Katedra i Klinika Rehabilitacji Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Streszczenie.

Transkrypt

1 Klimkiewicz Karolina, Kochański Bartosz, Zukow Walery. Ocena wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięśnia dna miednicy = The assessment of women's knowledge and awareness on the role of the pelvic floor muscle. Journal of Health Sciences. 2014;4(16): ISSN / X. DOI: / The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item ( ). The Author (s) 2014; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License ( which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper. Received: Revised Accepted: Ocena wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięśnia dna miednicy The assessment of women's knowledge and awareness on the role of the pelvic floor muscle Karolina Klimkiewicz 1, Bartosz Kochański 1, Walery Zukow 2 1 Katedra i Klinika Rehabilitacji Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Streszczenie Wstęp. Nietrzymanie moczu (NTM, inkontynencja) stanowi istotny problem medyczny, społeczny oraz ekonomiczny. Nietrzymanie moczu określa się jako brak kontroli nad oddawaniem moczu tj. niekontrolowany wyciek moczu z pęcherza moczowego. NTM jest rozpowszechnioną i ogólnospołeczną chorobę, która istotnie wpływa na obniżenie jakości życia pacjentów. Cel pracy. Celem pracy jest ocena wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięsni dna miednicy. Materiał i metody. Badania przeprowadzono na grupie 60 kobiet w średnim wieku 23,9 lat. Do oceny wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięśni dna miednicy wykorzystano autorską anonimową ankietę. Wyniki. Wiedza i świadomość badanych kobiet na temat funkcji dna miednicy kształtuje się na dostatecznym poziomie. Średni wynik uzyskany przez kobiety z policealnej Szkoły Policealnej Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu to 64,44% (+-18,36), natomiast przez kobiety z Policealnej Szkoły COSINUS 56,67% (+-17,83). Średni wynik uzyskany przez kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną to 63,67% (+-17,01), natomiast przez nieuprawiające sport 54,04% (+-18,84). Wnioski. 1. Wiedza badanych kobiet na temat funkcji mięsni dna miednicy jest na dostatecznym poziomie. 2. Profil szkoły nie ma wpływu na poziom wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięśni dna miednicy. 3. Kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną posiadają większą wiedzę na temat mięśni dna miednicy niż te, które tej aktywności nie uprawiają. Summary Introduction. Urinary incontinence (UI, incontinence) is an important medical, social and economic problem. Urinary incontinence is defined as the lack of control over urination, ie. the uncontrolled leakage of urine from the bladder. NTM is widespread and societal disease that significantly reduces the quality of life of patients. 43

2 Aim of the study. The purpose of the article is to assess women's knowledge and awareness on the role of the pelvic floor muscle. Materials and methods. The research was conducted on the group of 60 women, average 23,9 years old. Authorial anonymous survey was used to assess women's knowledge and awareness on the role of the pelvic floor muscle. Results. Women's knowledge and awareness on the role of the pelvic floor muscle is sufficient. An average result received by the women from Mikołaj Kopernik Postsecondary Medical School in Toruń was 64,44% ( ), whereas women from Postsecondary School COSINUS got 56,67% (+-17,83). An average result received by the physically active women was 63,67% (+-17,01), whereas women not active physically got 54,04% (+-18,84). Conclusions. 1.Tested women's knowledge on the role of the pelvic floor muscle is sufficient. 2. School's profile does not influence the level of knowledge on the role of the pelvic floor muscle. 3. Physically active women have greater knowledge than women physically inactive. Słowa kluczowe: nietrzymanie moczu, NTM, mięsnie dna miednicy. Key words: urinary incontinence, NTM, pelvic floor muscles. WSTĘP Nietrzymanie moczu (NTM, inkontynencja) stanowi istotny problem medyczny, społeczny oraz ekonomiczny. Nietrzymanie moczu określa się jako brak kontroli nad oddawaniem moczu tj. niekontrolowany wyciek moczu z pęcherza moczowego [1,2]. Problem ten stanowi rozpowszechnioną i ogólnospołeczną chorobę, która negatywnie wpływa na jakość życia pacjentów. Na całym świecie panuje przekonanie, że nietrzymanie moczu jest dotyczy wyłącznie osób starszych i związane jest ze starzeniem się organizmu. Nic bardziej mylnego, ponieważ może ono również występować wśród różnych grup wiekowych, także wśród młodych ludzi i dotyczyć zarówno kobiet jak i mężczyzn. Dowodem na to są statystyki pokazujące, że odsetek kobiet z NTM w przedziale wiekowym pomiędzy 20 a 29 rokiem życia wynosi 4,4%. Problem ten dotyczy w większej mierze kobiet biorąc pod uwagę główne czynniki ryzyka jakie stanowią czynniki położniczo- ginekologiczne: ciąża, okołoporodowe urazy krocza, wielorództwo dotykając 17-60% kobiecej populacji [3,4,5,6]. Inkontynencja traktowana jest jako bardzo wstydliwa przypadłość dlatego dla wielu kobiet jest to temat tabu. Istnieje ogromna potrzeba propagowania wiedzy i poprawy świadomości, ponieważ bardzo często dolegliwości związane z NTM zgłaszane są do lekarzy zbyt późno na zaawansowanym 44

