Tworzenie komputerowego oprogramowania wspomagającego zarządzanie analiza stosowanych koncepcji

Transkrypt

1 dr hab. inż. Eugeniusz KRZEMIEŃ, prof. Pol. Rad.; Politechnika Radomska, Wydział Ekonomiczny dr inż. Radosław WOLNIAK, Politechnika Śląska, Wydział Organizacji i Zarządzania Tworzenie komputerowego oprogramowania wspomagającego zarządzanie analiza stosowanych koncepcji Rola technologii informatycznej we współczesnym zarządzaniu Sprawne zarządzanie informacją stanowi na współczesnym rynku ważny czynnik zarządzania organizacją. Globalizacja i inne trendy występujące na współczesnym rynku takie jak: wzrost konkurencji, zarządzanie wiedzą, uznanie informacji za kluczowy zasób, pojawienie się handlu elektronicznego oraz zmiany w technologii informatycznej. wymuszają na organizacjach zastosowanie nowoczesnych rozwiązań (rysunek 1). Wiedza i informacja stanowią we współczesnym świecie wielką siłę. Dokładna znajomość klientów, konkurentów, ich potrzeb, przyzwyczajeń i preferencji stanowi bardzo ważny czynnik przewagi konkurencyjnej. Współczesne komórki marketingowe gromadzą wiele tych informacji zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej. Jednakże tylko właściwe zarządzanie informacją umożliwia takie wykorzystanie zgromadzonej wiedzy, które przyczynia się do powodzenia firmy. Zarządzanie wiedzą Globalizacja Konkurencja Handel elektroniczny Drastyczne zmiany otoczenia Współczesne zarządzanie Informacja jako kluczowy zasób KOMPUTERYZACJA ZARZĄDZANIA Zamiany w technologii informatycznej Rysunek 1. Komputeryzacja zarządzania jako odpowiedź na trendy we współczesnym otoczeniu Źródło: Opracowanie własne. Zdolność organizacji do tego, aby wytwarzać produkty, lub świadczyć usługi wysokiej jakości, zależy zasadniczo od trzech czynników [2]: znajomości momentu, w którym klient oczekuje danej usługi, znajomości miejsca odpowiadającego klientowi, znajomości formy w jakiej klient chce otrzymać dany produkt lub usługę. Wymienione trzy punkty sprowadzają się w gruncie rzeczy do jednego do wiedzy na temat preferencji i oczekiwań klienta. Dlatego też rolą współczesnych systemów informatycznych jest głównie zarządzanie wiedzą. Technologia komputerowa jest jednym z czynników, który może wyraźnie usprawnić proces zarządzania informacją dzięki większej szybkości i dokładności przetwarzania danych. W wyniku wykorzystania tych systemów możemy zapewnić, że właściwi 1

2 ludzie będą posiadali właściwe informacje we właściwym czasie, 1 w oparciu o które mogą podejmować skuteczne i efektywne decyzje. Dlatego też, we współczesnych organizacjach rzadko jest już zadawane pytanie czy wprowadzać systemy komputerowe wspomagające zarządzanie, natomiast coraz częściej dyskusja koncentruje się na problemie w jaki sposób tego dokonać aby system działał w sposób najbardziej efektywny. Technologia informatyczna służy głównie do przetwarzania różnorodnych danych. W zależności od zakresu i typu operacji wykonywanych w danym systemie, technologia informatyczna pozwala na realizację następujących funkcji [2]: 2 zdobywanie informacji uzyskiwanie informacji z dokumentów i materiałów źródłowych, prezentacja informacji przetwarzanie informacji do postaci najbardziej zrozumiałej dla końcowego użytkownika, kreowanie, tworzenie informacji przetwarzanie informacji w celu tworzenia nowych, składowanie informacji sortowanie informacji w celu ich użycia w innym czasie lub miejscu, przesyłanie informacji wysyłanie informacji do innych ludzi lub innych miejsc, gdzie może ona zostać wykorzystana. Tworząc system komputerowy wspomagający zarządzanie należy zdawać sobie sprawę, że składa się on z trzech elementów: informacji, wykorzystywanej technologii informatycznej, oraz ludzi (rysunek 2). Wszystkie wymienione czynniki muszą zostać zintegrowane w jeden, sprawnie działający system. Należy tego dokonać podczas procesu jego projektowania. INFORMACJE TECHNOLOGIA INFORMATYCZNA Planowanie, zarządzanie i koordynacja sytemu LUDZIE Rysunek 2. Struktura informatycznego systemu zarządzania Źródło: [2]. 