Zachowania żywieniowe grupy osób starszych zamieszkałych w Polsce i Niemczech
|
|
- Gabriela Łukasik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Probl Gacek Hig M. Epidemiol Zachowania 2008, żywieniowe 89(3): grupy osób starszych zamieszkałych w Polsce i Niemczech 401 Zachowania żywieniowe grupy osób starszych zamieszkałych w Polsce i Niemczech Eating behavior of the elderly in Poland and Germany MARIA GACEK Zakład Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Cel pracy. Analiza porównawcza wybranych zachowań żywieniowych starszych kobiet i mężczyzn zamieszkujących w Polsce i Niemczech. Materiał. Badaniami objęto grupę 136 osób (68 kobiet i 68 mężczyzn) w wieku lat pochodzących z Krakowa oraz 82 osoby (44 kobiety i 38 mężczyzn) w wieku lat mieszkające w Haffkrug na północy Niemiec. Wyniki. Z rozkładu danych wynika, iż prawie cała grupa niemieckich respondentów odżywiała się regularnie, spożywając 3 posiłki dziennie. W grupie polskiej zdecydowaną regularność spożywania posiłków deklarowało mniej niż połowa kobiet i zaledwie 17,6% mężczyzn. Kontrolę wartości energetycznej spożywanych posiłków deklarowała ponad połowa osób starszych z Niemiec i około 1/4 z Polski. Prawie połowa badanych Polaków do smarowania pieczywa wybierało masło, podczas gdy około 80% Niemców w tym ceku używało margaryny. Zdecydowana większość badanych z Niemiec (około 80%) do smażenia potraw używało oliwy z oliwek; w Polsce takiego wyboru dokonywało ponad 1/3 respondentów. Zarazem zdecydowane ograniczanie cholesterolu w diecie deklarowało ponad 90% grupy niemieckich i ponad 1/3 polskich seniorów. Prawie 55% kobiet i 37% mężczyzn z Niemiec nie spożywało warzyw w stanie surowym, podczas gdy w Polsce około 55% kobiet i blisko 36% mężczyzn uwzględniało je kilka razy w tygodniu. Rozkład danych w zakresie częstości konsumpcji ryb wskazuje dużą zgodność wśród polskich i niemieckich ankietowanych. Wnioski. Zachowania żywieniowe osób starszych cechują się obecnością błędów żywieniowych. Wyższy poziom troski o zdrowie, wyrażający się większa frekwencją racjonalnych zachowań żywieniowych, charakteryzuje grupę niemieckich osób starszych. O różnicowaniu się zachowań żywieniowych wśród osób starszych stanowi również płeć badanych. Aim. Analysis and comparison of selected eating behaviours of senior women and men living in Poland and Germany. Material. The research was conducted on a representative groups of 136 people (68 women and 68 men), aged years, from Krakow and 82 people (44 women and 38 men), aged years, from Haffkrug in northern Germany. Results. According to the data layout, it appears that almost all German respondents eat 3 meals a day regularly. In the Polish group less than half of the women and only 17.6% men declared decisive regularity of meals. Over half of the seniors from Germany and about a quarter of Poles claimed that they controlled energy value of eaten food. Almost half of the Poles used butter on their bakery products, whereas about 80% of the Germans used margarine for the same purpose. A decisive majority of the respondents from Germany used olive oil for frying; in Poland over one third of the respondents made the same choice. At the same time over 90% of Germans and over one third of Poles declared that they strongly reduced cholesterol in their diets. Almost 55% of women and 37% of men from Germany did not eat raw vegetables, whereas in Poland about 55% of women and almost 36% of men had them a few times a week. The data layout for fish consumption was very comparable between Polish and German citizens. Conclusions. Eating behaviour of the elderly was characterised by mistakes in nourishment routines. A higher level of care for their own health was presented by German seniors who displayed a higher frequency of rational eating behaviour. Gender of the senior respondents contributed to the differences in eating behaviour as well. Key words: eating behaviour, elderly Słowa kluczowe: zachowania żywieniowe, osoby starsze Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr n. kult. fiz. Maria Gacek Zakład Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, al. Jana Pawła II 78, Kraków tel. (0-12) , mariagacek@poczta.fm Wstęp i cel pracy Prawidłowe żywienie, stanowiące istotną determinantę zdrowia, szczególnego znaczenia nabiera u osób starszych, u których naturalnie zwiększa się ryzyko rozwoju dietozależnych przewlekłych schorzeń degeneracyjnych [1]. Celem postępowania dietetycznego u osób starszych jest zatem nie tylko prewencja, ale również wtórna profilaktyka cywilizacyjnych chorób metabolicznych. Zachowania żywieniowe pozostają zróżnicowane ze względu na płeć, wiek, cechy osobowości, wskaźniki usytuowania społecznego i materialnego oraz uwarunkowania regionalne i kulturowe [2, 3, 4, 5, 6]. Spodziewana odmienność kultury żywienia stałą się przesłanką do podjęcia badań, których celem była analiza porównawcza wybranych zachowań żywienio-
