KWITNĄCE KLEJNOTY WIOSNY

Transkrypt

1 :: TEMAT :: KWITNĄCE KLEJNOTY WIOSNY WPROWADZENIE Pierwsze wiosenne kwiaty pojawiają się najwcześniej w lasach liściastych. Nie jest to przypadek. Tam gdzie nad wszystkim górują drzewa ze swymi potężnymi koronami, trzeba się bardzo spieszyć aby otrzymać potrzebną dawkę ciepła i światła słonecznego. Zanim na gałęziach pojawią się pierwsze liście promienie słoneczne bez przeszkód docierają na dno lasu. Potem korony drzew zwierają się, w lesie staje się ciemno i wilgotno. Zatem wiosenne kwiaty, które tak lubimy: przylaszczki, przebiśniegi, zawilce mają krótki czas na zakwitnięcie oraz zasilenie swych kłączy lub cebul, tak aby móc przetrwać do następnej wiosny. Ponieważ pierwsze kwiaty sprawiają nam wiele radości po szarudze zimowej, od wieków były one zrywane i przesadzane w pobliże domów. Doprowadziło to do wyginięcia wiosennych roślin na wielu naturalnych stanowiskach. Dlatego obecnie są one objęte ochroną gatunkową. Niesie to za sobą szereg obostrzeń, między innymi nie wolno ich niszczyć, wykopywać, zrywać, handlować nimi. CELE OGÓLNE:» kształtowanie właściwych postaw wobec przyrody,» doskonalenie zdolności manualnych uczniów. CELE OPERACYJNE: Uczestnik wykona następujące czynności: potrafi wymienić co najmniej trzy gatunki roślin kwitnących wiosną, zna zakazy i obostrzenia jakie dotyczą gatunków roślin objętych ochroną ścisłą, potrafi opowiedzieć jaką rolę pełnią cebulki i kłącza wiosennych roślin. FORMA PRACY: indywidualna, zbiorowa WIEK: 5-6 lat MATERIAŁY: Cebulki kwiatów, papier kolorowy (czerwony, żółty, pomarańczowy), linijka (ok. 20 cm), nożyczki, patyczki do szaszłyków, zielona bibuła, klej, woreczki foliowe. 1

2 :: TEMAT :: ZAJĘCIA 1. MIEJSCE: SALA PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Przygotuj cebulki oraz kłącza wiosennych kwiatów (tulipanów, przebiśniegów, zawilców, hiacyntów, itp.). Można je nabyć w sklepach ogrodniczych, ewentualnie możesz kupić już kwitnące rośliny z widocznymi cebulkami. 2. Zgromadź przewodniki z rysunkami oraz fotografie wiosennych kwiatów chronionych. 3. Wykonaj odpowiednią ilość kopii arkusza pracy ucznia A.. Zgromadź potrzebne przybory: papier kolorowy (czerwony, żółty, pomarańczowy), długą linijkę, nożyczki, patyczki do szaszłyków, zieloną bibułę. Z papieru wytnij kwadraty o rozmiarach 20x20 cm. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. Rozłóż na podłodze cebulki i kłącza roślin kwitnących wiosną oraz ich rysunki (kserokopie) i fotografie. Wybierz gatunki pospolite oraz objęte w Polsce ochroną gatunkową. Poproś dzieci, aby się im przyjrzały. 2. Wyjaśnij rolę cebuli jako magazynu substancji odżywczych, które rośliny gromadzą w okresie wiosennym. Jest to bardzo ważne dla gatunków zakwitających wczesną wiosną na dnie lasów. Mogą one uzupełnić potrzebne zapasy w okresie kiedy dociera do nich jeszcze światło słoneczne i przechować je aż do wiosny następnego pod ziemią. 3. Zapytaj dzieci, czy znają rośliny przedstawione na rysunkach? Jeśli nie, wymień ich nazwy. Osobno odłóż rośliny chronione.. Wytłumacz, co oznacza słowo ochrona gatunkowa ścisła i częściowa (patrz słowniczek) oraz powód objęcia nią wiosennych kwiatów dziko rosnących. Jeśli zerwiemy kwiat wraz z liśćmi, cebula nie będzie miała szansy zgromadzić odpowiedniej ilości substancji odżywczych i zginie. B. ĆWICZENIA 1. Poleć dzieciom, aby usiadły przy stołach i rozdaj im kwadraty z kolorowego papieru. Wytłumacz, że posługując się japońską sztuką origami będą wykonywały wiosennego tulipana. 2. Postępując zgodnie z instrukcją (arkusz A) pokaż jak odpowiednio zginać papier, aby powstał z niego kwiat tulipanu. Zaznacz, że zginany papier powinien być dociskany np. poprzez przesunięcie linijką. 3. Po wykonaniu kielicha kwiatu rozdaj uczestnikom rurki do napojów i zieloną bibułę. Każdy z nich owijając rurkę bibułą wykonuje łodygę do swojego tulipana.. Pokaż w jaki sposób można połączyć łodygę z kwiatem, tak aby tulipan był gotowy. 5. Zbierz dzieci w kręgu i poproś, żeby każde trzymało swój kwiat. 6. Przeczytaj na głos wiersz Doroty Gellner pt. Śpioch tulipan : Idą, idą ciepłe dni, a tulipan śpi! Słońce siadło na parkanie: 2

