1. Astronomia i astronautyka od szamanów po podróże w kosmos
|
|
- Agnieszka Górecka
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 1. Astronomia i astronautyka od szamanów po podróże w kosmos Człowiek już od wielu tysiącleci stara się poznać świat, który go otacza. Chęć poznawcza skupiała się głównie na przedmiotach materialnych, których mógł dotknąć, ale także na pojęciach abstrakcyjnych oraz obiektach, których nie był w stanie osiągnąć. Jednym z bardziej intrygujących zjawisk było niebo z niezliczoną ilością jasnych punkcików, zwanych gwiazdami. Nic zatem dziwnego, iż z czasem coraz więcej zainteresowania (również ze względu na religie, np. druidzi celtyccy, kapłani egipscy) zaczęto poświęcać czasu na pogłębianie wiedzy na temat Wszechświata. Pierwszymi astronomami byli kapłani, szamani, druidzi, którzy z gwiazd wyczytywali nastroje bogów, przyszłość. Później, w czasach starożytnej Grecji i Rzymu, nad wyglądem kosmosu (oraz wszelkimi zagadnieniami z nimi związanymi) zaczęli zastanawiać się filozofowie greccy. Opanowawszy geometrię (Euklides), z powodzeniem jako pierwsi zastosowali ją do pomiarów na niebie (Hipparch, Apoloniusz z Pergi, Eratostenes, Eudoksos z Knidos). Nawet w tych czasach została wyprowadzona teza, iż Ziemia krąży wokół Słońca po orbicie kołowej (Arystarch z Samos). Jednak główny pogląd, który został zaakceptowany przez ówczesny świat nauki (jeśli można go tak nazwać), był dziełem Klaudiusza Ptolemeusza (heliocentryzm wokół Ziemi krążą wszystkie ciała niebieskie). W późniejszych czasach problem wyglądu i umiejscowienia Ziemi we Wszechświecie nie zaniknął. W średniowieczu wiedzę na ten temat poszerzali uczeni islamu, a wśród nich najwybitniejsi Nasir al-din al-tusi i Uług-Beg. Okres nowoczesny jednak należy bezsprzecznie do polskiego myśliciela, prawdziwego człowieka renesansu, wielkiego reformatora astronomii Mikołaja Kopernika. W ślad za nim poszli dwaj wybitni badacze: Galileusz i Johannes Kepler. Na przełomie XVI i XVII wieku pojawił się w Anglii pierwszy mechanik nieba, jak zwykli o nim mówić, niejaki Isaac Newton, człowiek, który stworzył główne podstawy nie tylko fizyki (fizyka klasyczna), ale również grunt do dokładniejszych badań nieba. Po nim nadchodzą czasy coraz intensywniejszej eksploracji nieba i zadawani coraz to ciekawszych pytań (paradoks Olbersa). W rozważania natury astronomicznej włączają się naukowcy zajmujący się innymi dziedzinami wiedzy (np. Euler i Gauss, Einsten). Na świecie powstają nowe metody badawcze, instrumenty obserwacyjne są ciągle udoskonalane (np. teleskop Hubble a). Na szczytach gór powstają wielkie obserwatoria, wyposażone w kolosalne narzędzia optyczne. Następnie - jeszcze potężniejsze od nich - radioteleskopy ustawione z dala od miast. Po kilku wiekach panowania" mechaniki nieba i penetracji Układu Słonecznego, w czasach nam współczesnych (XX wiek) na pierwszy plan wysuwa się astrofizyka, a coraz donioślejszą rolę w tych badaniach odgrywa radioastronomia. Na świecie działa coraz więcej ośrodków zajmujących się tego typu zagadnieniami (jeden z największych znajduje się w Porto Rico, gdzie powierzchnia 330-metrowego radioteleskopu ma aż 7,5 hektara). Badacze zapuszczają się w głębiny odległe o miliardy lat świetlnych, zbliżając się w ten sposób coraz bardziej do rozpoznania prawdziwego oblicza Kosmosu (Shapley, Hubble, Zwicky, Ambarcumian), wykrywając bogactwo gwiazd, galaktyk, supergalaktyk i obłoków supergalaktyk. Przed wieloma laty zaczęto kierować aparaturę badawczą ku Księżycowi za pomocą rakiet, czego ukoronowaniem było lądowanie ludzi na jego powierzchni. Obecnie podobną aparaturę kieruje się ku najbliższym planetom (Merkury, Wenus, Mars i Jowisz), przygotowując jednocześnie na te wyprawy człowieka. I choć okres podbijania kosmosu za wszelką cenę już minął, to jednak pozostaje on wciąż problemem intrygującym oraz Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 1
2 niespełnionym marzeniem nie tylko pisarzy science-fiction, ale również wielu ludzi. Dlatego też w niniejszej pracy skupię się nad zagadnieniami astrofizyki. 2. Kilka słów o sondach Na początku należałoby wyjaśnić, co to jest sonda. Sonda kosmiczna (próbnik kosmiczny), jest to bezzałogowy statek kosmiczny, wyposażony w urządzenia badawcze, wysłany poza Ziemię w celu zebrania informacji o innych częściach Układu Słonecznego i przestrzeni kosmicznej. Po szybkim zaznajomieniu się z pojęciem sondy, warto zadać pytanie: po co sondować Układ Słoneczny? Odpowiedź jest prosta - ciekawość i przezorność. Ziemskie zasoby powoli wyczerpują się, Ziemia przeludnia i zaśmieca odpadami. Być może trzeba będzie w przyszłości przenieść się na inną planetę, drugą Ziemię? Aby jednak tego dokonać, najpierw należy taką przyjazną planetę znaleźć i być przygotowanym do przeprowadzki. Ale to nie wszystko. Jednym z głównych celów misji kosmicznych jest również odkrycie, czy życie narodziło się i istnieje poza Ziemią. Być może jesteśmy tylko wybrykiem natury, gdyż na razie jakichkolwiek form życia nie odkryto poza naszą planetą. Do tej pory też nie potwierdziły się sensacyjne doniesienia naukowców amerykańskiej agencji kosmicznej NASA z sierpnia 1996r., jakoby na marsjańskim meteorycie AHL84001 miały być ślady mikroorganizmów. Wiemy już, że w Układzie Słonecznym próżno szukać jakichkolwiek form życia (tym bardziej inteligentnych). Ale we Wszechświecie? W minionych stuleciach, zanim człowiek nie postawił kroku na powierzchni innej niż ziemska, panował większy optymizm. Ludziom wydawało się, że nie tylko planety, ale i Księżyc zamieszkany jest przez jakieś stwory. Później, już wieku XX., wzrok astronomów zwrócił się ku Wenus. Wydawało się, że na tej planecie panują wspaniałe warunki do powstania życia. Twierdzono, że Wenus może być w takim stadium, w jakim Ziemia znajdowała się w epoce węglowej. Jednak pierwsze próbniki, które dotarły do Wenus w latach 60., rozwiały te nadzieje. Ludzkie maszyny były gniecione jak puszki pod wpływem ciśnienia atmosferycznego, które jest tam sto razy większe niż na Ziemi. Następnie okazało się, że żadna planeta Układu Słonecznego nie jest na tyle podobna do Ziemi, by można by ją zasiedlić. W nadchodzącej dekadzie do poszukiwań życia pozaziemskiego, albo chociaż dogodnych warunków do zamieszkania, szykują się całe flotylle sond. Lata 90. przyniosły decydujące zmiany w bezzałogowym podboju dalekiego kosmosu. Amerykanie, którzy przodują w badaniach kosmosu (choć sytuacja ta zmienia się i na czoło wybijają się Chiny), zmienili swoją strategię bezzałogowych lotów. Zamiast, jak w latach 70. i 80., wysyłać olbrzymy najeżone jak największą liczbą przyrządów, postawili na dużą ilość bardzo tanich statków. Mówiąc o sondach, należałoby również wspomnieć o technice lotów pozaziemskich. Na razie loty sond kosmicznych przypominają wystrzelenie kamienia z procy. Próbnik wyrywa się spod władzy ziemskiego ciążenia na pokładzie rakiety. Ostatni stopień rakiety odpalany jest na ziemskiej orbicie i nadaje sondzie odpowiednią prędkość, by mogła pomknąć ku innej planecie. Dalej sonda leci siłą bezwładu. Ma jedynie niewielki zapas paliwa, żeby czasami korygować kierunek lotu, oraz żeby wejść na orbitę planety i wylądować. Próbnik ma mało paliwa, gdyż wyniesienie każdego kilograma więcej na orbitę drogo kosztuje. W zamian sondy rozpędzają się, korzystając z siły grawitacji innych planet. Taka technika oszczędza paliwo (i pieniądze), ale zabiera czas. Galileo np. leciał do Jowisza aż sześć lat. Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 2