3 poziomie [7]. Istotną rolę w leczeniu nietrzymania moczu i zaburzeń z nim związanym stanowi kinezyterapia ukierunkowana trening mięsni dna miednicy. Znajomość podstawowych funkcji mięśni dna miednicy oraz ich trening wydaje się być kluczowym aspektem zarówno leczenia jak, również profilaktyki NTM [3,7, 8, 9, 10, 11]. Cel pracy miednicy. Celem pracy jest ocena wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięsni dna Materiał i metody Badania przeprowadzono na grupie 60 kobiet w średnim wieku 23,9 lat. Badane kobiety podzielono na dwie grupy. Pierwszą grupę (30 kobiet) stanowiły uczennice Policealnej Szkole Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu na kierunku: technik masażysta oraz asystentka stomatologiczna. Drugą grupę (30 kobiet) stanowiły słuchaczki Policealnej Szkoły COSINUS w Toruniu z kierunku administracji oraz zarządzania. Badanie zostało przeprowadzone za pomocą anonimowej autorskiej ankiety składającej się z 27 pytań. Ankieta składała się z 2 części: pytania od 1-13 to pytania metryczkowe. Pytania od to pytania sprawdzające wiedzę ankietowanych. W teście sprawdzającym wiedzę można było uzyskać maksymalnie 14 pkt.. Odpowiedzi z pytań od podliczono: dobra odp = 1pkt, zła=0 pkt. Maksymalnie można było uzyskać 14 pkt. Wynik otrzymanych wyników został przeliczony na procenty w grupach. Do oceny wiedzy użyto następującej skali: % - wiedza na bardzo dobrym poziomie 65-84,9% - wiedza na poziomie dobrym 45-64,9% - wiedza na dostatecznym poziomie Poniżej 45% - wiedza na poziomie nie wystarczającym Po zakończeniu udzielania odpowiedzi ankietowana wrzucała wypełnioną ankietę do specjalnie przygotowanej urny. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę komisji bioetycznej. Analizę danych przeprowadzono w oparciu program Statistica dla systemu operacyjnego Windows. 45

4 Wyniki Poniżej przedstawiono wyniki oceny wiedzy i świadomości kobiet na temat funkcji mięsni dna miednicy. Przedstawiono poziom wiedzy i świadomości kobiet na temat mięśni dna miednicy w aspekcie profilu szkoły oraz uprawiania regularnej aktywności fizycznej. Kobiety uczące się w szkole o profilu medycznym (Szkoła Policealna im. Mikołaja Kopernika w Toruniu), na kierunku: technik masażysta oraz asystentka stomatologiczna mają większą wiedzę na temat mięśni dna miednicy w porównaniu z kobietami uczęszczającymi do Szkoły Policealnej COSINUS w Toruniu na kierunki nie mające nic wspólnego ze środowiskiem medycznym (tj. administracja, zarządzanie). Tab. I. Porównanie średniego procentowego wyniku dla dwóch grup badanych kobiet[archiwum własne]. Wynik procentowy Błąd Szkoła N Średnia Odchylenie standardowe standardowy średniej Policealna szkoła medyczna 30,00 64,44 17,36 3,17 im. Mikołaja Kopernika w Toruniu Policealna szkoła Cosinus 30,00 56,67 17,83 3,26 Średni wynik uzyskany przez kobiety z policealnej Szkoły Policealnej Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu to 64,44% (+-18,36), natomiast przez kobiety z Policealnej Szkoły COSINUS 56,67% (+-17,83). Minimalny wynik to 0% zaś maksymalny 100%. Wiedza osób z Grupy I jest na poziomie dostatecznym według przyjętej skali, natomiast wiedza osób z Grupy II kształtuje się również na poziomie dostatecznym. Tab. II. Test Levene'a jednorodności wariancji i test równości średnich w aspekcie posiadania wiedzy medycznej. 46

