Uchwała Nr 24/2008 Zgromadzenia Górnośląskiego Związku Metropolitalnego z dnia 30 września 2008 r.

Transkrypt

1 Uchwała Nr 24/2008 Zgromadzenia Górnośląskiego Związku Metropolitalnego z dnia 30 września 2008 r. w sprawie: przyjęcia Strategii rozwoju systemu gospodarki odpadami dla miast członkowskich GZM Na podstawie art. 69 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (tj. Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz z późn. zm.) oraz 13 pkt 1 i 7 Statutu Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (Dz.Urz. Województwa Śląskiego z 2007r. Nr 108, poz. 2163) na wniosek Zarządu Związku Zgromadzenie uchwala, co następuje: 1 Przyjąć Strategię rozwoju systemu gospodarki odpadami dla miast członkowskich GZM, stanowiącą załącznik do niniejszej uchwały, jako sektorowy dokument strategiczny dla przyszłego systemu gospodarki odpadami Związku i podstawę do dalszych prac strategią rozwoju GZM oraz opracowanie stosownych wniosków o dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. 2 Wykonanie uchwały powierzyć Zarządowi Związku. 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

2 Załącznik do uchwały nr 24/2008 Zgromadzenia Górnośląskiego Związku Metropolitalnego z dnia r. STRATEGIA ROZWOJU SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI DLA MIAST CZŁONKOWSKICH GZM z horyzontem czasowym Katowice, wrzesień 2008 r. 1

3 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP 3 2. UWARUNKOWANIA GOSPODARKI ODPADAMI WYNIKAJĄCE Z OBOWIĄZUJĄCYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH 4 3. ANALIZA I OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI NA TERENIE GZM Charakterystyka obszaru GZM Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie GZM stan aktualny 6 4. ANALIZA SWOT WIZJA I MISJA GZM W ZAKRESIE GOSPODARKI 14 ODPADAMI KOMUNALNYMI 6. CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ ORAZ WYKAZ DZIAŁAŃ 15 NIEZBĘDNYCH DO OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH CELÓW 6.1. Cele i kierunki działań Działania niezbędne do osiągnięcia założonych celów PRZYSZŁOŚCIOWY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI 19 KOMUNALNYMI NA TERENIE GZM 7.1. Założenia Podział GZM na rejony w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Opcje przyszłościowego systemu HARMONOGRAM REALIZACJI ZAŁOŻONYCH DZIAŁAŃ MONITORING REALIZACJI STRATEGII W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI ZAGROŻENIA W PRZYPADKU ZANIECHANIA REALIZACJI STRATEGII ZASADY PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ W REALIZACJI STRATEGII PODSUMOWANIE I WNIOSKI 40 2

4 1. WSTĘP Konstruktywnym rozwiązaniem problemów związanych z odpadami, powstającymi w określonym regionie, jest opracowanie przemyślanej i perspektywicznej strategii gospodarki odpadami, zgodnej z obowiązującymi przepisami prawnymi, ekonomicznymi, technicznymi oraz wspartej odpowiednim nadzorem, kontrolą i akceptacją społeczną. Taką właśnie wizję kompleksowych i zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów powstających na terenie Górnośląskiego Związku Metropolitarnego (GZM) przedstawia niniejsze opracowanie pn. Strategia rozwoju systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla miast członkowskich GZM. Jako nadrzędne cele przedstawionej Strategii uznano minimalizację ilości wytwarzanych odpadów komunalnych, redukcję ilości odpadów komunalnych podlegających unieszkodliwianiu poprzez składowanie oraz wskazanie kierunków wspólnej polityki miast wchodzących w skład GZM w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, a w szczególności w zakresie możliwości ubiegania się o dofinansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Przedstawione w niniejszym dokumencie propozycje działań poprzedzone były analizą obecnego stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast członkowskich GZM. Na jej podstawie zaproponowano dostępne rozwiązania w gospodarce odpadami, dostosowane do standardów technologicznych i ekologicznych Unii Europejskiej. Zaproponowane propozycje systemów gospodarki odpadami powinny zagwarantować i zapewnić mieszkańcom - najważniejszym beneficjantom realizowanego przedsięwzięcia - należną higienę środowiska lokalnego oraz poczucie bezpieczeństwa i komfortu ekologicznego w miejscu ich zamieszkania. Nowoczesny system gospodarki odpadami na terenie miast członkowskich GZM, pozwoli na utworzenie w branży odpadowej warunków do prowadzenia działalności gospodarczej, biznesowej i tworzenia nowych miejsc pracy. Poza rozwojem działających na rynku odpadowym firm zajmujących się zbieraniem, transportem i segregacją odpadów, zaistnieją również możliwości uruchamiania nowych specjalistycznych firm zajmujących się działalnością w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Konieczność opracowania Strategii wynika z szeregu uwarunkowań natury prawnej i organizacyjnej. Zaliczyć do nich należy: zobowiązania wynikające z Traktatu Akcesyjnego i związana z t ym konieczność przyjęcia norm środowiskowych ujętych w decyzjach Unii Europejskiej oraz transpozycji do prawodawstwa polskiego zapisów dyrektyw unijnych dotyczących zagadnień związanych z gospodarką odpadami, zapisy zawarte w polskim ustawodawstwie, w tym głównie w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.) oraz w szeregu rozporządzeniach wykonawczych, obwieszczenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie listy projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (M.P. z 2008 r. Nr 30 poz. 269) w którym zostały umieszczone przedsięwzięcia pod nazwą : 3