1 Po angielsku stanowi to zasadę trzy razy R: right people (właściwi ludzie), right information (właściwa informacja), right time (właściwy czas). 2 W języku angielskim funkcje zarządzania informacją realizowane przy wykorzystaniu technologii informatycznej dają skrót mnemotechniczny 5C: capturing information (zdobywanie informacji), conveying information (prezentacja informacji), creating information (kreowanie, tworzenie informacji), cradling information (składowanie informacji), communicating information (przesyłanie informacji). 2

3 Metody komputeryzacji zarządzania charakterystyka porównawcza Firma, która pragnie wdrożyć oprogramowanie komputerowe wspomagające zarządzanie stoi przed poważnym problemem. Podstawowym wyborem, który ma przed sobą, to decyzja czy korzystne będzie zakupienie jednego z istniejących na rynku programów, czy też może warto stworzyć rozwiązanie własne (rysunek 3). Każde z tych podejść ma swoje wady i zalety, które syntetycznie przedstawiono w tablicy 1. Firma pragnąca zaprojektować własne, dostosowane do jej wymagań oprogramowanie może zlecić je na zewnątrz (outsorcing) lub wykonać program wewnątrz własnej firmy. Podobnie do poprzedniego przypadku każde rozwiązanie charakteryzuje się specyficznymi wadami i zaletami (tablica 1). W jaki sposób skomputeryzować zarządzanie w organizacji Kupić gotowy program Zlecić napisanie programu wyspecjalizowanej firmie Stworzyć oprogramowanie we własnym zakresie Rysunek 3. Techniki komputeryzacji zarządzania Źródło: Opracowanie własne. Każde z trzech możliwych rozwiązań jest warte rozważenia i może być efektywne bądź nie w zależności od wielu czynników. Proces decyzyjny, który ma na celu wybór któregoś z rozwiązań nie jest łatwy i powinien objąć wiele istotnych parametrów. Dlatego też warto zamieścić kilka wskazówek, określających w jakich sytuacjach, konkretne rozwiązanie może być najlepsze: gotowe programy warto wykorzystywać gdy: istnieje konieczność szybkiego wdrożenia systemu informatycznego, nie dysponujemy wykwalifikowaną kadrą informatyków, nasz system zarządzania nie odbiega zasadniczo od standardów. zewnętrzne firmy outsorcingowe, projektujące systemy informatyczne na zamówienie warto wykorzystać w następujących sytuacjach: gdy istnieją na rynku dobre firmy informatyczne, mające doświadczanie w projektowaniu programów na zamówienie w branży takiej jak nasza lub zależy nam na obniżeniu kosztów ale nie dysponujemy wystarczającym potencjałem umożliwiającym samodzielne tworzenie systemu. samemu warto zaprojektować system informatyczny w sytuacji gdy: system zarządzania w organizacji zasadniczo odbiega od standardów, dysponujemy dobrze wykwalifikowanym zespołem informatyków, nie mamy wystarczających funduszy na skorzystanie z istniejących rozwiązań, nie zależy nam na czasie wdrożenia. Jednakże należy pamiętać, że podane wskazówki nie są obligatoryjne, dlatego też zawsze planując i projektując konkretne systemy informatyczne należy dokładnie przeanalizować specyfikę firmy, potrzeby, dostępność do określonych rozwiązań, oraz posiadane środki, aby wybrać najefektywniejsze w danej sytuacji rozwiązanie. 3