5 Wynik procentowy Test Levene'a jednorodności wariancji Test t równości średnich F Istotność t df Istotność (dwustronna) Różnica średnich 0,00 0,98 1,71 58,00 0,09 7,78 Test Levene'a jednorodności wariancji nakazał przyjąć hipotezę zerową o równości wariancji między grupami (p>0,05) zatem można przeprowadzić test równości średnich. Z kolei Test T wykazał, że różnice pomiędzy średnimi nie są istotne statystycznie. Zatem można twierdzić, że nie ma istotnych różnic między wiedzą na temat mięśni dna miednicy kobiet z Policealnej Szkoły Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, a tymi uczęszczającymi do Policealnej Szkoły COSINUS. Dokonano analizy korelacji pomiędzy wiedzą i świadomością kobiet na temat funkcji mięśni dna miednicy, a regularnym uprawianiem sportu. Wyniki zaprezentowano w Tab. III. Tab. III. Średni wynik procentowy uzyskany przez kobiety uprawiające sport i nieuprawiające sportu. Wynik procentowy Czy uprawia Pani regularnie aktywność fizyczną? N Średnia Odchylenie standardowe Błąd standardowy średniej Tak 40,00 63,67 17,01 2,69 Nie 19,00 54,04 18,84 4,32 Średni wynik uzyskany przez kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną to 63,67% (+-17,01), natomiast przez nieuprawiające sportu 54,04% (+-18,84). Minimalny wynik to 0% zaś maksymalny 100%. Wiedza osób uprawiających sport oraz osób nieuprawiających sportu jest na poziomie dostatecznym. Warto jednak zaznaczyć, że wyniki uzyskane przez osoby regularnie uprawiające sport są zdecydowanie wyższe. 47

6 Tab. IV. Test Levene'a jednorodności wariancji i test równości średnich w aspekcie regularnego uprawiania aktywności fizycznej. Test Levene'a jednorodności wariancji Test t równości średnich Wynik procentowy F Istotność t df Istotność (dwustronna) Różnica średnich 0,07 0,79 1,96 57,00 0,05 9,63 Test Levene'a jednorodności wariancji nakazał przyjąć hipotezę zerową o równości wariancji między grupami (p>0,05) zatem można przeprowadzić test równości średnich. Z kolei Test T wykazał, że różnice pomiędzy średnimi są istotne statystycznie. Zatem można twierdzić, że kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną posiadają większą wiedzę na temat mięśni dna miednicy niż te, które tej aktywności nie uprawiają. Ryc. 1. Wynik procentowy poziomu odpowiedzi kobiet uprawiających regularnie sport. 48

