Potrzeby pokarmowe roślin. Poziomy odżywienia roślin w składniki pokarmowe: POTRZEBY POKARMOWE ROŚLIN

Transkrypt

1

2 POTRZEBY POKARMOWE ROŚLIN Potrzeby pokarmowe roślin PodZIAł regionalny sprzedaży Gdańsk Szczecin Bydgoszcz Olsztyn Białystok Nawożenie jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym decydującym o jakości i wielkości uzyskiwanego plonu owoców. Zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe decyduje o wykorzystaniu potencjalnych możliwości plonotwórczych poszczególnych gatunków czy odmian. Optymalne nawożenie upraw sadowniczych powinno opierać się na analizie kilku czynników. Po pierwsze musimy poznać wymagania pokarmowe poszczególnych gatunków i odmian roślin, po drugie powinniśmy przeanalizować wyniki analizy chemicznej gleby oraz materiału roślinnego. Pod uwagę musimy brać także ocenę wizualną roślin, siłę wzrostu, wielkość i jakość plonu, itp. oraz przebieg pogody w danym sezonie. Potrzeby pokarmowe drzew zależą nie tylko od gatunku, ale także od właściwości podkładki, na której rośnie część szlachetna drzewa, odmiany oraz wieku drzew. Jak widzimy ilość elementów wymagających analizy jest stosunkowo duża. Jednak analizowanie powyższych kryteriów daje możliwość opracowania optymalnego programu nawożenia roślin. Poziomy odżywienia roślin w składniki pokarmowe: Gorzów Wielkopolski Poznań Zielona Góra Wrocław Opole Katowice Bielsko-Biała Warszawa Łódź Kielce Kraków Lublin Rzeszów Głęboki niedobór składnika pokarmowego stan odżywienia roślin zakłócający w sposób drastyczny procesy biochemiczne. Taki stan wywołuje widoczne objawy niedoboru danego składnika. Niedobór utajony określa stan odżywienia rośliny, w którym jej tkanki i organy są niedostatecznie zaopatrzone w jeden kilka składników pokarmowych. Niedobór ma silny wpływ na wzrost i plonowanie roślin, ale nie daje widocznych symptomów zewnętrznych. Odżywienie optymalne oznacza stan rośliny, w którym procesy biochemiczne zachodzą na optymalnym poziomie. Odżywienie luksusowe, to stan rośliny, gdzie mamy przekroczenie krytycznych zawartości składników pokarmowych. Efektem tego stanu może być zahamowanie wzrostu pogorszenie jakości plonu. Nadmiar toksyczny - to taki stan odżywienia, który powoduje silne zahamowanie wzrostu oraz obniżenie plonowania. Źródło: Grzebisz Nawożenie roślin, podobnie jak ochrona, jest wynikiem określonego procesu decyzyjnego. Zastosowanie określonej dawki danego składnika powinno być wynikiem analizy opisanych powyżej elementów. Im bardziej kompleksowa będzie ta analiza tym nawożenie będzie bardziej efektywne. Niemożliwe jest podanie jednej, uniwersalnej recepty na uzyskiwanie wysokich plonów o dobrej jakości. Ilość czynników zewnętrznych modyfikujących efektywność nawożenia jest ogromna i raczej nie można zawrzeć ich wszystkich w jednej, gotowej i uniwersalnej recepcie. Analizujmy, obserwujmy i bądźmy świadomi tego, co robimy także w nawożeniu roślin. 3

3 POTRZEBY POKARMOWE ROŚLIN Tab. 1 Potrzeby pokarmowe różnych odmian jabłoni (sady owocujące) Składnik Wymagania Odmiany Potas - K Fosfor - P Magnez - Mg Wapń - Ca Żelazo - Fe wysokie średnie niskie wysokie średnie wysokie średnie wysokie średnie wysokie średnie Gala Golden Delicious, Pinova, Gloster Jonagold, Ligol, Sampion, Idared Jonagold, Ligol, Sampion, Idared Pozostałe odmiany obecnie zarejestrowane Golden Delicious, Pinova, Sampion Freedom, Elstar, Jonagold, Ligol, Ligolina, Mutsu, Fuji, Braeburn Pozostałe odmiany obecnie zarejestrowane Jonagold, Ligol, Sampion, Mutsu Pozostałe odmiany obecnie zarejestrowane Golden Delicious, Sampion, Idared, Pinova Pozostałe odmiany obecnie zarejestrowane Podstawowym źródłem składników pokarmowych dla roślin jest gleba. Powinniśmy pamiętać, że o przydatności gleb dla upraw sadowniczych nie decyduje tylko odczyn i zasobność w składniki pokarmowe, ale także fizyczne i chemiczne właściwości warstwy podornej, wysokość i stabilność poziomu wody gruntowej, skład granulometryczny poszczególnych poziomów genetycznych gleby, zawartość substancji organicznej. Poznanie powyższych parametrów pozwala nam określić z jednej strony przydatność danej gleby dla konkretnego gatunku sadowniczego, z drugiej strony pozwala nam na odpowiednie przygotowanie gleby pod potrzeby danego gatunku. Poznanie powyższych parametrów umożliwia nam także racjonalne stosowanie nawozów dla poszczególnych gatunków. Tab. 2 Zdolność podkładek do pobierania składników Składnik pokarmowy Podkładki indukujące wysoki poziom składników w liściach Podkładki indukujące niski poziom składników w liściach Azot (N) M.9, P 16 M.26, P 22, P 2 Fosfor (P) M.26, B 9, P 1 M.9, P 2, P 16, P 22 Potas (K) MM.106, P 14 M.9, P 22, B 9 Wapń (Ca) M.9, MM.106, B 9 M.26 Magnez (Mg) M.9, M.26, MM.106, P 2 B 9, P 1 Żelazo (Fe) M.9 M.26 Mangan (Mn) M.26, B 9 MM.109, M.2 Cynk (Zn) M.9 MM.104 Bor (B) M.9, M.26 P 14, P 22, P 60 Źródło: Wójcik, Nawozy i nawożenie drzew owocowych, 2009 Rośliny powinny pobierać z gleby składniki pokarmowe w odpowiednich ilościach. Niemniej jednak w określonych warunkach wymagają one dodatkowego wspomagania wzrostu i rozwoju przez nawożenie dolistne. Podejmując decyzje związane z nawożeniem roślin warto znać trzy definicje, pomagające podejmować te decyzje: 1. Zapotrzebowanie uprawianych roślin na składniki pokarmowe jest zdeterminowane przez genotyp danego gatunku. Zapotrzebowanie to jednak zmienia się w zależności od chociażby fazy rozwojowej rośliny, warunków glebowych, warunków pogodowych panujących w danej chwili. 2. Wymagania pokarmowe roślin są to określone ilości składników pokarmowych pobrane przez rośliny w okresie wegetacji. Wymagania pokarmowe wyrażamy w ilości składnika pokarmowego pobranego przez rośliny z powierzchni 1 hektara. 3. Potrzeby nawozowe są to ilości składników mineralnych, jakie musimy dostarczyć roślinom w sezonie wegetacji, aby zapewnić ich prawidłowy wzrost i rozwój. Optymalne pokrycie potrzeb nawozowych prowadzi do wytworzenia przez rośliny dużego i dobrej jakości plonu użytkowego. 4

4 NAWOŻENIE DOLISTNE Potrzeby nawożenia dolistnego mogą wynikać z wielu czynników. 1. Ograniczona aktywność systemu korzeniowego, będąca następstwem: niskiej zbyt wysokiej temperatury gleby powietrza, warunków niesprzyjających transpiracji chłodno i wilgotno, przemarznięcia nadmarznięcia systemu korzeniowego, niedoboru wody w glebie stres wodny, nadmiaru wody w glebie stres tlenowy, występowania w glebie warstwy zbitej, nieprzepuszczalnej, ograniczeń podkładek wynikających z ich cech genetycznych, uszkodzenia systemu korzeniowego przez gryzonie. 2. Występowanie składników pokarmowych w formie trudno przyswajalnej niedobór składnika pokarmowego w glebie: na glebach o odczynie obojętnym/zasadowym Fe, Mn, B, Zn, Cu przechodzi w formy trudno przyswajalne, przy odczynie gleby obojętnym/zasadowym pobieranie magnezu jest utrudnione, na glebach silnie zakwaszonych przyswajalność fosforu jest niewielka, na glebach ciężkich dostepność potasu jest ograniczona co związane jest ze zjawiskiem silnej sorpcji jonów potasu przez minerały ilaste. 6. Pojawienie się objawów niedoboru danego składnika: objawy niedoboru składników pokarmowych ujawniają się, gdy ich zawartość w tkankach roślin jest zbyt mała, występowanie tych objawów wiąże się z silnym zachwianiem równowagi jonowej prowadzącej do obniżenia plonów oraz pogorszenia jego jakości. Nawożenie dolistne możemy prowadzić jako nawożenie profilaktyczne: w fazach krytycznych, gdy w danej fazie rozwojowej rośliny wykazują zwiększone zapotrzebowanie na dany składnik, w momentach krytycznych, gdy przebieg warunków atmosferycznych sugeruje konieczność nawożenia dolistnego, tak pojęte nawożenie dolistne warunkuje optymalny przez cały okres wegetacyjny poziom zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe. Nawożenie dolistne możemy także prowadzić jako nawożenie interwencyjne opryskując rośliny w momencie zaistnienia objawów niedoboru danego składnika. 3. Antagonizm pomiędzy jonami: zjawisko polega na ograniczaniu pobierania jednego składnika przez inny, z praktycznego punktu widzenia najwieksze znaczenie ma antagonizm pomiędzy jonami potasu, a wapnia oraz magnezu, przy bardzo wysokiej zawartości potasu w roztworze glebowym pobieranie magnezu i wapnia jest silnie ograniczone, z kolei wysoka zawartość magnezu w roztworze glebowym powoduje pogorszenie pobierania wapnia i potasu. 4. Ograniczona możliwość przemieszczania składników w roślinie: z tym zjawiskiem mamy do czynienia w przypadku uszkodzenia tkanek pni, konarów i pędów (nadmarznięcia drzew w okresie zimy), u jabłoni i grusz ograniczony transport do owoców dotyczy jonów wapniowych. Składnik ten jest transportowany głównie do liści, a nie do owoców. Z tego powodu jabłka i gruszki mogą mieć zbyt małą zawartość wapnia, niskie temperatury i częste deszcze w okresie wiosny ograniczają transport, boru do kwiatów.. Potrzeba wzmocnienia pąków kwiatowych i poprawa kondycji drzew: w latach silniejszego owocowania, zawiązane pąki kwiatowe mogą nie mieć wystarczającej ilości składników gwarantujących ich odpowiedni rozwój, dotyczy to głównie boru i azotu mających ogromne znaczenie w rozwoju generatywnym. 6 7