3 Co w przyszłości będzie napędzało próbniki? Dla bezzałogowych sond kosmicznych na razie najlepszy będzie napęd jonowy. Pierwsza sonda napędzana silnikiem jonowym, zwana Deep Space 1, już wyruszyła w podróż. Niesie niewielki zapas paliwa - płynnego gazu ksenonu. Jony ksenonu są rozpędzane w polu elektrycznym silnika sondy i wyrzucane z niego z wielką prędkością. Jest to napęd cichy, ekologiczny i bardzo wydajny. W gabinetach konstruktorów rozwijane są też zupełnie fantastyczne (na razie) koncepcje. Jedną z nich jest napęd żaglowy. Sonda rozwijałaby na orbicie żagiel, zbudowany z superlekkiego materiału, który łapałby powiewy wiatru słonecznego, czyli naładowanych cząsteczek (elektronów i protonów) wyrzucanych ze Słońca. Wiatr słoneczny odpychałby sondę od Słońca, kierując ją w odległe rejony Układu Słonecznego, po opuszczeniu którego sonda musiałaby oczywiście tak ustawić swój żagiel, by złapać wiatr innych gwiazd i pomknąć dalej, żeglując w przestrzeni międzygwiezdnej, niczym dawni żeglarze po ziemskich oceanach. Inna wersja tego pomysłu mówi, że żagle próbnika będą popychane przez wiązki potężnych laserów, umieszczonych na ziemskiej orbicie. Niezwykle słaby wiatr słoneczny nie zdoła popchnąć zbyt ciężkich sond. Ale w tej chwili rozważa się konstrukcje miniaturowych sond, małych i inteligentnych, których cała chmara będzie penetrować Układ Słoneczny. 3. Badania ciał planetarnych za pomocą obiektów kosmicznych 3.1.Budowa obiektu kosmicznego Jak zostało już wspomniane, do badania ciał planetarnych służą próbniki oraz statki załogowe. Nie można, mówiąc o nich, nie wspomnieć o ich budowie (czyli wyposażeniu i istotnych elementach takich jak rakieta nośna i ogół współpracujących urządzeń naziemnych). Wymieńmy zatem najważniejsze elementy. Zespół urządzeń naziemnych spełnia funkcje usługowe, doradcze i kierownicze w odniesieniu do samego obiektu kosmicznego i jego rakiety nośnej. Umożliwia on sprawdzanie działania urządzeń, ich zespołów i całości lotu, utrzymywanie łączności, przetwarzanie danych pomiarowych, podejmowanie decyzji, przesyłanie sygnałów rozkazodawczych, instrukcji itd. Rakieta nośna odgrywa oczywiście rolę środka transportu (i w zasadzie niczego więcej). Najistotniejszy jest sam obiekt kosmiczny. Jego rola i zadania mogą być rozmaite, w zależności od tego, czy jest to próbnik kosmiczny (księżycowy, planetarny, międzyplanetarny, słoneczny), czy statek załogowy oraz jaki jest cel lotu (czy misja jego polegać ma na prostym przelocie, zbliżeniu się do danego ciała niebieskiego, staniem się sztucznym satelitą, wysyłce lądownika i wreszcie realizacji powrotu na Ziemię). W każdym jednak obiekcie kosmicznym można wyróżnić dziesięć ważnych podukładów: aparaturę do pomiarów naukowych, aparaturę do pomiarów samego obiektu (pomiarów technicznych), kadłub, źródło energii elektrycznej, urządzenia łączności (aparatura radiowa), podukład napędowy, urządzenia do sterowania usytuowaniem obiektu kosmicznego, urządzenia klimatyzacyjne, urządzenia do kierowania i sterowania obiektem kosmicznym, przelicznik pokładowy (maszyna cyfrowa). Między wszystkimi tymi podukładami oraz między obiektem kosmicznym, rakietą nośną i zespołem urządzeń naziemnych występuje nie mniej niż czterdzieści pięć powierzchni styku. Jeśli jednak uwzględnimy istnienie różnego rodzaju powierzchni styku między tymi samymi podukładami oraz różnorodność aparatury badawczej obiektu kosmicznego, liczba tych powierzchni Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 3
4 zwiększy się dziesięciokrotnie. Wymieniany tu typowe powierzchnie styku, które mogą wystąpić między dwoma podukładami:. 1) przestrzenne (usytuowanie, objętość, kąt bryłowy) 2) elektryczne (energia, napięcie); 3) elektromagnetyczne (zakłócenia łączności radiowej); 4) magnetyczne (zakłócenie działania przyrządów); 5) promieniste (promieniowanie jądrowe); 6) mechaniczne (budowa, wstrząsy, wibracja); 7) cieplne (przepływ ciepła, temperatura); 8) informacyjne (tempo przepływu informacji, wielkość porcji informacji); 9) biologiczne (przenoszenie drobnoustrojów). Nie są to oczywiście wszelkie możliwe powierzchnie styku, a przykłady w nawiasach to tylko niekompletna ilustracja. Rozpatrywanie podukładów obiektu kosmicznego rozpocznę od kadłuba, na którym spoczywa całe wyposażenie obiektu, zarówno sztucznego satelity, jak i próbnika międzyplanetarnego. Zadaniem kadłuba jest jednak nie tylko podtrzymanie aparatury i urządzeń wraz ze wszystkimi przewodami. Musi on być dostatecznie wytrzymały na działanie warunków zewnętrznych podczas całego okresu lotu kosmicznego - od chwili startu, kiedy występują znaczne przyspieszenia i drgania, aż do końca trwania misji. Kadłub zapewni również utrzymanie odpowiednich warunków wewnętrznych w obiekcie, niezbędnych do prawidłowego działania aparatury badawczej i innych urządzeń. Aparatura do pomiarów naukowych obejmuje wszystkie urządzenia, których zadaniem jest dostarczenie informacji bądź o warunkach występujących w otaczającej przestrzeni, bądź o ciałach niebieskich. Istnieje ponadto aparatura badawcza przeznaczona do realizacji zadań we wnętrzu obiektu kosmicznego. Są to: urządzenia związane z obserwacją zmian i zachowania się różnych materiałów, przedmiotów a także organizmów żywych lub ich części w wysyłanym obiekcie. Chodzi tu o badania wpływu warunków lotu kosmicznego i warunków panujących w przestrzeni poza Ziemią. Aparatura do pomiarów parametrów próbnika czy statku służy przede wszystkim do kontroli warunków, jakie panują w jego wnętrzu. Uzyskane informacje, dotyczące np. rozdziału temperatury czy ciśnienia występującego w różnych częściach lub przedziałach obiektu, umożliwiają zorientowanie się w sytuacji istniejącej- czy warunki we wnętrzu obiektu są zgodne z przypuszczeniem i czy odpowiadają planowanym przy jego konstrukcji. Nie jest to tylko ciekawość naukowa lub techniczna. Wyniki tego rodzaju pomiarów umożliwiają wykrycie ewentualnych odchyleń od założonych wartości różnych parametrów i stanowią wskazówkę dotyczącą usterek oraz błędów popełnionych przy projektowaniu i budowie obiektu kosmicznego oraz nieprawidłowości występujących w okresie jego eksploatacji. Źródło energii elektrycznej spełnia w obiekcie kosmicznym bardzo ważną rolę. Bez niego nie mogłyby działać przyrządy i urządzenia. Nie funkcjonowałaby też aparatura radiowa, a przy braku łączności z Ziemią poszedłby na marne cały wysiłek włożony w budowę i wysłanie próbnika czy statku załogowego. Pokładowe źródło energii elektrycznej musi oczywiście spełniać szereg surowych warunków, podobnie jak poprzednio omówiona aparatura badawcza i aparatura do pomiarów technicznych. Urządzenia łączności to aparatura radiowa-nadawcza i odbiorcza. Aby zwiększyć i uniknąć niespodzianek stosuje się nadmiarowość - podwaja lub nawet potraja ilość zminiaturyzowanych radiostacji. Każda z nich działa niezależnie i w razie potrzeby mogą się one z powodzeniem zastąpić. Ważną rolę w urządzeniach łączności spełniają anteny. Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 4
