A. Witek-Nowakowska, Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne, Wydawnictwo Szkolne PWN.

Transkrypt

1 Geografia Opracowanie na podstawie: Wymagania edukacyjne, Puls Ziemi 1, Wydawnictwo Nowa Era. A. Witek-Nowakowska, Wymagania edukacyjne na stopnie szkolne, Wydawnictwo Szkolne PWN. 1. Wymagania zostały umieszczone w tabeli i przyporządkowane do poszczególnych stopni szkolnych. Uczeń mający aspiracje na konkretną ocenę powinien spełnić wymagania przypisane do niej, a także wymagania na oceny niższe. Przykładowo, aby otrzymać ocenę dobrą z geografii należy spełnić wymagania na oceny: dobry, dostateczny i dopuszczający. 2. Odrabianie pracy domowej jest obowiązkowe dla wszystkich uczniów. 3. Dopuszcza się ocenianie krótkich prac pisemnych, projektów edukacyjnych oraz zadań dodatkowych według kryteriów niezawartych w poniższych tabelach. W tych sytuacjach uczniowie zostaną poinformowani na lekcji o szczegółowych wymaganiach na stopnie. 4. Dopuszcza się również sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczniów z klas wcześniejszych. W takich sytuacjach uczniowie będą wnikliwie poinformowani o wymaganiach, które zostaną poddane sprawdzeniu. 5. Wszystkie stopnie szkolne uczniowie uzyskują zgodnie z zasadami oceniania zawartymi w statucie szkoły. 6. Uczniowie są zobowiązani do odbycia organizowanych przez szkołę zajęć terenowych. Wymagania dotyczące zajęć terenowych zostaną przekazane uczniom na lekcji poprzedzającej zajęcia przeprowadzoną poza placówką szkolną. W przypadku usprawiedliwionej nieobecności ucznia na ww. zajęciach, do jego obowiązków należy zapoznanie się z tematyką zajęć i przedstawienie jej nauczycielowi w zaproponowanej przez niego formie.

2 Klasa 3 Dział 1. POŁOŻENIE ORAZ ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POLSKI wskazuje Polskę na mapie Europy wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie wymienia cechy położenia wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze przyporządkowuje nazwy pasm górskich do nazw orogenez, w których te góry powstawały wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich zasięg na mapie. wymienia cechy rzeźby powierzchni. wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach wie, czym jest dorzecze i zlewisko wymienia nazwy państw lezących nad Bałtykiem omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego klasyfikuje gleby (strefowe, astrefowe) wymienia nazwy gleb występujących we własnym regionie wymienia gatunki roślin i położenie na świecie i w Europie wymienia nazwy skrajnych punktów i wskazuje je na mapie opisuje przebieg granicy lądowej na podstawie mapy ogólnogeograficznej opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych i wskazuje je na mapie geologicznej opisuje proces powstania węgla kamiennego rozpoznaje formy polodowcowe i podpisuje je na schematach. wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie wymienia nazwy punktów najwyżej i najniżej położonych i wskazuje te punkty na mapie. klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie odczytuje informacje z map klimatycznych na podstawie klimatogramów oblicza średnią i amplitudę temperatur powietrza wymienia nazwy termicznych pór roku oraz określa na jakiej podstawie zostały one wyznaczone wymienia funkcje sztucznych jezior zaporowych opisuje, do których zlewisk należą poszczególne obszary i wskazuje na mapie obszary należące do zlewisk Morza Czarnego i Północnego przedstawia cechy Morza Bałtyckiego (głębokość, temperaturę i zasolenie wód, typy wybrzeży morskich) wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku opisuje za pomocą mapy gleb rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność, zna pojęcie żyzności gleby opisuje położenie geograficzne, polityczne i matematyczne korzystając z mapy, mapy Europy i mapy świata opisuje wody wewnętrzne, morze terytorialne oraz wyłączna strefę ekonomiczną na podstawie schematu i mapy ogólnogeograficznej opisuje granice na podstawie ogólnogeograficznej mapy i danych statystycznych wymienia nazwy orogenez oraz podaje nazwy gór, które wypiętrzały się w poszczególnych orogenezach omawia warunki, w których doszło do zlodowaceń (czas, warunki klimatyczne, kierunek, z którego nasunął się na Polskę lądolód). rozpoznaje po opisie lub fotografii pasy rzeźby terenu omawia cechy rzeźby powierzchni na podstawie mapy hipsometrycznej podaje przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w różnych dziedzinach życia człowieka opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem wyjaśnia zróżnicowanie przepływów polskich rzek w ciągu roku; wyróżnia typy genetyczne jezior i do każdego typu