5 o System gospodarki odpadami w aglomeracji śląskiej budowa centrum zagospodarowania odpadów w Rudzie Śląskiej, o System gospodarki odpadami w aglomeracji śląskiej budowa centrum zagospodarowania odpadów w Katowicach, o Budowa kompleksowego systemu gospodarki odpadami w Sosnowcu. zapisy zawarte w 6 statutu Górnośląskiego Związku Metropolitalnego Związek wykonuje określone ustawami zadania publiczne w zakresie: 1. ustalenia wspólnej strategii rozwoju dla miast wchodzących w skład Związku zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, celem jej uwzględnienia w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego miast, 2. realizacji zadań objętych wspólną strategią rozwoju miast wchodzących w skład Związku przekazanych Związkowi przez gminy członkowskie na podstawie stosownych porozumie. Niniejsza Sektorowa strategia rozwoju systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla miast członkowskich GZM prezentuje analizę i ocenę stanu istniejącego oraz nakreśla wizję docelowego systemu gospodarki odpadami. W oparciu o przeprowadzoną analizę SWOT formułuje cele strategiczne i operacyjne oraz konieczne do realizacji działania, tworząc tym samym podstawy do wdrożenia niezbędnych inwestycji. 2. UWARUNKOWANIA GOSPODARKI ODPADAMI WYNIKAJĄCE Z OBOWIĄZUJĄCYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH Przy realizacji przedmiotowej strategii uwzględniono ustalenia dokumentów przygotowanych na szczeblu krajowym i wojewódzkim, które zawierają w zapisach problematykę gospodarki odpadami. Są to: Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata , która jako jeden z istotnych kierunków działań w latach w sektorze komunalnym wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania; Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, który zakłada między innymi, że w latach konieczna będzie rozbudowa istniejących i budowa nowych instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów oraz zamknięcie nieefektywnych ekonomicznie i działających niezgodnie z wymogami środowiskowymi składowisk odpadów. Dla maksymalizacji odzysku oraz ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji Kpgo 2010 jako konieczność wskazuje budowę linii technologicznych do ich przetwarzania, zarówno metodami termicznymi, jak i biologicznymi; Aktualizacja Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego, która obejmuje pełny zakres zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w województwie śląskim w sposób zapewniający ochronę środowiska, uwzględniając obecne i przyszłe możliwości i uwarunkowania ekonomiczne oraz poziom technologiczny istniejącej infrastruktury. 4

6 Główne cele zawarte w aktualizacji Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego to: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego województwa, zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, prowadzenie zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmniejszenie strumienia odpadów kierowanych na składowiska, w tym w szczególności odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych i odpadów niebezpiecznych, wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów oraz procederu turystyki odpadowej, optymalne wykorzystanie pojemności istniejących składowisk w celu maksymalnego wydłużenia okresu ich eksploatacji, zapewnienie niezbędnej ilości instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie, zwiększenie działań kontrolnych i skuteczna egzekucja prawa. Zgodnie z aktualizacją Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego system gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim realizowany będzie w 11 regionach, w których w oparciu o istniejącą infrastrukturę utworzone zostaną tzw. zakłady zagospodarowania odpadów (ZZO) zapewniające mechaniczno-biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości po procesie sortowania. ZZO zapewnią również składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych, kompostowanie odpadów zielonych oraz sortowanie frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie a także opcjonalnie przetwarzanie odpadów wielkogabarytowych i zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. 3. ANALIZA I OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI NA TERENIE GZM 3.1. Charakterystyka obszaru GZM Górnośląski Związek Metropolitalny (GZM) obejmuje 14 miast na prawach powiatu tj.: Bytom, Chorzów, Dąbrowę Górniczą, Gliwice, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Rudę Śląską, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy i Zabrze (rysunek 1). Powierzchnia GZM wynosi km 2 i zamieszkuje go tys. mieszkańców. 5

7 Rysunek 1 Miasta wchodzące w skład Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZM) Na terenie GZM zarejestrowanych jest ponad 194 tys. podmiotów gospodarki narodowej. Wśród nich największą grupę stanowią osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą (blisko 147 tys.) oraz spółki prawa handlowego. Z ogólnej liczby działających w regionie podmiotów gospodarczych 96,1% przypada na sektor prywatny. Zdecydowana większość regionalnych podmiotów sektora prywatnego prowadzi usługową działalność rynkową (71,5%). Znaczny udział mają również firmy z sektora przemysłu i budownictwa (20,7%) oraz usług nierynkowych (6,5%). Najmniej liczna jest grupa przedsiębiorstw państwowych Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie GZM stan aktualny Gospodarka odpadami komunalnymi na terenie poszczególnych 14 miast należących do Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (GZM) jest prowadzona zgodnie z zasadami gospodarowania odpadami ujętymi w art. 5. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.): Art. 5. Kto podejmuje działania powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania planować, projektować i prowadzi tak aby: zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów i ich negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania, zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów, zapewnić zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec lub których nie udało się poddać odzyskowi, a także w oparciu o uchwalone regulaminy utrzymania czystości i porządku oraz plany gospodarki odpadami. 6

8 Analizując aktualną sytuację można stwierdzić, że obecnie gospodarka odpadami na terenie miast członkowskich GZM polega przede wszystkim na odbiorze od mieszkańców zmieszanych odpadów komunalnych przez specjalistyczne firmy wywozowe i deponowaniu ich na funkcjonujących na terenie GZM i poza nim składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (nazywanych komunalnymi). Prowadzone jest również selektywne zbieranie odpadów opakowaniowych, odpadów wielkogabarytowych i odpadów niebezpiecznych zawartych w strumieniu odpadów komunalnych, które są przekazywane do instalacji odzysku (recyklingu) lub unieszkodliwiania zlokalizowanych na/lub poza terenem GZM. Bilans odpadów komunalnych zmieszanych zebranych z terenu GZM Na terenie 14 miast wchodzących w skład GZM, w 2006 r., zebrano 684,2 tys. Mg odpadów komunalnych zmieszanych, z czego 70% pochodziło z gospodarstw domowych. (tabela 1). Tabela 1 Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych na terenie 14 miast tworzących GZM w 2006r (wg GUS i wg WPGO woj. śląskiego) Lp. Zebrane odpady w ciągu roku Zebrane odpady w ciągu roku z Członkowie GZM ogółem [Mg] gospodarstw domowych [Mg] 1. Bytom , ,50 2. Chorzów , ,94 3. Dąbrowa Górnicza , ,23 4. Gliwice , ,30 5. Jaworzno , ,49 6. Katowice , ,91 7. Mysłowice , ,65 8. Piekary Śląskie , ,91 9. Ruda Śląska , , Siemianowice Śląskie , , Sosnowiec , , Świętochłowice , , Tychy , , Zabrze , ,12 RAZEM , ,13 Szacunkowe ilości odpadów komunalnych zmieszanych wytworzonych na terenie GZM Szacunkową ilość odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie 14 miast wchodzących w skład GZM, w oparciu o wskaźniki i skład morfologicznych odpadów przyjęty w WPGO dla województwa śląskiego, przedstawiono w tabeli 2. 7