5 Szereg obiektów kosmicznych jest wyposażonych we własny podukład napędowy, który umożliwia utrzymanie położenia na określonej orbicie, lub jej zmianę. Zmiana orbity nie byłaby możliwa, gdyby nie byłoby się w stanie wpłynąć na odpowiednią zmianę usytuowania obiektu. Do zmiany usytuowania obiektu służą zespoły silniczków rakietowych. Odpowiednie ukierunkowanie w przestrzeni umożliwiają sprzężone z tymi silniczkami szukacze Słońca, gwiazd, planet. Urządzenia klimatyzacyjne spełniają ważną rolę umożliwiającą działanie wszelkiej aparatury oraz astronautów, poprzez utrzymanie odpowiedniej temperatury, wilgotności, ciśnienia atmosfery wewnętrznej itd. Urządzenia do kierowania i sterowania obiektem kosmicznym odbierają sygnały rozkazodawcze z przelicznika pokładowego lub bezpośrednio ze stacji naziemnej i przekazują je do odpowiednich podukładów. Urządzenia te umożliwiają również ustalenie aktualnych współrzędnych położenia obiektu kosmicznego w przestrzeni oraz oddziałują w kierunku zmniejszenia odchyleń kursu od zadanych wartości. Przelicznik pokładowy stanowi mózg obiektu kosmicznego. W pamięci tej zminiaturyzowanej maszyny cyfrowej są zawarte instrukcje działania całego obiektu. Przelicznik samoczynnie lub na sygnał radiowy z Ziemi uruchamia i wyłącza w odpowiedniej kolejności, zależnie od powstałej sytuacji, różne urządzenia i przyrządy. 3.2.Badanie ciał planetarnych Po zapoznaniu się z budową obiektu kosmicznego, przejdźmy do zagadnienia związanego z badaniem ciał planetarnych. W badaniach tych wyróżnić można szereg etapów. Faza pierwsza to poznawanie otoczenia ciał niebieskich. Dotyczy on takich zjawisk, jak: występowanie pól magnetycznych, strumieni cząstek naładowanych, promieniowań elektromagnetycznych, pól grawitacyjnych. Ponadto obserwuje się kształt planety czy jej satelity naturalnego, bada rozkład mas, rozmiary i ogólne własności ewentualnej atmosfery. Za pomocą aparatury telewizyjnej, foto-telewizyjnej czy fotograficznej uzyskuje się obrazy powierzchni ciała planetarnego, rejestruje mikrofale czy promieniowanie podczerwone, niosące informacje o rozkładzie temperatur. Spektrometry nadfioletu dostarczają danych na temat np. górnych warstw atmosfery. Analogiczne przyrządy dla podczerwieni pozwalają na poznanie składu atmosfery dolnej i rozpoznawanie pewnych cech powierzchni ciała planetarnego. Potem przychodzi kolej na bezpośrednie sondaże atmosfery - wyznaczanie jej ciśnienia, temperatury, składu, ruchów, tworzenia się zawiesin, zamgleń i obłoków. Jeśli już mowa o poznawaniu powierzchni ciała niebieskiego, to niemożnością jest nie wspomnieć o lądownikach. Ich aparatura służy do poznawania powierzchniowej warstwy gruntu i głębszych partii ciała niebieskiego. Bada się własności mechaniczne: spoistość, wytrzymałość, gęstość a także skład chemiczny i mineralny gruntu. Prowadzi się pomiary sejsmiczne, bada miejscową pogodę" i klimat". Ponadto wykonuje się wiercenia, aby uzyskać próbki spod powierzchni. W wykonane otwory zakłada się sondy do badania strumienia ciepła przenikającego z głębi ciała planetarnego. Równolegle prowadzi się pomiary promieniowania jonizującego. Co więcej, wykonuje się zdjęcia panoramiczne oraz szczegółowe bliższego i dalszego otoczenia lądownika. Rejestr wymienionych rodzajów badań ma za cel zorientowanie w zasadniczych kierunkach poznawczych, daleki jest jednak od kompletnego obrazu. Po lądownikach nieruchomych, wyposażonych ewentualnie w układy powracające na Ziemię (jak np. w przypadku Łuny 16), przychodzi kolej na stacje ruchome (takie jak Łunochod I) - umożliwiające prowadzenie zdalnych badań większych połaci terenu. Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 5
6 4.Kosmiczne osiedla - kolonia O Neilla W niniejszym punkcie, po przedstawieniu budowy i celu działań sond badawczych, chciałbym przedstawić obiekty, które umożliwiłyby (w razie niemożności znalezienia przyjaznej do życia planety, albo w razie potrzeby długiego podróżowania między planetami), a mianowicie osiedla kosmiczne. Na początku XX wieku wielki myśliciel z Kaługi, Konstanty Ciołkowski, wysunął ideę, by stworzyć w przestrzeni międzyplanetarnej stację kosmiczną. Zwrócił on uwagę na konieczność wytworzenia sztucznej grawitacji przez wprawienie stacji w ruch, wykorzystanie promieniowania słonecznego do zasilania w energię. Ponadto wskazał na potrzebę hodowli zwierząt i roślin na tym obiekcie. Ciołkowski znalazł swych następców wśród Hermanna Obertha i Potočnika (Hermann Noordung). Proponowali oni, by stacja kosmiczna miała kształt pierścienia, z nieruchomą maszynownią w środku, która przekształcałaby energię promieniowania słonecznego w elektryczność. Ideę Potočnika-Noordunga spopularyzował Werner von Braun. Równolegle pomysły wielkich stacji kosmicznych rozwijał autor powieści fantastyczno-naukowych Arthur Clarke. Natomiast Darell Romick w połowie lat 50. zaproponował budowę kosmicznych obiektów w kształcie walców. W owym czasie pomysły te nie wydawały się poważne. Idee kosmicznych osiedli zaliczano raczej do sfery fantazji literackiej. Minęło jednak zaledwie około dwudziestu lat i sprawa ta stała się przedmiotem poważnych prac badawczych. Latem 1975r. w uniwersytecie kalifornijskim im. Stanforda oraz w Ośrodku Badawczym Amesa zrealizowano dziesięciotygodniowy program projektowania systemów technicznych. W programie zaangażowanych było 19 profesorów inżynierii, fizyki, nauk społecznych oraz architektury. Dyrektorem technicznym całego przedsięwzięcia był Gererd O Neill. Po sześciu tygodniach prac powstał projekt kolonii, która przyjęła nazwę kolonii O Neilla. Stanowi ona osiedle dla 10 tysięcy ludzi, którzy mieliby tam normalnie pracować i żyć wraz z rodzinami. Kolonia jednak nie będzie krążyć wokół Ziemi, lecz będzie znajdować się w stałym położeniu, w równych odległościach od Ziemi i Księżyca - w tak zwanym piątym punkcie libracyjnym Langrange a (L 5 ). Sama kolonia O'Neilla to ogromny pierścień o średnicy prawie dwóch kilometrów. Grubość jego natomiast wynosić ma około 130 metrów. Centralna część konstrukcji, umieszczona w samym środku płaszczyzny pierścienia, przypomina piastę koła. Tutaj znajdować się ma kosmodrom umożliwiający komunikację z Ziemią i Księżycem. Z tego specyficznego lotniska wybiega symetrycznie sześć tuneli o średnicy 15 metrów, łączących je z