5 ROLA poszczególnych składników mineralnych w życiu roślin Rola poszczególnych składników mineralnych w życiu roślin. Azot - N Azot jest podstawowym składnikiem budulcowym żywych elementów komórek roślinnych. Wchodzi w skład białek, kwasów nukleinowych, enzymów oraz chlorofilu. Ten składnik pokarmowy występuje zwykle w roślinach w formie związków organicznych. Niekiedy jednak może dochodzić do nadmiernego gromadzenia się w roślinach nieorganicznych związków azotu - azotanów. Najwięcej azotu zawierają liście roślin sadowniczych. Mniej azotu zawierają korzenie, konary, a najmniej azotu znajduje się w pniu. Azot jest głównym, plonotwórczym składnikiem pokarmowym. Jego niedobór w największym stopniu objawia się zahamowaniem wzrostu, żółto-zieloną barwą liści i przedwczesnym drewnieniem tkanek. Nadmiar azotu podobnie jak jego niedobór jest szkodliwy dla roślin. Nadmiar azotu szczególnie w późniejszych fazach wzrostu roślin sadowniczych może powodować wiele ujemnych następstw. Nadmierne nawożenie azotem może powodować spadek jakości uzyskiwanego plonu. Bardzo wysokie, nieuzasadnione dawki azotu niekorzystnie oddziaływają także na środowisko naturalne. Fosfor P Fosfor w glebie może występować w formie związków organicznych i mineralnych. Poszczególne związki fosforu charakteryzują się bardzo zróżnicowaną rozpuszczalnością w wodzie i w słabych kwasach, a co za tym idzie różną dostępnością dla roślin. Zawartość w glebie rozpuszczalnych związków fosforu w słabych kwasach decyduje o dostępności tego minerału dla roślin. Taki właśnie dostępny dla roślin fosfor stanowi tylko od 2 do 10% fosforu ogólnego zawartego w glebie. Pobieranie fosforu z gleby przez rośliny podlega wielu ograniczeniom, najważniejszymi z nich są temperatura powietrza oraz odczyn gleby. Zawartość fosforu w roślinach dobrze odżywionych tym składnikiem kształtuje się w zakresie 0,1-1,0%. Objawy niedoboru fosforu pojawiają się przy spadku zawartości poniżej 0,1%. Znaczna część pobieranego fosforu pozostaje w wakuoli, stanowiąc formę zapasową, w młodych roślinach nawet 80% tego składnika znajduje się w formie nieorganicznej (Grzebisz 2008). Pozostała część fosforu obecnego w roślinie wchodzi w skład związków organicznych o niezmiernie istotnym znaczeniu dla prawidłowo zachodzącego metabolizmu roślin i procesów reprodukcji. Fosfor obecny jest w szeregu związków, jak wspomniano, ważnych dla roślin: DNA, RNA (kwasy nukleinowe nośniki informacji genetycznej); ATP, GTP, ADP, AMP podstawowe związki energetyczne komórek roślinnych, wysokoenergetyczne związki fosforanowe takie jak acetylofosforan, estry fosforanowe węglowodanów, sól wapniowo-magnezowa kwasu fitynowego, koenzymy oksydoreduktaz i transferaz, fosfolipidy składniki błon cytoplazmatycznych. Udział fosforu w najważniejszych procesach gromadzenia i przekazywania energii w roślinach wynika z charakteru atomów fosforu łatwego przyłączania i oddawania elektronów. Udział fosforu w tworzeniu plonu wynika właśnie z procesów, w jakie jest zaangażowany ten pierwiastek. Dodatkowo fosfor zwiększa poziom tolerancji roślin na stresy abiotyczne i biotyczne. To oddziaływanie pośrednie fosforu na plonowanie jest niemniej ważne od bezpośredniego wpływu na wielkości i jakość plonu. Potas K Potas w glebie może się znajdować w formach mniej bardziej dostępnych dla roślin. Potas zawarty w minerałach (glinokrzemiany i krzemiany) nie jest dostępny dla roślin, podobnie jak potas silnie związany z minerałami ilastymi (kompleksem sorpcyjnym gleby). Natomiast dostępny dla roślin jest potas wymienny i potas z roztworu glebowego. Średnie, roczne straty K 2 O z powierzchni 1 hektara ocenia się na 10-30kg. Wymywaniu potasu z gleby sprzyja kilka czynników: niski odczyn oraz duża ilość opadów. Wymywanie potasu zachodzi znacznie szybciej na glebach piaszczystych niż na glebach gliniastych. Planując nawożenie drzew potasem należy także uwzględnić jeszcze jeden czynnik. Rocznie hektar sadu jabłoniowego może pobrać do około 10kg K, z owocami z sadu przy plonie około 40 t/ha możemy zabrać około 60kg K, do tego pozostaje także pewna ilość tego składnika w zdrewniałych organach drzew. Konkludując rocznie jabłoniom powinniśmy dostarczyć około kg K. Oczywiście w bilansie uwzględniamy to, co pozostaje w sadzie opadłe liście, zawiązki, kwiaty i rozdrobnione pędy pozostające po cięciu. Stężenie potasu w roślinach jest wielokrotnie większe niż w roztworze glebowym. W związku z tym sam fakt pobierania jonów potasu wymaga aktywnej roli samej rośliny w tym procesie. Rzeczywista szybkość pobierania potasu zależy od stężenia składnika na powierzchni korzenia. Potas w roślinach występuje jako jon, pierwiastek ten nie tworzy połączeń organicznych. Rola potasu w metabolizmie roślin jest ogromna. Potas bierze udział w procesach osmotycznych zachodzących w roślinach. Jest zaangażowany we wzrost komórek wzrost stężenia jonów w wakuoli komórki powoduje po rozluźnieniu się ściany komórkowej zwiększenie objętości komórki. Tym samym bez prawidłowego poziomu potasu w roślinie wzrost komórek i samych roślin jest ograniczony. Procesy osmotyczne regulują także pracę aparatów szparkowych. Uwidacznia się w tym wypadku wpływ potasu na gospodarkę wodną oraz na fotosyntezę pośrednio, otwarcie aparatów szparkowych decyduje o docieraniu do roślin dwutlenku węgla. Potas aktywuje również cały szereg enzymów biorących bezpośredni udział w procesach fotosyntezy, syntezy węglowodanów, białek i tłuszczów. Pierwiastek ten jest także, co ważne, odpowiedzialny za transport innych jonów i składników pokarmowych w ksylemie oraz organicznych i nieorganicznych związków we floemie. Ciekawą, rzeczą jest to, że w wielu przypadkach potasu w roślinie (metabolizmie rośliny) nie może zastąpić inny jednowartościowy jon. Pierwsze oznaki niedoboru potasu trudno dostrzec. Niespecyficznym objawem jest zahamowanie wzrostu. Wyraźnych objawów niedoboru należy szukać głównie na starszych liściach. Występują one głównie na brzegach liści początkowo w postaci chloroz później nekroz. Nekrozy są następstwem produkcji aktywnych rodników tlenowych, których obecność prowadzi do wspomnianych chloroz i nekroz. Silny niedobór potasu prowadzi do spadku plonu, pogorszenia zimotrwałości drzew. Magnez Mg Magnez w glebie może występować w formach mniej bardziej dostępnych dla roślin. Niedostępny bezpośrednio dla roślin jest magnez wchodzący w skład minerałów budujących fazę stałą gleby (oliwin, talk, dolomit, serpentyn i inne). Dostępny jest natomiast magnez znajdujący się w roztworze glebowym, magnez znajdujący się w kompleksie sorpcyjnym gleby oraz w postaci związków organicznych dostępny dla roślin po procesie ich mineralizacji. Zawartość magnezu w naszych glebach waha się od 0,0 do 0,6% i jest większa w glebach cięższych gliniastych. Bolączką naszych gleb i pośrednio konsumentów wyprodukowanej na naszych glebach żywności jest niska zawartość tego składnika pokarmowego. Magnez jest w glebie pierwiastkiem bardzo ruchliwym. Ocenia się, że wymywanie magnezu z gleby jest znacznie większe niż jego sorpcja w glebie, szczególnie dotyczy to gleb lżejszych. Straty magnezu wynikające z wymywania tego składnika z naszych gleb rocznie mogą przekraczać 30kg/ha MgO, czyli wynoszą mniej więcej tyle ile pobranie magnezu przez 1ha współczesnego sadu jabłoniowego na rok. Wierzchnie warstwy gleby są zwykle z tego powodu uboższe w magnez niż warstwy głębsze. Ruchliwość magnezu w glebie sprawia, że trudno utrzymać w naszych glebach zapas tego pierwiastka. Z uwagi na taki stan rzeczy warto nawozić nasze gleby, szczególnie te lżejsze systematycznie, najlepiej corocznie nawozami zawierającymi ten składnik pokarmowy. Jon magnezu występuje w roślinach w postaci połączeń organicznych, jak i nieorganicznych. Magnez jest integralnym elementem budulcowym chlorofilu, jony magnezu aktywują cały szereg enzymów oraz są zaangażowane w przebieg procesu oddychania oraz procesu syntezy białek łączna liczba procesów, w których uczestniczy magnez przekracza 200. Duża część magnezu ogólnego liści, jak podaje literatura znajduje się w chloroplastach w postaci wspomnianego już chlorofilu. W cząsteczce chlorofilu jon magnezu łączy się z 4 pierścieniami pirolowymi. Magnez w postaci pektynianu magnezu pełni również rolę w budowie blaszki środkowej sklejającej komórki roślinne. Jony magnezu wraz z jonami potasu odpowiedzialne 8 9