9 Tabela 2 Szacunkowa ilość wytwarzanych odpadów komunalnych na terenie 14 miast wchodzących w skład GZM (wg WPGO woj. śląskiego) Lp. Członkowie GZM Odpady zmieszane Odpady z targowisk Strumień odpadów [Mg] Odpady z oczyszczania ulic i placów Odpady wielkogabarytowe Odpady z ogrodów i parków Razem 1. Bytom Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze RAZEM Z analizy danych zawartych w tabelach 1 i 2 wynika, że różnica między oszacowaną ilością odpadów komunalnych a ilością rzeczywistą (zebraną) wynosi ok. 10%. Wynika to m. in. z braku prowadzenia szczegółowej ewidencji ilościowej dla wszystkich rodzajów zbieranych odpadów przez podmioty działające w zakresie wywozu odpadów komunalnych. W związku z powyższym wskazane jest zintensyfikowanie działań w kierunku: objęcia wszystkich mieszkańców miast zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych z wydzieleniem odpadów biodegradowalnych, opakowaniowych niebezpiecznych i wielkogabarytowych, doprowadzenia do sytuacji gdy wszyscy właściciele nieruchomości będą posiadali umowy na odbieranie odpadów komunalnych, propagowania zagospodarowania odpadów biodegradowalnych we własnym zakresie, eliminowania procederu spalania odpadów komunalnych w paleniskach domowych, eliminowania procederu pozbywania się wytwarzanych odpadów na tzw. dzikich wysypiskach, podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców miast, szczególnie w zakresie prawidłowych zasad postępowania z odpadami komunalnymi i niebezpiecznymi pochodzącymi ze strumienia odpadów komunalnych. Selektywne zbieranie odpadów Na terenie miast wchodzących w skład GZM prowadzi się selektywne zbieranie odpadów, tj. papier, szkło, metale i tworzywa sztuczne (odpady opakowaniowe) oraz odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych. W tabeli 3 przedstawiono ilość selektywnie zebranych odpadów w 2006 r. 8

10 Tabela 3 Ilość selektywnie zebranych odpadów na terenie 14 miast wchodzących w skład GZM (wg WPGO woj. śląskie) Strumień odpadów [Mg] Lp. Członkowie GZM Papier Szkło Tworzywa. sztuczne Metal Odpady biodegradowalne Odpady wielkogabarytowe Odpady niebezpieczne Razem 1. Bytom 5,5 3,9 25,9-411,5 149,7-596,5 2. Chorzów 919,9 102,8 858,9-99, , ,1 3. Dąbrowa 918,5 93,6 312,1 0,4-24,0 3,6 433,7 Górnicza 4. Gliwice b.d. b.d. b.d b.d. b.d b.d. b.d b.d. 5. Jaworzno 331,0 461,0 80, ,0 1, ,0 6. Katowice 4 743,0 826,3 258,9 4, , , ,6 7. Mysłowice 105,3 68,3 22,7-17,8 10,0 0,6 224,7 8. Piekary 79,3 302,3 33,9-283,3 197,7 0,3 896,8 Śląskie 9. Ruda Śląska 262,5 207,8 114,6 b.d 2 089,6 116,9 4, ,3 10. Siemianowice b.d. b.d b.d. b.d b.d b.d. b.d. b.d. Śląskie 11. Sosnowiec 2 468,8 233,8 232,0 234,2 395,3 571,0 8, ,2 12. Świętochłowice 16,0 64,5 80,5 0,2 82,6 281,3 0,1 525,2 13. Tychy 361, ,3 381,7 10, , ,9 5, ,2 14. Zabrze 377,8 470,5 388,4 b.d 4 494,0 385,8 1, ,9 RAZEM , , ,6 249, , ,3 25, ,7 Z analizy danych zawartych w tabeli 3 wynika, że ilość zebranych selektywnie odpadów stanowi zaledwie 5,4 % ogółu ilości odpadów wytwarzanych, z czego najwięcej zebrano odpadów biodegradowalnych (odpady zielone z ogrodów i parków), wielkogabarytowych i papieru. Spowodowane to jest w głównej mierze małą efektywnością obecnie funkcjonujących systemów selektywnego zbierania odpadów, brakiem zachęt finansowych oraz niską świadomością ekologiczną mieszkańców. Instalacje do odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych na terenie GZM Na terenie 14 miast należących do GZM funkcjonują następujące instalacje do unieszkodliwiania i odzysku odpadów: 10 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne,(tzw. składowiska odpadów komunalnych), 7 sortowni odpadów zbieranych selektywnie, 7 kompostowni, 2 składowiska odpadów niebezpiecznych. Lokalizację instalacji przedstawiono na rysunku 2. 9

11 Rysunek 2 Lokalizacja instalacji funkcjonujących na terenie 14 miast tworzących GZM Legenda: - składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, - sortownie odpadów zebranych selektywnie, - kompostownie odpadów zielonych i zmieszanych - składowiska odpadów niebezpiecznych Analizując zdolności przerobowe istniejących na terenie 14 miast tworzących GZM instalacji i składowisk można stwierdzić, że: całkowita wolna pojemność funkcjonujących składowisk wynosi około 9,4 mln m 3 co przy obecnym poziomie ilości składowanych odpadów komunalnych gwarantuje zaspokojenie potrzeb w tym zakresie przez okres lat. Składowiska te spełniają wszystkie wymagania środowiskowe i powinny stanowić element przyszłościowego systemu gospodarki odpadami na terenie GZM, zdolności przerobowe funkcjonujących na terenie GZM sortowni odpadów zbieranych selektywnie wynoszą obecnie 204 tys. Mg i w całości pokrywają obecne i przyszłe zapotrzebowanie w tym zakresie. Zastosowane w sortowniach rozwiązania technologiczne są zgodne z wymaganiami środowiskowymi. Tak więc, powinny one stać się jednym z elementów przyszłościowego systemu gospodarki odpadami na terenie GZM, zdolności przerobowe funkcjonujących na terenie GZM kompostowni odpadów wynoszą około 104 tys. Mg. Wielkość ta nie jest jednak wystarczająca w perspektywie konieczności osiągnięcia w 2010, 2013 i 2020 r. wymaganych ustawowo 10