okalającym pierścieniem. Tędy właśnie miałyby płynąć strumienie ludzi, towarów, urządzeń, elementów - jedne do kolonii, drugie w przeciwną stronę. Ludzie zamieszkiwać będą we wnętrzu pierścienia. Aby stworzyć jeden z podstawowych warunków umożliwiających normalne życie, pracę, poruszanie się - ciążenie czy raczej jego skuteczną namiastkę, wprawia się ową całą kolistą kolonię w powolny ruch obrotowy. Łatwo wykazać, że dla stworzenia grawitacji takiej jak na Ziemi wystarczy jeden pełny obrót pierścienia w ciągu minuty. Wielkie problemy stanowiłaby produkcja żywności. Dotychczas rośliny hodowano w przestrzeni poza Ziemią tylko w bardzo niewielkich ilościach i to jedynie dla celów naukowych, pragnąc poznać ich zachowanie się i rozwój w warunkach przede wszystkim nieważkości. Dlatego przy próbach stworzenia rolnictwa kosmicznego natrafi się z pewnością na różne trudności i przeszkody. Światło słoneczne dostępne będzie w obfitości, nie sprawi również trudności utrzymywanie odpowiednich temperatur i atmosfery potrzebnej roślinom do oddychania. Będą one po postu wchłaniały dwutlenek węgla wydalany przez ludzi, a wydalały potrzebny Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 6
7 im tlen. Wiadomo jednak, a stwierdzili to badacze radzieccy, że właśnie w takich sztucznych warunkach mogą tworzyć się również gazy szkodliwe dla człowieka, takie jak groźny tlenek węgla (czad). Rośliny w kolonii O'Neilla będą musiały być hodowane bez gleby, na przykład na podkładzie ze sztucznego tworzywa piankowego i odżywiane wodnym roztworem odpowiednich soli mineralnych i innych substancji. Nie jest wykluczone, że szczególnie w niezwykłych przecież warunkach kosmicznych rośliny zaczną się degenerować lub też podlegać różnym, nieznanym nam dotąd schorzeniom. Nie sposób uprawiać je zupełnie sterylnie, przy nieobecności bakterii i innych organizmów, które są niezbędne do zapewnienia odpowiedniego środowiska życiowego. Organizmy jednak w warunkach kosmicznych mogą ulegać rozmaitym przemianom i na przykład mogłyby powstawać wtedy również takie ich odmiany, które wywrą zdecydowanie zły wpływ na całą hodowlę (i nie tylko). Przypuśćmy jednak, że uda się opanować wszystkie wyżej wspomniane trudności. Z jednego metra kwadratowego ogrodu kosmicznego dziennie można by otrzymać 125 gramów owoców i jarzyn. Dla podtrzymywania ciągłej produkcji nieodzowna jest, na każdą osobę żyjącą w kolonii, powierzchnia uprawna 6 metrów kwadratowych, utrzymująca roślinność o masie 26 kg. Hodowano by też zwierzęta. Ponieważ kozy dostarczają dwukrotnie więcej mleka od krów w przeliczeniu na masę ciała, one są kandydatkami do obór kosmicznych. Przewiduje się również hodowlę kur i królików. Na każdego mieszkańca osiedla przypadałoby ponad 2 litry mleka koziego, 143 gramy mięsa króliczego i 15 gramów jajka kurzego. Problemami jednak nie byłyby tylko kłopoty z uprawianiem roślin i hodowlą zwierząt, lecz z człowiekiem. Załóżmy, że zamykamy rodzinę czteroosobową na rok w osiedlu kosmicznym. Każda z tych osób ma inne potrzeby, a możliwości rozrywki są bardzo ograniczone. Wydaje mi się, iż okres tego roku byłby przez tę rodzinę odliczany niczym wyrok, który odsiadują więźniowie. Uczucie zamknięcia, może nawet lekkiej klaustrofobii, mogło by wpędzać ich w różnego rodzaju lęki lub depresje. Dlatego, aby misja osiągnęła cel i żeby ludzie mogli lepiej poznać i skolonizować wszechświat, należałoby ciągle przeprowadzać różnego typu badania, które obejmowałyby zachowanie ludzi i przyrządów w kosmosie. 5. Zakończenie. Mars najbliższa przyszłość? W dzisiejszych czasach, po wieloletnich badaniach i doświadczeniach posiadamy wiedzę, którą można wykorzystać do lotów międzyplanetarnych. Po lądowaniu na Księżycu i przełomie jaki w związku z tym się dokonał, czyli lądowaniu na innym ciele niebieskim, ludzie dość sceptycznie wypowiadają się na temat kolejnych prób podbicia kosmosu przez człowieka. Układ Słoneczny jest ciągle badany i poznawany przez liczne sondy, które krążą i wciąż dostarczają nam ciekawych informacji o innych planetach. Jednak informacje te nie są optymistyczne, gdyż mówią one o braku możliwości zasiedlenia sąsiednich ciał niebieskich. Ostatnie badania powierzchni Marsa przez lądownik Pathfinder skłoniły naukowców do podjęcia próby organizacji misji z udziałem człowieka na Czerwoną Planetę. Jednakże w tej trzyletniej misji powstać może bardzo wiele problemów związanych z człowiekiem. Trudności te stara się rozwiązać Narodowy Instytut Badań Biomedycznych w Kosmosie (NSBRI). NSBRI bada zagadnienia biomedyczne i do roku 2010 ma przekazać NASA rekomendację: tak albo nie dla misji na Marsa. Głównym problemem podróżowania w kosmosie jest ubytek masy kostnej, które to zagadnienie może zniweczyć całą misję. Inne trudności, takie jak utrata masy mięśniowej, została już rozwiązana przez Inessę Kozłowską, fizjologa z Instytutu Problemów Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 7
8 Biomedycznych w Moskwie. W ciągu 25 lat pracy z astronautami opracowała czterodniowy cykl ćwiczeń, obejmujący rozciąganie sprężyny, jazdy na rowerze i biegania na mechanicznej bieżni. Zapobiega on utracie masy mięśniowej, ale problem masy kostnej pozostał. Kolejne niedogodności, które są niepokojące w tej trzyletniej wyprawie, to promieniowanie Słońca, czyli miliardy ton zjonizowanego gazu o olbrzymiej sile. Równie niebezpieczne, a nawet groźniejsze jest promieniowanie z Drogi Mlecznej lub innych galaktyk. Pozostaje jeszcze jeden, bardzo istotny problem - zdrowie psychiczne astronautów. Są oni narażeni na ogromny stres związany z niebezpieczeństwem utraty życia oraz z ciągłym przebywaniem z tą samą grupą ludzi. Aby zapobiec sytuacją stresowym, NASA stwierdziło, że należy zająć załogę pracą, jednak nie można zapomnieć o pozostawieniu im czasu wolnego. Oczywiście, trudności związanych z misją na Marsa jest wiele, lecz większość z nich jest już rozwiązana. Laurence Young, dyrektor NSRBI, zapytany, czy uda się dotrzymać terminu lotu na Marsa, odpowiedział, że tak, a może nawet uda się wcześniej. Przeciwnicy badań NSBRI, którzy uważają, że istnienie tej organizacji jest zbędne, są w błędzie. Bardzo wiele odkryć związanych z badaniami kosmonautów znajduje zastosowanie w medycynie. Historycy uważają, że sukces misji na Marsa nie byłby przełomem, jakim było lądowanie na Księżycu. Jednak powodzenie tej misji ukazałoby nadzieję na ewentualną kolonizację planet. Przypuszczam, że jeżeli Mars okazałby się zdolny do osiedlenia, to odżyłby pomysł budowy stacji kosmicznych, takich jak kolonia O Neilla. Uważam również, iż sukces misji na Marsa spowodowałby dynamiczny rozwój lotów międzyplanetarnych, a motywy z książek fantastyczno-naukowych o skolonizowaniu Wszechświata stałyby się bardziej realne. Autor: Jakub Tomczak Jakub Tomczak, praca udostępniona na zasadzie Creative Commons 8
Badania Amerykanie prowadzą. została w satelicie Sputnik 2. w NASA (Narodowej Agencji. Amerykańscy naukowcy. kosmicznej.
