatek od spadków i darowizn), opłaty (opłata administracyjna, opłata skarbowa, opłata targowa) oraz dochody z nieruchomości należących do Miasta (np. czynsze, dochody ze sprzedaży dóbr i dywidendy pochodzące ze spółek należących do Miasta) nie uległy zmianie. Zwiększając udział samorządów w dochodach z podatków dochodowych, nowy system finansowy umocnił bezpośredni związek pomiędzy dochodami samorządów i wynikami makroekonomicznymi, co jest pozytywne w okresach dobrej koniunktury i negatywne w okresach jej spadku. Zmiana w strukturze subwencji ogólnej Drugą ważną zmianą w nowym modelu finansowym jest zmiana w strukturze subwencji ogólnej dla powiatów i gmin. Zasadnicza zmiana dotyczy likwidacji subwencji drogowej. W 23r. Katowice otrzymały 16,7 mln zł na drogi. W 24r. Miasto nie otrzyma tej subwencji i strata ta nie zostanie zastąpiona przez żaden inny element subwencji ogólnej wprowadzonej przez nową Ustawę o dochodach jst. Udział w PIT i CIT Poprzednio Obecnie (%) od 26 Gmina CIT 5, 6,71 6,71 PIT 27,6 35,72 39,34 Powiat CIT - 1,4 1,4 PIT 1, 8,42 1,25 Źródło: Ustawa o dochodach jst 1998 Ustawa o dochodach jst 23 Nowy system poszerzył zakres zadań realizowanych przez Miasto Niektóre zadania klasyfikowane jako zadania zlecone z zakresu administracji centralnej według prawa obowiązującego poprzednio, zostały przekwalifikowane jako zadania własne co z kolei zmieniło sposób ich finansowania. Poprzednio były one finansowane z transferów rządowych, ale w latach 24 i 25 będą finansowane zwiększonym udziałem w podatkach PIT i CIT i współfinansowane z dotacji z budżetu Państwa. Można się spodziewać, że od 26r. szereg z tych zadań będzie w pełni finansowanych przez samorządy, co spowoduje zwiększenie presji na wydatki operacyjne. Sektor spółek komunalnych jest ograniczony Katowice posiadają udziały większościowe w czterech spółkach. Dwie z tych spółek generują straty Przedsiębiorstwo Widowiskowo-Sportowe Spodek i Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (PKM). Miasto restrukturyzuje Spodek; ograniczono zatrudnienie do 5 pracowników (zwalniając 3), ustanowiono nowe ceny za usługi spółki oraz planuje się sprzedaż aktywów (grunty i udziały w innych spółkach o wartości ok. 1. zł). Strata netto PKM w 23r. spowodowana była niższymi niż zaplanowano dochodami. Usługi transportowe są zlecane przez Komunalny Związek Komunikacyjny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego KZK GOP, który organizuje i kontraktuje usługi transportowe dla całej aglomeracji katowickiej. W 23r. PKM rozpoczął restrukturyzację kosztów redukując liczbę pracowników oraz zmniejszając koszty operacyjne. Jednocześnie PKM wprowadził nowe usługi, które powinny być rentowne. W 24r. Spółka uruchomiła nową linię autobusową z centrum Katowic do lotniska Przyrzowice, która przynosi zyski, oraz wycofała lub ograniczyła nierentowne linie autobusowe. Spółka wykazała zysk netto po pierwszych ośmiu miesiącach 24r. i spodziewa się, że jej wyniki finansowe w 24r. będą dodatnie i przyniosą zysk netto 2. zł. Spółka zainwestowała także w tabor nowych autobusów 4