7 Na podstawie powyższego wykresu można zauważyć, że duża liczba kobiet, które uprawiają sport regularnie zdobyła wynik w przedziale 60-90%, podczas gdy wśród kobiet nie uprawiających sportu takie wyniki nie występowały zbyt często. Dyskusja Wielu autorów podkreśla jak ważne w życiu kobiety są mięśnie dna miednicy małej. Niestety dane na temat profilaktyki i poziomu wiedzy u kobiet na ten temat są zatrważająco niskie. W badaniach Drewieckiego i wsp. [3] przeprowadzonych na 101 pacjentach Zamojskiej Kliniki Rehabilitacji (WSZiA) wynika, że 13,86% badanych zadeklarowało swoją wiedzę na temat nietrzymania moczu na bardzo dobrym poziomie. 78,22% badanych twierdziło, że ich wiedza jest wystarczająca na ten temat, natomiast 7,92% pacjentek określiło swój poziom wiedzy jako niewystarczający. Badania prowadzone na użytek powyższej pracy pokazują, że na 60 osób badanych 55% kobiet twierdzi, że ich wiedza na temat funkcji mięśni dna miednicy jest przeciętna. 21% respondentek uważa, że temat ten zna dobrze, 10% badanych określiło się jako bardzo dobre znawczynie tematu, natomiast 13,33% uważa, że ich stan wiedzy jest zły i bardzo zły. Pomimo deklaracji rozeznania na temat funkcji mięśni dna miednicy ich poziom wiedzy został oceniony na poziomie dostatecznym. Jest to dość niska ocena biorąc pod uwagę fakt, iż NTM być może niedługo zyska status choroby cywilizacyjnej, a sprawne mięśnie dna miednicy mają kluczowe zadanie w prewencji tego schorzenia. Drewiecki i wsp. [3] sprawdzili znajomość czynników ryzyka wśród badanych kobiet. Najczęściej udzielaną odpowiedzią przez respondentki jako podstawowy czynnik ryzyka był wiek (35,64%), przebyte ciąże (27,72%), a ciężką pracę fizyczną zaznaczyło 12, 87% pań. Celem pracy Radziszewskiego i wsp. [12] było zbadanie postrzegania NTM przez kobiety w Polsce. Badania pokazały, że w opinii 57% respondentek powyżej 35 roku życia przy problemie nietrzymania moczu komfort życia mogą podnieść regularne wizyty u lekarza, 33% badanych uważa, że komfort ten mogą zwiększyć wkładki anatomiczne. Dopiero na trzecim miejscu pojawia się mowa o podstawowym działaniu prewencyjnym i leczniczym w NTM, jakim jest trening mięśni dna miednicy. Tylko 21% badanych kobiet sądzi, iż ćwiczenia mogą podnieść jakość życia kobiety z problemem nietrzymania moczu. Dodatkowo w przeprowadzonym badaniu 26% pań z wykształceniem wyższym deklaruje podjęcie ćwiczeń dna miednicy, a ich liczba zmniejsza się wprost proporcjonalnie z obniżeniem 49

8 posiadanego wykształcenia (6% w najsłabiej wykształconej grupie posiadającej wykształcenie podstawowe). Analizując dogłębniej własne badania okazuje się, ze osoby uprawiające regularnie jakąkolwiek aktywność fizyczną cechują się wyższym poziomem świadomości własnego ciała i wiedzy na jego temat. Średni wynik testu uzyskany przez kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną to 63,67% (+-17,01), natomiast przez nieuprawiające sportu 54,04% (+-18,84). Z kolei Test T wykazał, że różnice pomiędzy średnimi są istotne statystycznie. Być może gdyby społeczeństwo było bardziej przychylne do uprawiania sportu w sposób systematyczny, wiedza na temat własnego układu mięśniowego i jego funkcji była by wyższa. Przede wszystkim osoby uczęszczające na siłownie aby dobrze wykonywać ćwiczenia i trenować odpowiednio dane grupy mięśniowe powinny znać podstawowe zagadnienia anatomii i fizjologii człowieka. Bez takiej wiedzy treningi często są nieskuteczne, a wręcz mogą prowadzić do negatywnych skutków. W opublikowanym badaniu EpiLUTS w 2011 [13] przedstawiono problem z jakością życia seksualnego u osób z pęcherzem nadreaktywnym. Oceniono funkcje seksualne u 14tys./ 30 tys. badanych. Część męska jak i żeńska zgłaszała pogorszenie się jakości życia intymnego w przypadku nietrzymania moczu z parcia, bądź przy występowaniu dokuczliwych parć naglących. Z analizy badań własnych, wynika, że na 60 osób ankietowanych 76,67%, zdaje sobie sprawę z tego, że dobrze wyćwiczone mięśnie miednicy mniejszej pozytywnie wpływają na doznania podczas stosunku seksualnego. Są one lepsze zarówno dla kobiety jak i jej partnera dzięki lepszemu napięciu mięśniowemu, powodując ścieśnienie pochwy. Biorąc pod uwagę fakt, iż kinezyterapia jest podstawową formą leczenia w różnych postaciach NTM, powinno się edukować pacjentów jak i osoby ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia inkontynencji na temat pozytywnego wpływu tych ćwiczeń na życie seksualne człowieka. Z analizy literatury fachowej oraz z badań własnych wynika, że wiedza na temat społecznego problemu jakim jest nietrzymanie moczu, jego czynniki ryzyka oraz sposób profilaktyki tej choroby w społeczeństwie jest niewystarczająca. Wielu autorów alarmuje [3, 4, 7, 14, 15] jaki to poważny problem XXI wieku i jak znikoma ilość osób zdaje sobie sprawę z tego powiększającego się problemu. Patrząc na wyniki testu oceniającego wiedzę średni wynik uzyskany przez kobiety z Policealnej Szkoły medycznej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu to 64,44% (+-18,36), natomiast przez kobiety z Policealnej Szkoły Cosinus 56,67% (+-17,83). Wiedza osób z Grupy I jest na poziomie dostatecznym według przyjętej skali, tak samo jak wiedza osób z Grupy II. Nie jest to niestety zadowalający wynik. Warto zaznaczyć, że istnieje ogromna potrzeba szerzenia wiedzy i świadomości w społeczeństwie na 50