karta pracy nr 1 (część 3, grupa 1) kwiecień 1961 Gagarin lipiec 1958 NASA Nikt nie wiedział, czy Gagarin przeżyje tę misję. Sputnik1 wystrzelili na orbitę naukowcy ze Związku Radzieckiego. Amerykańscy
Bardziej szczegółowoLot na Księżyc. Misja Apollo 11
Lot na Księżyc. Misja Apollo 11 Wydział Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego WFiA UZ 1 / 14 Program Apollo wyścig kosmiczny (wyścig zbrojeń, zimna wojna) pomiędzy USA i ZSRR cel: przejęcie
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013
1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe
Bardziej szczegółowoEgzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy
Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 5 Poziom podstawowy 14. Kule (3 pkt) Dwie małe jednorodne kule A i B o jednakowych masach umieszczono w odległości 10 cm od siebie. Kule te oddziaływały wówczas
Bardziej szczegółowoGrawitacja - powtórka
Grawitacja - powtórka 1. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub, jeśli jest A. Jednorodne pole grawitacyjne istniejące w obszarze sali lekcyjnej jest wycinkiem centralnego
Bardziej szczegółowoAstronomia. Znając przyspieszenie grawitacyjne planety (ciała), obliczyć możemy ciężar ciała drugiego.
Astronomia M = masa ciała G = stała grawitacji (6,67 10-11 [N m 2 /kg 2 ]) R, r = odległość dwóch ciał/promień Fg = ciężar ciała g = przyspieszenie grawitacyjne ( 9,8 m/s²) V I = pierwsza prędkość kosmiczna
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową.
SPRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Merkury krąży wokół Słońca po orbicie, którą możemy uznać za kołową. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Siłę powodującą ruch Merkurego wokół Słońca
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA MODUŁ 6 SCENARIUSZ TEMATYCZNY LEKCJA NR 2 FIZYKA ZAKRES ROZSZERZONY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA.
MODUŁ 6 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES ROZSZERZONY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI Z ELEMENTAMI TECHNOLOGII
Bardziej szczegółowoETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.
ETAP II Konkurencja I Ach te definicje! (każda poprawnie ułożona definicja warta jest aż dwa punkty) Astronomia to nauka o ciałach niebieskich zajmująca się badaniem ich położenia, ruchów, odległości i
Bardziej szczegółowoJak zmieni się wartość siły oddziaływania między dwoma ciałami o masie m każde, jeżeli odległość między ich środkami zmniejszy się dwa razy.
I ABC FIZYKA 2018/2019 Tematyka kartkówek oraz zestaw zadań na sprawdzian - Dział I Grawitacja 1.1 1. Podaj główne założenia teorii geocentrycznej Ptolemeusza. 2. Podaj treść II prawa Keplera. 3. Odpowiedz
Bardziej szczegółowo1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.
Budowa i ewolucja Wszechświata Autor: Weronika Gawrych Spis treści: 1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd
Bardziej szczegółowoLoty kosmiczne. dr inż. Romuald Kędzierski
Loty kosmiczne dr inż. Romuald Kędzierski Trochę z historii astronautyki Pierwsza znana koncepcja wystrzelenia ciała, tak by okrążało Ziemię: Newton w 1666 roku przedstawił pomysł zbudowania ogromnego
Bardziej szczegółowoElementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011
Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Pokaz
Układ Słoneczny Pokaz Rozmiary planet i Słońca Orbity planet Planety typu ziemskiego Merkury Najmniejsza planeta U.S. Brak atmosfery Powierzchnia podobna do powierzchni Księżyca zryta kraterami część oświetlona
Bardziej szczegółowoGimnazjum klasy I-III
Tytuł pokazu /filmu ASTRONAWIGATORZY doświadczenia wiąże przyczynę ze skutkiem; - uczeń podaje przybliżoną prędkość światła w próżni, wskazuje prędkość światła jako - nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych;
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka
4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia zadania z arkusza I 4.8 4.1 4.9 4.2 4.10 4.3 4.4 4.11 4.12 4.5 4.13 4.14 4.6 4.15 4.7 4.16 4.17 4. Pole grawitacyjne. Praca. Moc.Energia - 1 - 4.18 4.27 4.19 4.20
Bardziej szczegółowoOrbita Hohmanna. Szkoła średnia Klasy I IV Doświadczenie konkursowe 1
Szkoła średnia Klasy I IV Doświadczenie konkursowe 1 Rok 019 1. Wstęp teoretyczny Podróże kosmiczne znacznie różnią się od podróży ziemskich. Na Ziemi podróżujemy między punktami o ustalonym położeniu,
Bardziej szczegółowoUkład słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy
Układ słoneczny, jego planety, księżyce i planetoidy Układ słoneczny składa się z ośmiu planet, ich księżyców, komet, planetoid i planet karłowatych. Ma on około 4,6 x10 9 lat. W Układzie słonecznym wszystkie
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Pytania:
Układ Słoneczny Pytania: Co to jest Układ Słoneczny? Czy znasz nazwy planet? Co jeszcze znajduje się w Układzie Słonecznym poza planetami? Co to jest Układ Słoneczny Układ Słoneczny to układ ciał niebieskich,
Bardziej szczegółowo16 lipca 1969 roku. Apollo 11
16 lipca 1969 roku Apollo 11 Program Apollo seria amerykańskich lotów kosmicznych przygotowywanych od roku 1961 zrealizowanych w latach 1966-1972. Celem programu było lądowanie człowieka na Księżycu, a
Bardziej szczegółowoEkosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5
Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Rok 017 1. Wstęp teoretyczny Badanie planet pozasłonecznych (zwanych inaczej egzoplanetami) jest aktualnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających
Bardziej szczegółowoCzy istnieje życie poza Ziemią?