4 Tablica 1. Porównanie trzech podstawowych sposobów tworzenia oprogramowania wspomagającego zarządzanie Cena Elastyczność Możliwość zastosowania Niezawodność Kupno gotowego programu Wysoka Zwykle do wysokiej ceny oprogramowania dochodzą koszty niezbędnych szkoleń i serwisu. Niska do Średniej Zwykle należy zadowolić się tymi funkcjami programu, które są w jego podstawowej wersji. Jednakże, w przypadku niektórych programów firmy oferują możliwość rozbudowy systemu i pewnego dostosowania jego struktury do potrzeb konkretnej firmy. Szczególnie jest to stosowane w systemach o budowie modułowej. Jednakże, pomimo tego, elastyczność systemu jest zwykle znacznie ograniczona. Zawsze, o ile mamy odpowiednią ilość środków finansowych. Wysoka Program został stworzony przez organizację profesjonalnie wykonującą podobne aplikacje, stąd jego niezawodność jest duża. Oprogramowanie zostało wielokrotnie testowane, oraz jest wykorzystywane w innych organizacjach. Zazwyczaj nie jest to pierwsza wersja danego programu, ale jej kolejna modyfikacja, w wyniku czego można wyeliminować większość błędów i problemów związanych z działaniem programu. Zlecenie napisania programu na zewnątrz Średnia Cena jest zwykle niższa niż w przypadku zakupu gotowego programu (lecz nie zawsze). Organizacja musi ponieść koszty szkoleń Wysoka Firma informatyczna opracowuje program dostosowany dokładnie do naszych potrzeb. Tylko w wypadku, gdy na rynku istnieją firmy informatyczne mogące sporządzić oprogramowanie zadowalającej jakości. Średnia Firma wykonująca dane oprogramowanie składa się z profesjonalistów, którzy posiadają dużą wiedzę, stąd program jest zwykle wysokiej jakości. Jednakże jeżeli firma nie wykonywała wcześniej projektów dla organizacji działających w podobnych branżach, w programie może powstać wiele błędów, które muszą zostać wychwycone i wyeliminowane w procesie testowania. W przypadku projektowania programu przez zewnętrzną firmę niezawodność istotnie wzrasta, jeżeli ma ona doświadczenia związane z podobnymi programami, dla Sporządzenie programu we własnym zakresie Niska Koszty opracowania oprogramowania jest niski w sensie wydatków księgowych. Jednakże warto także przeanalizować koszty alternatywne czyli policzyć wartość czasu pracy pracowników zaangażowanych w projekt, w takiej sytuacji może się okazać, że nie są one aż tak małe jak się początkowo wydaje. Nie trzeba ponosić kosztów szkoleń i serwisu, gdyż jest to wykonywane we własnym zakresie. Bardzo wysoka Informatycy zatrudnieni w przedsiębiorstwie opracowują oprogramowanie dokładnie dostosowane do potrzeb firmy. Dodatkowo tworzenie programu ułatwia im dobra znajomość organizacji od wewnątrz. Tylko i wyłącznie w przypadku dysponowania wykwalifikowaną kadrą informatyczną zdolną do stworzenia oprogramowania o parametrach jakościowych porównywalnych do dwóch pozostałych rozwiązań. Zmienna Niezawodność programu w istotny sposób zależy od posiadanej kadry informatycznej, zgromadzonej wiedzy na temat potrzeb przedsiębiorstwa i od dokładności procesu kontroli. Największą wadą jest duża zmienność niezawodności. Może ona wykazywać bardzo duże wahania, w niektórych przypadkach sporządzony program może nawet być lepszy niż profesjonalne rozwiązania w innym natomiast przypadku ciągłe problemy mogą wyraźnie utrudniać efektywne wykorzystanie. 4