5 zakupując w 23r. dziesięć nowych oraz wyremontowała stare autobusy. Plan inwestycyjny spółki przewiduje zakup 4 dodatkowych nowych autobusów. Miasto chce sfinansować inwestycję zaciągając pożyczki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOSiGW) i swoich własnych zasobów oraz funduszy z Unii Europejskiej. Do 22r. PKM generował niewielki zysk netto. Transport publiczny jest zadaniem Miasta, które pokrywa ok. 31% opłat za przejazdy. Pozostałe spółki, w których Katowice posiadają udziały większościowe, wykazały niewielkie zyski netto. Te spółki to: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej oraz Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego (KTBS). KTBS buduje mieszkania dla rodzin, których dochody na członka rodziny są niższe od średniej krajowej, ale które posiadają zdolność do obsługi zobowiązań z tytułu nabycia mieszkania. Miasto jest organem założycielskim dla zakładów opieki zdrowotnej. Odpowiedzialne jest za finansowanie programów promocji zdrowia oraz przeznacza środki na modernizację zakładów i zakup aparatury specjalnej. W mieście znajduje się osiem jednostek służby zdrowia, w tym sześć szpitali, jeden Publiczny Zakład Lecznictwa Ambulatoryjnego i jeden zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy. Pomimo, że sytuacja finansowa sektora służby zdrowia w kraju się pogarsza, rząd nie wprowadził koniecznych reform, które poprawiłyby sytuację finansową służby zdrowia. Można się spodziewać, że przed końcem 24r. Sejm będzie głosował nad nową ustawą umożliwiającą instytucjom opieki zdrowotnej otrzymywanie kredytów z budżetu Państwa, które będą mogły być użyte na spłaty zobowiązań. Otrzymanie kredytów będzie jednak uzależnione od spełnienia pewnych warunków takich jak restrukturyzacja jednostki opieki zdrowotnej i ograniczenie kosztów. Jednostka opieki zdrowotnej, która ubiega się o kredyt, będzie też musiała przygotować program restrukturyzacyjny. Nie podjęto decyzji czy kredyty będą zagwarantowane przez gminę czy przez Rząd. Żeby poprawić sytuację, Miasto planuje sprywatyzować przychodnie Moja Przychodnia przed końcem 24r. Mają też miejsce rozmowy dotyczące szpitali. Zgodnie ze wstępnymi sprawozdaniami finansowymi za 23r. zobowiązania służby zdrowia (wraz z utworzonymi rezerwami na zobowiązania) wyniosły 44 mln zł, co oznacza wzrost o 8,7% w porównaniu z 22r. Jest możliwe, że Rząd nie zajmie się jednak nierozwiązanymi problemami służby zdrowia w związku ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi w 25r. Wyniki budżetowe Dobre wyniki budżetowe W ciągu ostatnich kilku lat wyniki budżetowe Katowic były dobre. W latach bilans operacyjny wzrastał średniorocznie o 9,8%, co było znacznie powyżej poziomu inflacji i o wiele lepiej niż w przypadku grupy porównawczej. Marże operacyjna i bieżąca Miasta są solidne Marże operacyjna i bieżąca były wysokie. W latach wynosiły one średnio 15,9% i 16,9%. Nadwyżki bieżące Katowic były wyższe od nadwyżek operacyjnych. Wynikało to z wysokiej płynności Miasta, co pozwoliło na zakładanie szeregu lokat bankowych w ciągu roku. Dochody odsetkowe z tego tytułu były wyższe od odsetek zapłaconych (7,1 mln zł i 4,3 mln zł), co powodowało zwiększenie bilansów bieżących. Uzyskanie dodatnich bilansów odsetkowych nie jest częstym zjawiskiem w sektorze samorządowym. Budgetary Performance (%) Źródło: Miasto Katowice Nadwy żka operacy jna (prawa oś) Marża operacy jna (lewa oś) Marża bieżaca (lewa oś) Wydatki operacyjne pod ścisłą kontrolą Miasta Zgodnie z polityką budżetową, Miasto utrzymało ścisłą kontrolę nad dochodami i wydatkami oraz przyjęło zasadę, że wzrost wydatków operacyjnych nie może być wyższy niż wzrost dochodów bieżących. Utrzymanie ścisłej kontroli nad wydatkami było wyraźnie widoczne w ostatnich latach. Średnioroczny wzrost dochodów wynosił 5,2%, a wydatków operacyjnych 4,3%. Taka polityka oznacza, że Miasto jest w stanie wykazywać wysokie i wzrastające nadwyżki operacyjne. Powyższa zasada stanowi ważny element wieloletniego planu inwestycyjnego Miasta na lata