Czy istnieje życie poza Ziemią? fot. źródło http://apod.nasa.gov/apod/astropix.html Wojtek Pych Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN Definicja życia Zespół tzw. procesów życiowych - swoistych, wysoko
Bardziej szczegółowoW poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz
Bardziej szczegółowoPrezentacja. Układ Słoneczny
Prezentacja Układ Słoneczny Układ Słoneczny Układ Słoneczny układ planetarny składający się ze Słońca i powiązanych z nim grawitacyjnie ciał niebieskich. Ciała te to osiem planet, 166 znanych księżyców
Bardziej szczegółowoFizyka i Chemia Ziemi
Fizyka i Chemia Ziemi Temat 4: Ruch geocentryczny i heliocentryczny planet T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM Układ Planetarny - klasyfikacja. Planety grupy ziemskiej: Merkury Wenus Ziemia Mars 2. Planety
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne z głębin kosmosu
Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki
Bardziej szczegółowoKONKURS ASTRONOMICZNY
SZKOLNY KLUB PRZYRODNICZY ALTAIR KONKURS ASTRONOMICZNY ETAP PIERWSZY 1. Jakie znasz ciała niebieskie? Gwiazdy, planety, planety karłowate, księŝyce, planetoidy, komety, kwazary, czarne dziury, ciemna materia....
Bardziej szczegółowoGRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII
MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI
Bardziej szczegółowoENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA. Wojciech Wróblewski Źródło: en.wikipedia.org
ENCELADUS KSIĘŻYC SATURNA Źródło: en.wikipedia.org Wojciech Wróblewski 2017 PODSTAWOWE DANE DOTYCZĄCE ENCELADUSA Odkryty w 1789 r. Przez Williama Herschela Odległość od Saturna (perycentrum): 237378 km
Bardziej szczegółowoPOSZUKIWANIE CYWILIZACJI TECHNICZNYCH
POSZUKIWANIE CYWILIZACJI TECHNICZNYCH SETI SEARCH FOR EXTRA- TERRESTRIAL INTELLIGENCE Częstotliwośd SETI: 1420 MHz TRUDNOŚCI W POSZUKIWANIU SYGNAŁOW Kodowanie Źródła zakłóceo Częstotliwośd wysyłanych fal
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień
Bardziej szczegółowoNauka, inżynieria i innowacyjność
Bałtycki festiwal Nauki - zapraszamy do zapoznania się z harmonogramem imprez! Gorąco zapraszamy do uczestnictwa w imprezach naukowych zorganizowanych przez Samorząd Studentów oraz organizatorów Bałtyckiego
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoSztuczny satelita Ziemi. Ruch w polu grawitacyjnym
Sztuczny satelita Ziemi Ruch w polu grawitacyjnym Sztuczny satelita Ziemi Jest to obiekt, któremu na pewnej wysokości nad powierzchnią Ziemi nadano prędkość wystarczającą do uzyskania przez niego ruchu
Bardziej szczegółowoSeanse multimedialne w planetarium
Seanse multimedialne w planetarium 11.00 Seans multimedialny: Kaluoka hina zaczarowana rafa 12.00 Seans multimedialny: Dwa szkiełka 14.00 Seans multimedialny: Dobór naturalny 16.00 Seans multimedialny:
Bardziej szczegółowoSprawdzian Na rysunku przedstawiono siłę, którą kula o masie m przyciąga kulę o masie 2m.
Imię i nazwisko Data Klasa Wersja A Sprawdzian 1. 1. Orbita każdej planety jest elipsą, a Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Treść tego prawa podał a) Kopernik. b) Newton. c) Galileusz. d) Kepler..
Bardziej szczegółowoWkład Polaków w rozwój współczesnej cywilizacji...
Wkład Polaków w rozwój współczesnej cywilizacji... Autor: Mateusz Pietrzak Gim. nr 39 w Warszawie Aleksander Wolszczan: Życiorys Astronomia całym jego życiem Miejsca Pracy Dokonania Osiągnięcia, odznaczenia
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów
Bardziej szczegółowo14 POLE GRAWITACYJNE. Włodzimierz Wolczyński. Wzór Newtona. G- stała grawitacji 6, Natężenie pola grawitacyjnego.
Włodzimierz Wolczyński 14 POLE GRAWITACYJNE Wzór Newtona M r m G- stała grawitacji Natężenie pola grawitacyjnego 6,67 10 jednostka [ N/kg] Przyspieszenie grawitacyjne jednostka [m/s 2 ] Praca w polu grawitacyjnym
Bardziej szczegółowoSystemy nawigacji satelitarnej. Przemysław Bartczak
Systemy nawigacji satelitarnej Przemysław Bartczak Systemy nawigacji satelitarnej powinny spełniać następujące wymagania: system umożliwia określenie pozycji naziemnego użytkownika w każdym momencie, w
Bardziej szczegółowoPowtórka 1 - grawitacja, atomowa, jądrowa
owtórka 1 - grawitacja, atomowa, jądrowa 1. Zaznacz wszystkie opisy sytuacji, w których występuje stan nieważkości. A. asażer stoi w windzie, która rusza w dół z przyspieszeniem 9,81. B. Astronauta dokonuje
Bardziej szczegółowoWSZECHŚWIAT = KOSMOS
Wszechświat czyli po łacinie Uniwersum jest tym samym co Kosmos w języku i rozumieniu Greków. WSZECHŚWIAT = KOSMOS Grecy i my dziś definiujemy: KOSMOS to WSZYSTKO Nie wolno wskazywać lub wyobrażać sobie
Bardziej szczegółowoDyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy.
ZAŁĄCZNIK V. SŁOWNICZEK. Czas uniwersalny Czas uniwersalny (skróty: UT lub UTC) jest taki sam, jak Greenwich Mean Time (skrót: GMT), tzn. średni czas słoneczny na południku zerowym w Greenwich, Anglia
Bardziej szczegółowoPolitechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych
Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Mateusz Bednarski nr albumu 228973 1 Teleskop kosmiczny Teleskop wyniesiony w przestrzeń kosmiczną w celu zwiększenia precyzji lub umożliwienia
Bardziej szczegółowoZderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,
Bardziej szczegółowoOddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.
1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne
Bardziej szczegółowoZiemia jako planeta w Układzie Słonecznym
Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Ziemia jako planeta w Układzie Słonecznym Data courtesy Marc Imhoff of NASA GSFC and Christopher Elvidge of NOAA NGDC. Image by Craig Mayhew and Robert
Bardziej szczegółowoGrawitacja okiem biol chemów i Linuxów.
Grawitacja okiem biol chemów i Linuxów. Spis treści 1. Odrobina teorii 2. Prawo powszechnego ciążenia 3. Geotropizm 4. Grawitacja na małą skalę ciężkość ciał 5. Grawitacja nie z tej Ziemi 6. Grawitacja
Bardziej szczegółowoWYPRAWY NA MARSA. Historia i perspektywy na przyszłość. Robert Kaczmarek IV rok nanotechnologii
WYPRAWY NA MARSA Historia i perspektywy na przyszłość Mars Mars nazywany często czerwoną planetą jest czwartą w kolejności planetą układu słonecznego. Swoją barwę zawdzięcza wysokiej zawartości tlenków
Bardziej szczegółowoSzykujcie się do wielkiej przygody w kosmosie! Glen Phelan. Przyroda
Przyroda Jak czytać sprytniej Przyjrzyj się, w jaki sposób dobór słownictwa pozwala przedstawić przebieg zdarzeń. Szykujcie się do wielkiej przygody w kosmosie! Glen Phelan 20 NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca
Bardziej szczegółowoWYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS!