5 Doświadczenie Wzrost wiedzy pracowników Szybkość (czas wdrożenia) Zakres zmian w dotychczasowych procedurach Bardzo wysokie w zakresie projektowania oprogramowania. Zazwyczaj niskie w zakresie znajomości danej branży. Brak Zakup oprogramowanie nie zwiększa zasobu wiedzy i umiejętności pracowników własnej organizacji. Krótki Wykorzystanie gotowego oprogramowania ma tę zaletę, że można je bardzo szybko wdrożyć. Oprogramowanie jest już praktycznie gotowe, należy je tylko przystosować do standardów organizacji oraz przeszkolić pracowników aby potrafili je wykorzystywać. Praktycznie nie trzeba testować programu. Wystarczy jedynie sprawdzić, jego wdrożenie w organizacji. Duży Należy zmienić wiele obowiązujących w organizacji procedur i procesów aby dostosować je do wdrażanego programu. Z jednej strony jest to wada, gdyż musimy dokonać zmian w istniejącym systemie. Jednakże, patrząc z drugiej strony pozwala to na analizę naszego systemu, w wyniku czego można zidentyfikować działania nieefektywne i dokonać w nim wielu korzystnych modyfikacji. organizacji działających w podobnych branżach. Jednakże, nie zawsze można w praktyce znaleźć firmę informatyczną, która posiada wymagane doświadczenie. Wysokie w zakresie projektowania oprogramowania. Zmienne w zakresie znajomości branży. Gdy jest to możliwe, należy wybierać te firmy piszące oprogramowanie, których znajomość branży jest możliwe największa. Niewielki Pracownicy, którzy współpracują z zewnętrzną firmą podczas tworzenia oprogramowania zyskują umiejętności w zakresie planowania systemów i ich projektowania, jednakże zakres nabytej wiedzy jest niewielki, ponieważ większość prac wykonują zewnętrzni informatycy. Długi Oprogramowanie musi zostać napisane, co zwykle wymaga dłuższego okresu czasu. Oprogramowanie musi także zostać dokładnie przetestowane, co dodatkowo wydłuża czas projektu. Może on jednak ulec znacznemu skróceniu, gdy firma produkująca oprogramowanie ma duże doświadczenie w pracy z organizacjami podobnej branży. Mały Zmian w systemie jest niewiele, ponieważ jest on projektowany pod potrzeby organizacji. Jednakże eksperci zewnętrzni mogą czasem zaproponować zmianę niektórych procedur, szczególnie gdy mają duże doświadczenie z firmami podobnej branży. W wyniku tego uzyskujemy niezależną opinię i możemy podjąć zmiany tych obszarów zarządzania, które uznamy za nieefektywne. Średnie lub niskie w zakresie tworzenia oprogramowania (zależy od posiadanej kadry). Bardzo wysokie w zakresie znajomości specyfiki firmy i branży. Bardzo duży W wyniku prac związanych z pisaniem i projektowaniem systemu zwiększa się znacząco wiedza oddelegowanych do tego zadania pracowników firmy. Dlatego jeśli w przyszłości będą mieli wykonać podobne zadania lub dokonać modyfikacji istniejącego oprogramowania ich zwiększone umiejętności zaowocują wzrostem efektywności i niezawodności tworzonych systemów. Bardzo długi Pisaniem oprogramowania zajmują się osoby nie mające dużego doświadczenia w tym zakresie. Dodatkowo z uwagi na duże ryzyko wystąpienia w programie różnorodnych błędów musi on zostać szczególnie wnikliwie i dokładnie testowany. Bardzo mały System jest projektowany dokładnie na podstawie obowiązujących w organizacji procedur. Projektujący informatycy nie zastanawiają się zwykle nad poprawnością systemu zarządzania w firmie, tylko starają się dostosować rozwiązania do obecnych rozwiązań. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy stosowane procedury i procesy zarządzania nie są efektywne. 5

