I. Rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunków pracy (osobliwość postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy).

Transkrypt

1 Nowy Dwór Mazowiecki, ul. Bohaterów Modlina 44 Warszawa, dnia 10 listopada 2014 r. Rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunków pracy (osobliwość postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy). Roszczenia pracowników związane z naruszeniem zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Roszczenia pracowników i pracodawców związane z wadliwym rozwiązaniem stosunku pracy. Inne roszczenia. Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy. I. Rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunków pracy (osobliwość postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy). Art k.p.c. [Zdolność sądowa i procesowa] 1 1. Zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby nie posiadał osobowości prawnej, a w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zdolność tę ma organ rentowy. 2. W razie potrzeby ustanowienia dla strony kuratora, postanowienie, o którym mowa w art. 69, może zapaść również z urzędu. Wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 1998 r. (I PKN 390/98) Gminny ośrodek pomocy społecznej jako jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 kp również dla kierownika tego ośrodka, choćby jego zatrudnienie i zwolnienie należała do zarządu gminy, a prawo wydawania poleceń dotyczących pracy przysługiwała burmistrzowi (wójtowi). 2 1 Tytuły poszczególnych przepisów i treść przepisów źródło Lexis.pl listopada 2014 r. 2 Treść orzeczeń sądowych i komentarzy źródło Lexis.pl listopada 2014 r. tel fax: adwokat@katarzynatryniszewska.pl

2 Art k.p.c. [Właściwość sądu] 1. Powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy. Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 lutego 2014 r. (II PZP 1/2013) Sąd, do którego wpłynie pozew w sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, nie jest niewłaściwym miejscowo do rozpoznania tej sprawy, choćby w pozwie nie wskazano okoliczności faktycznych uzasadniających tę właściwość, jeżeli zachodzi którakolwiek z podstaw właściwości określonych w art k.p.c., co powinno być stwierdzone w toku czynności przygotowawczych do rozprawy. Skoro zaś przepis art. 202 zdanie pierwsze k.p.c. dotyczy badania (na zarzut pozwanego) niewłaściwości miejscowej sądu, to nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy pozew wpłynął do sądu właściwego, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie Do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, a także sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane. Wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2008 r. (I PK 167/2007) W razie zmiany powództwa w ten sposób, że powód, obok pierwotnego żądania odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie, dla którego właściwy jest sąd rejonowy bez względu na wartość przedmiotu sporu (art [1] kpc), występuje z nowym roszczeniem o zasądzenie odprawy, sąd rejonowy przekazuje to nowe roszczenie do rozpoznania sądowi okręgowemu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu w tej nowej sprawie jest wyższa niż zł (art. 16 i art. 17 pkt 4 w związku z art i 2 kpc). 2

3 3. Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, rozpoznającemu sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Postanowienie w tym przedmiocie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem sądu przekazującego. Art k.p.c. [Organizacje społeczne, inspektorzy pracy] W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą pracownika lub ubezpieczonego wyrażoną na piśmie, mogą wytaczać powództwa na rzecz pracownika lub wnosić odwołania od decyzji organów rentowych, a także, za zgodą pracownika lub ubezpieczonego wyrażoną na piśmie, przystępować do nich w toczącym się postępowaniu. Art k.p.c. [Niedopuszczalność odrzucenia pozwu] 1. Odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę. Postanowienie sądu o przekazaniu sprawy może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę. 2. Wniesienie do sądu pozwu, przekazanego następnie stosownie do paragrafu poprzedzającego, wywołuje skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Art k.p.c. [Pełnomocnik pracownika lub ubezpieczonego] 1. Pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego - także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów. 3

4 2. Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub ubezpieczonego jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu tytułu egzekucyjnego. Art k.p.c. [Zgłoszenie powództwa do protokołu] Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych. Art k.p.c. [Wstępne badanie sprawy] 1. Niezwłocznie po wniesieniu sprawy przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia dokonuje jej wstępnego badania. 2. Wstępne badanie sprawy polega na ustaleniu, czy pismo wszczynające postępowanie sądowe spełnia niezbędne wymagania, pozwalające nadać mu dalszy bieg, oraz na podjęciu czynności umożliwiających rozstrzygnięcie sprawy na pierwszym posiedzeniu. 3. Po wstępnym badaniu sprawy przewodniczący wzywa do usunięcia braków formalnych pisma tylko wówczas, gdy braki te nie dadzą się usunąć w toku czynności wyjaśniających. Art k.p.c. [Czynności wyjaśniające] 1. Sąd podejmie czynności wyjaśniające, jeżeli przemawiają za tym wyniki wstępnego badania sprawy, a także gdy sprawa nie była przedmiotem postępowania przed komisją pojednawczą, chyba że czynności te nie przyspieszą postępowania lub są oczywiście niecelowe z innych przyczyn. 2. Czynności wyjaśniające mają na celu: 1) usunięcie braków formalnych pism procesowych, w tym w szczególności dokładniejsze określenie zgłoszonych żądań; 2) w sprawach z zakresu prawa pracy - wyjaśnienie stanowisk stron oraz skłonienie ich do pojednania i zawarcia ugody; 4