6 ROLA poszczególnych składników mineralnych w życiu roślin są za transport węglowodanów w roślinach. Gorsze zaopatrzenie roślin w magnez w okresach intensywnego wzrostu i tworzenia plonu wydatnie zmniejsza tempo transportu związków odżywczych z miejsca ich produkcji liści, do organów potrzebujących asymilatów owoców i innych. Zawartość magnezu w roślinach uprawnych waha się w bardzo szerokim zakresie od 0,2 do 1,%. Wymagania poszczególnych gatunków w stosunku do poziomu magnezu w ich tkankach jest silnie zróżnicowana. Drzewa owocowe mają wzmożone zapotrzebowanie na ten pierwiastek w okresach intensywnego rozwoju liści i pędów oraz zawiązywania i rozwoju nasion w owocach. Jak podaje Grzebisz (2008) W systemach biologicznych jon Mg 2 pełni specyficzne funkcje i w zasadzie nie może być zastąpiony przez inne pierwiastki o zbliżonych właściwościach fizyczno-chemicznych takie, jak Co 2, Mn 2, Ni 2. Bor B Bor najprawdopodobniej pobierany jest przez rośliny z gleby w postaci kwasu ortoborowego i/ anionu boranowego powstającego w drodze dysocjacji wspomnianego już kwasu ortoborowego. Do korzenia rośliny z roztworu glebowego obojętna elektrycznie cząsteczka kwasu ortoborowego przemieszcza się w prądzie transpiracyjnym wody (przepływ masowy). W korzeniu cząsteczki te zostają silnie związane przez składniki ściany komórkowej. Cząsteczki kwasu ortoborowego związane przez składniki ściany komórkowej przemieszczają się w drugiej kolejności przez błonę cytoplazmatyczną do cytoplazmy komórek korzenia. W cytoplazmie ulegają hydrolizie do anionu boranowego i w takiej właśnie formie bor jest transportowany dalej w ksylemie rośliny. Przemieszczanie się boru w roślinie zachodzi zgodnie z kierunkiem transportu wody, czyli najlepiej zaopatrzone w bor są części rośliny intensywnie transpirujące starsze w pełni rozwinięte liście. Stąd też dużo słabsze zaopatrzenie tkanek merystematycznych nadziemnej części roślin. Zjawisko przemieszczania się boru w roślinach z organów starszych do młodszych i z części wegetatywnych do generatywnych jest stale przedmiotem dyskusji naukowców. Braki boru w najmłodszych częściach rośliny wynikają głównie z faktu zależności odżywienia tych organów od zaopatrzenia w bor pochodzący z gleby. Niezbędność boru dla roślin stwierdzono w latach dwudziestych XX wieku. Mimo tego rola boru w roślinach do dzisiaj jest zagadkowa i nie jest do końca poznana. Rolę boru opisuje się głównie na podstawie analizy objawów i zaburzeń w metabolizmie roślin w warunkach niedoboru tego pierwiastka. Bor występuje u różnych gatunków roślin w bardzo zróżnicowanych ilościach. Zawartość tego pierwiastka w liściach (zależnie od gatunku badanych roślin) może wahać się od kilku do około 100mg/kg s.m.. Najmniejsze zapotrzebowanie na bor wykazują rośliny jednoliścienne (za wyjątkiem kukurydzy) największe zaś rośliny dwuliścienne w tym również gatunki sadownicze.w korzeniach większość boru pozostaje w apoplaście, w postaci związków boru z pektynianami zawartymi w ścianach komórkowych. Z podobną sytuacją mamy także do czynienia w liściach roślin gdzie nawet do 90% tego pierwiastka zakumulowane jest w ścianach komórkowych. Można zaryzykować stwierdzenie, że bor w tym wypadku może być traktowany niemalże, jako składnik typowo budulcowy dla wielu gatunków roślin jest odpowiedzialny za syntezę materiałów budulcowych rośliny: pektyn, hemicelulozy, lignin. Wraz z borem we wspomnianych ścianach komórkowych ulega kumulacji także wapń, za włączanie wapnia w strukturę ściany komórkowej odpowiada właśnie bor. Niewielka, więc część boru w roślinach pełni funkcje metaboliczne, niemniej bardzo istotne, bo związane z kontrolą aktywności auksyn w roślinach. W wyniku niedoboru tego pierwiastka u roślin dochodzi do zmian w aktywności oksydazy kwasu indolilo-3-octowego (oksydaza IAA), której aktywność jest zależna między innymi od związków fenolowych (polifenole hamują aktywność oksydazy IAA, natomiast monofenole - aktywują), w efekcie dochodzi do nagromadzenia się auksyn spadku ich zawartości zależnie od rodzaju nagromadzonych związków fenolowych. Nadmiar auksyn w roślinach naczyniowych powoduje: zahamowanie wzrostu elongacyjnego komórek korzeni, zaburzenia w podziałach komórek merystemów pędów i w konsekwencji nawet do ich zamierania, może powodować opadanie zawiązków owocowych i kwiatów oraz może stymulować wzmożoną syntezę etylenu. Bor w roślinie zaangażowany jest także w wiele innych procesów metabolicznych: synteza kwasów nukleinowych, transport cukrów w roślinie, utrzymywanie integralności błony cytoplazmatycznej. Bierze udział także w procesach kwitnienia i zapylenia decyduje o żywotności ziaren pyłku, wzroście łagiewki pyłkowej, zawiązywaniu kwiatów. Bor jest również aktywatorem akwaporyn, które uczestniczą w masowym przepływie wody przez błony komórkowe. Żelazo Fe Większość żelaza w glebie może występować w formie znanych minerałów, takich jak między innymi biotyt, oliwin, magnetyt, syderyt. Najpowszechniej w glebie żelazo występuje w formie tlenków, wodorotlenków oraz fosforanów. W ornej warstwie gleby zawartość ogólnego żelaza może być bardzo duża i wynosić nawet do 10%. Fakt tak dużej zawartości żelaza w naszych glebach nie przekłada się wprost na zawartość tego pierwiastka w roztworze glebowym i kompleksie sorpcyjnym gleby. Rośliny z gleby pobierają żelazo głównie w postaci Fe 2. Inne formy żelaza w tym Fe 3 mogą być pobierane przez rośliny w mniejszych ilościach. Pobranie żelaza w postaci jonu 3 wiąże się z koniecznością redukcji tego jonu do 2 stopnia utleniania. Pobieranie jonów żelaza przez system korzeniowy jest ściśle uzależniona od koncentracji w roztworze glebowym innych jonów dwu i jednowartościowych. Pobrane jony żelaza są transportowane w ksylemie roślin w postaci połączeń organicznych. Transport ten odbywa się stosunkowo powoli. Żelazo występuje w roślinach w postaci związków nieorganicznych jak i organicznych. Rola żelaza w metabolizmie roślin związana jest z dwiema cechami jonów tego pierwiastka. Mianowicie z łatwą możliwością zmiany stopnia utlenienia z 3 na 2 i odwrotnie oraz ze zdolnością do tworzenia chelatów. Najwięcej żelaza zawierają liście, mniej pędy, a najmniej korzenie. Żelazo zaangażowane jest w proces syntezy chlorofilu oraz karotenu i ksantofilu. Żelazo występuje także w cytochromach oraz ferrodoksynie, biorąc udział w transporcie elektronów w czasie fosforylacji fotosyntetycznej i łańcuchu oddechowym. Procesami biochemicznymi zależnymi od ferrodoksyny są procesy odgrywające kluczową rolę w gospodarce azotowej roślin, w tym produkcja białek. W przypadku niedoboru żelaza w roślinach następuje gromadzenie się w tkankach dużych ilości rozpuszczalnych związków azotu. Podsumowując rola żelaza w metabolizmie roślin jest niebagatelna, żelazo jest zaangażowane pośrednio i bezpośrednio w zachodzący we wszystkich zielonych roślinach proces fotosyntezy oraz proces pozyskiwania energii czyli oddychanie, bierze także udział w przemianach azotu w tym w syntezie białek. Mangan Mn Zawartość manganu ogólnego w naszych glebach jest znacznie większa niż pozostałych mikroelementów. Na zawartość manganu w naszych glebach nie wpływa istotnie, co bardzo ciekawe, skład mechaniczny gleby. Mangan może występować w glebie na różnych stopniach utlenienia, rzutuje to po części na jego przyswajalność dla roślin. W glebie jony manganu możemy spotkać na 2, 4 i 7 (Mn 2 - zredukowany, Mn 4 - łatwo ulegający redukcji oraz Mn 7 - utleniony) stopniu utleniania. Mangan na 2 stopniu utleniania (Mn 2 ) może występować w roztworze glebowym ulegać sorpcji wymiennej w glebie i jest to mangan łatwo dostępny dla roślin. Ilość manganu dostępnego dla roślin z gleby zależy od szeregu czynników, głównie wpływających na procesy oksydoredukcyjne zachodzące w glebie. Rośliny pobierają mangan w postaci jonu Mn 2. Kation manganu przemieszcza się do powierzchni korzeni w prądzie transpiracyjnym, a do komórki transportowany jest biernie, zgodnie z gradientem elektrochemicznym. Podobnie jak w przypadku żelaza reutylizacja manganu z liści starszych do młodszych zachodzi w niewielkim stopniu. W tkankach roślin mangan występuje w postaci wolnych jonów Mn 2 w formie związanej ze związkami organicznymi, jako jon Mn 3. Najwięcej manganu zawierają liście, mniej korzenie, a najmniej pędy. W liściach więcej manganu znajduje się w nerwach niż w blaszce liściowej. Podobnie jak w przypadku żelaza funkcje manganu w metabolizmie roślin związane są z możliwością zmiany stopnia utleniania tego pierwiastka oraz z właściwością tworzenia przez mangan związków z białkami. Mangan zaangażowany jest w proces fotosyntezy oraz w procesy wzrostowe roślin. Mangan bezpośrednio i pośrednio bierze udział w metabolizmie związków azotowych w tym białek. Ważną funkcją, jaką pełni mangan w roślinach jest kontrola aktywności enzymu oksydazy IAA. Przy dużej dostępności manganu w glebie, rośliny mogą akumulować nadmierne ilości tego składnika pokarmowego, co może w określonych warunkach doprowadzić do toksyczności manganu. Proces ten jest złożony i ogólnie rzecz biorąc może wynikać z ograniczonego w takich warunkach pobierania wapnia i magnezu. Co może pociągać dalej za sobą blokowanie enzymów zależnych od magnezu przez mangan, 10 11