6 24-9. Została on zatwierdzona również przez Radę Miasta. Następną oznaką wskazującą, że Miasto przywiązuje dużą wagę do osiągania mocnej pozycji finansowej jest fakt, że aby uniknąć niepewności związanych z nowym systemem finansowania w 23r. Miasto wygenerowało wysoką nadwyżkę operacyjna w kwocie 13 mln zł. Znaczna nadwyżka operacyjna oraz transfery kapitałowe były wystarczające dla pokrycia wydatków kapitałowych. W 23r. nadwyżka operacyjna i dochody kapitałowe wyniosły 261,5 mln zł i z łatwością pokrywały wydatki inwestycyjne, które wyniosły 217 mln zł. Ograniczenie wydatków operacyjnych oraz wysoki poziom samofinansowania wydatków kapitałowych spowodowało, że Miasto osiągnęło dodatni bilans przed obsługą zadłużenia. Miasto uzgodniło także, że wydatki na obsługę długu nie mogą przekroczyć 8% nadwyżki operacyjnej. Finanse: Dochody W 23r. transfery stanowiły największą część dochodu Katowic W 23r. transfery stanowiły 48,8% dochodów ogółem. Subwencja ogólna ciągle stanowi największą część transferów (55%). W wyniku nowego systemu finansowego wprowadzonego w 24r. udział transferów zmniejszy się, pozostaną one jednak znaczącym źródłem dochodów. Budżet na 24r. pokazuje, że dochód z transferów obniży się do 43% dochodów ogółem, a subwencja ogólna pozostanie największym elementem transferów. Struktura transferów Budżet Subwencja ogólna 216,8 239,6 2,8 Dotacje kapitałowe 97,5 118,8 128,5 Dotacje bieżące 98,7 59,4 51,6 Razem 413, 417,8 38,9 Źródło: Budżety Katowic Dochody z podatków stanowią drugie pod względem wielkości źródło dochodów Dochody z podatków lokalnych oraz dochodowych (PIT i CIT) w 23r. stanowiły 45,4% dochodów operacyjnych, a ich udział w dochodach wzrasta od 1999r. Zgodnie z budżetem na rok 24, szacuje się, że dochody z podatków wyniosą 54,6% dochodów operacyjnych co wynika ze zwiększonego udziału Miasta w dochodach z PIT i CIT (patrz opis nowego modelu finansowania w rozdziale Sytuacja budżetowa) oraz wyższych stóp podatkowych dotyczących podatków lokalnych. Podatki i opłaty lokalne na 31 grudnia 23 Podatek od nieruchomości 64% Źródło: Budżet Katowic, 23 Dochody z CIT i PIT Podatek od środków transportu 3% Budżet Wy konanie Pozostałe 1% Opłata eksploatacyj-na 8% Podatek od czynności cywilnoprawnych 5% Opłata targowa 5% Opłata skarbowa 4% Podatek od spadków 1% Źródło: Budżety Katowic Dochód z podatków dochodowych silnie powiązany z sytuacją makroekonomiczną Zwiększony udział Miasta we wpływach z podatków dochodowych sprawi, że Miasto stanie się bardziej zależne od cyklów gospodarczych. Od czasu spowolnienia polskiej gospodarki wpływy z podatków dochodowych malały. W 21r. rzeczywiste dochody z PIT i CIT wyniosły 24 mln zł, podczas gdy w 23r. wyniosły tylko 167,5 mln zł. Różnica ta może być częściowo tylko wytłumaczona faktem, że w 21r. i 22r. Miasto miało prawo otrzymać dodatkowy 5% udział w PIT jako gmina górnicza. W 23r. udział ten został zlikwidowany. Następnym negatywnym czynnikiem była powiększająca się różnica pomiędzy wpływami z podatków dochodowych zaplanowanymi w budżecie a faktycznie otrzymanymi przez Miasto. 6