3 :: TEMAT :: - Wstawaj, wstawaj tulipanie, kończ zimowe sny! A tulipan śpi! Słychać wkoło deszczu granie - Wstawaj, wstawaj tulipanie, dam ci krople trzy! Stanął dziadek na ścieżce - Tulipanie śpisz jeszcze? Postawię na grządce budzik, może wtedy się obudzisz! - Kto to dzwoni! Kto mnie woła? O, jak ciepło dookoła! Patrzcie liście mam zielone! - I na głowie mam koronę! A tak mało brakowało, żebym przespał wiosnę całą! 7. Na koniec poproś dzieci, aby wymieniły nazwy wiosennych kwiatów zapamiętane z zajęć. MIEJSCE: TEREN (LAS, OGRÓD BOTANICZNY, ARBORETUM) RETUM) ZAJĘCIA 2. WIOSENNA WYPRAWA PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Na podstawie mapy lub wcześniejszego rekonesansu wybierz trasę wycieczki. Powinna ona prowadzić przez las lub park z dużym udziałem drzew liściastych. 2. Dzień przed planowaną wycieczką przejdź trasę i zorientuj się jakie kwitnące rośliny można na niej spotkać. W razie trudności wspomóż się kluczem do oznaczania roślin (patrz: literatura). 3. Na trasie wyznacz trzy punkty, w których dzieci będą miały do zrealizowania określone zadania. Punkty mogą być znane tylko Tobie lub oznaczone np. kolejnym numerem z szyszek, gałązek itp.. Przygotuj ze sznurka okręgi o średnicy 0 cm, flamastry, papier, lusterka dentystyczne. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. Zaproś dzieci na wyprawę do lasu. Przed wyjściem zapytaj jakie zasady obowiązują w czasie przebywania w lesie? (zachowanie ciszy, zakaz rozpalania ognia, zakaz śmiecenia, zakaz płoszenia zwierząt). 2. Powiedz uczestnikom wyprawy, że w trakcie jej trwania będą spotykali mieszkańców lasu, zarówno zwierzęta jak i rośliny. Część z nich to gatunki rzadkie. Szczególnie większość kwitnących wiosną kwiatów objętych jest 3