5 3) ustalenie, jakie z istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności są sporne między stronami oraz czy i jakie dowody należy przeprowadzić w celu ich wyjaśnienia; 4) wyjaśnienie innych okoliczności, mających znaczenie dla prawidłowego i szybkiego rozstrzygnięcia sprawy. 3. Czynności wyjaśniające przeprowadza się bez udziału ławników. 4. Postanowienie określające środki dowodowe i fakty podlegające stwierdzeniu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Art k.p.c. [Czynności dyspozytywne stron] Sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego. Postanowienie Sądu Najwyższego z 5 lipca 2002 r. (I PKN 172/2001) Słuszny interes pracownika stanowi samodzielne kryterium oceny dopuszczalności zawarcia ugody sądowej. Z reguły nie jest zgodne z interesem pracownicy w ciąży podlegającej szczególnej ochronie, uzyskanie w wyniku ugody sądowej odszkodowania w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia zamiast przywrócenia do pracy. Art k.p.c. [Reprezentacja pozwanego] W razie podjęcia czynności wyjaśniających lub zarządzenia osobistego stawiennictwa na rozprawę, strona pozwana powinna być reprezentowana przez osobę obeznaną ze stanem faktycznym sprawy i uprawnioną do zawarcia ugody. Sankcją za naruszenie przedmiotowego przepisu może być obowiązek zwrotu kosztów postępowania, niezależnie od wyniku sprawy (art. 103) cz. PIERWSZA ks. PIERWSZA tyt. VII dz. III roz. 1 art. 470: Ewa Stefańska (Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej, Lexis.pl). 5

6 Art k.p.c. [Termin rozprawy] Termin rozprawy powinien być wyznaczony tak, aby od daty zakończenia czynności wyjaśniających, a jeżeli nie podjęto tych czynności - od daty wniesienia pozwu lub odwołania, do rozprawy nie upłynęło więcej niż dwa tygodnie, chyba że zachodzą niedające się usunąć przeszkody. Termin ten ma charakter instrukcyjny, gdyż jego naruszenie nie skutkuje bezskutecznością dokonanej przez sąd czynności procesowej polegającej na wyznaczeniu terminu rozprawy (art. 167) cz. PIERWSZA ks. PIERWSZA tyt. VII dz. III roz. 1 art. 471: Ewa Stefańska (Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej, Lexis.pl). Art k.p.c. [Wezwania i doręczenia] 1. Sąd może wzywać strony, świadków, biegłych lub inne osoby w sposób, który uzna za najbardziej celowy, nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne, jeżeli uzna to za niezbędne do przyspieszenia rozpoznania sprawy. Dotyczy to również doręczeń oraz zarządzeń mających na celu przygotowanie rozprawy, zwłaszcza zaś żądania przedstawienia niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy akt osobowych i innych dokumentów. 2. Wezwanie i doręczenie dokonane w powyższy sposób wywołuje skutki przewidziane w Kodeksie, jeżeli jest niewątpliwe, że doszło ono do wiadomości adresata. Art k.p.c. [Wyłączenie stosowania ograniczeń dowodowych] 1. W sprawach przewidzianych w niniejszym dziale nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. Chodzi tu o ograniczenia wynikające z art w zw. z art. 304, a także z art. 74 k.c. W literaturze wyrażany jest pogląd, że art

7 dotyczy też względnych ograniczeń dowodowych wynikających z art , dlatego w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd powinien przesłuchać stronę, niezależnie od tego, czy istnieje możliwość przesłuchania także drugiej strony - cz. PIERWSZA ks. PIERWSZA tyt. VII dz. III roz. 1 art. 473: Ewa Stefańska (Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej, Lexis.pl). Art k.p.c. [Grzywna] Jeżeli strona bez usprawiedliwionych powodów nie wykona w toku postępowania postanowień lub zarządzeń, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka i odmówić przyznania kosztów lub zastosować jeden z tych środków; nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu. Gdy stroną tą jest jednostka organizacyjna, grzywnie podlega pracownik odpowiedzialny za wykonanie postanowień lub zarządzeń, a w razie niewyznaczenia takiego pracownika lub niemożności jego ustalenia - kierownik tej jednostki. W postępowaniu zwykłym obowiązuje zasada, że odmowa przedstawienia przez stronę dowodów lub wykonania zarządzenia sądu nie powoduje innych sankcji poza ujemnymi skutkami procesowymi (m.in. art pkt 5 i 6, art ). Obowiązujący w postępowaniu odrębnym z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych art. 475 przewiduje natomiast, że jeżeli strona bez usprawiedliwionych powodów nie wykona w toku postępowania postanowień lub zarządzeń, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka i odmówić przyznania kosztów lub zastosować jeden z tych środków. Nie jest jednak możliwe nakazanie przymusowego sprowadzenia strony do sądu - cz. PIERWSZA ks. PIERWSZA tyt. VII dz. III roz. 1 art. 475: Ewa Stefańska (Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej, Lexis.pl). Art k.p.c. [Wyłączenie stosowania] Przepisów art. 466, 467, 468, 470 i 471 nie stosuje się do skargi kasacyjnej i do postępowania przed Sądem Najwyższym, wywołanego jej wniesieniem. 7