7 W 23r. dochody z podatków wyniosły 92% dochodów planowanych. Stało się tak dlatego, że przewidywania Miasta były oparte na szacunkach krajowych. Według informacji opublikowanej przez Ministerstwo Finansów 24r. będzie pierwszym rokiem, w którym dochody z PIT wyniosą 1,3% planu. Będzie to miało pozytywny wpływ na budżet Katowic. W pierwszej połowie 24r. dochody z CIT były zadowalające i odzwierciedlały poprawiającą się kondycję gospodarki w kraju. Rzeczywiste dochody z CIT wyniosły 12,6 mln zł w pierwszej połowie 24r., gdy plan na cały rok24 wynosił 15,5 mln zł. Struktura dochodów na 31 grudnia 23 Pozostałe Dochody 5% kapitałowe 15% Odsetki 1% Transf ery bieżące 35% Źródło: Budżet Katowic, 23 Podatki i opłaty lokalne 25% Udział w PIT i CIT 19% Dochody z podatków i opłat lokalnych są zdominowane przez podatek od nieruchomości Podatek od nieruchomości stanowi największą część dochodu z podatków i opłat lokalnych i wyniósł w 23r. 64% ogółu dochodów uzyskanych z tych źródeł. Udział tego podatku był stabilny w ostatnich latach. W 23r. wpływy z podatku od nieruchomości wzrosły do 14,9 mln zł ze 136,4 mln zł w poprzednim roku. Zgodnie z budżetem na 24r. planowane dochody ogółem Katowic wynoszą 869,4 mln zł, są one zbliżone do dochodów osiągniętych w 23r. (866,9 mln zł). Jednak z szacunków budżetowych Miasta z października 24r. wynika, że dochody te będą znacznie wyższe od planowanych i wyniosą 883,9 mln zł. Dochody kapitałowe są zdominowane przez dotacje z budżetu Państwa Miasto otrzymuje dochody kapitałowe z budżetu Państwa. Dotacje kapitałowe są przeznaczone na największe inwestycje Miasta, takie jak budowa drogi szybkiego ruchu w mieście, której koszt ma wynieść 789 mln zł. Dotacja z budżetu Państwa w 24r. ma wynieść 1 mln zł. Według wieloletniego planu inwestycyjnego projekt ma być zakończony w 26r., a wydatki kapitałowe w latach 24-6 wyniosą 339 mln zł. Miasto otrzymuje także środki z funduszu przedakcesyjnego ISPA, które są przeznaczone na sfinansowanie systemu kanalizacji w mieście. Projekt ten otrzymał aprobatę UE. Dochody kapitałowe Sprzedaż majątku Transfery kapitałowe Źródło: Budżety Katowic Transfery kapitałowe stanowią znaczącą część dochodów na inwestycje Dochody Katowic ze sprzedaży majątku były niskie. W 23r. wyniosły one zaledwie 11 mln zł, a ich wielkość malała w ciągu ostatnich lat. Miasto ciągle posiada aktywa, które mogłyby być sprzedane gdyby zaszła taka potrzeba, ale ponieważ otrzymuje znaczne dofinansowanie na swoje inwestycje w formie dotacji, a ponadto generuje wysoką nadwyżkę bieżącą, nie korzystało z tej opcji. Finanse: Wydatki Wydatki niższe od planowanych W 23r. całkowita kwota wydatków została zaplanowana na poziomie 841,7 mln zł. Jednak wydatki wykonane były znacznie niższe (82,4 mln zł). Polityka budżetowa Miasta dotycząca dochodów i wydatków jest racjonalna. Pomimo niekorzystnych warunków makroekonomicznych panujących w Polsce od 22r., wzrastającej stopy bezrobocia, niższych od zakładanych w budżecie wpływów z podatków dochodowych oraz zwiększających się zobowiązań, Miasto było w stanie utrzymać kontrolę nad wydatkami. W wyniku restrukturyzacji przez władze lokalne niektórych jednostek budżetowych i spółek należących do Miasta, Katowice były w stanie ograniczyć pewne elementy wydatków takie jak: wydatki na płace, dotacje bieżące oraz wydatki na dobra i usługi. 7