7 ROLA poszczególnych składników mineralnych w życiu roślin Nawożenie dolistne poszczególnymi składnikami mineralnymi szybkość i efektywność pobierania magnezu zależy od jego formy; magnez z formy chlorkowej i azotanowej jest szybciej pobierany niż z formy siarczanowej, stosowanie chlorku azotanu magnezu zwieksza ryzyko powstania fitotoksyczności. Z tego powodu najpopularniejszą formą stosowania tego składnika są siarczany, dawkę magnezu oraz liczbę zabiegów należy uzależnić od potrzeb konkretnego gatunku i odmiany (tabela 1), opryskiwania rozpoczynamy po kwitnieniu drzew, ważnym okresem w dokarmianiu niektórych odmian jabłoni magnezem jest koniec lata (lipiec/sierzahamowanie pobierania potasu oraz wzrost aktywności oksydazy IAA. W konsekwencji może zostać wyhamowany wzrost nowych organów roślin. Ogólnie możemy rozróżnić dwa typy objawów toksyczności manganu. Pierwszy polegający na typowej chlorozie żelazowej. Drugi związany z bezpośrednią toksycznością jonów manganu. Objawami toksycznego działania manganu mogą być drobne, liczne, ciemne plamki występujące na liściach. Nadmiar manganu może prowadzić także do wcześniejszego zrzucania liści, zmniejszenia liczby zakładanych pąków kwiatowych, zahamowanie wzrostu pędów oraz nekrotycznej plamistości kory. Ostatnia choroba występuje na jabłoni i to najczęściej na odmianach z grupy Delicious. Cynk - Zn Rośliny pobierają cynk z roztworu glebowego w postaci jonu Zn Rośliny pobierają cynk roztworu glebowego postaci jonu Zn 2. Pobieranie cynku przez rośliny dwuliścienne zachodzi na tej samej zasadzie jak pobieranie żelaza. Transport cynku w ksylemie roślin odbywa się 2 Pobieranie cynku przez rośliny dwuliścienne zachodzi na tej samej zasadzie jak pobieranie żelaza. Transport cynku ksylemie roślin odbywa się w postaci połączeń tego pierwiastka z kwasami organicznymi (cytrynowym i jabłkowym). W przypadku postaci połączeń tego pierwiastka kwasami organicznymi (cytrynowym jabłkowym). przypadku roślin drzewiastych, w tym drzew owocowych, cynk należy do pierwiastków trudno przemieszczających się z liści starszych do młodszych. W drzewach owocowych w większych ilościach cynk gromadzi roślin drzewiastych, tym drzew owocowych, cynk należy do pierwiastków trudno przemieszczających się liści starszych do młodszych. drzewach owocowych większych ilościach cynk gromadzi się pędach. Najwięcej cynku występuje w korze jednorocznych pędów oraz w liściach, znacznie mniej tego się pędach. Najwięcej cynku występuje korze jednorocznych pędów oraz liściach, znacznie mniej tego pierwiastka gromadzi się w korzeniach drzew. pierwiastka gromadzi się korzeniach drzew. O roli cynku w roślinach świadczy jedno stwierdzenie, jest on katalizatorem około 300 enzymów. Cynk bar- roli cynku roślinach świadczy jedno stwierdzenie, jest on katalizatorem około 300 enzymów. Cynk bardzo łatwo tworzy kompleksy azotem, tlenem siarką stąd ogromna rola cynku katalizowaniu budowie dzo łatwo tworzy kompleksy z azotem, tlenem i siarką stąd ogromna rola cynku w katalizowaniu i budowie wspomnianych enzymów. Cynk jest także niezmiernie ważnym składnikiem przy syntezie tryptofanu. Tryptofan jest prekursorem powstawania IAA (kwas indolilooctowy auksyna). Auksyny są odpowiedzialne za wspomnianych enzymów. Cynk jest także niezmiernie ważnym składnikiem przy syntezie tryptofanu. Tryptofan jest prekursorem powstawania IAA (kwas indolilooctowy auksyna). Auksyny są odpowiedzialne za elongacyjny wzrost pędów i korzeni. Tym samym cynk odpowiedzialny za syntezę tryptofanu, pośrednio elongacyjny wzrost pędów korzeni. Tym samym cynk odpowiedzialny za syntezę tryptofanu, pośrednio reguluje w roślinach zawartość auksyn. Tryptofan jest składnikiem także wielu białek roślinnych, brak cynku reguluje roślinach zawartość auksyn. Tryptofan jest składnikiem także wielu białek roślinnych, brak cynku powodując brak tryptofanu prowadzi do gromadzenia się w roślinach wolnych aminokwasów i amidów, powodując brak tryptofanu prowadzi do gromadzenia się roślinach wolnych aminokwasów amidów, a to może prowadzić do wzrostu wrażliwości na choroby i szkodniki. Twierdzi się, że cynk wpływa także to może prowadzić do wzrostu wrażliwości na choroby szkodniki. Twierdzi się, że cynk wpływa także na poziom kwasów rybonukleinowych w roślinach oraz na aktywność enzymów związanych z kwasami na poziom kwasów rybonukleinowych roślinach oraz na aktywność enzymów związanych kwasami nukleinowymi. Cynk, co bardzo ważne zaangażowany jest także w proces fotosyntezy. Niedoborom cynku nukleinowymi. Cynk, co bardzo ważne zaangażowany jest także proces fotosyntezy. Niedoborom cynku w roślinach towarzyszą niekorzystne zmiany w budowie chloroplastów i funkcjonowaniu samego procesu roślinach towarzyszą niekorzystne zmiany budowie chloroplastów funkcjonowaniu samego procesu fotosyntezy. Można zaryzykować stwierdzenie, że pośrednio cynk jest zaangażowany w procesy gospodarki węglowodanami w roślinie. fotosyntezy. Można zaryzykować stwierdzenie, że pośrednio cynk jest zaangażowany procesy gospodarki węglowodanami roślinie. Nawożenie dolistne poszczególnymi składnikami mineralnymi Nawożenie dolistne poszczególnymi składnikami mineralnymi Nawożenie dolistne azotem (N): w nawożeniu dolistnym najlepszą jest forma amidowa azotu (mocznik), najwięcej azotu z amidowej formy azotu pobierają liście przy odczynie cieczy roboczej w zakresie ph -7, dokarmianie dolistne azotem wskazane jest w okresie: przed kwitnieniem, po kwitnieniu oraz po zbiorze owoców, przed kwitnieniem polepszamy zawiązywanie owoców, po kwitnieniu skutecznie podnosimy kondycję drzew, po zbiorach nawożenie azotowe wzmacnia pąki kwiatowe i powoduje stworzenie rezerwy azotu na następny sezon. Jesienne zasilanie drzew mocznikiem jest uzasadnione w sezonach silniejszego owocowania oraz na glebach ubogich w substancję organiczną. Nawożenie dolistne fosforem (P): w porównaniu z innymi składnikami pokarmowymi pobieranie fosforu przez liście jest stosunkowo słabsze, czynnikiem istotnie wpływającym na pobieranie fosforu jest odczyn cieczy roboczej; jest on pobierany przy ph 3 -. Efektywność pobierania poprawia obecność jonów K, dokarmianie dolistne fosforem wskazane jest w okresie różowego/białego pąka, bezpośrednio po kwitnieniu oraz przed zbiorami owoców: po kwitnieniu poprawiamy zawiązywanie owoców oraz sprzyjamy podziałom komórek w owocach. Nawożenie prowadzimy przez pierwsze -6 tygodni po kwitnieniu, przed zbiorami polepszamy wybarwienie owoców zabiegi rozpoczynamy około 6 tygodni przed zbiorami, ilość zabiegów należy dostosować do wymagań poszczególnych odmian (tabela 1). Nawożenie dolistne potasem (K): szybkość i efektywność pobierania potasu zależy od jego formy; najlepiej potas pobierany jest z azotanu potasu, efektywność pobierania potasu nie zależy od odczynu cieczy roboczej, dokarmianie dolistne potasem wskazane jest w okresie: bezpośrednio po kwitnieniu, 4- opryskiwań oraz w okresie przed zbiorami owoców, liczbę zabiegów powinniśmy dostosować do wymagań poszczególnych odmian (tabela 1), opryskiwanie potasem drzew dobrze zaopatrzonych w ten składnik może doprowadzić do pogorszenia właściwości przechowalniczych jabłek i gruszek oraz do spadku trwałości owoców w obrocie handlowym. Nawożenie dolistne magnezem (Mg): 12 13

8 Nawożenie dolistne poszczególnymi składnikami mineralnymi pień) ze wzgledu na możliwość wystąpienia nekrotycznej plamistości liści (Golden Delicious, Idared), czasem warto wzmocnić liście jabłoni jeszcze przed kwitnieniem w fazie zielonego/różowego pąka. Nawożenie dolistne borem (B): intensywne pobieranie boru przez liście występuje w przypadku zastosowania kwasu borowego, boroetyloaminy oraz poliboranów sodu, pobieranie boru przez liście jest szybkie, gdy odczyn cieczy roboczej wynosi 4-6, opryskiwanie borem wykonuje się wczesną wiosną i/ jesienią, wiosenne zabiegi borem możemy wykonać w fazie zielonego/różowego pąka oraz do 14 dni po kwitnieniu; zabiegi te mają na celu poprawę zawiązywania owoców i zmniejszenie ryzyka ordzawień owoców, jesienne nawożenie borem ma na celu zwiekszenie rezerw tego składnika w częściach zdrewniałych, które będą wykorzystywane przez rozwijające się tkanki wczesną wiosną. Nawożenie dolistne żelazem (Fe): pobieranie żelaza przez liście jest związane ze stopniem utlenienia jonów Fe. Po zastosowaniu form silnie zredukowanych na liściach jony te ulegają utlenieniu co ogranicza ich pobieranie przez liście. Z tego powodu do nawożenia dolistnego często stosuje się nawozy z chelatami np. z kompleksem chelatującym amino-cytrynianowym żelaza, niektóre odmiany: Golden Delicious, Sampion, Idared, Pinova wymagają zabiegu żelazem już w okresie wczesnej wiosny, opryskiwania żelazem wymagają sady, w których stwierdzono niedobór tego składnika w wyniku zalania gleby przewapnowania. Nawożenie dolistne manganem (Mn): pobieranie manganu przez liście związane jest ze stopniem utlenienia jonów Mn; najlepsze do stosowania są chelaty tego składnika oraz azotan manganu, opryskiwanie drzew manganem wykonuje się w momencie pojawienia się niedoboru tego składnika wynikający np. z wysokiego odczynu gleby. W takiej sytuacji należy zastosować 2-4 opryskiwania manganem zaczynając bezpośrednio po kwitnieniu drzew, na jabłoniach i gruszach mangan można stosować w celu zwiększenia intensywności i trwałości zielonej, zasadniczej barwy skórki owoców; zabiegi wykonuje się 4 i 3 tygodnie przed zbiorem owoców. Nawożenie dolistne cynkiem (Zn): cynk jest dobrze pobierany przez liście w formie jonu z chelatów; ciecz robocza nie powinna mieć odczynu obojętnego/zasadowego, zabiegi cynkiem wykonujemy zwykle, z uwagi na jego możliwą fitotoksyczność, w fazie od pękania pąków do fazy mysiego ucha. W związku z różnicami w potrzebach pokarmowych poszczególnych odmian w obrebie jednego gatunku rośliny oraz w odniesieniu do żyzności gleby konieczne jest zróżnicowane podejście do spraw nawożenia dolistnego. Elementy naszych programów nawożenia dolistnego prosimy traktować jak klocki, czy puzzle, z których możecie Państwo budować plon w swoich sadach i jagodnikach. PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW Tab. 3 Grusze - program nawożenia sadów owocujących Faza rozwojowa grusz Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Pękanie pąków - rozwój pąków Początek zielonego pąka Zielony pąk Po wytworzeniu pąków kwiatowych Biały pąk W czasie opadania płatków kwiatowych 1 i 2 tygodnie po kwitnieniu Po kwitnieniu Od 3 tygodnia po kwitnieniu do okresu przed zbiorami owoców Od - 6 tygodnia po kwitnieniu do okresu przed zbiorami owoców Wzrost zawiązków 1, 2 i 3 tygodnie po zbiorach owoców, na zielone, pozostające w pełnej aktywności liście Wzrost odporności drzew na warunki stresowe - niskie temperatury wiosną. 1 do 2 zabiegów zależnie od przebiegu pogody i tempa rozwoju grusz Poprawa stanu odżywienia drzew w fosfor, potas oraz magnez, poprawienie kondycji drzew po zimie, poprawa tempa fotosyntezy i oddychania oraz transportu Poprawa stanu odżywienia drzew w azot, fosfor i potas - poprawienie kondycji drzew po zimie Poprawa żywotności pyłku Zapobieganie niedoborom wapnia Poprawienie przebiegu procesów: zapylenia, zapłodnienia, zawiązywania i wzrostu zawiązków owocowych Zapobieganie niedoborom wapnia Dostarczenie niezbędnej ilości składników warunkujących intensywny wzrost i podziały komórkowe w zawiązkach owoców. Ograniczenie ordzawień owoców Dostarczenie niezbędnej ilości mikroelementów warunkujących intensywny przebieg procesów fizjologicznych Dostarczenie składników mających wpływ na wielkość i jakość owoców. Pokrycie zwiększonego zapotrzebowania drzew grusz na potas, regulacja gospodarki wodnej roślin. Wykonać do zabiegów, co 7-10 dni Zapobieganie chorobom fizjologicznym wynikającym z braku wapnia. Kilka zabiegów, co dni zależnie od wrażliwości odmiany, przebiegu warunków pogodowych i dawek potasu Poprawa kondycji liści, likwidacja niedoborów żelaza, 1 do 2 zabiegów, co 14 dni Likwidacja niedoborów manganu Zapobieganie niedoborom magnezu, aktywacja fotosyntezy 1-3 opryskiwania, co dni W warunkach stresowych, utrudniających pobieranie składników pokarmowych Dostarczenie niezbędnej ilości mikroelementów warunkujących intensywny przebieg procesów fizjologicznych Poprawa zaopatrzenia drzew w bor i cynk. Stworzenie zapasów składników pokarmowych wykorzystywanych do wzrostu wczesną wiosną roku następnego. 3 zabiegi, co 7 dni mono Cynk Dawki nawozów [kg-l/ha] PKMg mono Molibden 0,7 mono Bor 1-3 extra P 2-4 mono Bor 1 extra K 4- Wapniowy Saletra wapniowa 17% CaO AMINO WAPŃ (Ca) mono Żelazo 1-2 mono Mangan extra Mg 4-8 PKMg Mocznik mono Cynk MAXIBOR ZnBMg Mocznik