2 402 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): wych starszych kobiet i mężczyzn zamieszkujących w Polsce i Niemczech. Materiał i metody Badaniami objęto grupę 136 osób (68 kobiet i 68 mężczyzn) w wieku lat pochodzących z Krakowa oraz 82 osoby (44 kobiety i 38 mężczyzn) w wieku lat mieszkające w Haffkrug na północy Niemiec. Badania przeprowadzono w okresach wiosennych w latach Przeważająca liczba respondentów to osoby z podstawowym i średnim wykształceniem (68% próby polskiej i 70% niemieckiej). W grupie polskiej 70%, a w niemieckiej 66,7% stanowiły osoby pozostające w czasie badania w związku małżeńskim. Największy odsetek polskich respondentów (81%) określił swoją sytuację materialną jako przeciętną, podczas gdy w grupie drugiej 68% jako dobrą. Ocena występowania chorób przewlekłych w próbie wykazała, iż Polki najczęściej cierpią na nadciśnienie tętnicze (39,4%), chorobę niedokrwienną serca (33,3%), osteoporozę (30,3%) i otyłość (15,2%), Niemki natomiast na nadciśnienie tętnicze (27,3%), miażdżycę (18,2%) i osteoporozę (18,2%). Wśród Polaków (mężczyzn) najczęstsze są: nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa (po 35,3%) oraz cukrzyca (11,8%); wśród Niemców również nadciśnienie tętnicze (26,3%) i cukrzyca (10,5%). Badania wykonano z zastosowaniem autorskiego, specjalnie przygotowanego kwestionariusza, a materiał badawczy w Niemczech zebrała Aneta Przywała. Analizę statystyczną danych (porównanie rozkładu cech pomiędzy kobietami i mężczyznami w zależności od narodowości) przeprowadzono z zastosowaniem testu frakcji U z programu Statistica 6.0 PL. Wyniki Z rozkładu danych w tabeli I wynika, iż grupa niemieckich respondentów znamiennie statystycznie częściej niż polskich odżywiała się regularnie, spożywając 3 posiłki dziennie (p<0,001). W grupie polskiej zdecydowaną regularność spożywania posiłków deklarowała mniej niż połowa kobiet i zaledwie 17,6% mężczyzn, przy czym kobiety spożywały najczęściej 3, a mężczyźni 4-5 posiłków w ciągu dnia. Niemcy, niezależnie od płci, deklarowali wcześniejszą porę spożywania kolacji; blisko 2/3 z nich czyniło to do godziny (p<0,001), a prawie połowa Polaków do Nawyk niedojadania między głównymi posiłkami zdecydowanie częściej dotyczył osób starszych zamieszkałych w Niemczech (p<0,001). Prawie wszyscy badani starali się urozmaicać swoje jadłospisy, przy czym częściej dotyczyło to Niemców (p<0,05). Kontrolę wartości energetycznej spożywanych posiłków także istotnie częściej deklarowały osoby starsze z Niemiec; dla zobrazowania, wśród mężczyzn nawyk ten dotyczył 1/4 Polaków i 3/4 Niemców (p<0,001) (tab. II). Rozkład danych w tabeli III wskazuje, iż w żywieniu badanych osób dominowały tłuszcze roślinne (ponad 80% próby), jednak kobiety w Polsce istotnie częściej niż w Niemczech wybierały tłuszcze zwierzęce i rzadziej roślinne (p<0,01). Prawie połowa badanych Polaków do smarowania pieczywa wybierała masło, podczas gdy około 80% Niemców w tym celu używała margaryny (p<0,001). Zdecydowana większość badanych z Niemiec (około 80%) do smażenia potraw używało oliwy z oliwek; w Polsce takiego wyboru dokonywało ponad 1/3 respondentów (p<0,001). Tabela I. Regularność spożywania posiłków przez badane osoby (w %) Table I. The regularity of eating meals by respondents (in %) Liczba posiłków / Number of meals 1-2 0,0 0,0 9,1* 0,0 3 45,5 29,4 90,9*** 89,5*** ,3 41,2 0,0*** 10,5*** Zmienna liczba/ Variable number 24,2 29,4 0,0*** 0,0*** Regularność posiłków Tak/Yes 42,4 17,6 100,0*** 89,5*** / Regularity of meals Czasami/Sometimes 39,4 47,1 0,0*** 10,5*** Nie/No 18,2 35,3 0,0** 0,0** Pora kolacji (godziny) Do 18:00/By 6 pm 33,3 23,5 63,6*** 63,2*** / Supper time (hours) Do 20:00/By 8 pm 45,5 47,1 36,4 36,8 Do 22:00/By 10 pm 3,0 11,8 0,0 0,0* O różnej porze/various times 18,2 17,6 0,0** 0,0** Dojadanie między posiłkami Tak/Yes 9,1 5,9 0,0* 0,0 / Eating between the meals Czasami/Sometimes 75,8 70,6 54,5* 31,6*** Nie/No 15,1 23,5 45,5*** 68,4***
3 Gacek M. Zachowania żywieniowe grupy osób starszych zamieszkałych w Polsce i Niemczech 403 Tabela II. Urozmaicanie posiłków i kontrola ich wartości kalorycznej wśród badanych osób (w %) Table II. Variability of meals and control over their energetic value among respondents (in %) Urozmaicanie posiłków / Varying meals Kontrola wartości kalorycznej / Control over energetic value Tak/Yes 84,9 70,6 100,0 84,2 Czasami/Sometimes 0,0 0,0 0,0 15,8** Nie/No 15,1 29,4 0,0* 0,0*** Tak/yes 27,3 23,5 54,5** 73,6*** Czasami/Sometimes 39,4 29,4 45,5 21,1 Nie/No 33,3 47,1 0,0*** 5,3*** Tabela III. Tłuszcze w żywieniu badanych osób (w %) Table III. Fats in nourishment of respondents (in %) Tłuszcze dominujące / Dominant fats Smarowanie pieczywa / Spreading bakery products Smażenie potraw / Frying dishes Ograniczanie cholesterolu / Limiting cholesterol Roślinne/Plant-based 84,8 82,4 100,0** 84,2 Zwierzęce/Animal-based 15,2 17,6 0,0** 15,8 Masło/Butter 48,5 47,1 0,0*** 0,0*** Margaryna/Margarine 15,2 11,8 72,7*** 89,5*** Masło i margaryna / Butter and margarine 36,4 41,2 18,2* 10,5*** Nie smaruje / No spreading 0,0 0,0 9,1* 0,0 Smalec/Lard 9,1 11,8 9,1 5,3 Oliwa z oliwek/olive oil 30,3 41,2 81,8*** 78,9*** Olej rzepakowy/rape/canola oil 24,2 17,6 0,0*** 0,0** Inne oleje/other oils 30,3 35,3 0,0*** 5,3*** Różnie/Variably 21,2 11,8 9,1 10,5 Tak/Yes 39,4 35,3 90,9*** 94,7*** Okresowo/Periodically 30,3 29,4 9,1** 5,3** Nie/no 30,3 35,3 0,0*** 0,0*** W Polsce bardziej z kolei rozpowszechniony jest w tym celu olej rzepakowy (p<0,001). Zarazem około 1/3 badanych Polaków do smażenia stosowało oleje inne niż rzepakowy i oliwę z oliwek, podczas gdy taka praktyka w niewielkim stopniu dotyczyła osób narodowości niemieckiej (p<0,001). Zarazem zdecydowane ograniczanie cholesterolu w diecie deklarowało ponad 90% grupy niemieckich i ponad 1/3 polskich seniorów (p<0,001). Częstotliwość spożycia mleka i jego przetworów przestawiono w tabeli IV. Stwierdzono, iż codzienną konsumpcję mleka częściej deklarowały kobiety niż mężczyźni, a różnice te szczególnie zaznaczały się w grupie niemieckiej (81,8% vs. 42,1%). Analiza danych w zależności od narodowości wskazuje, iż Niemki istotnie częściej niż Polki uwzględniały ten asortyment środków w codziennej diecie (p<0,05). Poziom spożywania serów twarogowych był wyższy wśród kobiet niemieckich (codzienna konsumpcja: 54,5% vs. 18,2%; p<0,001), a serów żółtych w całej niemieckiej próbie (w zakresie codziennej konsumpcji: p<0,001). Z analizy danych umieszczonych w tabeli V wynika, iż prawie 55% kobiet i 37% mężczyzn z Niemiec nie spożywało warzyw w stanie surowym (w Polsce odpowiednio: 15,2% i 5,9%, p<0,001), podczas gdy w Polsce około 55% kobiet i blisko 36% mężczyzn uwzględniało je kilka razy w tygodniu. Owoce spożywane były przez większość badanych raz dziennie. Około 27% mężczyzn niemieckich spożywało je kilka razy dziennie (w Polsce zaledwie 5,9%; p<0,01), a ponad 24% polskich kobiet kilka razy w tygodniu. Rozkład danych w zakresie częstości konsumpcji ryb wskazuje, iż produkty te z częstością kilka razy w tygodniu istotnie częściej spożywali Niemcy, niezależnie od płci (p<0,01). Ponad 60% spośród ogółu ankietowanych deklarowała, iż ryby spożywa przynajmniej raz w tygodniu. Blisko 30% respondentów niemieckich uwzględniało je kilka razy w tygodniu (tab. VI).
4 404 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): Tabela IV. Częstość spożywania mleka i jego przetworów wśród badanych osób (w %) Table IV. The frequency of having milk and other dairy products in responder s diet (in %) Mleko / Milk Codziennie/Everyday 60,6 52,9 81,8* 42,1 Kilka razy w tygodniu / A few times per week 18,2 29,4 18,2 42,1 Raz w tygodniu / Once a week 9,1 11,8 0,0* 10,5 Rzadziej/Rarely 9,1 5,9 0,0* 5,3 Nigdy/Never 3,0 0,0 0,0 0,0 Sery twarogowe Codziennie/Everyday 18,2 29,4 54,5*** 42,1 / Cream/cottage cheese Kilka razy w tygodniu / A few times per week 42,4 29,4 36,4 36,8 Raz w tygodniu / Once a week 30,3 29,4 9,1 21,1 Rzadziej/Rarely 3,1 5,9 0,0 0,0 Nigdy/Never 6,0 5,9 0,0 0,0 Sery żółte / Cheese Codziennie/Everyday 6,0 11,8 63,6*** 63,1*** Kilka razy w tygodniu / A few times per week 30,3 23,5 27,3 26,3 Raz w tygodniu / Once a week 30,3 23,5 9,1** 5,3** Rzadziej/Rarely 18,2 35,3 0,0** 5,3*** NigdyNever 15,2 5,9 0,0 0,0 Tabela V. Częstość spożywania warzyw i owoców wśród badanych osób (w %) Table V. The frequency of eating vegetables and fruit by respondents (in %) Surowe warzywa Kilka razy dziennie / A few times per day 6,0 11,8 0,0 0,0* / Raw vegetables Raz dziennie/once a day 15,2 29,4 0,0* 36,8 Kilka razy w tygodniu / A few times per week 54,5 35,3 27,3 15,8* Rzadziej/Rarely 9,1 17,6 18,2 10,6 Nigdy/Never 15,2 5,9 54,5*** 36,8*** Owoce / Fruit Kilka razy dziennie / A few times per day 9,1 5,9 9,1 26,3** Raz dziennie/once a day 60,6 64,7 81,8* 57,9 Kilka razy w tygodniu / A few times per week 24,2 11,8 9,1* 10,5 Rzadziej/Rarely 9,1 17,6 0,0* 5,3 Tabela VI. Częstość konsumpcji ryb wśród badanych osób (w %) Table VI. The frequency of eating fish by respondents (in %) Częstość / Frequency Kilka razy w tygodniu / A few times per week 3,0 5,9 27,3*** 26,3** Przynajmniej raz w tygodniu / At least once a week 75,8 64,7 63,9 57,9 Przynajmniej raz w miesiącu / At least once a month 15,2 11,8 9,1 15,8 Rzadziej/Rarely 3,0 17,6 0,0 0,0* Nigdy/Never 3,0 0,0 0,0 0,0