8 Art k.p.c. [Definicje] 1. Przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy: 1) o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane; 1 1 ) o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy; 2) o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy; 3) o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 1998 r. (I PKN 482/97) 1. Sprawa o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę (art. 389 i 390 kc w związku z art. 300 kp) jest sprawą z zakresu prawa pracy (art pkt 1 kpc) i nie może być uznana za spór dotyczący ustanowienia nowych warunków pracy i płacy w rozumieniu art pkt 1 kp, co prowadziłoby do braku roszczenia materialnoprawnego, a nie do braku drogi sądowej. 2. Oświadczenie woli pracodawcy zobowiązującego się do zawarcia umowy o pracę musi być skierowane do drugiej strony i zawierać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin jej zawarcia. W ramach wykładni oświadczenia woli (art. 65 kc w związku z art. 300 kp) nie można uzupełniać tego oświadczenia o elementy, których ono nie zawierało. Zatrudnienie w okresie wypowiedzenia pracownika odwołanego ze stanowiska przy innej odpowiedniej pracy za jego zgodą (art. 71 kp) nie stanowi zawarcia umowy przedwstępnej, zobowiązującej pracodawcę do zatrudniania pracownika przy powierzonej pracy po upływie okresu wypowiedzenia. Wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 2000 r. (I PKN 672/99) Domaganie się od pracodawcy aby zaniechał sporządzania tzw. notatek służbowych, a więc zachowania mającego prawną doniosłość w świetle przepisów prawa pracy o zasadach prowadzenia dokumentacji zatrudnieniowej jest sprawą o roszczenie ze stosunku pracy (art pkt 1 kpc). 8

9 Art k.p.c. [Wezwanie z urzędu do udziału w sprawie] W postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika wezwania do udziału w sprawie, o którym mowa w art i 3, sąd może dokonać również z urzędu. Przewodniczący poucza pracownika o roszczeniach wynikających z przytoczonych przez niego faktów. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 27 października 2011 r. (IV Pa 69/2011) Sąd Pracy nie jest zobowiązany do wezwania z urzędu do udziału w sprawie strony pozwanej nawet, jeżeli sądowi wiadomo, że jest ona legitymowana w sprawie, jeżeli powód wiedząc o tym stanowczo wskazuje inną stronę pozwaną. Wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 2010 r. (II PK 99/2010) W sytuacjach, gdy prawo jest skomplikowane i oceniane niejednakowo przez doktrynę i przez orzecznictwo, nie można obciążać negatywnymi skutkami procesowymi pracownika, który otrzymując pismo zawierające oświadczenie woli o rozwiązaniu stosunku pracy kieruje pozew przeciwko podmiotowi składającemu to oświadczenie, o ile tylko z pozwu wynika, kto rzeczywiście jest pracodawcą. Art k.p.c. [Roszczenia alternatywne] Jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne. Wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2012 r. (I PK 91/2012) Zamieszczony w art. 477[1] k.p.c. zwrot zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, trzeba rozumieć w ten sposób, iż owo nieuzasadnienie wynika z art k.p. i art. 8 k.p. Inaczej mówiąc żądanie nieuzasadnione to takie żądanie, którego uwzględnienie jest w ocenie sądu niemożliwe, niecelowe albo sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Wyrok Sądu Najwyższego z 27 marca 2007 r. (II PK 235/2006) 1. Od 5 lutego 2005 r. sąd pracy nie ma obowiązku orzekania w sprawie z powództwa pracownika o roszczeniach wynikających z faktów przytoczonych przez powoda a nieobjętych żądaniem pozwu (uchylony art. 477[1] 1 kpc). 9

10 Wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r. (I PK 192/2007) Po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony za wypowiedzeniem (poza sytuacją określoną w art kp) nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy i dlatego, gdy pracownik ogranicza powództwo tylko do tego roszczenia, to niemożliwe jest zastosowanie przez sąd pracy art. 477[1] kpc i zasądzenie odszkodowania na podstawie art kp. Wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2007 r. (I PK 104/2006) Orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące stosowania klauzul generalnych przy rozpoznawaniu roszczeń pracowników objętych szczególną ochroną trwałości stosunku pracy jest bogate. Wynika z niego przede wszystkim obowiązek sądu rozpoznającego sprawę o przywrócenie do pracy i zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy rozważenia stopnia naruszenia prawa przez pracodawcę (w rozpoznawanej sprawie stopień ten nie był wielki skoro pracownik nie poniósł negatywnych konsekwencji naruszenia - przeszedł na emeryturę bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy) i okoliczności obciążających pracownika. Gdy zgłoszone żądanie jest ocenione jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego może być, na podstawie art. 477[1] k.p.c. uwzględnione roszczenie alternatywne (odszkodowawcze) mimo, że pracownik nie zgłosił takiego żądania i mimo, że art k.p. nie ma zastosowania wobec pracowników objętych szczególną ochroną trwałości stosunku pracy (art k.p.). W przypadku takich pracowników, możliwość uwzględnienia roszczenia alternatywnego wynika nie z zastosowania klauzuli niemożliwości lub niecelowości przywrócenia do pracy lecz właśnie z powodu sprzeczności wybranego przez pracownika roszczenia z zasadami współżycia społecznego lub społecznogospodarczym przeznaczeniem prawa. Postanowienie Sądu Najwyższego z 17 listopada 2010 r. (II PZ 34/2010) Zgodnie z art. 383 k.p.c. przedmiotem rozpoznania przez sąd drugiej instancji może być tylko to, co było przedmiotem rozpoznania sądu pierwszej instancji, a to oznacza, iż zmiana powództwa z roszczenia o przywrócenie do pracy na roszczenie o odszkodowanie jest możliwa tylko do czasu zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji. 10