Warszawa, 9.01.2013 WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS! Możesz się znaleźć na "pokładzie" polskiego satelity! Dzięki uruchomionej właśnie akcji WYŚLIJ ZDJĘCIE W KOSMOS każdy może wziąć symboliczny udział w misji
Bardziej szczegółowoFIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy
FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych. II. Przeprowadzanie
Bardziej szczegółowoObraz Ziemi widzianej z Księżyca
Grawitacja Obraz Ziemi widzianej z Księżyca Prawo powszechnego ciążenia Dwa punkty materialne o masach m 1 i m przyciągają się wzajemnie siłą proporcjonalną do iloczynu ich mas i odwrotnie proporcjonalną
Bardziej szczegółowoRakiety. Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 4
Liceum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 4 Rok 2017 1. Wstęp teoretyczny Na Ziemi, poruszające się pojazdy cały czas oddziałują z jakimś ośrodkiem (powietrzem, wodą, podłożem), które może posłużyć
Bardziej szczegółowoSP Klasa VI, temat 2
SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 SP Klasa VI, temat 2 zagiąć NAUKOWCY SP Klasa VI, temat
Bardziej szczegółowoPrawo powszechnego ciążenia, siła grawitacyjna, pole grawitacyjna
Prawo powszechnego ciążenia, siła grawitacyjna, pole grawitacyjna G m m r F = r r F = F Schemat oddziaływania: m pole sił m Prawo powszechnego ciążenia, siła grawitacyjna, pole grawitacyjna Masa M jest
Bardziej szczegółowoLokomotywa 2. Czytam i piszę. Część 5
Słońce najbliższą gwiazdą Bogacenie słownictwa Kometus i astronauta (fragment) Piaskowy Wilk zwrócił się do Kometusa i zapytał, jak się sprawy mają w wielkim kosmosie. Kometus odpowiedział, że jak zwykle
Bardziej szczegółowoOd redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
Bardziej szczegółowoWirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha
Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. EGZAMIN STANDARDOWYCH UMIEJĘTNOŚCI MAGICZNYCH ASTRONOMIA LIPIEC 2013 Instrukcja dla zdających:
Bardziej szczegółowoZasada zachowania pędu
Zasada zachowania pędu Zasada zachowania pędu Układ izolowany Układem izolowanym nazwiemy układ, w którym każde ciało może w dowolny sposób oddziaływać z innymi elementami układu, ale brak jest oddziaływań
Bardziej szczegółowoLatawiec INFO INFO #2 FOTO FOTO #2
Latawiec INFO INFO #2 FOTO FOTO #2 INFORMACJE Latawiec jest to najstarszy przyrząd latający,ponadto cięższy od powietrza. Pierwszy latawiec stworzył Lu Ban 500 lat przed naszą erą. Był zbudowany z listewek
Bardziej szczegółowoPozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Pozorne orbity planet Z notatek prof. Antoniego Opolskiego Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Początek Młody miłośnik astronomii patrzy w niebo Młody miłośnik astronomii
Bardziej szczegółowoRuchy planet. Wykład 29 listopada 2005 roku
Ruchy planet planety wewnętrzne: Merkury, Wenus planety zewnętrzne: Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton Ruch planet wewnętrznych zachodzi w cyklu: koniunkcja dolna, elongacja wschodnia, koniunkcja
Bardziej szczegółowoTo ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki
Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch
Bardziej szczegółowoWirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha
Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. EGZAMIN STANDARDOWYCH UMIEJĘTNOŚCI MAGICZNYCH ASTRONOMIA LISTOPAD 2013 Instrukcja dla
Bardziej szczegółowoLoty Załogowe KOSMONAUTYKA Wykład nr 10. Piotr Wolański
Loty Załogowe KOSMONAUTYKA Wykład nr 10 Piotr Wolański Wykład jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego LOTY ZAŁOGOWE WOSTOK MERCURY WOSCHOD GEMINI APOLLO
Bardziej szczegółowoNaukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację
Naukowiec NASA zasugerował, że żyjemy w sztucznej rzeczywistości stworzonej przez zaawansowaną obcą cywilizację Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że nasza rzeczywistość nie jest tak realna jak wydaje
Bardziej szczegółowoSpełnienie wymagań poziomu oznacza, że uczeń ponadto:
Fizyka LO - 1, zakres podstawowy R - treści nadobowiązkowe. Wymagania podstawowe odpowiadają ocenom dopuszczającej i dostatecznej, ponadpodstawowe dobrej i bardzo dobrej Wymagania podstawowe Spełnienie
Bardziej szczegółowoCiała drobne w Układzie Słonecznym
Ciała drobne w Układzie Słonecznym Planety karłowate Pojęcie wprowadzone w 2006 r. podczas sympozjum Międzynarodowej Unii Astronomicznej Planetą karłowatą jest obiekt, który: znajduje się na orbicie wokół
Bardziej szczegółowoWszechświat w mojej kieszeni. Wszechświat mgławic. Grażyna Stasińska. Nr. 1. Obserwatorium paryskie ES 001
Wszechświat w mojej kieszeni Wszechświat mgławic Nr. 1 ES 001 Grażyna Stasińska Obserwatorium paryskie Każdy z nas obserwował nocą gwiazdy. Wyglądają one odizolowane w ciemnościach nieba! Ale jest to tylko
Bardziej szczegółowoWstęp do astrofizyki I
Wstęp do astrofizyki I Wykład 10 Tomasz Kwiatkowski 8 grudzień 2010 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 10 1/36 Plan wykładu Wyznaczanie mas ciał niebieskich Gwiazdy podwójne Optycznie
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach WYDZIAŁ MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN KATEDRA URZĄDZEŃ MECHATRONICZNYCH LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA
POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach WYDZIAŁ MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN KATEDRA URZĄDZEŃ MECHATRONICZNYCH LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 1 Temat: Wyznaczanie współczynnika
Bardziej szczegółowo14R2 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - II POZIOM ROZSZERZONY
14R2 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - II POZIOM ROZSZERZONY Ruch jednostajny po okręgu Dynamika bryły sztywnej Pole grawitacyjne Rozwiązanie zadań należy zapisać w wyznaczonych
Bardziej szczegółowoJAK MATEMATYKA POZWALA OPISYWAĆ WSZECHŚWIAT. 1 Leszek Błaszkiewicz
JAK MATEMATYKA POZWALA OPISYWAĆ WSZECHŚWIAT 1 Leszek Błaszkiewicz 2 Matematyka w Astrometrii Matematyka w Astrometrii Astrometria (astronomia pozycyjna) najstarszy dział astronomii zajmujący się pomiarami
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny. Powstanie Układu Słonecznego. Dysk protoplanetarny
Układ Słoneczny Powstanie Układu Słonecznego Układ Słoneczny uformował się około 4,6 mld lat temu w wyniku zagęszczania się obłoku materii składającego się głównie z gazów oraz nielicznych atomów pierwiastków
Bardziej szczegółowoPROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY
PROSZĘ UWAŻNIE SŁUCHAĆ NA KOŃCU PREZENTACJI BĘDZIE TEST SPRAWDZAJĄCY RUCH OBROTOWY ZIEMI Ruch obrotowy to ruch Ziemi wokół własnej osi. Oś Ziemi jest teoretyczną linią prostą, która przechodzi przez Biegun
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki sezon 1 VII. Pole grawitacyjne*
Podstawy fizyki sezon 1 VII. Pole grawitacyjne* Agnieszka Obłąkowska-Mucha WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha * Resnick, Halliday,
Bardziej szczegółowoZadania do testu Wszechświat i Ziemia
INSTRUKCJA DLA UCZNIA Przeczytaj uważnie czas trwania tekstu 40 min. ). W tekście, który otrzymałeś są zadania. - z luką - rozszerzonej wypowiedzi - zadania na dobieranie ). Nawet na najłatwiejsze pytania
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne kl. IV. Dzi ał pro gra mu I. Ja i moje otoczenie. Poziom wymagań konieczny podstawowy rozszerzający dopełniający
Wymagania edukacyjne kl. IV Dzi ał pro gra mu I. Ja i moje otoczenie Poziom wymagań konieczny podstawowy rozszerzający dopełniający wymienia czynniki pozytywne i negatywne wpływające na jego samopoczucie
Bardziej szczegółowoNIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT
POWIATOWY KONKURS WIEDZY O KOSMOSIE NIESKOŃCZONY WSZECHŚWIAT POD PATRONATEM STAROSTY SŁAWIEŃSKIEGO Darłowo, 2019 r. REGULAMIN Powiatowego konkursu wiedzy o kosmosie Nieskończony Wszechświat pod patronatem
Bardziej szczegółowoAktywne Słońce. Tomasz Mrozek. Instytut Astronomiczny. Uniwersytet Wrocławski
Aktywne Słońce Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Heliofizyka XXI w Źródło energii słonecznej 600 mln ton wodoru zamienia się w hel w każdej sekundzie 4 mln ton jest przekształcane
Bardziej szczegółowoAktualizacja, maj 2008 rok
1 00015 Mechanika nieba C Dane osobowe właściciela arkusza 00015 Mechanika nieba C Arkusz I i II Czas pracy 120/150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
Bardziej szczegółowoTak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.
Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman (1918-1988) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Równocześnie Feynman podkreślił, że obliczenia mechaniki
Bardziej szczegółowoXII Festiwal Sztuki Małego Dziecka Kosmos Temat projektu: KOSMICZNE PRZYGODY PRZEDSZKOLAKÓW Tematy projektu realizowane w oparciu o Podstawę
XII Festiwal Sztuki Małego Dziecka Kosmos Temat projektu: KOSMICZNE PRZYGODY PRZEDSZKOLAKÓW Tematy projektu realizowane w oparciu o Podstawę Programową Wychowania Przedszkolnego: 1. Ziemia nasza niezwykła
Bardziej szczegółowoLutowe niebo. Wszechświat Kopernika, De revolutinibus, 1566 r.
Lutowe niebo I znowu możemy nieco uwagi poświęcić Mikołajowi Kopernikowi, którego 545 rocznica urodzin przypada 19 lutego. Postać ta do dziś stanowi inspirację nie tylko dla astronomów, ale i osób związanych
Bardziej szczegółowoPraca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne.
PRACA Praca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne. Rozważmy sytuację, gdy w krótkim czasie działająca siła spowodowała przemieszczenie ciała o bardzo małą wielkość Δs Wtedy praca wykonana
Bardziej szczegółowoUkład Słoneczny Układ Słoneczny
Fizyka i Chemia Ziemi Układ Słoneczny we Wszechświecie Układ Słoneczny cz. 1 T.J. Jopek jopek@amu.edu.pl IOA UAM 1 2 Układ Słoneczny Układ Słoneczny stanowią: Układ Planetarny Słońce, planety, Obłok Oorta
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ««*» ( # * *»»
««*» ( # * *»» CZĘŚĆ I. POJĘCIA PODSTAWOWE 1. Co to jest fizyka? 11 2. Wielkości fizyczne 11 3. Prawa fizyki 17 4. Teorie fizyki 19 5. Układ jednostek SI 20 6. Stałe fizyczne 20 CZĘŚĆ II. MECHANIKA 7.
Bardziej szczegółowoCASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki...
1 z 37 Tytan A. Odrzywołek CASSINI-HUYGENS NA TYTANIE Najnowsze wyniki... Piątek, 14 stycznia 2005 Próbnik Huygens, wysłany z najdroższej sondy kosmicznej Cassini, wyladował na Tytanie, odległym o ponad
Bardziej szczegółowoSpace Transoprtation System
Zespół Szkół Elektrycznych we Włocławku ul. Toruńska 77/83 87-800 Włocławek Tel. : 54-236 - 22 25 Adres email : zsel@zsel.edu.pl Space Transoprtation System Przygotował : Opiekunowie : Cezary Dobruń Andrzej
Bardziej szczegółowoWykłady z Geochemii Ogólnej
Wykłady z Geochemii Ogólnej III rok WGGiOŚ AGH 2010/11 dr hab. inż. Maciej Manecki A-0 p.24 www.geol.agh.edu.pl/~mmanecki ELEMENTY KOSMOCHEMII Nasza wiedza o składzie materii Wszechświata pochodzi z dwóch
Bardziej szczegółowoZapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;
Bardziej szczegółowowodór, magneto hydro dynamikę i ogniowo paliwowe.
Obecnieprodukcjaenergiielektrycznejodbywasię główniewoparciuosurowcekonwencjonalne : węgiel, ropę naftową i gaz ziemny. Energianiekonwencjonalnaniezawszejest energią odnawialną.doniekonwencjonalnychźródełenergii,
Bardziej szczegółowoKinematyka relatywistyczna
Kinematyka relatywistyczna Fizyka I (B+C) Wykład V: Prędkość światła historia pomiarów doświadczenie Michelsona-Morleya prędkość graniczna Teoria względności Einsteina Dylatacja czasu Prędkość światła
Bardziej szczegółowoWyznaczanie stałej słonecznej i mocy promieniowania Słońca
Wyznaczanie stałej słonecznej i mocy promieniowania Słońca Jak poznać Wszechświat, jeśli nie mamy bezpośredniego dostępu do każdej jego części? Ta trudność jest codziennością dla astronomii. Obiekty astronomiczne
Bardziej szczegółowoKosmiczni podróżnicy. A jednak się kręci 4 edycja konkurs astronomiczny (projekt klasowy) IX 2013
PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 14 IM. ADAMA MICKIEWICZA UL KOSZYKA 21 45 720 OPOLE tel./fax (077) 474-31-91 e-mail: sp14opole@op.pl A jednak się kręci 4 edycja konkurs astronomiczny (projekt klasowy) IX
Bardziej szczegółowoTemat: Elementy astronautyki (mechaniki lotów kosmicznych) asysta grawitacyjna
Temat: Elementy astronautyki (mechaniki lotów kosmicznych) asysta grawitacyjna Załóżmy, że sonda kosmiczna mając prędkość v1 leci w kierunku planety pod kątem do toru tej planety poruszającej się z prędkością
Bardziej szczegółowoNIE FAŁSZOWAĆ FIZYKI!
* Jacek Własak NIE FAŁSZOWAĆ FIZYKI! Zdania: 1. Ziemia krąży wokół Słońca 2. Słońce krąży wokół Ziemi Są jednakowo prawdziwe!!! RUCH JEST WZGLĘDNY. Podział Fizyki 1. Budowa materii i oddziaływania 2. Mechanika
Bardziej szczegółowo