5 Gacek M. Zachowania żywieniowe grupy osób starszych zamieszkałych w Polsce i Niemczech 405 Dyskusja Sposób żywienia wywiera istotny wpływ na biologiczne starzenie się organizmu, zatem na fizjologiczne i patologiczne zmiany w wieku podeszłym. Ludzie starsi winni przestrzegać podstawowych zasad racjonalnego żywienia, wśród których wymienić należy stosowanie urozmaiconej diety, spożywanie różnorodnych produktów o wysokiej gęstości odżywczej, ograniczanie spożycia soli i cukrów prostych, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, codzienne spożywanie surowych warzyw i owoców, regularne spożywanie posiłków o mniejszej objętości, ograniczanie spożycia alkoholu oraz prowadzenie aktywnego fizycznie i umysłowo trybu życia [1]. Z przeprowadzonych badań wynika, iż większa regularność spożywania posiłków (3) cechuje Niemców, natomiast Polacy częściej spożywają większą ich liczbę, jednak nieregularnie, częściej również dojadają pomiędzy głównymi posiłkami. Niemieccy seniorzy częściej także dbają o kontrolę wartości energetycznej spożywanych posiłków. Znajduje to odzwierciedlenie w większym rozpowszechnieniu otyłości w badanej grupie polskiej (15,2% kobiet i 11,8% mężczyzn). Pozytywnie należy ocenić deklarowaną dominację tłuszczów pochodzenia roślinnego w diecie badanych, co zwiększa podaż kwasów tłuszczowych nienasyconych, korzystnie wpływających na profil lipidowy krwi. W polskiej grupie stwierdzono jednak częste stosowanie olejów innych niż zalecany olej rzepakowy oraz oliwa z oliwek do smażenia potraw. Niemcy wykazują w tym zakresie wyższy poziom zachowań prawidłowych; do smażenia najczęściej stosują oliwę z oliwek. Jednocześnie blisko połowa badanych osób starszych z polskiej próby smaruje pieczywo masłem, a 10% do smażenia używa smalcu, co stanowi o podaży aterogennych kwasów tłuszczowych nasyconych i cholesterolu. Ryby spożywane są stosunkowo często, częściej jednak w północnych Niemczech, co stanowi o profilaktyce chorób cywilizacyjnych, w tym układu krążenia, ze względu na wysoką zawartość kwasów omega-3 w rybach morskich. Znajduje to potwierdzenie w rozpowszechnieniu degeneracyjnych chorób układu krążenia w badanej grupie; wśród seniorów polskich choroby te są częstsze niż w grupie badanych mieszkańców północnych Niemiec. Dla przykładu, choroba niedokrwienna serca dotyczy około 1/3 ogółu grupy polskiej i zaledwie 5,3% Niemców. Podobnie, nadciśnienie tętnicze dotyczy mniejszego odsetka badanych w grupie niemieckiej. Wykazano, iż długoterminowe spożywanie ryb morskich powoduje korzystną modyfikację profilu lipidowego krwi oraz pozytywnie wpływa na ciśnienie tętnicze i poziom cukru w osoczu krwi u osób starszych w basenie Morza Śródziemnego [7]. Za niewystarczającą można uznać konsumpcję mleka i jego przetworów, przy czym badani niemieccy cechują się wyższym spożyciem serów niż polscy. Niskie spożycie tych przetworów, powodując ryzyko niedoboru wapnia, zwiększa ryzyko rozwoju osteoporozy [8]. W badanej grupie na osteoporozę częściej chorują Polki niż Niemki (30,3% vs 18,2%). Udział warzyw i owoców można ocenić jako niezadowalający; w grupie niemieckiej zwraca uwagę spożywanie ich częściej w postaci gotowanej. Niedostateczne spożycie owoców i surowych warzyw może powodować niedobory witamin, w tym antyoksydacyjnych, bioflawonoidów i włókna pokarmowego rozpuszczalnego w wodzie, co zwiększa ryzyko schorzeń metabolicznych [8, 9]. Wykazano także, iż odpowiednia podaż witamin antyoksydacyjnych może opóźniać spadek funkcji poznawczych u osób starszych [10]. Badania sposobu żywienia osób w wieku lat w południowych Niemczech [11] (w latach 1984/ /90) wykazały nieznaczne pozytywne zmiany, wskazujące na tendencję do ograniczania konsumpcji mięsa, wędlin, jaj i piwa, a zwiększanie spożycia warzyw gotowanych i płatków zbożowych. Porównując wyniki badań własnych do ustaleń innych autorów należy stwierdzić, iż opisane błędy żywieniowe nie są odosobnione. Badania zachowań żywieniowych osób po 60. roku życia w Krakowie także wykazały błędy dietetyczne (małe urozmaicenie posiłków, dojadanie między posiłkami, rzadką konsumpcję serów twarogowych, spożywanie warzyw głównie w postaci gotowanej oraz niezadowalający udział owoców w diecie) [12]. Podobnie zbyt niski udział mleka i przetworów mlecznych, ryb oraz warzyw i owoców w racjach pokarmowych kobiet w wieku podeszłym, zrzeszonych w Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Warszawie, wykazały badania Myszkowskiej-Ryciak i wsp. [13], chociaż opisano również szereg zachowań racjonalnych w badanej próbie wykształconych i sprawnych fizycznie osób. Na podstawie badań przeprowadzonych w Gliwicach [14] stwierdzono, iż jadłospisy osób starszych często były monotonne i ubogie w składniki odżywcze. Również badania Dudy i wsp. [15] potwierdziły, iż sposób odżywiania osób w wieku podeszłym odbiega od zasad racjonalnego żywienia, co wyraża się brakiem zbilansowania racji pokarmowych pod względem zawartości podstawowych składników odżywczych. Także badania Baker [16] dowiodły, że osoby starsze stanowią grupę podwyższonego ryzyka niedoborów różnych składników pokarmowych. Występowanie nieprawidłowości w sposobie żywienia osób w tej grupie wieku wykazały także badania Roszkowskiego i Brzozowskiej [17] oraz Lidberga i wsp. [18]. Badania własne wykazały, iż płeć i kraj pochodzenia badanych jest czynnikiem wpływającym na niektóre zachowania żywieniowe. Różnicowanie się zachowań żywieniowych osób starszych ze względu na