11 Art k.p.c. [Rygor natychmiastowej wykonalności; obowiązek dalszego zatrudnienia] 1. Zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Przepis art i art zdanie drugie stosuje się odpowiednio; nie stosuje się przepisu art Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na zakład pracy obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy. Art k.p.c. [Natychmiastowa wykonalność wyroku zasądzającego świadczenie] 1. Wyrok sądu pierwszej instancji zasądzający świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd drugiej instancji oddalił apelację zakładu pracy, podlega natychmiastowemu wykonaniu także w części, w której sąd nie nadał mu rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art Przepis 1 stosuje się również do wyroków sądu drugiej instancji zasądzających świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny. 3. Sąd drugiej instancji nadaje z urzędu wyrokowi, o którym mowa w 1 i 2, klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia wyroku i wyrok zaopatrzony klauzulą wydaje uprawnionemu. 1. Art i 2, który przewiduje natychmiastową wykonalność wyroku sądu II instancji zasądzającego świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, a także wyroku sądu I instancji zasądzającego świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd II instancji oddalił apelację pracodawcy - stracił znaczenie po nowelizacji, która weszła w życie 5 lutego 2005 r. i wprowadziła skargę kasacyjną przysługującą od prawomocnych wyroków sądu II 11

12 instancji (art ). 2. Obecnie wyrok sądu II instancji oddalający apelację pracodawcy i zasądzający świadczenie na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, o którym mowa w art , jest wyrokiem prawomocnym. Dotyczy to także wyroku sądu II instancji zasądzającego świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, o którym mowa w art ( ). 4. W literaturze na treści art i 2 opierany jest także pogląd, że w razie wniesienia skargi kasacyjnej przez pracodawcę niedopuszczalne jest zarówno wstrzymanie wykonania przedmiotowych wyroków, jak i uzależnienie ich wykonania od złożenia przez pracownika stosownego zabezpieczenia, nawet gdyby na skutek wykonania orzeczenia pracodawcy mogła być wyrządzona niepowetowana szkoda (art ) - cz. PIERWSZA ks. PIERWSZA tyt. VII dz. III roz. 2 art. 477[6] : Ewa Stefańska (Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. M. Manowskiej, Lexis.pl). Art k.p.c. [Wyłączenie stosowania] Przepisów art. 464, 467, 468, nie stosuje się w sprawach, w których pracownik jest stroną pozwaną. Art k.p.c. [Wartość przedmiotu sporu w sprawach pracowniczych] W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku. Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 listopada 2013 r. (I PZ 16/2013) Art k.p.c. w zakresie, w jakim reguluje sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy, ma zastosowanie tylko do roszczeń majątkowych niepieniężnych. Jeśli chodzi o sprawy dotyczące rozwiązania stosunku pracy, będą to sprawy o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach. Sprawa o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy jest sprawą o roszczenie pieniężne i dlatego wartość jej przedmiotu sporu stanowi kwota podana przez powoda zgodnie z art

13 k.p.c. W sprawie o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, roszczenie majątkowe ma charakter pieniężny, wobec czego dochodzona kwota tego odszkodowania stanowi wartość przedmiotu sporu (art k.p.c.) i od tej zasady wyłomu nie przewiduje art k.p.c., zawierający postanowienia poniższe w rozumieniu art k.p.c., a więc postanowienia regulujące sposób ustalenia wartości przedmiotu sporu w sprawach majątkowych dotyczących innych (niż roszczenia pieniężne) praw majątkowych (w tym roszczeń niepieniężnych). Postanowienie Sądu Najwyższego z 6 marca 2009 r. (I PZ 1/2009) Jeżeli powód dochodzi jednym pozwem zarówno przywrócenia do pracy, jak i zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, dla celów obliczenia wartości przedmiotu sporu w sprawie zlicza się wartość obu tych roszczeń (art. 21 k.p.c.). 2. Apelacja w sprawie z zakresu prawa pracy wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego i opłacona opłatą podstawową nie może być odrzucona bez uprzedniego wezwania do uiszczenia opłaty stosunkowej, jeżeli obowiązek uiszczenia takiej opłaty powstał na skutek sprawdzenia przez sąd wartości przedmiotu sporu (art k.p.c.). Art. 47. k.p.c. [Skład sądu pierwszej instancji] 1. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy: 1) z zakresu prawa pracy o: a) ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, 13

14 b) naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane, c) odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu; Art k.p.c. [Niedopuszczalność skargi kasacyjnej] 1. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych. 2. Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach: 2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent; 3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym. Art k.p.c. [Sprawy z zakresu prawa pracy] 1. W postępowaniu uproszczonym w sprawach z zakresu prawa pracy przepisów art. 466, art. 467, art. 468, art. 470, art. 471, art. 477 i art nie stosuje się. Art. 35. Ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych [Oplata podstawowa i opłata stosunkowa w sprawach z zakresu prawa pracy] 1. W sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 złotych wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę złotych, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosunkową. 2. Pracownik i pracodawca uiszczają opłatę podstawową od pism podlegających opłacie wymienionych w ust. 1, także w sprawie 14