9 temat nietrzymania moczu, zastosowaniu fizjoterapii w jego leczeniu oraz funkcji mięśni dna miednicy. Wnioski 1. Wiedza badanych kobiet na temat funkcji mięsni dna miednicy jest na dostatecznym poziomie. 2. Profil szkoły nie ma wpływu na poziom wiedzy kobiet na temat funkcji mięśni dna miednicy. 3. Kobiety regularnie uprawiające aktywność fizyczną posiadają większą wiedzę na temat mięśni dna miednicy niż te, które tej aktywności nie uprawiają. References Piśmiennictwo 1. Norojczyk- Świeściak E. Nietrzymanie moczu u kobiet w wieku podeszłym. Nowa klinika 2012: 19(5) s Rochberger T., Jakowicki J. A.(red.). Nietrzymanie moczu u kobiet: diagnostyka, leczenie. Wyd. BiFolium, Lublin Drewiecki T., Duda M., Majcher P., Mroczek K. The women s klowledge about the urinary incontinence and ways of controlling the illness. Zdrowie Publiczne 2012; 122(3) s Potoczek M., Wysiłkowe nietrzymanie moczu u kobiet. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja nr 38 s Augustyn G., Rola fizjoterapeuty w terapii nietrzymania moczu. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, Luty Rochberger T., Skorupski P., The controversies regarding the role of estrogens i urogynecology. Folia Histochemica et Cytobiologica Vol.45, Supp. 1, 2007 s Bochenek A., Reicher M. Anatomia Człowieka. Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Kopp Z., Irwin D. E., Agetep B. [et al.], Worldwide Estimates of Current and Future Individuals ( 20 years) With Lower Urinary Tract Symptoms Including Urinary 51

10 Incontinence and Overactiv Bladder. Poster presentation, 4 th International Consultation on Incontinence, Paris Potoczek M., Wysiłkowe nietrzymanie moczu u kobiet. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja nr 38 s Rochberger T., Jakowicki J. A.(red.). Nietrzymanie moczu u kobiet: diagnostyka, leczenie. Wyd. BiFolium, Lublin Wnuk A., Kania M., Stefanowicz A., Cendrowski K., Sawicki W. Ćwiczenia mięśni dna miednicy z zastosowaniem metody biofeedback w leczeniu wysiłkowego nietrzymania moczu. Nowa Klinika 2013: 19(3) s Ranek A., Franek E. Elektryczne wspomaganie leczenia zaburzeń mikcji. W: Franek A. (red.). Nowoczesna elektroterapia: wybór zagadnień. Wydawnictwo ŚAM, Katowice Ide Wolfgang [et al.], przekł. Olchowik B. red. Ostrowski I., Rehabilitacja Urologiczna: skuteczne leczenie nietrzymania moczu i zaburzeń erekcji. Wyd. Elipsa- Jaim s.c., Kraków Chiarelli P. Babski problem? Nietrzymanie moczu- profilaktyka i terapia. przeł. Wiza- Koszla A., Wydawnictwo Dobry Początek, Poznań Zielińska A., Smolarek N., Pisarska-Krawczyk M., Nietrzymanie moczu u młodych kobiet. Ginekologia praktyczna 2009: 17(2) s ,