8 Wydatki Miasta w latach Wy datki planowane Plan po zmianach Wy konanie dodatki mieszkaniowe były 197% wyższe (19,9 mln zł) od dotacji z budżetu Państwa (6,8 mln zł). Różnice pomiędzy innymi wydatkami a dotacjami na pomoc społeczną są mniej drastyczne ale znaczące i luka ta zwiększa się. Zgodnie z nowym modelem finansowym zmiana klasyfikacji zadań zleconych z zakresu administracji centralnej przyczyni się do wzrostu udziału Miasta w finansowaniu tego sektora. Struktura wydatków operacyjnych na 31 grudnia 23 Pozostałe 15% Źródło: Budżety Katowic W strukturze wydatków operacyjnych dominują wydatki na oświatę, które stanowią 35,4% wydatków operacyjnych. Większa część tych wydatków jest finansowana z transferów z budżetu Państwa otrzymywanych w formie subwencji oświatowej i dotacji. W 23r. kwota transferów z budżetu Państwa na oświatę wyniosła 168,9 mln zł i była znacznie niższa niż całkowite wydatki w sektorze, które w 23r. wyniosły 219,5 mln zł, z czego 213,4 mln zł stanowiły wydatki operacyjne. Udział Katowic w finansowaniu oświaty jest znaczny i wynosi 31% wydatków operacyjnych. Kolejnym ważnym sektorem jest edukacyjna opieka wychowawcza do której należą: świetlice szkolne, placówki wychowania pozaszkolnego, przychodnie psychologiczne, internaty i pomoc finansowa dla uczniów. Wydatki poniesione przez Miasto w tym sektorze wyniosły 7,2 mln zł. Wydatki operacyjne na oświatę i edukacyjną opiekę wychowawczą w 23r. stanowiły ogółem 283 mln zł, było to 47% wydatków operacyjnych. Miasto nie jest w stanie kontrolować wydatków na oświatę, ponieważ większość tych kosztów stanowią płace, które są negocjonowane i ustalane na poziomie ogólnokrajowym. Miasto nie może także decydować liczbie zatrudnionych nauczycieli ani też o warunkach ich zatrudnienia dlatego, gdyż warunki te są określone w Karcie Nauczyciela. Zmniejszająca się liczba uczniów spowoduje spadek subwencji oświatowej, ponieważ jej wielkość jest zależna od ilości uczniów. Wydatki na pomoc społeczną Wysoka stopa bezrobocia wraz ze słabą kondycją makroekonomiczną w ciągu ostatnich pięciu lat przyczyniły się do wzrastającej presji na wydatki na pomoc społeczną. Wydatki na finansowanie zadań własnych w tym sektorze wyniosły 76,7 mln zł w 23r. i tylko mała ich część została sfinansowana przez dotacje z budżetu Państwa, np. wydatki na Zakup dóbr i usług 21% Transf ery bieżace 11% Źródło: Budżet Katowic, 23 Wy nagrodz enia i pochodne 53% Wydatki operacyjne pozostają wydatkami względnie sztywnymi ze względu na wysoki udział wydatków na wynagrodzenia. Pomimo, że wydatki płacowe spadły w 23r. do 313 mln zł z 332,8 mln zł, można się spodziewać, że ponownie wzrosną w 24r. Wzrost wydatków płacowych jest m.in. zależny od tego czy nauczyciele otrzymają automatyczną podwyżkę płac. Wysokie wydatki kapitałowe Miasto utrzymuje wysoki poziom wydatków kapitałowych, który w latach wynosił średnio 28% wydatków ogółem. Udział ten jest dość wysoki z podobnymi miastami w skali krajowej i międzynarodowej. Pomimo wysokiego poziomu inwestycji Miasta, jego wyniki finansowe są dobre. Miasto wdrożyło wieloletni plan inwestycyjny na lata 24-9 zgodnie z którym całkowita suma wydatków kapitałowych jest planowana na poziomie 1.15 mln zł. Głównymi źródłami finansowania będą fundusze z UE, kredyty, kredyty preferencyjne oraz dotacje z budżetu Państwa. Zadłużenie i płynność W końcu 23r. Miasto miało tylko jedną długoterminową pożyczkę w wysokości 2 mln euro z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Pożyczka ta została wzięta przez Katowice w 2r. Jej spłata rozpoczęła się w 23r. i zakończy się w 215r. Pomimo, że Katowice nie wzięły nowego kredytu w 23r., poziom zadłużenia wzrósł w wyniku deprecjacji kursu złotego wobec euro. 8