15 o ustalenie istnienia stosunku pracy wytoczonej z powództwa inspektora pracy. Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2009 r. (I PZ 35/2008) Częściowe cofnięcie powództwa (do kwoty niższej niż zł) połączone ze zrzeczeniem się roszczenia, które miało miejsce po uprawomocnieniu się wyroku nie powoduje zmiany zasad ponoszenia opłat od środków zaskarżenia. Postanowienie Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r. (I PK 221/2007) W sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, w której wartość przedmiotu sporu przekracza zł, od apelacji pozwanego pracodawcy, w przypadku gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od tej kwoty, pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Uchwała Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2007 r. (II PZP 6/2007) W sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, w której wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę zł, od apelacji powoda, w przypadku gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od tej kwoty, pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Dz. U r. Nr 167 poz ze zm.). Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2003 r. (I PK 263/2002) W sprawie, w której sąd zasądził od pracodawcy na rzecz pracownika odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem (art lub 2 kp w związku z art. 47[1] kp), wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi dla pozwanego pracodawcy zasądzona kwota pieniężna (art kpc w związku z art kpc), a nie suma wynagrodzenia za pracę za okres jednego roku (art. 231 kpc w związku z art kpc). Art. 6. k.c. [Onus probandi] Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. 15

16 Wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2013 r. (II PK 70/2013) 1. Wyrażonej w art. 6 k.c. reguły rozkładu ciężaru dowodu nie można rozumieć w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, obowiązek dowodzenia wszelkich faktów o zasadniczym dla rozstrzygnięcia sporu znaczeniu spoczywa na stronie powodowej. Jeżeli powód wykazał wystąpienie faktów przemawiających za słusznością dochodzonego roszczenie, wówczas to pozwanego obarcza ciężar udowodnienia ekscepcji i okoliczności uzasadniających jego zdaniem oddalenie powództwa. 2. Na pracowniku wymienionemu w art. 151[4] 1 k.p., spoczywa ciężar dowodu w zakresie wykazania wadliwej organizacji pracy przez pracodawcę, wymuszającej konieczność wykonywania pracy w nadgodzinach. Jest to bowiem okoliczność, z której pracownik wywodzi prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Wyrok Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2011 r. (II PK 317/2010) Pracownik (powód) może powoływać wszelkie dowody na wykazanie zasadności swego roszczenia, w tym posiadające mniejszą moc dowodową niż dokumenty dotyczące czasu pracy, a więc na przykład dowody osobowe, z których prima facie (z wykorzystaniem domniemań faktycznych - art. 231 k.p.c.) może wynikać liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Jeżeli sąd (po swobodnej ocenie dowodów - art k.p.c.) dojdzie do wniosku, że powód przy pomocy takich dowodów wykazał swoje twierdzenia, to na pracodawcy, który nie prowadził prawidłowej ewidencji czasu pracy, spoczywa ciężar udowodnienia, że pracownik rzeczywiście nie pracował w tym czasie. Wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 1997 r. (I PKN 68/96) W sprawie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika jego podstawowych obowiązków polegających na spowodowaniu szkody w mieniu pracodawcy, obowiązek udowodnienia zawinionego (w postaci co najmniej ciężkiego niedbalstwa) zachowania lub braku działania pracownika spoczywa na pracodawcy. Art. 481 k.c. [Odsetki za opóźnienie] Uchwała Sądu Najwyższego z 6 marca 2003 r. (III PZP 3/2003) Ustawowe odsetki od odszkodowania przysługującego pracownikowi z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia stają się wymagalne w dniu 16

17 doręczenia pracodawcy odpisu pozwu zawierającego żądanie zapłaty tego odszkodowania. Wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2006 r. (I PK 112/2006) ( ) jak trafnie przyjęto w orzecznictwie Sądu Najwyższego, ustawowe odsetki od odszkodowania przysługującego pracownikowi z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia stają się wymagalne w dniu doręczenia pracodawcy odpisu pozwu zawierającego żądanie zapłaty tego odszkodowania (por. uchwałę SN z dnia 6 marca 2003 r. III PZP 3/2003 OSNP 2004/5 poz. 74). Przytoczone na poparcie tego poglądu argumenty prawne można odnieść również do daty wymagalności odszkodowania za niezgodne z prawem lub nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę. Można zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że wyrok w sprawie o przywrócenie do pracy jest wyrokiem prawo kształtującym. Jeżeli pracownik domagał się w pozwie i w toku procesu jedynie przywrócenia do pracy, a sąd pracy zamiast uwzględnienia tego żądania zasądził na jego rzecz odszkodowanie, wówczas odsetki za opóźnienie mogą być zasądzone dopiero od wydania orzeczenia w przedmiocie odszkodowania. Jeżeli jednak pracownik od początku procesu (już w pozwie) domagał się jedynie odszkodowania, to istnieją podstawy do zasądzenia odsetek od chwili wezwania pozwanego pracodawcy do spełnienia tego świadczenia, co następuje przez doręczenie mu odpisu pozwu. Art. 265 k.p. [Zasady przywrócenia terminu] 1. Jeżeli pracownik nie dokonał - bez swojej winy - w terminie czynności, o których mowa w art i w art. 264, sąd pracy na jego wniosek postanowi przywrócenie uchybionego terminu. 2. Wniosek o przywrócenie terminu wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. We wniosku należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu. Wyrok Sądu Najwyższego z 22 maja 2012 r. (II PK 86/2012) Sąd zobowiązany jest do oddalenia powództwa, jeżeli pozew wniesiony został po upływie terminów określonych w art. 264 k.p., których nie przywrócono na zasadzie art k.p. oraz po upływie terminu określonego w art k.p.. 17