podaje przykłady jezior z obszaru wymienia nazwy największych zatok, wysp, cieśnin oraz głębi Morza Bałtyckiego i wskazuje je na mapie rozpoznaje glebę po opisie lub na podstawie (ilustracji) opisuje typy zbiorowisk roślinnych (bór, grąd, ols, łęg) zna i wyjaśnia zna zależności między miejscowym czasem słonecznym a czasem strefowym i urzędowym m.in. na podstawie mapy stref czasowych określa położenie matematyczne na podstawie mapy ogólnogeograficznej oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową na podstawie przedstawionych danych lub mapy oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami opisuje najważniejsze wydarzenia geologiczne na terenie oraz umiejscawia je na tabeli stratygraficznej wyjaśnia związki pomiędzy współczesną rzeźbą i geologią a wydarzeniami z przeszłości wyjaśnia genezę form polodowcowych: jezioro morenowe i rynnowe, sandr, morena czołowa, pradolina, oz oraz górskich form polodowcowych: dolina U- kształtna, jezioro cyrkowe. wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni (podręcznik, tekst str.22). geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te regiony na mapie ocenia położenie w Europie i na świecie wykazuje korzyści i wady wynikające z położenia w Europie i na świecie wyjaśnia przyczynę różnicy trwania dnia i nocy na północy i południu, oraz przyczynę różnych momentów wschodu, zachodu i górowania Słońca wschodniej i zachodniej, wyjaśnia jaką rolę w geologii mają skamieniałości przewodnie oraz podaje ich przykłady definiuje, czym jest platforma i zapadlisko analizuje i porównuje cechy krajobrazu staro i młodoglacjalnego opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyżyn i gór w powierzchni ( er/c/140282/v/27/t/studentcanon/m/iikthmjdua#iikthmjdu A_d5e800) klasyfikuje skały występujące ze względu na ich pochodzenie na podstawie opisu pogody określa, która masa powietrza ją kształtuje podaje nazwy uzdrowisk występujących najbliżej miejsca zamieszkania proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku wyjaśnia przyczyny degradacji gleb i wymienia sposoby jej zapobiegania wykazuje zależności między składem gatunkowym lasów

3 zwierząt charakterystyczne dla określa na podstawie diagramu skład gatunkowy lasów opisuje funkcje lasów wskazuje na mapie obszary występowania surowców mineralnych wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych wykazuje przejściowość klimatyczną wykazuje asymetrię dorzecza Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej powstania wymienia nazwy wybranych rzek i jezior oraz wskazuje je na mapie wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia wody Bałtyku charakteryzuje typy i opisuje cechy gleb występujących w ocenia lesistość na podstawie map tematycznych i danych statystycznych Dział 2. OBSZAR, LUDNOŚĆ I URBANIZACJA W POLSCE wymienia nazwy województw sąsiadujących z województwem podkarpackim wskazuje je na mapie administracyjnej wyjaśnia znaczenie terminów:, przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty, średnia długość życia odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego, wykresu) dane dotyczące: liczby ludności, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego wyjaśnia znaczenie terminu gęstość zaludnienia wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie opisuje podział administracyjny (trójstopniowy podział) oblicza przyrost naturalny, saldo migracji, przyrost rzeczywisty omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności oblicza gęstość zaludnienia klasyfikuje migracje ze względu na czas, kierunek i przyczyny. odczytuje z danych statystycznych (rocznika statystycznego lub wykresu) wielkość migracji z i do oraz kierunki emigracji Polaków opisuje strukturę płci i wieku na podstawie danych statystycznych oraz piramidy płci i wieku ludności wyjaśnia znaczenie terminów: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo opisuje na podstawie danych statystycznych wymienia nazwy województw i wskazuje je na mapie opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności po 1946 roku na podstawie mapy charakteryzuje i porównuje gęstość zaludnienia w swoim regionie z gęstością zaludnienia innych regionów opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych i zewnętrznych odczytuje z mapy informacje dotyczące wielkości i kierunków migracji z i do oraz liczby Polaków mieszkających za granicą odczytuje informacje z piramidy płci i wieku ludności zamieszkiwanych wymienia nazwy stolic województw i wskazuje je na mapie oblicza współczynniki przyrostu naturalnego, współczynnik salda migracji i współczynnik przyrostu rzeczywistego wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach opisuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne a warunkami klimatycznymi i glebowymi wymienia nazwiska osób stojących na czele poszczególnych jednostek podziału administracyjnego, w których znajduje się Rzeszów prognozuje zmiany liczby ludności charakteryzuje obszary o największej gęstości zaludnienia na świecie ocenia skutki migracji z i do przedstawia prawa mniejszości narodowych oblicza stopę bezrobocia porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje

4 wyjaśnia znaczenie terminów: migracja, emigracja, imigracja, wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę wymienia nazwy mniejszości etnicznych odczytuje z mapy i wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach, rolnictwie i przemyśle wymienia cechy polskiej sieci osadniczej odczytuje z danych statystycznych (danych zestawionych w tabeli, wykresów lub map) wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych i wskazuje te obszary na mapie strukturę wyznaniową ludności opisuje na podstawie danych statystycznych, mapy lub wykresu zmiany w strukturze zatrudnienia ludności na podstawie mapy opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim województwem wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w opisuje funkcje miast na wybranych przykładach wyjaśnia różnicę między miastem a wsią rozróżnia typy aglomeracji przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności i we własnym regionie wyjaśnia przyczyny i skutki bezrobocia w oraz migracji zarobkowej wybranych grup zawodowych wymienia i opisuje główne, aktualne problemy rynku pracy i w zamieszkiwanym regionie wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną opisuje procesy urbanizacyjne na podstawie danych statystycznych (dane tabelaryczne lub wykres) wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji i społeczno-ekonomiczne wyjaśnia znaczenie terminów: dezurbanizacja, repatriacja, drenaż mózgów, opisuje wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby ludności omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej przed II wojną światową i obecnie analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych wyjaśnia przyczyny zmiany w strukturze zatrudnienia ludności na podstawie mapy porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski ocenia stopę bezrobocia w Rzeszowie, w porównaniu do stopy bezrobocia i województwie podkarpackim wyjaśnia pojęcia ludność aktywna zawodowo, bezrobocie ukryte analizuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie dużych miast i zamieszkiwanym regionie zna nazwy i położenie na mapie największych miast pod względem liczby ludności w omawia problemy mieszkańców dużych miast wnioski

5 Dział 3. ROLNICTWO, PRZEMYSŁ I UZŁUGI W POLSCE wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na mapie wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa odczytuje z diagramu lub tabeli informacje dotyczące struktury uprawy ziemi wymienia nazwy głównych roślin uprawnych wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw wyjaśnia, czym jest przemysł wymienia lub odczytuje z diagramu najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu wymienia nazwy i wskazuje największe zagłębia węgla kamiennego wymienia nazwy źródeł energii wykorzystywanych wymienia nazwy usług, których korzysta wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność oblicza długość szlaków komunikacyjnych korzystając ze skali mapy; odczytuje z map tematycznych informacje dotyczące wielkości portów morskich i lotniczych w wyjaśnia znaczenie terminu: walory turystyczne. wymienia przykłady walorów turystycznych wyjaśnia znaczenie terminów: handel zagraniczny, import, eksport, saldo bilansu handlu zagranicznego wymienia przykłady towarów pochodzących z importu, z których korzysta w życiu codziennym wyjaśnia znaczenie terminów wyjaśnia znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki wykazuje korzyści handlu zagranicznego wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi i wskazuje je na mapie politycznej świata wymienia nazwy towarów eksportowanych z wymienia nazwy towarów importowanych do wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego we własnym regionie oraz opisuje warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa opisuje pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa wyjaśnia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowy zwierząt do wskazanych zakładów przemysłowych dobiera czynnik lokalizacji przedstawia i ocenia wpływ poszczególnych źródeł energii na stan środowiska przyrodniczego opisuje zmiany na rynku usług, określa przyczyny szybkiego