9 Ponieważ kredyt z EBI jest w euro wiąże się z nią ryzyko kursowe. Od początku roku 23 wartość złotego zmalała w stosunku do euro o 13% z 4, zł do 4,5 zł, co spowodowało wzrost zarówno zadłużenia jak i kosztów obsługi zadłużenia. W 24r. Miasto planuje podpisać umowy na dwie pożyczki na 35 mln zł i 3 mln zł z Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOSiGW i WFOSiGW). Pożyczka na 35 mln zł będzie otrzymywana w transzach. Pierwsza transza (4 mln zł) jest zaplanowana na 24r., a ostatnia na 26r. Pożyczka zostanie spłacona w 212r. Pożyczka w kwocie 3 mln zł z WFOSiGW będzie spłacona w 29r. Według ostatnich przewidywań finansowych pożyczka będzie wynosiła tylko 1,7 mln zł zamiast 3 mln zł z uwagi na niższy koszt realizacji zadania. Miasto rozpocznie spłatę pożyczki z WFOŚiGW w 25r., a z NFOŚiGW w 27r. Oprocentowanie pożyczek jest o wiele niższe niż oprocentowanie kredytów komercyjnych (roczne oprocentowanie pożyczek w 24r. jest oszacowane na 2,8%-3,5%). Nowy kredyt z EBI W październiku 24r. Miasto podpisało umowę z EBI na nowy kredyt w wysokości 5 mln euro. kredyt ten zostanie wykorzystany m.in. na finansowanie inwestycji takich jak: oczyszczanie ścieków, modernizacja dróg, rewitalizację starego miasta, modernizacja obiektów kultury i rekreacji. Pożyczka będzie otrzymywana w transzach. Harmonogram wypłat transz uzgodniony z bankiem wygląda następująco (przy założonym kursie 1 euro za 5 zł): w mln euro (ok. 8 mln zł), w mln euro (ok. 7 mln zł), w 27 1 mln euro (ok. 5 mln zł), w 28 5 mln euro (ok. 25 mln zł), w 29 5 mln euro (ok. 25 mln zł). Miasto może renegocjować i zmienić harmonogram transz w zależności od swoich potrzeb. Może je także skondensować lub opóźnić. Spłata kredytu rozpocznie się w 212r. i będzie spłacona w 229r. Zadłużenie i obsługa długu Zadłużenie Obsługa zadłużenia Źródło: Miasto Katowice Zgodnie z umowa z EBI Miasto ma prawo do wyboru waluty dla każdej transzy oraz formy oprocentowania wg stałej lub zmiennej stopy procentowej. Umowa umożliwia także Miastu zamianę oprocentowania ze stałego na zmienne i odwrotnie. Umowa zawiera również pewne miary bezpieczeństwa kontrolowane przez EBI dotyczące poziomu bilansu operacyjnego i wskaźnika pokrycia zadłużenia, które będą kontrolowane przez EBI. Do 23r. wskaźniki zadłużenia były bardzo niskie Pomimo wzrostu, zadłużenie oraz obsługa zadłużenia w relacji do dochodów bieżących była niska i wynosiła 1,5% i 11,8% (23). Wskaźniki pokrycia zadłużenia były także niskie. Gotówka i płynne aktywa Katowic były o 31% wyższe niż całkowite zadłużenie Miasta i dziesięć razy wyższe niż wydatki na obsługę zadłużenia w 23r. Od 24r. wskaźniki zadłużenia Katowic wzrosną. Według prognoz Miasta wskaźniki zadłużenia i obsługi zadłużenia będą wynosić odpowiednio: Większościowe udziały Miasta w Spółkach Kapitał podstawowy Zysk/ Strata netto Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe (mln zł ) Udział Miasta Na 31 grudnia 23 (%) Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki 1, 12,2 2,6,1 2,7 Komunalnej Przedsiębiorstwo Widowiskowo - 1, 35,5-3,,3 3,5 Sportowe "Spodek" Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej 78,7 45,1-2,5 3,9 14,2 Katowickie Towarzystwo Budownictwa 99,9 41,,2 22,2 2,3 Społecznego Razem 133,8-2,7 26,5 4,7 Źródło: Miasto Katowice 9