18 Brak winy pracownika w przekroczeniu terminu z art k.p. ocenia się uwzględniając różnorodne aspekty, w tym poziom ogólny pracownika, jego wykształcenie, posiadaną wiedzę, w tym prawniczą, wiek, sposób, w jaki został on poinformowany o początku biegu terminu. W wyroku z 7 września 1994 r., I PRN 55/94, LexPolonica nr (OSNAPiUS 1995, nr 4, poz. 45) SN uznał, że prowadzenie przez pracodawcę z pracownikiem, któremu wypowiedziano umowę o pracę, rozmów co do ewentualnego zatrudnienia go na innym stanowisku może stanowić okoliczność wyłączającą jego winę w naruszeniu terminu przewidzianego w art. 264 k.p. Natomiast w wyroku z 9 kwietnia 1998 r., I PKN 41/98 (niepubl.) Sąd Najwyższy uznał, że prowadzenie z pracodawcą pertraktacji w sprawie dalszego zatrudnienia mimo wypowiedzenia umowy o pracę, już po upływie 7-dniowego terminu zakreślonego w art k.p., nie uzasadnia przywrócenia terminu do złożenia odwołania od tego wypowiedzenia na podstawie art. 265 k.p. dz. DWUNASTY roz. III art. 265 : Maria Teresa Romer (Prawo pracy. Komentarz, Lexis.pl). Rozporządzenie z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Stawki minimalne wynoszą w sprawach z zakresu prawa pracy o: 1) nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy - 60 zł; 2) wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż wymienione w pkt 4-75% stawki obliczonej na podstawie 6 od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy; 3) inne roszczenia niemajątkowe - 60 zł; 4) ustalenie wypadku przy pracy, jeżeli nie jest połączone z dochodzeniem odszkodowania lub renty zł; 18

19 5) świadczenie odszkodowawcze należne z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - 50% stawki obliczonej na podstawie 6 od wartości odszkodowania będącego przedmiotem sprawy. Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 24 lutego 2011 r. (I PZP 6/2010) Podstawę zasądzenia przez sąd opłaty za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego w sprawie ze stosunku pracy o odszkodowanie, o którym mowa w art w związku z art. 58 k.p., stanowi stawka minimalna określona w 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U r. Nr 163 poz ze zm.) i postanowił nadać jej moc zasady prawnej. II. Roszczenia pracowników i pracodawców związane z wadliwym rozwiązaniem stosunku pracy. 1. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Kodeks pracy: Art. 45. [Orzeczenia sądu pracy] 1. W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. 2. Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. 3. Przepisu 2 nie stosuje się do pracowników, o których mowa w art. 39 i 177 oraz w przepisach szczególnych dotyczących ochrony 19

20 pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, chyba że uwzględnienie żądania pracownika przywrócenia do pracy jest niemożliwe z przyczyn określonych w art ; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Wyrok Sądu Najwyższego z 16 maja 1997 r. (I PKN 170/97) Wypowiedzenie umowy o pracę nawet sprzeczne z prawem lub nieuzasadnione nie jest nieważne z mocy prawa. Wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 2012 r. (II PK 60/2012) Skoro zatem oceny zasadności wypowiedzenia umowy o pracę dokonuje się w granicach wskazanej przez pracodawcę przyczyny (art k.p.), to nieistnienie podanej okoliczności mającej uzasadniać utratę zaufania do pracownika rodzi ten skutek, że przyczyna dokonanego wypowiedzenia jest nierzeczywista, a wypowiedzenie nieuzasadnione w rozumieniu art k.p.. Wyrok Sądu Najwyższego z 18 lipca 2012 r. (I PK 44/2012) Przekroczenie przez pracownika granic dozwolonej krytyki w stosunku do przełożonego lub organów pracodawcy jest przejawem braku lojalności i to niezależnie od obowiązków przypisanych do zajmowanego przez pracownika stanowiska i w okolicznościach danej sprawy może stanowić przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę bądź rozwiązanie tej umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Nawet uzasadniona krytyka stosunków istniejących w zakładzie pracy powinna bowiem mieścić się w ramach porządku prawnego i cechować odpowiednią formą wypowiedzi, nie dezorganizować pracy i umożliwiać normalne funkcjonowanie zakładu pracy i realizację jego zadań. Jednakże nie każde przekroczenie granic dozwolonej krytyki może stanowić przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, gdyż musi to być przekroczenie rażące. Wyrok Sądu Najwyższego z 12 lipca 2012 r. (II PK 305/2011) Naruszenie art k.p. ma miejsce wówczas, gdy pracodawca w ogóle nie wskazuje przyczyny wypowiedzenia lub gdy jest ona niedostatecznie konkretna, a przez to niezrozumiała dla pracownika i nieweryfikowalna. 20