12 limitów ograniczenia ilości składowanych odpadów biodegradowlanych. Należy także pokreślić, że dwie spośród funkcjonujących kompostowni (w Katowicach i Dąbrowie Górniczej) pracują w technologii przerobu odpadów zmieszanych i będą wymagały dalszej modernizacji w celu włączenia do przyszłościowego systemu. Na terenie GZM funkcjonują dwa składowiska odpadów niebezpiecznych (Siemianowice Śląskie, Dąbrowa Górnicza) mogących przyjmować pozostałości po procesie termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Wolna pojemność tych składowisk wynosi tylko około 50 tys. Mg i pomimo możliwości włączenia ich do przyszłościowego systemu nie pokryją zapotrzebowania w tym zakresie. Na terenie miast członkowskich GZM funkcjonuje również 6 Gminnych Punktów Zbierania Odpadów Niebezpiecznych (GPZON), 2 instalacje do demontażu odpadów wielkogabarytowych oraz 2 instalacje do odzysku odpadów z budowy i remontów. W tabeli 4 przedstawiono ich lokalizację (dane wg WPGO woj. śląskie). Tabela 4 Lokalizacja GPZON, instalacji do demontażu odpadów wielkogabarytowych i instalacji do odzysku odpadów z budowy i remontów (na podstawie Koncepcji rozwiązań organizacyjnych i technicznych systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla Górnośląskiego Związku Metropolitalnego ) Lp. Punkty zbierania odpadów niebezpiecznych (GPZON) Instalacje do demontażu odpadów wielkogabarytowych Członkowie GZM 1. Chorzów Dąbrowa Górnicza Chorzów 2. Mysłowice Świętochłowice Tychy 3. Piekary Śląskie 4. Świętochłowice 5. Tychy 6. Zabrze Instalacje do odzysku odpadów z budowy i remontów Należy w tym miejscu podkreślić, że część funkcjonujących na terenie GZM instalacji i składowisk odpadów znajduje się w gestii podmiotów prywatnych. Ich włączenie w strukturę przyszłościowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi wymagać będzie opracowania przejrzystych zasad współpracy (długoletnich umów) gwarantujących utrzymanie obecnych zdolności przerobowych oraz efektywność ekonomiczną. 11

13 4. ANALIZA SWOT Przeprowadzając analizę SWOT określono silne i słabe strony GZM oraz opisano potencjalne szanse i istniejące zagrożenia. Mocne strony: opracowane i uchwalone plany gospodarki odpadami według stanu na 2002 r. oraz przystąpienie do ich aktualizacji według stanu na 2006 r. lub 2007 r., znowelizowane regulaminy utrzymania czystości i porządku, określone wymagania dla podmiotów gospodarczych ubiegających się o wydanie decyzji w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, duży potencjał przestrzenny terenów poprzemysłowych stanowiących dogodne miejsca na lokalizacje obiektów związanych z przetwarzaniem odpadów, istniejąca nowoczesna infrastruktura w zakresie przetwarzania odpadów pochodzących z sektora komunalnego w tym: 10 nowoczesnych składowisk odpadów komunalnych wolna pojemności 9,4 mln m 3, 7 sortowni odpadów zbieranych selektywnie zdolność przerobowa 204 tys. Mg, 7 kompostowni zdolność przerobowa 104,5 tys. Mg, 2 składowiska odpadów niebezpiecznych przystosowane do przyjmowania pozostałości po procesie termicznego przekształcania odpadów - wolna pojemność ok. 50 tys. Mg. Słabe strony: brak planu gospodarki odpadami dla całego obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitarnego lub w zależności od przyjętych lokalizacji zakładów termicznego przetwarzania odpadów planów gospodarki odpadami dla części wschodniej i zachodniej GZM, niskie nakłady inwestycyjne na gospodarkę odpadami w porównaniu do nakładów przeznaczonych dla innych komponentów środowiska (6,7 % ogółu środków 75,8 mln PLN w 2006 r.) brak rozwiązań systemowych w zakresie gospodarki odpadami, w tym: jednolitego systemu ewidencji wytwarzanych odpadów komunalnych oraz obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów, jednolitego systemu zbierania odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, rozwiązań systemowych w zakresie zachęt finansowych do wdrażania innowacyjnych rozwiązań w gospodarce odpadami, głównie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, niewystarczająca ilość infrastruktury technicznej niezbędnej do osiągnięcia zakładanych poziomów odzysku i recyklingu odpadów, w tym: instalacji do przetwarzania odpadów biodegradowalnych kompostownie, zakłady termicznego przekształcania odpadów, kompostownie, instalacji do przetwarzania odpadów wielkogabarytowych, punktów zbierania odpadów niebezpiecznych od mieszkańców (w tym ZSEE, baterii i akumulatorów przenośnych i in.), punktów zbierania wyeksploatowanych pojazdów, składowisk odpadów niebezpiecznych przystosowanych do przyjmowania pozostałości po procesie termicznego przekształcania odpadów komunalnych, 12