9 PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW Tab. 4 Jabłonie - program nawożenia sadów owocujących Faza rozwojowa jabłoni Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Dawki nawozów [kg-l/ha] Pękanie pąków Zwiększenie odporności na niskie temperatury mono Cynk 3 Początek rozwoju pąków Początek rozwoju pąków mysie ucho Zielony pąk Po wytworzeniu pąków kwiatowych Różowy pąk Opadanie płatków W czasie opadania płatków kwiatowych Początek wzrostu zawiązków W czasie wzrostu zawiązków Zawiązki wielkości orzecha włoskiego Regeneracja uszkodzeń mrozowych extra K Regeneracja uszkodzeń mrozowych, poprawa kondycji drzew po okresie zimowym, zwiększenie odporności na niskie temperatury 1-2 zabiegi. Po kwitnieniu można stosować cynk w dawce 4x mniejszej niż w tym okresie Regeneracja uszkodzeń mrozowych, poprawa kondycji drzew po okresie zimowym, zapewnienie optymalnego odżywienia rozwijających się liści Poprawa zaopatrzenia drzew w azot, fosfor, potas i bor. Poprawa ogólnej kondycji pierwszych liści Poprawa żywotności pyłku Likwidacja niedoborów, żelaza, zabieg szczególnie ważny w przypadku, niektórych odmian Sampion, Golden, Idared i Pinova Zapobieganie Gorzkiej Plamistości Podskórnej Poprawa kwitnienia i zawiązywania owoców, przeciwdziałanie ewentualnym niedoborom fosforu wynikającym z niskiej temperatury Utrzymanie zawiązków. Ograniczenie ordzawień. Ewentualnie przy silnych niedoborach w warunkach uniemożliwiających pobieranie boru można wykonać dodatkowy zabieg około 14 dni po kwitnieniu extra K mono Cynk PKMg mono Bor mono Molibden mono Żelazo extra P mono Bor 1 0,2 0, mono Bor 1 Zapobieganie Gorzkiej Plamistości Podskórnej Zapobieganie deformacjom owoców, zapewnienie optymalnego tempa podziałów komórkowych w owocach. Szczególnie w okresach niesprzyjającej pogody (chłody) extra P zabiegi, co dni. Przez pierwsze 6 tygodni po kwitnieniu Ewentualna korekta zaopatrzenia drzew w azot extra N Przyspieszenie wzrostu zawiązków owoców. Ilość zabiegów potasem uzależnić od wymagań danej odmiany. Stosować od 4-6 tygodnia extra K 4- po kwitnieniu zabiegów Profilaktyczne uzupełnienie niedoborów mikroelementów W okresach panujących stresów uniemożliwiających pobieranie PKMg składników pokarmowych z gleby Zapobieganie Gorzkiej Plamistości Podskórnej i innym chorobom wynikającym z braku wapnia. do 8 zabiegów, co dni (do 1 tygodnia przed zbiorami zależnie od odmiany i przebiegu pogody). Niższe dawki nawozu stosować we wczesnych fazach rozwoju owoców, wyższe w późniejszych fazach Wapniowy Saletra wapniowa 17% CaO Faza rozwojowa jabłoni Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Wzrost owoców Połowa sierpnia 6 tygodni przed zbiorami 4 tygodnie przed zbiorami 2 tygodnie przed zbiorami 1 tydzień po zbiorach owoców 2 tygodnie po zbiorach owoców 3 tygodnie po zbiorach owoców, na zielone, pozostające w pełnej aktywności liście Tuż przed opadaniem liści po pierwszych większych przymrozkach Zapobieganie niedoborom magnezu, aktywacja procesu fotosyntezy. 1-3 opryskiwania, co dni (Zabiegi szczególnie istotne w przypadku odmian wrażliwych na niedobory magnezu - Golden) Poprawa zaopatrzenia drzew w azot - korekta nawożenia doglebowego Zapobieganie niedoborom potasu, poprawa kondycji drzew. 1-3 opryskiwania, co dni. (Zwrócić uwagę na ilość zabiegów w odmianach wrażliwych na zwiększone nawożenie potasem Golden) Likwidacja zapobieganie niedoborom żelaza, aktywacja procesów fotosyntezy, szczególnie istotny w lata suche o bardzo dużej ilości opadów Interwencyjne zwalczanie niedoborów mikroelementów, szczególnie w warunkach uniemożliwiających ich pobieranie Uzyskanie wyraźnej, zielonej barwy zasadniczej skórki owoców w czasie ich dojrzewania. Dwukrotne, co 2 tygodnie. (Zabieg prowadzi do powstania wyraźnego kontrastu pomiędzy barwą zasadniczą a rumieńcem) Dawki nawozów [kg-l/ha] extra Mg 4-8 extra N extra K 4- mono Żelazo mono Mangan ,-0,8 Poprawa wybarwienia owoców extra P 2-4 Poprawa wybarwienia owoców extra K extra PK Poprawa wybarwienia owoców extra P Wzmocnienie pąków, poprawa odporności na mróz, likwidacja niedoborów boru, cynku i magnezu Wzmocnienie pąków, poprawa odporności na mróz, likwidacja niedoborów boru, cynku i magnezu Wzmocnienie pąków, poprawa odporności na mróz, likwidacja niedoborów boru, cynku i magnezu Przyspieszenie mineralizacji opadłych liści. Zabieg ogranicza tworzenie się owocników sprawcy parcha jabłoni Mocznik mono Cynk MAXIBOR Mocznik ZnBMg Mocznik mono Cynk MAXIBOR Mocznik ZnBMg Mocznik mono Cynk MAXIBOR Mocznik ZnBMg Mocznik

10 PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW Tab. Śliwy - program nawożenia sadów owocujących Tab. 6 Wiśnie i czereśnie - program nawożenia sadów owocujących Faza rozwojowa śliwy Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Pękanie pąków Koniec kwietnia nim rozwiną (pojawią) się pąki kwiatowe Po ukazaniu się pąków kwiatowych Biały pąk - początek kwitnienia Pełnia kwitnienia Koniec kwitnienia - opadanie płatków kwiatowych Wzrost zawiązków W okresie wzrostu zawiązków do dojrzewania owoców 1, 2, 3 tygodnie po zbiorze owoców - od zakończenia zbiorów poszczególnych odmian śliw. Na zielone, pozostające w pełnej aktywności liście Zwiększenie odporności drzew na warunki stresowe - niskie temperatury wiosną, 1 do 2 zabiegów zależnie od przebiegu pogody i tempa rozwoju śliwy Poprawa kwitnienia drzew i zawiązywania owoców Zapobieganie niedoborom wapnia Poprawa kwitnienia drzew i zawiązywania owoców Zapobieganie niedoborom wapnia Poprawa zawiązywania owoców, uzupełnienie niedoborów fosforu, boru i pozostałych mikroelementów Zapobieganie niedoborom wapnia Uzupełnienie niedoborów azotu, poprawa kondycji drzew Aktywacja fotosyntezy, likwidacja niedoborów magnezu, potasu i/ fosforu - ilość zabiegów należy dostosować do warunków pogodowych i stosowanego wcześniej nawożenia doglebowego magnezem oraz ogólnej kondycji drzew Uzupełnienie niedoborów potasu - aby pokryć zapotrzebowanie śliw na potas powinno się wykonać 3 do 4 zabiegów Uzupełnienie niedoborów mikroelementów, poprawa kondycji drzew. Interwencyjna dawka nawozu 0,-0,8kg/ha Likwidacja zapobieganie niedoborom żelaza, aktywacja procesów fotosyntezy, szczególnie istotny w lata suche o bardzo dużej ilości opadów Likwidacja zapobieganie niedoborom manganu Zagwarantowanie prawidłowego zaopatrzenia owoców w wapń, zapobieganie pękaniu owoców. Zabiegi należy wykonywać, co dni. (Optymalna w tym czasie mieszanka Wapniowy 0,3kg/ha MAXIBOR) 3 zabiegi, co dni. Uzupełnienie niedoborów podstawowych składników pokarmowych w tym boru i cynku. Stworzenie zapasu składników wykorzystywanych wczesną wiosną następnego roku Dawki nawozów [kg-l/ha] mono Cynk mono Bor 1 mono Bor 1 extra P mono Bor extra N extra Mg PKMg 4-8 extra PK 4- mono Żelazo mono Mangan Wapniowy Saletra wapniowa Mocznik mono Cynk MAXIBOR Mocznik ZnBMg Faza rozwojowa czereśni i wiśni Pękanie pąków Przed kwitnieniem po ukazaniu się liści Po ukazaniu się pąków kwiatowych - biały pąk Pełnia kwitnienia Koniec kwitnienia - opadanie płatków kwiatowych Opadanie płatków kwiatowych Początek wzrostu owoców Wzrost zawiązków Wzrost zawiązków do zbioru owoców 3 i 2 tygodnie przed zbiorami Po zbiorach owoców, ale przed opadaniem liści. Zabiegi wykonywać po zbiorach poszczególnych odmian wiśni, czereśni. Na zielone, pozostające w pełnej aktywności liście Cel zastosowania nawozu Zwiększenie odporności drzew na warunki stresowe niskie temperatury, 1-2 zabiegów zależnie od warunków i tempa rozwoju wiśni i czereśni Uzupełnienie niedoborów podstawowych mikroelementów Poprawa kwitnienia drzew i zawiązywania owoców Zapobieganie niedoborom wapnia Zapobieganie niedoborom wapnia Rodzaj nawozu mono Cynk Dawki nawozów [kg-l/ha] mono Bor 1 Poprawa zawiązywania owoców mono Bor 1 Zapobieganie niedoborom wapnia Poprawa kondycji drzew uzupełnienie azotu, potasu i fosforu oraz podstawowych mikroelementów. Zasilenie rozwijających się liści Aktywacja fotosyntezy, likwidacja niedoborów magnezu i/ fosforu, potasu - ilość zabiegów należy uzależnić od warunków pogodowych i stosowanego wcześniej nawożenia doglebowego magnezem. Dolistne nawożenie magnezem jest szczególnie ważne w przypadku czereśni Uzupełnienie niedoborów potasu i/ fosforu. Uzupełnienie niedoborów mikroelementów. Interwencyjnie nawóz należy stosować w dawce 0,-0,8 kg/ha Korekta nawożenia azotowego w razie stwierdzenia takiej potrzeby Zapobieganie pękaniu owoców. Liczbę zabiegów dostosować do ilości opadów i wrażliwości danej odmiany na pękanie. Zabiegi należy wykonywać, co 7-10 dni. (Optymalna w tym czasie mieszanka Wapniowy 0,3kg/ha MAXIBOR). Należy wykonać 3 więcej zabiegów przed zbiorami Przyspieszenie dojrzewania owoców, wyrównanie tempa dojrzewania owoców 3 zabiegi, co 7-10 dni. Uzupełnienie niedoborów podstawowych składników pokarmowych w tym boru i cynku. Stworzenie zapasu składników wykorzystywanych wczesną wiosną następnego roku extra Mg PKMg extra K extra PK extra N Wapniowy Saletra wapniowa extra P Mocznik mono Cynk MAXIBOR Mocznik ZnBMg