21 Wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2011 r. (I PK 238/2010) Zastosowane kryteria wyboru pracownika do zwolnienia nie są objęte obowiązkową treścią oświadczenia woli pracodawcy określoną w art k.p.. Okoliczności te (kryteria) podlegają badaniu przez sąd w ramach kontroli zasadności wypowiedzenia (art k.p.). Zastosowanie niewłaściwych kryteriów może stanowić przesłankę uznania wypowiedzenia za nieuzasadnione. Do niewłaściwych kryteriów należą kryteria dyskryminujące. Wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2006 r. (III PK 112/2005) W orzecznictwie Sądu Najwyższego konsekwentnie przyjmuje się, że nie istnieje zasada, która nakazuje pracodawcy - przed podjęciem decyzji o wypowiedzeniu umowy o pracę - zaproponować pracownikowi zatrudnienie na innym stanowisku pracy. Pogląd ten nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, gdyż propozycja zatrudnienia na innym stanowisku dotyczy raczej kwestii natury organizacyjnej niż moralności (pojęcie zaś zasad współżycia społecznego łączone jest ze sferą moralności i obyczajowości). Wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2002 r. (I PKN 948/2000) Przepis art k.p.c. nie pozwala - z pewnymi wyjątkami - zasądzić odszkodowania, zamiast żądanego przywrócenia do pracy, na rzecz pracownika korzystającego ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy. Przepis ten nie wyklucza jednak oceny żądania pracownika z punktu widzenia jego zgodności z zasadami współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, wypływającym z faktu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy. Wyrok Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2013 r. (I PK 88/2013) Wypowiedzenie umowy o pracę członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z powodu odwołania go z zarządu może być dokonane wyłącznie na podstawie już podjętej w tej sprawie uchwały wspólników. Wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2013 r. (II PK 67/2013) Podkreślić należy, że dopuszczalne niczym nieograniczone jest prawo pracodawcy, do podjęcia decyzji o tym, że czynności wykonywane przez pracownika na likwidowanym stanowisku mogą być powierzane innym pracownikom (na innych stanowiskach pracy), a nawet osobom (podmiotom) nie pozostającym z pracodawcą w stosunku pracy. Dochodzi wówczas 21

22 do likwidacji stanowiska pracy, mimo że nadal określone zadania są wykonywane na rzecz pracodawcy. Wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2013 r. (III PK 25/2012) Ocena celowości przywrócenia do pracy może uwzględnić także okoliczności zaszłe po wypowiedzeniu. Wyrok Sądu Najwyższego z 9 października 2012 r. (II PK 66/2012) Niezgodność z prawem (bezprawność) rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę pracownik może wykazać wyłącznie przez powództwo przewidziane w Kodeksie pracy (o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie), wniesione z zachowaniem odpowiedniego terminu. Bez wytoczenia takiego powództwa pracownik w żadnym innym postępowaniu nie może powoływać się na bezprawność rozwiązania umowy o pracę jako na przesłankę roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Jeżeli pracownik takiego powództwa nie wniósł, to rozwiązanie umowy o pracę należy traktować jako zgodne z prawem. Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 16 maja 2012 r. (III PZP 3/2012) W przypadku rozwiązania z naruszeniem prawa umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie art lub art ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U r. Nr 94 poz ze zm.) nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy. Wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2012 r. (II PK 104/2011) Uzasadnienie wypowiedzenia stosunku pracy pracownikowi w wieku emerytalnym, posiadającemu prawo do emerytury, musi odwoływać się do obiektywnych, indywidualnie skonkretyzowanych przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy związanych z wykonywaniem pracy, takich jak np. niewłaściwe wykonywanie obowiązków pracowniczych, obniżenie wydajności, długotrwałe nieobecności w pracy spowodowane chorobami, brak zdolności dostosowania się do procesów modernizacyjnych, ograniczenie zakresu działalności zakładu pracy, zmiana profilu działalności produkcyjnej lub usługowej wymuszająca zatrudnienie pracowników o innych kwalifikacjach. 22

23 Wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2012 r. (II PK 129/2011) Gdy w wyniku postępowania dowodowego okaże się, iż przyczyna rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę była nieuzasadniona, to tylko szczególne przyczyny leżące po stronie pracownika bądź pracodawcy lub w ogóle niezależne od obydwu stron mogą spowodować zasądzenie na jego rzecz odszkodowania - na miejsce przywrócenia do pracy żądanego przez pracownika. Pracodawca, który wskazuje nieprawdziwą przyczynę rozwiązania umowy o pracę, z reguły nie może żądaniu przywrócenia do pracy przeciwstawić twierdzenia o niecelowości uwzględnienia tego żądania. Wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 r. (I PK 222/2010) Przyczyny wypowiedzenia muszą być przedstawione w sposób jasny, jednoznaczny i muszą być prawdziwe. Nie oznacza to jednak, iż każda z przyczyn podanych w piśmie zawierającym oświadczenie woli pracodawcy musi być tak uzasadniona, by postronny czytelnik otrzymał informacje o wszystkich szczegółach zdarzeń, które dały podstawę dla złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy dokonanym przez pracodawcę i zrozumiał, na czym dokładnie uchybienia pracownika polegały. Wystarczy, że informacje te są zrozumiałe dla stron stosunku pracy, które uczestniczą w obrocie gospodarczym, znają regulaminy i procedury obowiązujące u pracodawcy. Wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2011 r. (I PK 154/2010) Uznając w okolicznościach faktycznych sprawy zawarcie z powódką wieloletniej umowy o pracę na czas określony z możliwością jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem za sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa i z zasadami współżycia społecznego, Sąd odwoławczy, za Sądem pierwszej instancji przyjął, że termin końcowy trwania tej umowy uznać należy za niezastrzeżony stosownie do treści art w związku art. 94 k.c. i w związku z art. 300 k.p., czego skutkiem jest stwierdzenie, że umowa o pracę wiążąca strony została zawarta na czas nieokreślony. Wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony bez wątpienia wymaga zaś wskazania przyczyny uzasadniającej to wypowiedzenie (art k.p.), a niedochowanie tego wymogu uprawnia pracownika do żądania przywrócenia do pracy (art k.p.). Wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2011 r. (I PK 238/2010) Zastosowane kryteria wyboru pracownika do zwolnienia nie są objęte obowiązkową treścią 23