6 406 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania i uwarunkowania regionalne wykazały także badania Chalcarza i wsp. [3]. Narojek [2] wskazała, iż sposób żywienia jest uzależniony od pochodzenia, wykształcenia i ilości czasu wolnego. Badania Bujko i wsp. [19] potwierdziły z kolei wpływ sytuacji rodzinnej i materialnej na sposób żywienia kobiet zrzeszonych w Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Warszawie. Również w omawianych badaniach własnych prawdopodobne jest, iż wybory żywieniowe osób z grupy niemieckiej, związane z większą częstością konsumpcji ryb mogą być wyjaśnione większą dostępnością tych produktów na północy Niemiec, a preferowanie spożycia oliwy z oliwek - lepszą sytuacją materialną tej grupy seniorów. Zachowania żywieniowe badanych osób starszych, zróżnicowane ze względu na płeć i miejsce zamieszkania (kraj), wymagają racjonalizacji w celu podnoszenia potencjału zdrowotnego i skutecznej profilaktyki schorzeń przewlekłych, a zatem poprawy jakości życia, co jest zgodne z założeniami Narodowego Programu Zdrowia. Wnioski 1. Zachowania żywieniowe osób starszych cechują się obecnością błędów żywieniowych. 2. Wyższy poziom troski o zdrowie, wyrażający się większą frekwencją racjonalnych zachowań żywieniowych, charakteryzuje grupę niemieckich osób starszych, którzy bardziej dbają o urozmaicenie diety i kontrolę podaży energii, wcześniej spożywają kolację, rzadziej dojadają między głównymi posiłkami, częściej spożywają ryby i produkty mleczne oraz ograniczają spożycie produktów bogatych w cholesterol. 3. O różnicowaniu się zachowań żywieniowych wśród osób starszych stanowi również płeć badanych. Piśmiennictwo / References 1. Roszkowski W. Żywienie osób starszych. [w:] Hasik J, Gawęcki J (red). Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, Warszawa 2000: Narojek L. Niektóre aspekty uwarunkowań zachowań żywieniowych. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 1993: Chalczarz W, Radzimirska-Graczyk M, Spochacz E. Ocena preferencji pokarmowych ludzi w wieku podeszłym mieszkających w domach pomocy społecznej. Nowa Med 2000; 12: Cisek M, Gniadek A, Richter B i wsp. Społeczno-kulturowe uwarunkowania zachowań zdrowotnych w rodzinie. Ann UMCS 2004; 59, 14 (68): Harton A, Pilska M, Narojek L. Sposób żywienia a cechy osobowości mężczyzn z niedokrwienną chorobą serca [w:] Fizjologiczne uwarunkowania postępowania dietetycznego. Wyd. SGGW, Warszawa 2004: Rurik I. Nutritional differences between elderly men and women. Primary care evaluation in Hungary. Ann Nutr Metab 2006; 50 (1): Panagiotakos DB, Zeimbekis A, Boutziouka V et al. Longterm fish intake is associated with better lipid profile, arterial blood pressure, and blood glucose levels in elderly people from Mediterranean islands (MEDIS epidemiological study). Med Sci Monit 2007; 13(7): Szponar L. Jakość zdrowotna żywności i racjonalne żywienie w zapobieganiu chorobom na tle wadliwego żywienia. Żyw Człow Metab 1994; 1: Ziemlański Ś (red): Normy żywienia człowieka. Podstawy fizjologiczne. PZWL, Warszawa Wengreen HJ, Munger RC, Corcoran CD et al. Antioxidant intake and cognitive function of elderly men and women: the Cache County Study. J Nutr Health Aging 2007; 11 (3): Schaeffer V, Doring A, Winkler G et al. Trends in food consumption in a south German population from 1984/85 to 1989/90: results from the WHO MONICA project Augsburg. Ann Nutr Metab 1996; 40 (3): Gabrowska E, Spodaryk M. Ocena sposobu żywienia osób starszych mieszkających w Krakowie. Żyw Człow Metab 2002; 29, supl: Myszkowska-Ryciak J, Bujko J, Malesza M. Ocena sposobu żywienia kobiet w wieku podeszłym zrzeszonych w Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Warszawie. Żyw Człow Metab 2003; 1/2: Dobrzyń D, Kołodziej W, Starosolska H. Styl życia ludzi starszych. Ann UMCS 2003; 58, 13, (49): Duda G, Różycka-Cała K, Przysławski J. Sposób żywienia a wybrane wskaźniki stanu odżywienia osób w wieku podeszłym. Nowa Med 2000; 12: Baker H. Nutrition in the elderly: An overview. Geriatrics 2007; 62 (7): Roszkowski W, Brzozowska A. Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia ludzi starszych w Europie projekt badawczy Seneca. Żyw Człow Metab 1994; 21, 1: Liedberg B, Stoltze K, Norlen P et al. Inadequate dietary habits and mastication in elderly men. Gerodontology 2007; 24 (1): Bujko J, Malesza M, Myszkowska-Ryciak J. Wpływ wybranych czynników środowiskowych na sposób żywienia kobiet zrzeszonych w Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Ann UMCS 2003; 58, 13, (27):