10 3% i 3% dochodów bieżących. Jednak rozważne zarządzanie finansami przez Miasto wraz z wysoką płynnością i miarami bezpieczeństwa, zawartymi w umowie z EBI, są w opinii Fitch wystarczające żeby utrzymać wysoką wiarygodność kredytową w przyszłości. Powyższe czynniki zapewniają także, że finansowe zarządzanie powinno pozostać rozważne w przyszłości, nawet po wyborach nowego samorządu w 26r. Pomimo wzrostu zadłużenia, schemat jego obsługi nie powinien wywierać presji na budżet Miasta. Wskaźnik obsługi zadłużenia do całości dochodów pozostanie niski. Najwyższy ok. 5% jest spodziewany w 215r. Największe ryzyko dotyczące pożyczek z EBI wiąże się z ryzykiem kursowym. Zadłużenie pośrednie Zadłużenie pośrednie Katowic jest niskie i kontrolowane przez Miasto. Całość zobowiązań spółek należących do Miasta wynosiła 67,2 mln zł, w tym długoterminowe i krótkoterminowe kredyty wynosiły w 23r. tylko 27 mln zł. Największym dłużnikiem był KTBS posiadający zadłużenie 19,6 mln zł. Jednak finansowa pozycja KTBS jest dobra i nie stanowi zagrożenia dla Miasta. W 23r. Katowice nie udzieliły nowych gwarancji Ogólna kwota gwarancji przed 23r. wynosiła tylko,38 mln zł. Gwarancje dotyczyły KTBS. Miasto nie jest jednak odpowiedzialne za całkowite zadłużenie KTBS. Miasto odpowiada do wysokości udzielonej gwarancji. Bilanse gotówkowe W latach płynność Katowic była bardzo wysoka. Pod koniec 23r. bilans gotówkowy Miasta wynosił 114,4 mln zł. Jego dochody odsetkowe przewyższały koszty obsługi zadłużenia. W ciągu ostatnich pięciu lat objętych analizą, bilans odsetkowy Katowic był dodatni i wynosił średnio 7,4 mln zł. Dochody z odsetek były wystarczające na pokrycie 63% obsługi zadłużenia w 23r. Odsetki uzyskane w 23r. były niższe od poprzedniego roku, co było spowodowane ciągłym obniżaniem stóp procentowych przez bank centralny. Bilans gotówki i dochody odsetkowe Źródło: Miasto Katowice Dochody odsetkowe (lewa oś) Bilans gotówkowy (prawa oś)

11 Załącznik A Miasto Katowice Budżet na 3/6/24 Podatki 267,2 282, 347,1 356, 33,6 395,9 Transfery bieżące z Budżetu Państwa 268,2 317,2 35,3 315,5 299,1 252,5 Pozostałe 67,2 83,9 75, 86,1 98,9 76, Dochody operacyjne 62,7 683,1 772,5 757,5 728,6 724,4 Wydatki operacyjne -59,2-596,7-641,3-633, -598,4-664,2 Bilans operacyjny 93,5 86,3 131,2 124,6 13,2 6,2 Dochody odsetkowe 5, 12, 12,5 8,1 7,1 5,5 Wydatki odsetkowe,,1,6 2,7 4,3 4,6 Bilans odsetek 5, 11,9 11,9 5,4 2,8,9 Bilans bieżący 98,5 98,2 143,1 13, 132,9 61,1 Dochody kapitałowe 33,5 45, 81,4 112,3 131,3 139,5 Wydatki kapitałowe -83,8-158,3-257, -243, -217,6-281,5 Bilans kapitałowy -5,3-113,3-175,6-13,7-86,3-142,1 Bilans przed spłatą zadłużenia 48,2-15,1-32,5 -,7 46,6-81, Spłata zadłużenia, -,3 -,4, -6,9-7,7 Nowe zadłużenie 1, 11,5 41,3 19,8, 7, Wzost/spadek zadłużenia netto 1, 11,2 4,9 19,8-6,9 -,7 Nadwyżka/deficyt netto 49,2-3,9 8,4 19,1 39,7-81,7 ZADŁUŻENIE Krótkoterminowe,,,,,, Długoterminowe 1, 12,2 52,8 8,4 87,1 91,6 Zadłużenie ogółem 1, 12,2 52,8 8,4 87,1 91,6 Memo: udział zobowiązań w walutach obcych (%),,9 1, 1, 1,,9 udział emisji w zobowiązaniach ogółem (%),,,,,, Gwarancje i pozostałe zobowiązania wymagalne 1,1,1,3,6 5,6,4 Zadłużenie spółek komunalnych b.d. b.d. 19,2 2,4 27, b.d. Gotówka i inne aktywa płynne 6,6 56, 51,5 62,8 114,4 87,6 11