11 PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW Tab. 7 Maliny - program nawożenia plantacji owocujących na pędach dwuletnich Tab. 9 Porzeczka - program nawożenia plantacji owocujących Faza rozwojowa malin Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu W czasie intensywnego wzrostu pędów Po ukazaniu się pąków kwiatowych Od kwitnienia do zbioru owoców Koniec kwitnienia - początek wzrostu owoców Po zbiorach owoców Poprawa kondycji roślin (wybór nawozu uzależniony jest od azotowego nawożenia doglebowego) Uzupełnienie niedoboru mikroelementów, aktywacja fotosyntezy PKMg Dawki nawozów [kg-l/ha] Poprawa kwitnienia i zawiązywania owoców mono Bor 1 Poprawa zaopatrzenia roślin w wapń 1, Wapniowy Poprawa zaopatrzenia roślin w wapń Saletra wapniowa 1, Poprawa wybarwienia, jędrności oraz wielkości owoców. Wykonać extra PK dwa zabiegi, co 7 dni Poprawa kondycji roślin extra K 4- Aktywacja fotosyntezy uzupełnienie zawartości extra Mg 7 magnezu i/ fosforu i potasu PKMg Uzupełnienie niedoborów mikroelementów AminiMicro 0,-0,8 Tab. 8 Maliny - program nawożenia plantacji owocujących na pędach jednorocznych Faza rozwojowa malin Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu W czasie intensywnego wzrostu pędów do końca maja Po ukazaniu się pąków kwiatowych Od kwitnienia do dojrzewania owoców Początek dojrzewania pierwszych owoców Po zbiorach owoców Poprawa kondycji roślin (wybór nawozu uzależniony jest od azotowego nawożenia doglebowego) Uzupełnienie niedoboru mikroelementów, aktywacja fotosyntezy PKMg Dawki nawozów [kg-l/ha] Poprawa kwitnienia i zawiązywania owoców Mono Bor 1 Poprawa zaopatrzenia roślin w wapń 1, Wapniowy Poprawa zaopatrzenia roślin w wapń Saletra wapniowa 1, Poprawa jędrności i przyspieszenie dojrzewania owoców, wykonać kilka zabiegi, co 7-10 dni extra PK Poprawa kondycji roślin extra K 4- Aktywacja fotosyntezy uzupełnienie zawartości extra Mg 7 magnezu i/ fosforu i potasu PKMg Uzupełnienie niedoborów mikroelementów 0,-0,8 Faza rozwojowa porzeczki Przed kwitnieniem Po ukazaniu się pąków kwiatowych Po kwitnieniu Bezpośrednio po kwitnieniu, w czasie wzrostu zawiązków owoców W czasie wzrostu owoców Po zbiorach owoców 1, 2, 3 tygodnie po zbiorach owoców. Przed opadaniem liści - na aktywne zielone jeszcze liście Cel zastosowania nawozu Poprawa kondycji roślin po zimie Uzupełnienie niedoboru mikroelementów, aktywacja fotosyntezy Rodzaj nawozu extra N Dawki nawozów [kg-l/ha] Poprawa kwitnienia i zawiązywania owoców Mono Bor 1 Zwiększenie zawartości wapnia w owocach Utrzymania zawiązków owocowych Mono Bor 1 Zwiększenie zawartości wapnia w owocach Przyspieszenie tempa wzrostu owoców, zwiększenie zaopatrzenia roślin w potas i fosfor i ewentualnie w magnez, wykonać 2 zabiegi w odstępach dni Uzupełnienie niedoboru magnezu, aktywacja fotosyntezy Uzupełnienie braków mikroelementów Zwiększenie zawartości wapnia w owocach, poprawa jędrności i trwałości woców; wykonać kilka zabiegów zależnie od przebiegu warunków pogodowych Poprawa kondycji roślin, uzupełnienie niedoboru potasu Poprawa kondycji roślin uzupełnienie niedoboru magnezu, aktywacja fotosyntezy Uzupełnienie niedoborów mikroelementów Poprawa odporności na mrozy, stworzenie zapasów składników wykorzystywanych przez rośliny na wiosnę extra PK PKMg 4- extra Mg 3-7 Wapniowy Saletra wapniowa extra K 4- extra Mg PKMg mono Cynk ZnBMg 3-7 0,-0,

12 PROGRAMY NAWOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW Tab. 10 Truskawka - program nawożenia plantacji owocujących Faza rozwojowa Cel zastosowania nawozu Rodzaj nawozu Po ruszeniu wegetacji Po ukazaniu się kwiatostanów Po ukazaniu się kwiatostanów - biały pąk Koniec kwitnienia Latem do końca sierpnia Poprawa kondycji roślin po zimie Uzupełnienie niedoboru mikroelementów, aktywacja fotosyntezy extra N Dawki nawozów [kg-l/ha] Poprawa kwitnienia i zawiązywania owoców mono Bor Uzupełnienie poziomu potasu w roślinach extra K 4- Poprawa jędrności i trwałości pozbiorczej owoców Poprawa jędrności i trwałości pozbiorczej owoców - 3 zabiegi co 7 do 10 dni Wapniowy Saletra wapniowa W razie wyraźnych niedoborów potasu extra K 4- W warunkach utrudnionego pobierania przez rośliny fosforu, suszy, chłodów. Zabieg poprawia zawiązanie, wzrost i wybarwienie owoców extra P 3-4 Poprawa kondycji roślin, korekta nawożenia extra N doglebowego - ilość zabiegów uzależnić od stanu plantacji Uzupełnienie zawartości mikroelementów w roślinach 1-2 zabiegi Pierwsze opryskiwanie dni po zbiorach owoców ( skoszeniu liści). Kolejne dni później (łącznie 2 opryskiwania) 1, 1, 0,-0,8 PKMg * ZnBMg 4 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW Rodzina nowoczesnych nawozów krystalicznych Całkowicie rozpuszczalne nawozy dolistne NPK ze schelatowanymi mikroelementami (EDTA i DTPA), wzbogacone w kompleks MPC (Micro Protection Complex). Nawozy stymulują prawidłowy rozwój i lepsze wykorzystanie nawożenia doglebowego oraz zapobiegają niedoborom najważniejszych składników odżywczych. * Z uwagi na brak azotu w składzie można stosować nawożenie tym nawozem nawet w drugiej połowie lata, szczególnie w okresach stresów (susza, wysokie niskie temperatury) [% wag.] SKŁAD N NO 3 NH 4 NH 2 P 2 O K 2 O MgO SO 3 B Cu Fe Mn Mo Zn ,2 2,3 13, ,4 0,7 0,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra N 30 1,7 28, ,7 3,2 0,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra P 12 7,9 4, ,8 1, 0,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra K 14 9,1 1, 3, ,4 2,7 0,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra Mg 1 1 0,61 13, ,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra PK ,00 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra S ,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,04 extra ZnBMg 3,3 6, 11 0,06 0,11 0,01 0,001 3, , ,04 2 PKMg ,0 0,06 0,11 0,01 0,001 0,

13 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW COMPLEX MPC Kompleks MPC - specjalistyczna formuła naturalnych pochodnych aminokwasów, organicznych związków heterocyklicznych i substancji kompleksujących, która: stymuluje rośliny do intensywnego wzrostu i rozwoju, podnosi odporność roślin na niskie temperatury, zwiększa odporność roślin na suszę, poprawia przyswajalność składników odżywczych, pobudza rośliny do naturalnej regeneracji, intensyfikuje wykorzystanie składników pokarmowych z gleby, zwiększa możliwość łączenia z nawozami mikroelementowymi i innymi agrochemikaliami. Substancja 3 Bierze udział w procesie oddychania. Oddychanie komórkowe prowadzi do rozkładu związków i uwolnienia energii, która jest magazynowana w postaci ATP. Substancja 3 jest jedną z pośrednich substancji w procesie oddychania. Dostarczając ją roślinie intensyfikujemy produkcję energii, a co za tym idzie stymulujemy roślinę do wzrostu, rozwoju i regeneracji. Substancja 4 Jest niezbędna w przypadku wystąpienia stresu oksydacyjnego. Stres oksydacyjny prowadzi do zaburzeń w metabolizmie komórki (hamowanie fotosyntezy, uszkodzenia białek, zaburzenia w funkcjonowaniu błony cytoplazmatycznej). Substancja odpowiada za usuwanie reaktywnych form tlenu powodujących wspomniane zaburzenia. Substancja Jest składnikiem wielu enzymów aktywuje ich około 200. Kompleks MPC tworzy wiele substancji m.in.: Substancja 1 Substancja ta produkowana jest przez rośliny po wystąpieniu czynnika stresowego (susza, wysoka temperatura, chłód) i przeciwdziała negatywnym skutkom wywołanym przez ten czynnik. Dostarczenie roślinie w/w substancji przed wystąpieniem stresu zapobiega zahamowaniu rozwoju rośliny związanego z wystąpieniem stresu i stymuluje ją do szybszej regeneracji w przypadku przedłużających się niekorzystnych warunków uprawy. Substancja 2 Odpowiada za stymulację roślin do produkcji aminokwasów w procesie przekształcania ketokwasów w aminokwasy. Substancja 2 jest niezbędna do prawidłowego przebiegu tej reakcji. Odpowiada za prawidłowe pozyskiwanie i wykorzystanie energii. Jest niezbędna w procesie tworzenia białek, tłuszczów i węglowodanów. Dostarczona roślinie w okresie intensywnego rozwoju zapewnia prawidłowy przebieg procesów życiowych. Pamiętaj! Stosując nawozy wnosisz komplet składników pokarmowych, a dzięki zawartości innowacyjnego complex-u MPC stymulujesz rośliny do intensywnego wzrostu i rozwoju, podnosisz odporność roślin na niskie temperatury, zwiększasz odporność roślin na suszę, poprawiasz przyswajalność składników odżywczych pobieranych przez rośliny, pobudzasz rośliny do naturalnej regeneracji, intensyfikujesz wykorzystanie składników pokarmowych z gleby przez rośliny. Dostarczona roślinie w postaci łatwo przyswajalnej stymuluje roślinę do intensywnego wzrostu i rozwoju. 24 2