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoAgnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoŚniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie.
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Wydział V Nauk Medycznych Polska Akademia Nauk Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Śniadanie jeść czy nie
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW
ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia
Bardziej szczegółowo... Dzienniczek Badań. Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010
... Dzienniczek Badań Centrum Promocji Zdrowia i Edukacji Ekologicznej Warszawa Bemowo 2010 ... lekarz prowadzący imię nazwisko wiek adres MASA CIAŁ A Masę ciała można ocenić na podstawie wskaźnika BMI
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Bardziej szczegółowoOCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoWywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna
Wywiad żywieniowy (część 1) Część ogólna Wybrane odpowiedzi proszę podkreślić. IMIĘ I NAZWISKO:... 1. Data wypełniania formularza - 2. Płeć A. kobieta B. mężczyzna 3. Wiek - 4. Wzrost - Aktualna masa ciała
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 1, 59-63 ZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ NUTRITIONAL HABITS OF FEMALE STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF BIALYSTOK DEPENDING
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoWYBRANE ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW WYŻSZEJ SZKOŁY WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I TURYSTYKI - ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 409-414 Robert Szczerbiński 1), Jan Karczewski, Joanna Maksymowicz-Jaroszuk WYBRANE ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW WYŻSZEJ SZKOŁY WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I TURYSTYKI
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoZachowania zdrowotne związane z żywieniem osób dorosłych i starszych
44 Artykuły oryginalne Hygeia Public / original Health 2010, 45(1): papers 44-48 Zachowania zdrowotne związane z żywieniem osób dorosłych i starszych Health behaviours related to the nutrition of adults
Bardziej szczegółowoPowszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska
Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie
Bardziej szczegółowoANALIZA WYBRANYCH ZWYCZAJÓW ŻYWIENIOWYCH STUDENTÓW ŁÓDZKICH UCZELNI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 186 193 Agnieszka Szczodrowska, Wiesława Krysiak 1) ANALIZA WYBRANYCH ZWYCZAJÓW ŻYWIENIOWYCH STUDENTÓW ŁÓDZKICH UCZELNI Zespół Analityki Żywności i Środowiska,
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoMaria E. Pyzik, Joanna Rodziewicz-Gruhn Nawyki żywieniowe kobiet w różnych grupach wiekowych
Maria E. Pyzik, Joanna Rodziewicz-Gruhn Nawyki żywieniowe kobiet w różnych grupach wiekowych Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 6, 185-191 2005 PRACE NAUKOWE Akademii
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 594 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 594 SECTIO D 2005 Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku Department of Higiene and Epidemiology
Bardziej szczegółowoPOZIOM WYKSZTAŁCENIA A ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I ANTROPOMETRYCZNE WSKAŹNIKI STANU ODŻYWIENIA MĘŻCZYZN Z POPULACJI KRAKOWSKIEJ
ROCZN. PZH 2009, 60, Nr 2, 171-176 POZIOM WYKSZTAŁCENIA A ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I ANTROPOMETRYCZNE WSKAŹNIKI STANU ODŻYWIENIA MĘŻCZYZN Z POPULACJI KRAKOWSKIEJ LEVEL OF EDUCATION COMPARING TO EATING BEHAVIOURS
Bardziej szczegółowoWYBRANE ZACHOWANIA PROZDROWOTNE LUDZI STARSZYCH Z TERENU WIELKOPOLSKI (BADANIA WSTĘPNE)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 490 494 Anna Jędrusek-Golińska, Katarzyna Waszkowiak, Krystyna Szymandera-Buszka, Joanna Kobus-Cisowska, Dominik Kmiecik, Danuta Górecka WYBRANE ZACHOWANIA PROZDROWOTNE
Bardziej szczegółowoMLEKO I PRZETWORY MLECZNE W DIECIE STUDENTÓW UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU
Mleko i przetwory STOWARZYSZENIE mleczne w diecie EKONOMISTÓW studentów Uniwersytetu ROLNICTWA Ekonomicznego I AGROBIZNESU we Wrocławiu Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt 1 111 Anna Kowalska Uniwersytet Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoAndrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 4, str. 359 364 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska OCENA JAKOŚCIOWA SPOSOBU ŻYWIENIA LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH
Bardziej szczegółowoRozwój człowieka, stan jego zdrowia i wydajność pracy oraz długość życia są ściśle uzależnione od sposobu żywienia.