6 Podsumowanie W niniejszym artykule zaprezentowano analizę trzech stosowanych sposobów wykorzystywania oprogramowania wspomagającego zarządzanie: zakup gotowych pakietów programowych, zlecanie napisania programu wyspecjalizowanym firmom zewnętrznym oraz tworzenie oprogramowania we własnym zakresie. Przedstawiona analiza nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, który z tym sposobów można obiektywnie określić jako najlepszy. Każdy z nich ma swe wady i zalety, które uwidaczniają się w różnych sytuacjach. Na podstawie zaprezentowanego porównania można stwierdzić, że bardzo interesująca jest wersja kompromisowa projektowanie programu pod potrzeby organizacji przez zewnętrzną firmę informatyczną. Rozwiązanie to jest zgodne ze współczesnym trendem do zlecania na zewnątrz tych usług, które nie są kluczowe dla działalności organizacji czyli wykorzystaniem outsorcingu. W wyniku jego zastosowania można uzyskać rozsądny kompromis pomiędzy dokładnością, niezawodnością i doświadczeniem a ceną, elastycznością i dobrym dostosowaniem do własnych potrzeb. Jednakże należy pamiętać, że jakość tego rozwiązania zależy w istotnym stopniu od firmy, której zlecimy stworzenie oprogramowania. Dlatego w tym przypadku wybór firmy jest czynnikiem kluczowym i musi być przeprowadzony bardzo wnikliwie. W szczególności warto rozważyć następujące czynniki: doświadczenie czy firma informatyczna sporządzała już podobnego typu programy, lub programy dla firm działających w naszej branży?, ludzie czy informatycy, którzy pracują w wybranej firmie mają odpowiednią wiedzę teoretyczną i praktyczną (wykształcenie, dotychczasowe osiągnięcia)?, zaufanie czy firma informatyczna budzi wystarczające zaufanie (od kiedy istnieje na rynku, dla kogo realizowała dotychczasowe zlecenia, czy nie ma długów, jakie są ich możliwości serwisu i szkolenia pracowników w zakresie programu)? Czy możemy dowiedzieć się od organizacji które wcześniej korzystały z usług danej firmy informatycznej na temat ich opinii o działaniu napisanych programów, współpracy, występujących problemach, itp.?, pieniądze jakie są koszty opracowania oprogramowania oraz ewentualnych szkoleń i serwisu? Rekapitulując można powiedzieć, że najważniejszym parametrem, który musimy uwzględnić jest stosunek kosztów do jakości, który powinien być jak najniższy. Jednakże, ponieważ pojęcie jakości oprogramowania jest pojęciem wielowymiarowym i trudno je dokładnie zdefiniować (podobnie jak samo pojęcie jakości) w praktyce sprawa nie jest taka prosta. Dlatego, gdy stajemy przed sytuacją konieczności dokonania wyboru jednej z metod komputeryzacji, należy opracować obiektywną metodę oceny zaproponowanych rozwiązań. Pełnej obiektywności nie da się oczywiście zapewnić, ale wydaje się, że najlepsze jest stworzenie arkusza, pozwalającego na punktową ocenę różnorodnych aspektów możliwych rozwiązań 3 (na przykład tych, które są zaprezentowane w tablicy 1). W takiej sytuacji możemy względnie obiektywnie wybrać rozwiązanie najlepiej dostosowane do konkretnych potrzeb analizując jego wszystkie istotne aspekty. Literatura: 1. Chad K.: One-Stop Shop. Enterprisewide quality software can boost inprovements and save your money, Quality Digest, nr 11, Haag S., Cummings M., Dawkins J.: Management Information Systems for the Information Age, McGraw, Krzemień E., Wolniak R.: Analiza wpływu komputeryzacji metod i narzędzi zarządzania jakością na efektywność przedsiębiorstwa, Problemy Jakości, nr 10, 2003, s Rosenstein K.: Evaluating Calibration Software, Quality Digest, nr 12, Ocena punktowa zależy oczywiście w istotny sposób od konkretnej sytuacji. Na przykład: organizacja, która chce szybko wdrożyć system znacznie wyżej oceni aspekt czasu wdrożenia, w porównaniu do tej, dla której czas nie jest aż tak istotny; organizacja nie dysponująca dużymi funduszami może uznać za najistotniejszy parametr ceny, itp. 6