4 :: TEMAT :: ochroną gatunkową. Zabronione one jest więc ich niszczenie, zrywanie, deptanie ponieważ bardzo szkodzi to nom i może spowodować, że w następnym nie roślizakwitną. B. ĆWICZENIA 1. Wędrując przez las docieracie do punktu nr 1. Rozdaj dzieciom lusterka dentystyczne (lub lupy) i poproś, aby przy ich pomocy zobaczyły z bliska to, co kryje się na dnie lasu. Mogą zaglądać pod płatki kwiatów, do zakamarków kory drzew, oglądać owady. 2. Zapytaj dzieci jak według nich nazywa się część lasu, którą właśnie poznawały (runo)? Czy jest ona ładna? Jakiej wielkości są rosnące tu rośliny? 3. Wyjaśnij, że las, podobnie jak dom, posiada piętra. Wiosną najpierw ożywia się najniższe piętro zwane runem. Potem liście wypuszczają krzewy i młode drzewa i to jest kolejne piętro - podszyt. Na samym końcu pojawiają się liście na dojrzałych drzewach. Drzewa stanowią kolejne piętro lasu.. W kolejnym punkcie wędrówki podziel uczestników na zespoły (po trzy lub cztery osoby) i każdej grupie wręcz woreczek foliowy. Wytłumacz, że zadaniem zespołów będzie poszukiwanie rzeczy, które skojarzą im się ze słowami przeczytanymi przez ciebie. Poproś, aby znalazły i schowały do woreczka: - coś miękkiego, - coś pięknego, - coś ciekawego, - coś długiego, - coś okrągłego, - coś tajemniczego itp. 5. Uczestnicy mogą wykonywać polecenia w trakcie przejścia do kolejnego przystanku. 6. Kiedy dotrzecie do miejsca trzeciego zadania rozdaj czterem drużynom okręgi ze sznurka. Każdy zespół otrzymuje jeden okrąg i rozkłada go na ziemi w dowolnym miejscu. 7. Zapytaj przedszkolaków, co znalazło się wewnątrz okręgu? Czy są tam jakieś rośliny lub zwierzęta? Czy można tam dostrzec wiosenne kwiaty? Jakie są ich nazwy? Jakie mają kolory i kształty? 8. Jeśli dzieci nie będą znały nazw kwiatów, razem spróbujcie je odnaleźć w przewodniku lub posłuż się ilustracjami dołączonymi do pakietu. 9. Poleć aby każda grupa rozłożyła w pobliżu kręgu swoje znaleziska z woreczków. Chodząc z pozostałymi uczestnikami od grupy do grupy zobacz, co udało się dzieciom zebrać. Zapytaj, czy w okręgu są jakieś przedmioty, fragmenty roślin itp. identyczne z tymi które znalazły się w woreczkach? Nazwij znalezione liście, nasiona, kawałki drewna lub kory. 10. Rozdaj dzieciom kartki papieru i nanieś na nie trochę kleju z tubki. Poproś, aby wykonały kolaż ze zgromadzonych w woreczkach przedmiotów uzupełniając go gałązkami drzew, zeschłychmi liśćmi, nasionami, korą. Praca ma przedstawiać waszą wycieczkę po lesie. Podkreśl, aby dzieci nie zrywały kwiatów, mogą je namalować flamastrami. 11. Na koniec zorganizuj wystawę prac i poproś, żeby przedstawiciel każdej grupy opowiedział o pracy.

5 :: TEMAT :: KWITNĄCE OWADY KLEJNOTY WOKÓŁ NAS WIOSNY ZADANIE DLA PRZEDSZKOLAKÓW W ciepły, wiosenny dzień zaproś rodziców na spacer w okolice gdzie znajdują się ogródki działkowe lub ogrody przydomowe. Razem wyszukujcie i zapisujcie kwitnące wiosenne rośliny (narcyzy, przebiśniegi, zawilce). CIEKAWOSTKI 1. Pierwiosnka wyniosła jest wiosenną rośliną zaliczaną do naziemnopączkowych. Jest to forma przystosowania do naszej strefy klimatycznej wielu gatunków. Jesienią pędy ich obumierają, natomiast pod osłoną ziemi lub ściółki wykształcają się pączki, które rozpoczynają wzrost wraz z nastaniem ciepłych dni. 1. Rośliny cebulowe wymagają okresowego przechłodzenia (jarowizacja) trwającego przynajmniej 3 miesiące. Temperatura otoczenia powinna wynosić od 0ºC do -10ºC. Bez spełnienia tego warunku wsadzone cebulki np. śnieżyczki przebiśnieg nie zakwitną. 2. Tulipany są kwiatami u których możemy obserwować zjawisko termonastii tj. zamykania się i otwierania kielichów kwiatów w określonej temperaturze. Kwiaty tulipanów rozchylają swe płatki przy temperaturze 15ºC, a zamykają przy temperaturze 13ºC. SŁOWNICZEK TRUDNIEJSZYCH POJĘĆ Ochrona gatunkowa częściowa - forma ochrony wprowadzana dla określanych gatunków roślin lub zwierząt pozwalająca na podstawie specjalnego zezwolenia wydawanego przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, na ich zbiór, pozyskiwanie, odłów np. w celach gospodarczych. Ochrona gatunkowa ścisła - forma ochrony wprowadzona dla określonych gatunków roślin i zwierząt mająca na celu zachowanie ich w naturalnym środowisku. Na jej podstawie ustala się szereg zakazów i nakazów obowiązujących wobec gatunków objętych ochroną ścisłą. Origami - sztuka tworzenia z papieru figur poprzez odpowiednie jego zaginanie, reguły zabraniają cięcia i klejenia, swój rodowód bierze ze starożytnych Chin, gdzie powstała wraz z wynalezieniem papieru. WYBRANE POZYCJE LITERATURY 1. Bilińska A., Biliński W. Rośliny chronione w Polsce. Videograf. Warszawa Gellner D. A tulipan śpi. Miś 1992 nr 6 s Krzyściak-Kosińska R., Kosiński M. Rośliny Polski. Ilustrowana encyklopedia od A do Z. Publicat. Warszawa Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. Rośliny chronione. Seria: Flora Polska. Multico. Warszawa Soida D. Bądź Mistrzem - Przyjacielem czyli edukacja ekologiczna na wesoło. ROEE. Kraków