24 oświadczenia woli pracodawcy określoną w art k.p. Okoliczności te (kryteria) podlegają badaniu przez sąd w ramach kontroli zasadności wypowiedzenia (art k.p.). Zastosowanie niewłaściwych kryteriów może stanowić przesłankę uznania wypowiedzenia za nieuzasadnione. Do niewłaściwych kryteriów należą kryteria dyskryminujące. Wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2010 r. (I PK 168/2009) Przyczyny, które w świetle art. 45 k.p. mogą być uznane za dające podstawę do wypowiedzenia treści umowy o pracę na czas nieokreślony mają różną naturę i z oczywistych względów nie należy ich redukować do przypadków zawinionego zachowania się pracownika. Przy ich ocenie istotny jest między innymi rodzaj i charakter pracy wykonywanej przez danego pracownika, czy też charakter stanowiska, które on zajmuje u pracodawcy. Wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 2009 r. (II PK 156/2008) Nie ulega wątpliwości, że brak zaufania do pracownika można uznać za uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, zwłaszcza gdy pracownik zajmuje stanowisko kierownicze. Nie zmienia to jednak faktu, że warunkiem jest to, aby zachowanie pracownika mogło być obiektywnie ocenione jako naganne, także wtedy, gdy jest niezawinione. Wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2009 r. (II PK 91/2009) W razie niewłaściwej reprezentacji pracodawcy, wypowiedzenie dokonane zostaje z naruszeniem art k.p. Sąd może wówczas orzec o uznaniu wypowiedzenia za bezskuteczne, przywróceniu do pracy lub o odszkodowaniu. Wyrok Sądu Najwyższego z 23 lipca 2008 r. (I PK 310/2007) Sam zamiar przeprowadzenia zmian organizacyjnych polegających na likwidacji określonego stanowiska pracy istniejący w chwili dokonania wypowiedzenia nie jest rzeczywistą przyczyną uzasadniającą to wypowiedzenie. Jeżeli stanowisko pracy jest elementem struktury organizacyjnej zakładu pracy, to jego rzeczywista likwidacja musi oznaczać prawnie skuteczną zmianę tej struktury. Jeżeli likwidacja stanowiska pracy pracownika zatrudnionego w Spółdzielni wymagała zatwierdzenia przez radę nadzorczą spółdzielni, brak zatwierdzenia zmiany struktury organizacyjnej Spółdzielni w chwili dokonywania pracownikowi wypowiedzenia musi być potraktowany jako 24

25 brak prawnie skutecznej zmiany tej struktury, a tym samym brak rzeczywistej likwidacji stanowiska pracy. Wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2008 r. (I PK 197/2007) Zasadność przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, polegającej na utracie zaufania pracodawcy w związku z wszczęciem wobec pracownika postępowania karnego, powinna być oceniana na podstawie okoliczności znanych w dacie dokonania wypowiedzenia, zaś zdarzenie późniejsze, w tym umorzenie postępowania karnego lub uniewinnienie zwolnionego pracownika, nie przesądzają o niezasadności wypowiedzenia. Wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2008 r. (II PK 123/2007) Wskazanie na racjonalizację zatrudnienia dla dobra firmy w sposób oczywisty nie wypełniało sprecyzowania konkretnej, a przeto weryfikowalnej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę o której mowa w art kp w związku z art kp. Wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2006 r. (II PK 72/2006) Wadliwość wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony zachodzi, gdy zostało ono dokonane z naruszeniem wymagań przewidzianych przepisami prawa pracy, jak i gdy wypowiedzenie było nieuzasadnione. Naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę występuje w szczególności w przypadku: niezachowania formy pisemnej, pominięcia w wypowiedzeniu uzasadnienia tego oświadczenia, niezachowania trybu postępowania przeznaczonego na konsultację zamiaru wypowiedzenia z właściwymi podmiotami, wskazania krótszego od wymaganego okresu wypowiedzenia, niepoinformowania pracownika w sposób prawidłowy o przysługujących mu środkach odwoławczych od wypowiedzenia, a także w przypadku naruszenia zakazu wypowiadania umów o pracę osobom, którym służy tzw. wzmożona ochrona trwałości stosunku pracy. Art. 47. [Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy] Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - nie więcej niż za 1 miesiąc. Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z 25

26 pracownikiem, o którym mowa w art. 39, albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem-ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego. Wyrok Sądu Najwyższego z 25 października 2007 r. (II BP 11/2007) Orzekając o przywróceniu do pracy sąd pracy obligatoryjnie orzeka również o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy jest elementem roszczenia o przywrócenie do pracy. Nie są to dwie różne sprawy. Wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2010 r. (II PK 164/2009) Pracownik nie może pobierać jednocześnie wynagrodzenia za pracę i świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Okres pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego podlega odliczeniu od okresu, za który pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 1998 r. (III Apa 29/98) 1. Wynagrodzenie określone w art. 47 k.p. wyczerpuje w pełni roszczenia pracownika związane z okresem pozostawania bez pracy w stosunku do pracodawcy. 2. Fakt, że kodeks pracy reguluje taką sytuację całościowo nie pozwala na stosowanie przepisów prawa cywilnego w takiej sytuacji poprzez art. 300 k.p. Art [Wysokość odszkodowania] Odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Wyrok Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2009 r. (I BP 17/2008) Art. 47[1] k.p. stanowi, że odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Już z literalnego brzmienia tego przepisu wynika, że sąd pracy może przyznać pracownikowi odszkodowanie za czas dłuższy 26