rozwoju tego działu gospodarki. wyjaśnia zróżnicowanie gęstości oraz jakości sieci transportu samochodowego i kolejowego na podstawie map tematycznych i danych statystycznych wyjaśnia, czym jest transport przesyłowy rozpoznaje na podstawie fotografii polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO omawia na podstawie danych statystycznych bilans handlu zagranicznego opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę towarową handlu zagranicznego ocenia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym wymienia i rozróżnia formy ochrony przyrody wskazuje wady i zalety polskiego rolnictwa wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych przedstawia skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych omawia znaczenie hodowli drobiu, koni i owiec wyjaśnia, czym są specjalne strefy ekonomiczne i ocenia społeczne i gospodarcze korzyści wynikające z ich utworzenia przedstawia najważniejsze zmiany, które zaszły w m przemyśle po roku 1989 wyjaśnia, czym są elektrownie niekonwencjonalne, podaje ich przykłady oraz miejsca, w których występują określa przyczyny dynamicznego rozwoju Internetu i telefonii komórkowej. wymienia nazwy najważniejszych portów morskich i lotniczych i wskazuje te porty na mapie wyjaśnia dlaczego żegluga śródlądowa odgrywa niewielką rolę w polskim transporcie opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO i wskazuje je na mapie analizuje dane liczbowe dotyczące bilansu handlu zagranicznego w ostatnich latach i formułuje wnioski wymienia nazwy parków narodowych i wskazuje je na mapie ukazuje zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu do Unii Europejskiej porównuje plony i zbiory wybranych roślin i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski wyjaśnia, czym SA gospodarstwa ekologiczne i uzasadnia potrzebę ich rozwoju ocenia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu podaje argumenty zwolenników i przeciwników budowy elektrowni atomowej w wykazuje związki między rozwojem gospodarczym a usługami opisuje bariery rozwoju transportu samochodowego i kolejowego podaje nazwy ch autostrad i wskazuje je na mapie opisuje walory turystyczne własnego regionu proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlowego wyjaśnia przyczyny powstawania kwaśnych opadów

6 rekultywacja i recykling wymienia nazwy źródeł zanieczyszczenia powietrza wymienia źródła zanieczyszczania wód Dział 4. CHARAKTERYSTYKA REGIONÓW FIZYCZNOGEOGRAFICZNYCH POLSKI geograficznych pobrzeży i wskazuje je na mapie wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje je na mapie geograficznych pojezierzy i wskazuje je na j mapie krajobrazu pojezierzy odczytuje wartości temperatur i opadów z klimatogramów i na ich podstawie oblicza: amplitudę i średnią temperatur oraz średnią i sumę opadów geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na mapie krajobrazu nizin geograficznych wyżyn i wskazuje je na mapie krajobrazu wyżyn określa atrakcje turystyczne Wyżyn ch geograficznych kotlin i wskazuje je na mapie opisuje na podstawie mapy i Europy położenie Karpat wyróżnia Karpaty Zewnętrzne i Karpaty Wewnętrzne i wskazuje je na mapie geograficznych Karpat i wskazuje je na mapie opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie pobrzeży opisuje elementy krajobrazu pobrzeży najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi opisuje cechy klimatu pojezierzy na podstawie klimatogramów określa atrakcje turystyczne pasa pojezierzy opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie Nizin Środkowopolskich uzasadnia, że Warszawa jest ważnym ośrodkiem gospodarczym i wyjaśnia, dlaczego wiele osób wyjeżdża do stolicy w celu znalezienia pracy opisuje na podstawie mapy położenie wyżyn rozpoznaje region geograficzny leżący w obrębie wyżyn po opisie opisuje na podstawie mapy położenie Kotlin Podkarpackich wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie opisuje położenie Tatr na podstawie mapy omawia na podstawie map klimatycznych i klimatogramów cechy klimatu górskiego przedstawia walory turystyczne Tatr i atrakcje turystyczne Zakopanego wymienia nazwy ośrodków turystycznych Karpat (w tym uzdrowisk) i wskazuje te ośrodki na mapie opisuje położenie Sudetów na podstawie mapy j wymienia nazwy skał występujących w Sudetach i klasyfikuje je omawia proces powstawania wiatru fenowego opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej położenie swojego regionu wymienia przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka wymienia główne rodzaje zasobów własnego tematycznych środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych pobrzeży opisuje genezę