14 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW Oferta nawozów MAXIMus Zrównoważony nawóz z wysoką koncentracją składników odżywczych. Przeznaczony do ogólnego stosowania w celu silnej stymulacji rozwoju roślin oraz w sytuacjach stresowych, gdy roślina ma ograniczone możliwości pobierania składników odżywczych z gleby. extra PK (203) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością fosforu, potasu oraz boru. Szczególnie polecany w uprawie kukurydzy, buraków, ziemniaków, zbóż, warzyw oraz drzew i krzewów owocowych. Podnosi odporność roślin na niskie temperatury oraz okresowe susze. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego, pobudza rośliny do intensywnego plonowania. Dzięki podwyższonej zawartości boru zapewnia prawidłowe kwitnienie, zawiazywanie i wykształcanie owoców. extra S (701) 0 S extra N (30 81) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością azotu. Przeznaczony do nawożenia zbóż, rzepaku, buraków, ziemniaków, warzyw oraz drzew i krzewów owocowych. Skutecznie likwiduje niedobory azotu oraz stymuluje rośliny do intensywnego wzrostu. Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością siarki. Doskonałe źródło łatwo i szybko przyswajalnej siarki w uprawie wielu roślin, w tym warzyw. Szybko i skutecznie likwiduje niedobory siarki oraz stanowi doskonałe uzupełnienie nawożenia doglebowego w okresach największego zapotrzebowania roślin na siarkę. extra ZnBMg extra P (1206) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością fosforu. Stymuluje rozwój systemu korzeniowego. Szczególnie zalecany w okresie niskich temperatur wpływajacych na ograniczenie pobierania fosforu z gleby. Doskonale rozpuszczalny nawóz z wysoką zawartością boru i cynku oraz magnezu. Został stworzony z myślą o zastosowaniu w uprawach o wysokim zapotrzebowaniu na bor i cynk (uprawy sadownicze) oraz magnez. Zastosowany w optymalnych dawkach i terminach pozwala uzyskać wysokie plony w kolejnym sezonie oraz zabezpieczyć rośliny przed niedoborami boru, cynku oraz magnezu. extra K (14832) Wieloskładnikowy nawóz z wysoką zawartością potasu. Szczególnie polecany w uprawie truskawek i roślin sadowniczych. Podnosi odporność roślin na susze i chłód. Zwiększa zawartość cukrów, poprawia właściwości przechowalnicze owoców oraz wpływa na przyspieszenie i wyrównanie wybarwiania owoców. Wieloskładnikowy nawóz mikroelementowy szczególnie przydatny do szybkiego uzupełniania, nawet ukrytych niedoborów mikroelementów, dzięki kompleksowi MPC działa silnie antystresowo. Każdy z pierwiastków zawarty w nawozie odgrywa kluczową rolę we wzroście, rozwoju i plonowaniu roślin. Nawóz posiada w swoim składzie glicynę - zastosowanie aminokwasów w nawozach poprawia kondycję roślin, odporność na stresy abiotyczne, pobudza rośliny do wzrostu i rozwoju. extra Mg (1) 12Mg 23S Wieloskładnikowy nawóz NPK z wysoką zawartością Mg i S. Doskonałe źródło łatwo i szybko przyswajalnego magnezu i siarki w uprawie roślin sadowniczych. Stymuluje proces fotosyntezy, przemian azotu (redukcja zawartości azotanów) oraz skutecznie likwiduje niedobory magnezu i siarki. Stanowi doskonałe uzupełnienie nawożenia doglebowego w okresach największego zapotrzebowania roślin na magnez i siarkę. PKMg Wieloskładnikowy, bezazotowy nawóz makroelementowy o dużej zawartości fosforu, potasu, magnezu oraz siarki z dodatkiem mikroelementów. Skład nawozu został skomponowany w taki sposób, aby jak najlepiej zaopatrzyć rośliny w składniki pokarmowe w okresie początku wegetacji oraz w okresach występowania stresów termicznych, suszy czy zalania systemu korzeniowego wodą

15 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW Rodzina płynnych nawozów dolistnych Jest nowym kompleksem mikroelementów schelatowanych związkiem EDTA oraz kwasami organicznymi. Uznana marka wysokiej jakości nawozów dolistnych makro- i mikroelementowych stosowanych do dokarmiania roślin rolniczych, sadowniczych i ogrodniczych. EKOLIST zawiera w swoim składzie całkowicie przyswajalne mikroelementy ze specjalnie opracowanym kompleksem chelatującym chelacid. Zapewnia szybkie i bezpieczne wchłanianie mikroelementów do komórek liści, czyniąc nawożenie dolistne najlepszym i najszybszym sposobem uzupełniania niedoborów mikroelementów. Wzmacnia odporność roślin na choroby, szkodniki i stresy fizjologiczne oraz ułatwia możliwość łącznego stosowania nawozów z wieloma środkami ochrony. Nawóz N P (P 2 O ) K (K 2 O) Mg (MgO) Składy nawozów [w % wagowych] Ca (CaO) SO 3 B Cu Fe Mn Mo Zn Ni NAWOZY DOLISTNE MAKRO EKOLIST Standard 10,00-6,00 2,70-0,41 0,41 0,08 0,04 0,00 0, Liczba zabiegów Dawka jednorazowa EDTA KWASY ORGANICZNE EKOLIST makro 3Mg 26, ,0-0,02 0,20 0,02 1,00 0,01 0, EKOLIST makro ,00 4,00 7,00 0,02 0,01 0,02 0,01 0,01 0, EKOLIST makro ,00 12,00 7,00-0,01 0,01 0,02 0,01 0,01 0, EKOLIST PK-1-9,00 19, EKOLIST P-fosforowy 7,30 3, , , EKOLIST Wapniowy 8, ,0 14,00 0,02 0,03 0,02 0,01 0,00 0, EKOLIST Amino Wapń (Ca) 4, ,60-0, , Saletra Wapniowa 8, ,-6 NAWOZY DOLISTNE MIKRO EKOLIST mikro U 4,00 - -,00-10,80 0,6 0,60 0,67 1,00 0,00 0, EKOLIST mikro Z 4,00 - -,00-10,80 0,16 0,3 1,00 0,98 0,01 0, EKOLIST mikro RB 4,00 - -,00-10,80 0,6 0, 0,60 1,00 0,00 0, EKOLIST mikro S 4,00 - -,00-10,00 0,30 0,20 0,4 0,42 0,00 1, EKOLIST mikro Zm 4,00 - -,00-10,80 0,3 0,4 0,6 1,10 0,01 1, EKOLIST mikro K 4,00 - -,00-10,00 0,30 0,24 0,40 0,42 0,00 1, EKOLIST mikro T 4,00 - -,00-10,0 0,6 0, 0,6 1,00 0,00 0, NAWOZY DOLISTNE MONO EKOLIST mono Bor , EKOLIST mono Mangan 3, , , EKOLIST mono Miedź 6, ,0-6, EKOLIST mono Cynk 6, , , EKOLIST mono Żelazo 4, , , ,-1, EKOLIST mono Molibden ,0-0, ,2-0,6 EKOLIST mono Nikiel , , ,

16 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW Oferta nawozów EKOLIST EKOLIST Standard - N (122g/l), K 2 O (73g/l), MgO (33g/l) EKOLIST PK-1 - P 2 O (117g/l), K 2 O (247g/l) Roślina Truskawka Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań koniec kwitnienia początek wzrostu owoców po 7-10 dniach przed kwitnieniem po kwitnieniu dni poźniej Dawka nawozu Uniwersalny nawóz wieloskładnikowy z wysoką zawartością mikroelementów do dolistnego nawożenia wszystkich roślin użytkowych. Optymalne proporcje składników z dodatkiem kompleksu chelatującego - chelacid zapewniają wysoką skuteczność plonotwórczą nawozu i właściwości wzmacniające odporność roślin. EKOLIST mikro U, Z, RB, K, Zm, S, T Roślina Truskawka Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań przed kwitnieniem koniec kwitnienia początek wzrostu owoców przed kwitnieniem po kwitnieniu początek wzrostu zawiązków Dawka nawozu Wysoko skoncentrowane nawozy magnezowo-mikroelementowe z podwyższoną zawartością siarki, przeznaczone do upraw intensywnych z wysokim nawożeniem doglebowym (zboża, rzepak, buraki cukrowe, kukurydza, ziemniaki oraz rośliny strączkowe i tytoń). Dzięki zawartości mikroelementów w postaci kompleksu chelatującego - chelacid stymulują rozwój i wzmacniają odporność roślin, podnoszą ilość i jakość plonu (MTZ, zawartość białka, cukrów i witamin). EKOLIST Wapniowy - N (11g/l), MgO (36g/l), CaO (200g/l) Roślina Jabłoń Inne drzewa owocowe Truskawka Termin opryskiwań od fazy orzecha włoskiego, co dni do 2 tyg. przed zbiorem od początku wzrostu zawiązków, co 7-10 dni od zakończenia kwitnienia co 7-10 dni Dawka nawozu Dolistny i doglebowy, bezchlorkowy koncentrat nawozowy wapnia z azotem, magnezem i kompletem schelatowanych mikroelementów. Stosowany jako podstawowe źródło wapnia w uprawach sadowniczych i ogrodniczych. W uprawach rolniczych skutecznie zapobiega niedoborom wapnia na glebach kwaśnych i świeżo wapnowanych Roślina Drzewa i krzewy owocowe Truskawka Termin opryskiwań po kwitnieniu początek dojrzewania owoców przed kwitnieniem po kwitnieniu Dawka nawozu Koncentrat fosforowo-potasowy. Niezbędny przy niskim nawożeniu doglebowym i w okresach stresowych (chłody, susze, wysokie zakwaszenie gleby), w których odżywianie korzeniowe zostaje ograniczone. Stosowany jesienią na uprawach ozimych, podnosi odporność roślin na wymarzanie. 7-1 EKOLIST P-fosforowy - N (10g/l), P 2 O (04g/l) Roślina Drzewa i krzewy owocowe Truskawka Termin opryskiwań od końca kwitnienia, co 7-10 dni - 3 zabiegi w okresie wybarwienia owoców co 3 tyg., przed zbiorem co 7-10 dni - 3 zabiegi od początku kwitnienia co 7-10 dni - 3 zabiegi 9 Dawka nawozu Skoncentrowany nawóz fosforowy z azotem i mikroelementami do nawożenia kukurydzy, strączkowych, zbóż, ziemniaków, sadów owocowych i innych roślin rolniczych i ogrodniczych. Zapobiega powstawaniu niedoborów fosforu, boru i cynku oraz likwiduje ich objawy (fioletowe zabarwienie liści, słabo rozwinięty system korzeniowy i inne). EKOLIST mono Bor - B (11g/l) Roślina Truskawka Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań początek pąkowania początek kwitnienia różowy pąk po kwitnieniu początek wzrostu zawiązków po zbiorach przed opadaniem liści Dawka nawozu Koncentrat nawozowy boru w formie organicznej, zapewniającej znacznie lepszą przyswajalność i wykorzystanie przez rośliny niż tradycyjne formy mineralne (np.: kwas borowy, boraks). Szczególnie polecany w uprawach buraków cukrowych, rzepaku, ziemniaków i kukurydzy