14 nadal niezweryfikowany Wojewódzki System Odpadowy (WSO) pod względem ilości wytwarzanych i zagospodarowanych odpadów (komunalnych i z sektora gospodarczego) oraz istniejących instalacji do odzysku i unieszkodliwiania, a także pod względem funkcjonalności systemu. Szanse: dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania na realizację działań z zakresu gospodarki odpadami, szczególnie w odniesieniu do jednostek samorządowych oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw, duży potencjał naukowy ośrodków tj. uczelnie wyższe, JBR, jednostki PAN, zajmujących się statutowo rozwiązywaniem problemów natury technicznej, technologicznej, ekonomicznej i środowiskowej w dziedzinie gospodarki odpadami, wdrażanie w wielu przedsiębiorstwach systemu zintegrowanego zarządzania (Jakość 9000, Środowisko 14000, BHP-18000) oraz dobrowolne przystępowanie do europejskiego systemu eko-zarządzania i auditu EMAS, jako narzędzia służącego redukowaniu negatywnego oddziaływania na środowisko, rosnąca świadomość ekologiczna wśród młodego pokolenia mieszkańców GZM, coraz większe zainteresowanie mediów publicznych i prywatnych upowszechnieniem wiedzy z zakresu prawidłowego postępowania z odpadami, duża ilość deklarowanych przez miasta tworzące GZM oraz funkcjonujące na ich terenie podmioty prywatne przedsięwzięć inwestycyjnych w sektorze gospodarki odpadami, umieszczenie na liście projektów indywidualnych dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko ( M.P. z 2008 r. Nr 30 poz. 269) przedsięwzięć pod nazwą : o System gospodarki odpadami w aglomeracji śląskiej budowa centrum zagospodarowania odpadów w Rudzie Śląskiej, o System gospodarki odpadami w aglomeracji śląskiej budowa centrum zagospodarowania odpadów w Katowicach, o Budowa kompleksowego systemu gospodarki odpadami w Sosnowcu. Zagrożenia: brak w strategiach rozwoju wszystkich miast tworzących GZM zapisów związanych z koniecznością podjęcia działań w zakresie poprawy stanu środowiska, w tym w szczególności wdrożenia systemowych rozwiązań w gospodarce odpadami (tylko połowa miast posiada stosowne zapisy), brak wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarki odpadami na terenie GZM, zbyt małe zasoby kadrowe, techniczne i finansowe wydziałów zajmujących się problematyką gospodarki odpadami w poszczególnych miastach tworzących GZM, wybiórcza i nieefektywna realizacja zadań zawartych w obowiązujących planach gospodarki odpadami uchwalonych przez poszczególne miasta tworzące GZM, brak postępu w zakresie osiągania: poziomów zmniejszenia ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji wymaganych zapisami Dyrektywy Rady 1999/31/WE, poziomów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, poziomów zbierania odpadów sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzących z gospodarstw domowych zgodnie z zapisami Dyrektywy Rady 2002/96/WE, poziomów zbierania przenośnych baterii i akumulatorów zgodnie z zapisami Dyrektywy Rady 2006/66/WE, 13

15 niska świadomość ekologiczna społeczeństwa i niechęć do zmiany złych przyzwyczajeń (np. stosowania toreb foliowych, nadmiernego opakowania towarów, palenia odpadów w paleniskach domowych itp.), brak zapisów prawnych dyscyplinujących samorządy w zakresie wykonywania ustawowych obowiązków z zakresu gospodarki odpadami, zbyt słaba kontrola podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w zakresie wytwarzania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów oraz niski poziom egzekucji prawa, szczególnie zasady zanieczyszczający płaci. 5. WIZJA I MISJA GZM W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI W rezultacie dokonanej analizy i oceny stanu istniejącego w gospodarce odpadami na terenie miast członkowskich GZM, a także diagnozy silnych i słabych stron oraz zidentyfikowanych szans i zagrożeń sformułowano następującą wizję oraz misję GZM. WIZJA Metropolia Górnośląska obszarem o wysokim standardzie ekologicznym w zakresie systemowych rozwiązań w gospodarce odpadami MISJA Misją Górnośląskiego Związku Metropolitarnego jest stworzenie zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju nowoczesnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi gwarantującego osiągnięcie ustawowych poziomów zbierania i odzysku odpadów oraz bezpieczeństwo i komfort ekologiczny mieszkańców 14

16 6. CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ ORAZ WYKAZ DZIAŁAŃ NIEZBĘDNYCH DO OSIĄGNIĘCIA ZAŁOŻONYCH CELÓW Dla tak sformułowanej wizji i misji GZM w zakresie gospodarki odpadami określono cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki działań. Na rysunku 3 przedstawiono Plan strategiczny GZM w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Cele i kierunki działań Strategicznym celem w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie GZM powinna być: CS MINIMALIZACJA ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH W STOSUNKU DO TEMPA WZROSTU GOSPODARCZEGO METROPOLII GÓRNOŚLĄSKIEJ. Zgodnie z obwiązującymi dokumentami planistycznymi, takimi jak Krajowy plan gospodarki odpadami 2010 (Kpgo 2010) oraz aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla województwa śląskiego, dla realizacji celu strategicznego przyjęto następujące cele operacyjne: CO_1 Stworzenie na terenie GZM zintegrowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, który przyczyni się do osiągnięcia wysokiej jakości życia w czystym i bezpiecznym środowisku. CO_2 Usprawnienie instrumentów prawnych i finansowych wspólnych dla GZM. CO_3 Zwiększenie poziomu świadomości społecznej w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Dla poszczególnych celów operacyjnych sformułowano następujące kierunki działań: Kierunki działań 1 - dla realizacji pierwszego celu operacyjnego (CO_1) K1_1 Zwiększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych procesom odzysku i recyklingu. K1_2 Zmniejszenie strumienia odpadów komunalnych, w szczególności odpadów ulegających biodegradacji i odpadów niebezpiecznych, kierowanych na składowiska. K1_3 Osiągnięcie w wymaganym ustawowo czasie limitów i wskaźników dotyczących gospodarki odpadami określonych w Planie gospodarki odpadami dla województwa śląskiego i/lub w planie gospodarki odpadami dla 14 miast należących do GZM, K1_4 Wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów komunalnych. K1_5 Zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie GZM. 15