wybrzeża klifowego opisuje krajobraz Żuław Wiślanych oraz gospodarcze wykorzystanie tego regionu wyjaśnia mechanizm powstawania cienia opadowego i jego wpływ na klimat pojezierzy omawia cechy krajobrazu młodoglacjalnego omawia cechy krajobrazu staroglacjalnego najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi tematycznych środowisko przyrodnicze wyżyn omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym przedstawia genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Krakowsko- -Częstochowskiej wyjaśnia genezę wąwozów na Wyżynie Lubelskiej najważniejsze cechy gospodarki kotlin oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje rejony ich wydobycia na mapie charakteryzuje poszczególne piętra klimatyczno-roślinne Tatr podaje nazwy najwyższych szczytów: Tatr, Pienin, Beskidu Żywieckiego, Gorców i Bieszczadów oraz dopasowuje od nich wartości wysokości bezwzględnych opisuje formy krajobrazu Sudetów wyjaśnia genezę Mierzei Wiślanej i Żuław Wiślanych wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na pojezierzach wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na nizinach i wskazuje na mapie rejony ich występowania opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni wyżyn wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich wyjaśnia, czym jest flisz karpacki opisuje na podstawie ilustracji cechy rzeźby wysokogórskiej Tatr omawia atrakcje turystyczne Sudetów oblicza wartość temperatury powietrza na szczycie i po zawietrznej stronie stoku w przypadku wiania wiatru fenowego ocenia warunki i możliwości produkcji rolnej i przemysłowej w regionie zamieszkania analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w zamieszkiwanym regionie wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności we własnym regionie opisuje formy ochrony ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pobrzeży ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pojezierzy wykazuje związki miedzy cechami gospodarki pojezierzy a warunkami przyrodniczymi charakteryzuje parki narodowe znajdujące się na Nizinach Środkowopolskich proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka projektuje trasę rowerową w obrębie Kotlin Podkarpackich charakteryzuje Tatry Wysokie i Zachodnie uwzględniając przy tym ich budowę geologiczną omawia proces powstawania Sudetów i wyjaśnia genezę rzeźby Sudetów wykazuje indywidualne cechy swojego regionu

7 wskazuje Sudety na mapie krajobrazu Sudetów wymienia nazwę regionu geograficznego, w którym mieszka i wskazuje go na ogólnogeograficznej mapie przedstawia źródła informacji o swoim regionie omawia tradycje regionu zamieszkania odczytuje dane statystyczne dotyczące zagadnień m.in. społecznych i gospodarczych swojego regionu opisuje atrakcje turystyczne regionu zamieszkania regionu geograficznego: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych oraz, korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie najważniejsze cechy gospodarki własnego regionu geograficznego oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi określa znaczenie gospodarcze zasobów naturalnych własnego regionu wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług we własnym regionie przedstawia w formie prezentacji multimedialnej walory turystyczne własnego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych cechy krajobrazu Sudetów tematycznych środowisko geograficzne własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych) rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania tematycznych zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego własnego regionu geograficznego środowiska przyrodniczego oraz proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie projektuje i opisuje na podstawie różnych źródeł (także własnych obserwacji terenowych) trasę wycieczki po zamieszkiwanym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe tego regionu Dział 5. POLSKA W ŚWIECIE wymienia nazwy światowych organizacji politycznych i gospodarczych, których członkiem jest Polska wymienia przykłady międzynarodowej współpracy wymienia korzyści wynikające z przynależności do międzynarodowych organizacji przedstawia na podstawie danych statystycznych miejsce w gospodarce światowej wymienia nazwy euroregionów i wskazuje je na mapie politycznej Europy przedstawia zadania, które realizuje Polska w ramach międzynarodowych organizacji przedstawia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej wykazuje potrzebę współpracy z innymi krajami i udziału w różnych organizacjach międzynarodowych ocenia skutki integracji ze strukturami Unii Europejskiej i NATO charakteryzuje wybrany euroregion