17 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW EKOLIST mono Mangan - Mn (160g/l) EKOLIST mono Molibden Roślina Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań zapobiegawczo po wystapieniu objawów niedoborów, 1-2 opryskiwania co dni. Dawka nawozu Płynny nawóz dolistny zapobegający deficytom molibdenu oraz likwidujący skutki niedoboru tego składnika. Polecany zwłaszcza na glebach lekkich i zakwaszonych oraz w intensywnej produkcji roślinnej (wysokie nawożenie azotem). Koncentrat o wysokiej zawartości manganu w postaci chelatu EDTA. Zalecany do stosowania na glebach o niskiej zawartości manganu oraz uprawach intensywnych o wysokim zapotrzebowaniu na mangan (buraki, rzepak, ziemniaki, zboża). EKOLIST mono Cynk - Zn (112g/l) Roślina Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań wczesna wiosna przed kwitnieniem po zbiorach Dawka nawozu Koncentrat o wysokiej zawartości cynku w postaci chelatu EDTA. Zalecany do stosowania w uprawach kukurydzy oraz pozostałych roślin użytkowych, w których występują niedobory cynku (strączkowe, drzewa owocowe, len, chmiel, zboża). EKOLIST mono Nikiel Płynny nawóz dolistny zawierający w swoim składzie mikroelementy nikiel i żelazo oraz substancje antystresowe: glicynę i witaminę C. Stosowanie nawozu EKOLIST mono nikiel poprawia wykorzystanie azotu z mocznika, zapobiega uszkodzeniom roślin wynikającym z dokarmiania dolistnego mocznikiem oraz obniża podatność na choroby i stresy. SALETRA WAPNIOWA 17% CaO - CaO (2g/l) Płynny koncentrat nawozowy azotanu wapnia do doglebowego i dolistnego nawożenia upraw ogrodniczych i rolniczych. Przeznaczony także do sporządzania roztworów odżywczych w nawożeniu kropelkowym, hydroponice i uprawach na wełnie mineralnej. EKOLIST mono Żelazo - Fe (140g/l) Roślina Drzewa i krzewy owocowe Termin opryskiwań Po kwitnieniu 3-4 zabiegi co dni Dawka nawozu 1-2l/ l wody na hektar Koncentrat o wysokiej zawartości żelaza z chelatem EDTA i kompleksem aminowo-cytrynianowym, zapewniający pełną i szybką przyswajalność żelaza oraz stabilność w roztworach roboczych. Wpływa na zwiększenie ilości chlorofilu, powierzchni asymilacyjnej liści, intensywności fotosyntezy i odporności roślin na stres. EKOLIST Amino Wapń (Ca) Bezchlorkowy, bezazotanowy dolistny nawóz wapniowy (112g/l CaO) skompleksowany aminokwasami. Stosowanie nawozu EKOLIST Amino Wapń (Ca) zapobiega występowaniu niedoborów wapnia w owocach, przeciwdziała tym samym występowaniu chorób fizjologicznych, za które odpowiedzialny jest niedobór wapnia

18 i EKOLIST - RODZINA NOWOCZESNYCH NAWOZÓW EKOLIST Standard EKOLIST makro 3Mg EKOLIST makro Tabela mieszanin roztworów roboczych nawozów z grupy EKOLIST. EKOLIST makro EKOLIST PK-1 EKOLIST P- fosforowy Mocznik Siarczan magnezu - EKOLIST Standard /- EKOLIST makro 3Mg EKOLIST makro /- - /- EKOLIST makro EKOLIST PK /-* EKOLIST P- fosforowy EKOLIST Wapniowy EKOLIST mono Bor /- - /-* EKOLIST mono Mangan - - /- EKOLIST mono Miedź - EKOLIST mono Cynk EKOLIST mono Żelazo EKOLIST mikro U, Z, RB, K, Zm, S, T /- - - Saletra wapniowa EKOLIST mono Molibden EKOLIST mono Nikiel / * nie przekraczać dawki 1l/ha mono Bor / stosować bezpośrednio po sporządzeniu mieszaniny można mieszać nie można mieszać Nawóz extra N EKOLIST Wapniowy EKOLIST mono Bor EKOLIST mono Mangan EKOLIST mono Miedź EKOLIST mono Cynk EKOLIST mono Żelazo EKOLIST mikro U, Z, RB, K, Zm, S, T SALETRA WAPNIOWA EKOLIST mono Molibden Tabela mieszanin roztworów roboczych nawozów z grupy. extra P extra K extra Mg extra PK extra S extra ZnBMg PKMg EKOLIST mono Nikiel MAXIBOR extra N extra P extra K extra Mg extra PK extra S /- / extra ZnBMg - - /- - PKMg /- /- /- - - MAXIBOR ŚRODEK OCHRONY ROŚLIN Tabela łącznego stosowania nawozów ekolist z wybranym środkami ochrony roślin EKOLIST Standard EKOLIST MAKRO 3Mg EKOLIST MAKRO EKOLIST MAKRO EKOLIST PK-1 EKOLIST P fosforowy EKOLIST Wapniowy EKOLIST MIKRO U, Z, RB, Z, Zm, K, T EKOLIST Mono Bor EKOLISTMono Mangan EKOLIST Mono Miedź EKOLIST Mono Cynk EKOLIST Mono Żelazo EKOLIST Saletra Wapniowa Aprobat MZ 69 WP Actara 2 WG Actara 2 WG Dithane 7 WG Actara 2 WGMiedzian Extra 30 SC Alert 37 SC Amistar 20 SC Antracol 70 WG Antywylegacz płynny 67 SL Aurora 40 WG - Bi 8 Nowy Bulldock 02 EC Calypso 480 SC Capitan 20 EW Caramba 60 SL - Caramba 60 Sl Bulldock 02 EC Caramba 60 SL Decis 2, EC Caramba 60SL Fastac 100 EC Cerelux Plus 3 EC Charisma 207 EC Chwastox D Chwastox Trio 40 SL Confidor 200 SL Curzate M 72, WP Decis 2, EC Delan 700 WG Dimilin 480 SC - - Falcon 460 EC Fastac100 EC Fury 100 EW Granstar 7 WGTrend - - ŚRODEK OCHRONY ROŚLIN EKOLIST Standard EKOLIST MAKRO 3Mg EKOLIST MAKRO EKOLIST MAKRO EKOLIST PK-1 EKOLIST P fosforowy EKOLIST Wapniowy EKOLIST MIKRO U, Z, RB, Z, Zm, K, T EKOLIST Mono Bor EKOLISTMono Mangan EKOLIST Mono Miedź EKOLIST Mono Cynk EKOLIST Mono Żelazo EKOLIST Saletra Wapniowa Gwarant 00 SC Horizon 20 EW Horizon 20 EW Bulldock 02 EC Horizon 20 EW Decis 2, EC Karate Zeon 00 SC Magus 200 SC Miedzian 0 WP Miedzian Extra 30 SC Mildex 711,9 WG Mospilan 20 SP Mythos 300 SC Nimrod 20 EC Nissorun 00 EC Penncozeb 80 WP Pirimor 00 WG Pomarsol Forte 80 WG Pyton 60 WG - - Ridomil Gold MZ 67,8 WG Sarfun 00 SC - Score 20 EC Siarkol K 8 WP - Sumi-Alpha 00 EC Switch 62, WG Syllit 6 WP - - Tanos 0 WG Teldor 00 SC Thiram Granuflo 80 WG Tilt turbo 74 EC Topsin M 00 SC - Unikat 7 WG Unix 7 WG - Zato 0 WG można mieszać - nie można stosować łącznie stosować ściśle z zaleceniami producenta, oprysk wykonać niezwłocznie po sporządzeniu mieszaniny EKOLIST mono Bor 1L - 1L EKOLIST mono Cynk - EKOLIST mono Mangan EKOLIST mono Miedź - EKOLIST mono Żelazo SCHEMAT TWORZENIA CIECZY ROBOCZEJ SKŁADAJĄCEJ SIĘ Z MOCZNIKA, NAWOZU Z GRUPY EKOLIST LUB MAXIMus ORAZ Ś.O.R. EKOLIST mono Molibden - /- EKOLIST mono Nikiel - /- EKOLIST mikro U * EKOLIST mikro K * EKOLIST mikro S - * EKOLIST mikro Z - - EKOLIST mikro RB * EKOLIST mikro Zm * EKOLIST Standard * EKOLIST Wapniowy /- - /- * Siarczan magnezu Mocznik miesza się - nie miesza się /- stosować bezpośrednio po sporządzeniu mieszaniny *nie przekraczać dawki 1kg/ha * Poszczególne składniki dodawać przy włączonym mieszadle 34 3

19 Zalecenia zawarte w ulotce mają charakter ogólny i mogą ulec zmianie w zależności od specyficznych warunków klimatycznych, glebowych i innych dotyczących uprawy danych gatunków roślin. Producent nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne szkody powstałe na skutek zastosowania nawozów w specyficznych warunkach, które mogą spowodować zmiany skuteczności nawozów a nawet uszkodzić roślinę uprawną. Ekoplon SA zastrzega sobie prawo autorskie do publikacji Nawożenie dolistne sadów i jagodników. Wszelkie treści oraz zdjęcia zawarte w niniejszej publikacji stanowią własność Ekoplon SA. Żadna inna publikacja ani komercyjne wykorzystanie materiałów (w całości w części) dostępnych w niniejszej publikacji nie jest dozwolona bez wyraźnej pisemnej zgody Ekoplon SA.