17 Kierunki działań 2 - dla realizacji drugiego celu operacyjnego (CO_2) K2_1 Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych. K2_2 Wspieranie powstawania uzasadnionych ekonomicznie i ekologicznie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Kierunek działań 3 - dla realizacji trzeciego celu operacyjnego (CO_3) K3_1 Prowadzenie edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów komunalnych i właściwe postępowanie z wytwarzanymi odpadami Działania niezbędne do osiągnięcia założonych celów Dla osiągnięcia celów założonych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi wyszczególniono następujące działania konieczne do przeprowadzenia na terenie GZM: Działania 1 - dla realizacji pierwszego celu operacyjnego (CO_1): D1_1 Opracowanie wspólnego dla 14 miast GZM planu gospodarki odpadami, w tym: a. określenie specjalizacji poszczególnych miast w zakresie prowadzenia odzysku i unieszkodliwiania danych grup odpadów, w szczególności odpadów niebezpiecznych, b. ustalenie optymalnych lokalizacji obiektów gospodarki odpadami komunalnymi oraz analiza funkcjonalności istniejących obiektów z punktu widzenia przyszłościowego systemu, c. ujednolicenie systemu wskaźników monitorujących stan gospodarki odpadami poprzez: wprowadzenie obowiązku raportowania do biura GZM stanu gospodarki odpadami w poszczególnych 14 miastach należących do GZM, ujednolicenie systemu opłat za odbieranie odpadów komunalnych zmieszanych na terenie całego GZM. Rozważenie wprowadzenie tzw. podatku śmieciowego, ujednolicenie systemu zbierania (metody zbierania, standaryzacja pojemników itp.,) surowców wtórnych, odpadów niebezpiecznych i problemowych. D1_2 Nadzór i koordynacja przez GZM budowy regionalnych obiektów (w tym pełnienie roli beneficjanta środków): Zakładów Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych, innych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych sortownie, kompostownie, zakłady przerobu odpadów wielkogabarytowych, zakłady odzysku odpadów z budowy i remontów, zakłady mechaniczno biologicznego przerobu odpadów komunalnych, punkty zbierania odpadów niebezpiecznych, składowisk odpadów niebezpiecznych lub wydzielonych kwater na składowiskach odpadów komunalnych przystosowanych do składowania pozostałości po procesie termicznego przekształcania odpadów komunalnych. D1_3 (pośrednio D3) Opracowanie programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest (inwentaryzacja jakościowa i ilościowa) wraz z propozycją uruchomienia zachęt finansowych dla prywatnych właścicieli nieruchomości. 16

18 D1_4 Prowadzenie okresowych badań morfologii odpadów powstających na terenie poszczególnych miast GZM, szczególnie w odniesieniu do większych inwestycji infrastrukturalnych w dziedzinie gospodarki odpadami, których realizacja wymaga wsparcia finansowego ze środków publicznych. Działania 2 - dla realizacji drugiego celu operacyjnego (CO_2): D2_1 Prowadzenie w imieniu miast GZM tzw. lobbingu prawnego w zakresie wprowadzania do projektów tworzonych ustaw i rozporządzeń wykonawczych zapisów dotyczących m.in. przyjęcia przez gminy obowiązków mieszkańców w zakresie wytwarzania odpadów. D2_2 Realizacja Krajowego planu działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata oraz wersji na kolejne lata w zakresie zamówień publicznych. D2_3 (pośrednio D1) Ujednolicenie systemu zachęt finansowych dla mieszkańców GZM w celu zwiększenia efektywności zbierania surowców wtórnych, odpadów niebezpiecznych i problemowych. D2_4 Współpraca z instytucjami finansowymi (WFOŚiGW, BOŚ i in.) w celu umieszczania na listach przedsięwzięć priorytetowych zadań związanych z gospodarką odpadami. Działania 3 - dla realizacji trzeciego celu operacyjnego (CO_3): D3_1 Opracowanie i wdrożenie programu edukacyjnego dla dzieci i młodzieży na rzecz: propagowania ponownego wykorzystania opakowań wielokrotnego użytku (torby biodegradowalne, opakowania szklane, papierowe, materiałowe), minimalizacji powstawania odpadów komunalnych, właściwego postępowania z wytwarzanymi odpadami komunalnymi. D3_2 Opracowanie informatora dla mieszkańców GZM dotyczącego: ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów przez każde gospodarstwo domowe, sposobów właściwego postępowania ze wszystkimi wytwarzanymi rodzajami odpadów, możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem i unieszkodliwianiem wyrobów zawierających azbest, D3_3 Opracowanie poradnika dla samorządów dotyczącego skutecznego przeciwdziałania powstawaniu dzikich wysypisk odpadów. 17

19 WIZJA GZM MISJA GZM CEL STRATEGICZNY CEL OPERACYJNY (CO_1) CEL OPERACYJNY (CO_2) CEL OPERACYJNY (CO_3) KIERUNEK DZIAŁANIA (K1_1 K1_5) DZIAŁANIA (D1_1 D1_4) KIERUNEK DZIAŁANIA (K2_1 K2_2) DZIAŁANIA (D2_1 D2_4) KIERUNEK DZIAŁANIA (K3_1) DZIAŁANIA (D3_1 D3_3) NARZĘDZIA WDRAŻANIA STRATEGII MONITOROWANIE, OCENA, AKTUALIZACJA Rysunek 3 Plan strategiczny GZM w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 18

20 7. PRZYSZŁOŚCIOWY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI NA TERENIE GZM 7.1. Założenia Jednym z celów Strategii jest wskazanie najlepszego rozwiązania technologicznego i instytucjonalnego mającego na celu uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast tworzących GZM, poprzez zorganizowanie kompleksowego systemu zagospodarowania odpadów komunalnych powstających na terenie GZM w oparciu o odpowiednią infrastrukturę techniczną. Proponowany system gospodarki odpadami dla miast tworzących GZM powinien charakteryzować się takimi cechami, jak: regionalność oraz perspektywiczność, co oznacza, że w przyszłości system ten będzie pozwalał na zagospodarowanie odpadów komunalnych z terenu GZM, a także z miast i gmin sąsiadujących. Wdrożenie systemu doprowadzi gospodarkę odpadami komunalnymi na terenie GZM do pełnej zgodności z przepisami Unii Europejskiej, a zwłaszcza Dyrektywy 2006/12/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów, Dyrektywy 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów, Dyrektywy 1994/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (zm. 1882/2003/WE, 2004/12/WE, 2005/20/WE) oraz prawa polskiego, co w szczególności zapewni możliwość: zapobiegania powstawaniu odpadów i zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów, odzysku odpadów, ich ponownego wykorzystania i recyklingu, redukcji ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowisko bez ich uprzedniego przetworzenia, unieszkodliwiania odpadów ulegających biodegradacji metodami biologicznymi lub termicznymi, minimalizacji ilości odpadów komunalnych wytwarzanych i deponowanych na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, bezpiecznego dla środowiska ostatecznego unieszkodliwiania odpadów pozbawionych wartości materiałowych i energetycznych. Kryteria, którymi kierowano się podczas tworzenia systemu to m.in.: konieczność uzyskania poziomów możliwego składowania odpadów biodegradowalnych, które są narzucone zapisami Dyrektywy 1993/31/EC, a których niedotrzymanie skutkować będzie nałożeniem odpowiednich restrykcji ze strony Unii Europejskiej. Poziomy możliwego składowania przedmiotowych odpadów, jak również wielkości ich strumienia, który musi zostać poddany recyklingowi przedstawiono w tabeli 5. Zgodnie z prezentowanymi w tej tabeli danymi, w 2010 r. wielkość strumienia odpadów biodegradowalnych, który powinien być poddany recyklingowi wynosi Mg, w 2013 r Mg, a w 2020 r Mg, dopuszczenie do składowania od dnia 1 stycznia 2013 r. tylko przetworzonych odpadów o kodach , , , oraz z grupy 20 dla których ciepło spalania wynosi max 6 MJ/kg s.m., TOC 5 % s.m. a straty przy prażeniu 8% s.m., wzrost ilości odpadów zbieranych selektywnie do poziomu: 10 % w 2010 r, 15% w 2015 r. i 20% w 2020 r., wydzielenie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych do 50% w 2010 r., 80% w 2015 r. i 90% w 2020 r., wdrożenie i rozwój innych niż składowanie technologii zagospodarowania i przekształcania odpadów w tym w szczególności termicznego przekształcania. 19

21 Tabela 5 Wymagany recykling i dopuszczalne składowanie odpadów ulegających biodegradacji na terenie miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitarny [w Mg/rok] - wg Koncepcji rozwiązań organizacyjnych i technicznych systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla Górnośląskiego Związku Metropolitalnego Członkowie GZM Odpady wytworzone Odpady wytworzone Wymagany recykling Odpady dopuszczone do składowania Odpady wytworzone Wymagany recykling Odpady dopuszczone do składowania Odpady wytworzone Wymagany recykling Odpady dopuszczone do składowania Bytom Chorzów Dąbrowa Górnicza Gliwice Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze RAZEM [Mg] 20

22 Mając na uwadze powyższe kryteria dla przyszłościowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast tworzących GZM przyjęto następujące założenia: odpady z selektywnego zbierania kierowane będą do funkcjonujących na terenie GZM sortowni w celu doczyszczenia, kompostowanie odpadów będzie prowadzone m.in. dla wyselekcjonowanych odpadów organicznych (odpady zielone z ogrodów i parków, odpady organiczne z targowisk, wydzielone u źródła odpady kuchenne ulegające biodegradacji), istniejące i planowane do uruchomienia na obszarze GZM instalacje mechanicznobiologicznego przetwarzania odpadów funkcjonują jako obiekty lokalne pozwalające na wydzielenie surowców wtórnych, frakcji energetycznej a tym samym zmniejszenie ilości składowanych odpadów, po uruchomieniu instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych odpady zmieszane i po mechaniczno biologicznym przerobie poddawana są termicznemu unieszkodliwianiu, odpady po procesie termicznego unieszkodliwiania będą poddawane w pierwszej kolejności procesom umożliwiającym ich gospodarcze wykorzystanie lub deponowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych Podział GZM na rejony w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi Przyszłościowy system gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast tworzących GZM z uwagi na: ilość generowanych odpadów, rozmieszczenie i zdolności przerobowe funkcjonujących instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów w tym składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, zagęszczenie zabudowy i stan sieci lokalnych dróg, brak możliwości budowy stacji przeładunkowych, planowane przez miasta członkowskie GZM działania inwestycyjne, max. efektywność ekonomiczną instalacji ZTPOK dla wydajności przerobowej ok. 250 tys. Mg/rok aspekty transportowo-logistyczne (promień dojazdu do potencjalnych lokalizacji ZTPOK max. 20 km) wstępnie został podzielony na dwa rejony (zachodni i wschodni) rysunek 4. Szczegółowe rozwiązania w tej kwestii zostaną ustalone na etapie dalszych prac studialnych. Rejon zachodni: członkowie rejonu: Gliwice, Zabrze, Bytom, Ruda Śląska, Świętochłowice, Chorzów, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych Mg Wolna pojemność składowisk innych niż niebezpieczne i obojętne m 3 Zdolność przerobowa sortowni Mg Zdolność przerobowa kompostowni Mg Wolna pojemność składowiska odpadów niebezpiecznych ok Mg Rejon wschodni: członkowie rejonu: Katowice, Mysłowice, Tychy, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych Mg Wolna pojemność składowisk innych niż niebezpieczne i obojętne m 3 21

23 Zdolność przerobowa sortowni Mg Zdolność przerobowa kompostowni Mg (tylko dla odpadów zmieszanych) Wolna pojemność składowiska odpadów niebezpiecznych ok Mg REJON ZACHODNI REJON WSCHODNI Rysunek 4 Podział GZM na region zachodni i wschodni w zakresie gospodarki odpadami (wg Koncepcji rozwiązań organizacyjnych i technicznych systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla Górnośląskiego Związku Metropolitalnego ) 7.3. Opcje przyszłościowego systemu Wobec powyższych kryteriów oraz mając na uwadze wyniki analizy stanu aktualnego w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie GZM zaproponowano dla każdego z rejonów trzy opcje systemowo-technologiczne zgodnie z założeniami Koncepcji rozwiązań organizacyjnych i technicznych systemu gospodarki odpadami komunalnymi dla Górnośląskiego Związku Metropolitalnego : Opcja 0 bezinwestycyjna - polegająca na utrzymaniu dotychczasowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast tworzących GZM. Zgodnie z założeniami, opcja 0 nie zakłada rozbudowy systemu o nowe instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, przyjmuje utrzymanie istniejącego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miast tworzących GZM w oparciu o istniejące instalacje oraz instalacje i inwestycje, które zostały zaplanowane przez miasta członkowskie GZM do realizacji w ramach innych funduszy niż Fundusz Spójności. Zakłada się dalszy rozwój selektywnego zbierania odpadów, natomiast podstawową metodą unieszkodliwiania odpadów zmieszanych pozostanie w dalszym ciągu składowanie. Przyjęcie tej opcji spowoduje, że nie zostaną spełnione przedstawione w punkcie 7.1. kryteria w zakresie zakazu kierowania na składowiska odpadów bez ich uprzedniego przetworzenia, 22