12 Załącznik B Miasto Katowice Budżet na 3/6/24 Wskaźniki budżetowe Bilans operacyjny/dochody operacyjne (%) 15,5 12,6 17, 16,4 17,9 8,3 Bilans bieżący/dochody operacyjne (%) 16,3 14,4 18,5 17,2 18,2 8,4 Bilans bieżący pomniejszony o spłatę zadłużenia/bilans kapitałowy (%) 195,9 86,4 81,3 99,5 146, 37,6 Bilans przed obsługą zadłużenia/dochody ogółem* (%) 7,5-2, -3,8 -,1 5,4-9,4 Bilans przed obsługą zadłużenia pomniejszony o spłatę zadłużenia/dochody ogółem* (%) 7,3-1,9-3,6 -,1 5,9-8,2 Wzrost dochodów operacyjnych (zmiana w ciągu roku %) b.d. 13,3 13,1-1,9-3,8 -,6 Wzrost wydatków operacyjnych (zmiana w ciągu roku %) b.d. 17,2 7,5-1,3-5,5 11, Wzrost bilansu (zmiana w ciągu roku %) b.d. -,3 45,7-9,1 2,2-54, Wskaźniki zadłużenia Zadłużenie (zmiana w ciągu roku %) b.d. 1161,2 331,6 52,3 8,3 5,2 Odsetki zapłacone/dochody operacyjne (%),,,1,4,6 -,1 Obsługa zadłużenia/dochody bieżące (%),,1,1,4 1,5 1,7 Obsługa zadłużenia/bilans operacyjny (%),,4,8 2,2 8,6 11,3 Zadłużenie/dochody bieżące (%),2 1,8 6,7 1,5 11,8 12,6 Zadłużenie wraz z gwarancjami/dochody bieżące (%),3 1,8 6,8 1,6 12,6 12,6 Zadłużenie/Bilans bieżący (lata),,1,4,6,7 1,5 Zadłużenie/PKB (%) Aktywa płynne na koniec poprzedniego okresu/obsługa zadłużenia (%) b.d , ,7-626, ,8 Aktywa płynne na koniec poprzedniego okresu oraz niewykorzystane środki finansowe/obsługa zadłużenia (%) b.d , ,7-352,9 2.16, Zadłużenie na mieszkańca (zł) Wskaźniki dochodów Dochody operacyjne/planowane dochody operacyjne (%) ,2 99,4 Dochody podatkowe/dochody operacyjne (%) 44,3 41,3 44,9 47, 45,4 54,6 Otrzymane transfery kapitałowe/dochody operacyjne (%) 44,5 46,4 45,3 41,6 41, 34,9 Dochody operacyjne/dochody ogółem* (%) 94,7 93,8 9,5 87,1 84,7 83,9 Dochody ogółem na mieszkańca (zł) Wskaźniki wydatków Wydatki operacyjne/planowane wydatki operacyjne (%) ,9 111, Koszty osobowe/wydatki operacyjne (%) 44,7 5,1 51,5 52,6 52,3 49,5 Transfery bieżące/wydatki operacyjne (%) 19,4 11,6 1,3 1,7 11,2 8,9 Wydatki kapitałowe/planowane wydatki kapitałowe (%) ,6 129,4 Wydatki kapitałowe/wydatki ogółem (%) 14,3 21,3 29, 27,9 26,5 29,6 Wydatki ogółem na mieszkańca (zł) Finansowanie wydatków kapitałowych Bilans bieżący/wydatki kapitałowe (%) 117,5 62,1 55,7 53,5 61,1 21,7 Dochody kapitałowe/wydatki kapitałowe (%) 4, 28,4 31,7 46,2 6,3 49,5 Zmiana zadłużenia netto/wydatki kapitałowe (%) 1,2 7,1 15,9 8,1-3,1 2,5 Zmiana stanu rezerw/wydatki kapitałowe (%) 57,5 9,5 12,5,2-21,4 28,7 * Bez nowego zadłużenia Wszelkie prawa zastrzeżone 24 Fitch, Inc. oraz Fitch Ratings, Ltd. wraz ze swoimi biurami na świecie. One State Street Plaza, NY, NY 14. Tel: , (212) Fax: (212) Informacje zawarte w tym dokumencie nie mogą być w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części kopiowane, reprodukowane bez uprzedniej zgody Fitch. Wszelkie prawa zastrzeżone. Informacje zostały uzyskane ze źródeł, które Fitch uważa za godne zaufania, jednak ich dokładność oraz kompletność nie mogą być zagwarantowane. Fitch nie będzie ponosił żadnej odpowiedzialności wobec osób trzecich za jakiekolwiek straty spowodowane lub wynikające z jakichkolwiek błędów znajdujących się w tych informacjach. Raporty i ratingi Fitch stanowią opinie, a nie rekomendacje zakupu lub sprzedaży. 12