6 :: TEMAT :: ROŚLINY CHRONIONE KWITNĄCE WIOSNĄ - TABLICA 1 Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis Jeden z około dwudziestu znanych gatunków pszenicy. W Polsce uprawianych jest jej wiele odmian zarówno jarych, jak i ozimych charakteryzujących się różnym zastosowaniem np. na cele młynarsko-piekarskie, na kasze itp. Pszenica, podobnie jak inne zboża, została udomowiona najprawdopodobniej na Bliskim Wschodzie, skąd wraz z wędrówkami ludów trafiła do Europy. Najstarsze uprawy zbóż w Polsce systemem kopieniactwa datuje się na 500 lat p.n.e. 6

7 :: TEMAT :: KWITNĄCE OWADY KLEJNOTY WOKÓŁ NAS WIOSNY ROŚLINY CHRONIONE KWITNĄCE WIOSNĄ - TABLICA 2 Sasanka wiosenna Pulsatilla vernalis Rozległe i suche bory, świetliste wrzosowiska to miejsca gdzie możemy spotkać sasankę wiosenną. Jest rośliną bardzo rzadką, narażoną na wyginięcie z powodu niszczenia jej naturalnych siedlisk oraz zrywania przez ludzi dla jej pięknych kwiatów. Objęta ścisłą ochroną gatunkową. 7

8 :: TEMAT :: ROŚLINY CHRONIONE KWITNĄCE WIOSNĄ - TABLICA 3 Pierwiosnka wyniosła Primula elatior Pierwiosnka wyniosła to jeden z przedstawicieli rosnących w naszym kraju roślin z rodziny pierwiosnkowatych. Spotykana jest na łąkach, w świetlistych lasach liściastych. Objęta częściową ochroną gatunkową. 8

9 :: TEMAT :: KWITNĄCE OWADY KLEJNOTY WOKÓŁ NAS WIOSNY ROŚLINY CHRONIONE KWITNĄCE WIOSNĄ - TABLICA Śnieżyca wiosenna Leucojum vernum Śnieżyca wiosenna związana jest z terenami górskimi Karpat i Sudetów, na niżu występuje na rozproszonych stanowiskach. Rośnie w lasach liściastych, w Bieszczadach także na połoninach. Objęta ścisłą ochroną gatunkową. 9

10 :: TEMAT :: ROŚLINY CHRONIONE KWITNĄCE WIOSNĄ - TABLICA 5 Konwalia majowa Convallaria majalis Konwalia majowa jest byliną spotykaną w świetlistych lasach oraz ogrodach. Charakterystyczne białe kwiaty mają kształt dzwoneczków. Późnym latem na łodygach pojawiają się czerwone, kuliste owoce, które posiadają właściwości trujące. Konwalia jest objęta częściową ochroną gatunkową. 10