Rozwój człowieka, stan jego zdrowia i wydajność pracy oraz długość życia są ściśle uzależnione od sposobu żywienia. Nieprawidłowe odżywianie w wieku niemowlęcym, przedszkolnym i szkolnym: hamuje rozwój
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoEwa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowo* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice.
* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice. Celem badania jest sprawdzenie preferencji respondentów odnośnie badanych
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoZapraszamy do oglądania
Zapraszamy do oglądania 1.Odżywiaj się regularnie Należy spożywać przynajmniej 3 podstawowe posiłki dziennie (śniadanie, obiad, kolacja), a jeszcze zdrowiej będzie dołączyć dwie przekąski (II śniadanie
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość spożycia wybranych grup produktów spożywczych przez sportowców trenujących piłkę nożną
Kopeć KOmunikaty A i wsp. Częstotliwość / Announcement spożycia wybranych grup produktów spożywczych przez sportowców trenujących piłkę nożną 151 Częstotliwość spożycia wybranych grup produktów spożywczych
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 412 417 Witold Kozirok, Beata Mroczkowska ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC I. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE
ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoOCENA CZĘSTOŚCI SPOŻYCIA WYBRANYCH ŹRÓDEŁ BŁONNIKA POKARMOWEGO WŚRÓD STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 1, str. 18 24 Elżbieta Głodek, Marian Gil OCENA CZĘSTOŚCI SPOŻYCIA WYBRANYCH ŹRÓDEŁ BŁONNIKA POKARMOWEGO WŚRÓD STUDENTEK UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO Katedra Przetwórstwa
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowoZalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2
Zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2 Zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2 Odżywiaj się zdrowo Podstawowym zaleceniem zdrowotnym dla osób chorych na cukrzycę jest jedz zdrowo. Osoba
Bardziej szczegółowoOCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA
Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK OCENA STYLU ŻYCIA DLA POTRZEB DZIAŁAŃ Z ZAKRESU PROMOCJI ZDROWIA I. WYWIAD WIEK.. PŁEĆ WYKSZTAŁCENIE. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Bardziej szczegółowoZachowania żywieniowe osób uzależnionych od alkoholu biorących udział w terapii uzależnień doniesienie wstępne
Rutkowska Probl Hig Epidemiol J i wsp. Zachowania 2013, 94(3): żywieniowe 661-665 osób uzależnionych od alkoholu biorących udział w terapii uzależnień... 661 Zachowania żywieniowe osób uzależnionych od
Bardziej szczegółowoPrezentacja materiałów przygotowanych. programu edukacyjnego Trzymaj formę!
Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę! KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA REALIZACJĘ IV EDYCJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO PT. TRZYMAJ FORMĘ! ZAKOPANE, 6 8 PAŹDZIERNIKA
Bardziej szczegółowoWarsztaty nauczycieli Zespołu Szkół Zawodowych im. Króla Jana III Sobieskiego w Przeworsku w szkole partnerskiej Universita dei Sapori 10 14 marzec
Warsztaty nauczycieli Zespołu Szkół Zawodowych im. Króla Jana III Sobieskiego w Przeworsku w szkole partnerskiej Universita dei Sapori 10 14 marzec 2014 r. Realizacja komponentu ponadnarodowego W dniach
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoKorzyści z wegetarianizmu
Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
Bardziej szczegółowoKSZTAŁTOWANIE NAWYKÓW ZDROWEGO ODŻYWIANIA I SYSTEMATYCZNE UPRAWIANIE ĆWICZEŃ RUCHOWYCH. Wyrobienie nawyku jedzenia II śniadania
Konstancin-Jeziorna, 5 czerwca 2017 Sprawozdanie z realizacji projektu do KONKURSU NA PROJEKT EDUKACYJNY PROMUJĄCY ZMIANĘ ZACHOWAŃ W ZAKRESIE STYLU ŻYCIA W ŚRODOWISKU LOKALNYM W RAMACH REALIZACJI OGÓLNOPOLSKIEGO
Bardziej szczegółowoZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I PREFERENCJE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Joanna Newerli-Guz, Katarzyna Kulwikowska Akademia Morska w Gdyni ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I PREFERENCJE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM Dzieci w wieku przedszkolnym kształtują nawyki żywieniowe, na które rodzice/opiekunowie
Bardziej szczegółowoZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY
Agnieszka Palka, Kamil Rzeźnikowski Akademia Morska w Gdyni ZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY Dieta kobiety ciężarnej jest istotnym czynnikiem wpływającym na zdrowie zarówno matki, jak i dziecka.