24 redukcji odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowiska, jak również recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych. Opcja 1 polegająca na zastosowaniu mechaniczno-biologicznego przekształcaniu odpadów (MBP) z beztlenową stabilizacją wraz z termicznym unieszkodliwianiem frakcji energetycznej. Dla opcji tej przyjęto następujące założenia: Intensyfikacja selektywnego zbierania odpadów w systemie workowym lub pojemnikowym dla całego obsługiwanego obszaru, przy założeniu wydzielenia składników o charakterze surowców wtórnych, odpadów zielonych, odpadów niebezpiecznych (występujących w strumieniu odpadów komunalnych), wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów z budowy i remontów, Demontaż odpadów wielkogabarytowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Przetwarzanie odpadów z budowy i remontów, w tym odpadów gruzu, Kompostowanie masy roślinnej tzw. odpadów zielonych, Sortowanie i doczyszczanie zebranych surowców wtórnych, Przetwarzanie odpadów komunalnych zmieszanych metodami mechanicznobiologicznymi tzn.: o Sortowanie masy zmieszanych odpadów komunalnych z odzyskiem surowców wtórnych oraz wydzieleniem frakcji energetycznej i organicznej, o Przygotowanie frakcji energetycznej odpadów zmieszanych do procesu termicznego unieszkodliwiania odpadów, o Stabilizacja beztlenowa wydzielonej frakcji organicznej, Termiczne przekształcanie frakcji energetycznej z odzyskiem energii, Waloryzacja żużli po procesie termicznego unieszkodliwiania frakcji energetycznej, Składowanie odpadów balastowych. Niezbędnymi elementami przyszłościowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (dla każdego z rejonów) według opcji 1 powinny stać się obiekty już funkcjonujące takie jak: sortownie odpadów zbieranych selektywnie, kompostownie, składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, składowiska odpadów niebezpiecznych, instalacje do przerobu odpadów z budowy i remontów, instalacje do demontażu odpadów wielkogabarytowych, gminne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych, zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, oraz planowane tj.: zakład mechaniczno-biologicznego przetwarzania, zakłady demontażu odpadów wielkogabarytowych, Zbiorcze Punkty Gromadzenia Odpadów (ZPGO), w których zbierane będą odpady niebezpieczne występujące w strumieniu odpadów komunalnych, surowce wtórne, odpady wielkogabarytowe i inne, składowiska odpadów niebezpiecznych lub wydzielone kwatery dla odpadów niebezpiecznych na funkcjonujących składowiskach odpadów komunalnych. 23

25 Funkcjonowanie przyszłościowego systemu według opcji 1 nie zapewni jednak osiągnięcia wymaganych ustawowo poziomów w zakresie redukcji odpadów biodegradowalnych w perspektywie czasowej do 2020 r. oraz spełnienia kryteriów dopuszczenia odpadów do składowania tylko odpadów przetworzonych, dla których ciepło spalania wynosi max 6 MJ/kg s.m., TOC 5 % s.m. a straty przy prażeniu 8% s.m. Jest to m.in. spowodowane małą efektywnością zakładów mechaniczno-biologicznego przetwarzania i koniecznością znalezienia odbiorcy na wytwarzane w tym procesie paliwo. Opcja ta może stanowić jednak tzw. wariant przejściowy do czasu uruchomienia ZTPOK. Możliwa jest również modyfikacja systemu według opcji 1 polegająca na odstąpieniu od budowy zakładu mechaniczno-biologicznego przetwarzania a wprowadzeniu na terenie miast tworzących GZM zbierania odpadów komunalnych w systemie dwupojemnikowym (mokre i suche) oraz podjęcia działań inwestycyjnych w kierunku modernizacji i zwiększenia wydajności przerobowych funkcjonujących kompostowni odpadów zielonych. Z punktu widzenia nakładów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych opcja ta może być traktowana wyłącznie jako wariant przejściowy zapewniający osiągnięcie wymaganych limitów w zakresie ograniczenia składowania odpadów biodegradowalnych w 2010 i 2013 r. Opcja 2 polegająca na rozbudowie systemu odzysku odpadów oraz termicznym unieszkodliwianiu odpadów zmieszanych z odzyskiem energii. Opcja ta jest oparta na założeniu rozbudowy istniejącego systemu selektywnego zbierania i odzysku odpadów z jednoczesnym unieszkodliwianiem zmieszanych odpadów komunalnych w instalacji do termicznego przekształcania odpadów. Dla opcji tej przyjęto następujące założenia: Intensyfikacja selektywnego zbierania odpadów w systemie workowym lub pojemnikowym dla całego obsługiwanego obszaru, przy założeniu wydzielenia składników o charakterze surowców wtórnych, odpadów zielonych, odpadów niebezpiecznych (występujących w strumieniu odpadów komunalnych), wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów z budowy i remontów, Demontaż odpadów wielkogabarytowych, w tym zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, Przetwarzanie odpadów z budowy i remontów, w tym odpadów gruzu, Kompostowanie masy roślinnej tzw. odpadów zielonych, Sortowanie i doczyszczanie zebranych surowców wtórnych, Termiczne unieszkodliwianie odpadów komunalnych zmieszanych, balastu z sortowni surowców wtórnych oraz frakcji energetycznej odpadów wielkogabarytowych z odzyskiem energii, Waloryzacja żużli po procesie termicznego unieszkodliwiania, Składowanie odpadów balastowych. Niezbędnymi elementami przyszłościowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (dla każdego z rejonów) według opcji 2 powinny stać się obiekty już funkcjonujące takie jak: sortownie odpadów zbieranych selektywnie, kompostownie, składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, składowiska odpadów niebezpiecznych, 24