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA SPOŻYCIA TŁUSZCZÓW PRZEZ PACJENTÓW PODEJMUJĄCYCH REHABILITACJĘ PO PRZEBYTYM ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 678 682 Ewa Mędrela-Kuder CHARAKTERYSTYKA SPOŻYCIA TŁUSZCZÓW PRZEZ PACJENTÓW PODEJMUJĄCYCH REHABILITACJĘ PO PRZEBYTYM ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO Zakład Higieny
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 420-427 Angelika Edyta Charkiewicz, Bogusław Poniatowski, Maria Karpińska, Janusz Korecki, Jacek Jamiołkowski, Andrzej Szpak ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iii semestr
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2
Szewczyk Probl Hig A Epidemiol i wsp. Ocena 11, sposobu 92(2): 267-271 żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 267 Ocena sposobu żywienia osób chorujących na cukrzycę typu 1 i 2 Evaluation of
Bardziej szczegółowoOCENA ZNAJOMOŚCI ZASAD PROFILAKTYKI MIAŻDŻYCY WŚRÓD MIESZKAŃCÓW LUBELSZCZYZNY
ROCZN. PZH 2009, 60, Nr 1, 79-83 OCENA ZNAJOMOŚCI ZASAD PROFILAKTYKI MIAŻDŻYCY WŚRÓD MIESZKAŃCÓW LUBELSZCZYZNY EVALUATION OF THE KNOWLEDGE OF ATHEROSCLEROSIS PREVENTION AMONG THE INHABITANTS OF THE LUBLIN
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA CZYLI JAK USTRZEC SIĘ CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA CZYLI JAK USTRZEC SIĘ CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Żywić się zdrowo powinniśmy w każdym okresie życia, ale szczególnie ważny jest sposób odżywiania dzieci i młodzieży, kobiet w ciąży
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowoKomentarz Dietetyk 322[20] Czerwiec 2012. Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży KOMENTARZ DO PRAC EGZAMINACYJNYCH. w zawodzie: Dietetyk 322[20]
Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży KOMENTARZ DO PRAC EGZAMINACYJNYCH w zawodzie: Dietetyk 322[20] ETAP PRAKTYCZNY SESJA LETNIA 2012 Łomża, lipiec 2012 r. Strona 1 z 35 1. Treść zadania z załącznikami:
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoodżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo
Program edukacyjny Żyj smacznie i zdrowo Cel i założenia: Przypomnienie zasad prawidłowego i smacznego odżywiania Niemarnowanie jedzenia Zachęcenie do rodzinnego spożywania posiłków Zmniejszanie ilości
Bardziej szczegółowoSposób odżywiania jako jeden z determinantów stylu życia studentów wybranych uczelni szczecińskich
Sposób odżywiania jako jeden z determinantów stylu życia studentów : 63 69 Copyright by Wydawnictwo Continuo Prace oryginalne original papers Sposób odżywiania jako jeden z determinantów stylu życia studentów
Bardziej szczegółowoZasada trzecia. Zasada czwarta
Zdrowe odżywianie jest podstawą zachowania zdrowego organizmu. Przestrzegając dziesięciu podstawowych zasad właściwego żywienia, wykorzystamy dostępne pożywienie w najbardziej efektywny dla naszego zdrowia
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Zdrowe żywienie w cukrzycy Dieta dla osób dieta 1200 kcal chorujących na dieta 1500 kcal cukrzycę typu 2* dieta 1800 kcal *bez mikroalbuminurii Zaproponowana
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI SGGW POLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy
Bardziej szczegółowoPrawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu
Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania
Bardziej szczegółowozdrowego żywienia w chorobie
Wspieramy w ciężkiej chorobie, aby cieszyć się każdą chwilą PORADNIK zdrowego żywienia w chorobie Stowarzyszenie Przyjaciół Chorych Hospicjum im. Jana Pawła II w Żorach Opracowanie: Magdalena Olborska
Bardziej szczegółowoŻywność pierwszym lekiem
Żywność pierwszym lekiem Krzysztof Krygier Wydział Nauk o Żywności SGGW w Warszawie Rada ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia przy Ministrze Zdrowia Długość życia Polaków krótsza od średniej UE: mężczyźni
Bardziej szczegółowoPREFERENCJE ŻYWIENIOWE STUDENTÓW KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO
PREFERENCJE ŻYWIENIOWE STUDENTÓW KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO Food preferences of nursing faculty students MONIKA SANDER GRABOWSKA 1, BEATA PRZYSTAŚ 1, ELŻBIETA SZUDY 1, BEATA HAOR 2 1Studenckie Koło Naukowe
Bardziej szczegółowoSUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 1, str. 30 35 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH
Bardziej szczegółowoEcho Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK TURYSTYKI WIEJSKIEJ przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ ENERGII I SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W PLANOWANYCH DO SPOŻYCIA RACJACH POKARMOWYCH MIESZKAŃCÓW DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE
ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 2, 207-212 ZAWARTOŚĆ ENERGII I SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W PLANOWANYCH DO SPOŻYCIA RACJACH POKARMOWYCH MIESZKAŃCÓW DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE ENERGY AND NUTRIENTS CONTENT IN
Bardziej szczegółowoDIETA PRZY CHOROBACH SERCA
ZALECENIA OGÓLNE Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (należy dbać o urozmaicenie posiłków). W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i
Bardziej szczegółowo11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Samodzielna ocena swojego żywienia i aktywności fizycznej. Cele: zapoznanie ucznia z praktycznymi aspektami układania prawidłowo zbilansowanej
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowo