WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie"

Transkrypt

1 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str Edward POPIOŁEK*, Henryk MARCAK**, Artur KRAWCZYK* * Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Kraków ** Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków Możliwości wykorzystania satelitarnej interferometrii radarowej InSAR w monitorowaniu zagrożeń górniczych Streszczenie W pracy przedstawiono możliwości wykorzystania satelitarnego radarowego skanowania terenu metodą InSAR do ciągłego monitorowania zmian terenu wywołanych podziemną eksploatacją górniczą złóż. Wykazano, że możliwe jest m.in. wyznaczanie okresowych obniżeń terenu, rejonów aktualnego zagrożenia budowli, a także weryfikowanie prognoz deformacji powierzchni terenu. Podkreślono możliwość monitoringu obniżeń powierzchni terenu bez konieczności zakładania sieci geodezyjnej. Wykazano istnienie korelacji pomiędzy położeniem epicentrum wstrząsów górniczych, a zmianami w strukturze obniżeń terenu. 1. Wstęp Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie wyników badań nad możliwościami zastosowania nowej metody monitoringu zmian terenu, jaką niewątpliwie jest satelitarna interferometria radarowa, do monitoringu powierzchni terenu w rejonach oddziaływania podziemnej eksploatacji złóż rud miedzi. Obowiązek obserwacji skutków działalności górniczej wynika bezpośrednio z Prawa Geologicznego i Górniczego oraz wymogów Ustawy o Ochronie Środowiska. Jednym z najważniejszych ujemnych wpływów górniczych są deformacje powierzchni terenu, stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla obiektów budowlanych i inżynierskich, a także dla użytkowania terenu. Dynamiczny rozwój technik zdalnego pozyskiwania informacji o terenie doprowadził do opracowania i wdrożenia dla celów cywilnych, satelitarnego obrazowania terenu, realizowanego przez specjalne satelity w sposób umożliwiający skanowanie powierzchni ziemi w odstępach jednomiesięcznych. Pozyskanie informacji z obrazów radarowych terenu polega na przetwarzaniu różnic fazowych dwóch obrazów, w wyniku czego uzyskuje się z nich jeden obraz interferometryczny, który umożliwia badanie zmian wysokościowych powierzchni terenu w okresach pomiędzy przelotami satelity (metoda InSAR). Obok badania i kontroli klasycznych, ciągłych deformacji powierzchni terenu w postaci niecek obniżeniowych, pojawiają się również dalsze nowe możliwości wykorzystania metody, np. przy monitoringu stawów osadowych. Są to szczególnie ważne aspekty, gdyż wiążą się bezpośrednio z wymogami zapewnienia przez zakłady górnicze bezpieczeństwa powszechnego. Podstawowymi zaletami interferometrii radarowej są: możliwość obserwowania zmian powierzchniowych terenu bez konieczności zakładania kosztownej sieci punktów oraz możliwość 339

2 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii częstego pozyskiwania informacji o obniżeniach terenu a także sięganie po informacje o skutkach eksploatacji praktycznie od 1992 r. (Massonnet i in. 1998). Można twierdzić, że interferometria radarowa eliminuje podstawowe wady metod geodezyjnych, umożliwia ponadto ograniczanie kosztownych sieci geodezyjnych. 2. Metodyka badawcza Satelitarna interferometria radarowa (InSAR) jest nowoczesną techniką teledetekcyjną, służącą pozyskiwaniu informacji o powierzchni Ziemi w ściśle określonym przedziale czasowym, na obszarze dziesiątek kilometrów kwadratowych jednocześnie. Metoda ta wykorzystuje zdjęcia SAR (Synthetic Aparature Radar radiolokator obrazowy z anteną syntetyczną) uzyskiwane podczas powtarzalnych przelotów satelity (np. European Remote Sensing Satelite ERS-1, ERS-2 oraz Envisat) nad tym samym obszarem powierzchni Ziemi. Wykonywanie radarogramów przez satelitę polega na rejestracji, przy użyciu anteny SAR (ASAR Envisat), odbitej od powierzchni terenu fali radarowej. W trakcie rejestracji zapisywane są informacje o odbiciu fali radarowej (inaczej stopnia rozpraszania fali) oraz o jej fazie w momencie dotarcia do odbiornika. Uzyskuje się tym samym informacje o wartościach względnych rzędnej powierzchni terenu lub jej zmianach w czasie. W dziedzinie ochrony terenów górniczych istotną własnością radarogramów jest informacja o różnicy faz pomiędzy falą emitowaną a odbitą w różnym czasie od tego samego obszaru. Posiadając dwa takie radarogramy można określić wartości faz, o jakie różnią się ich sygnały, otrzymując w efekcie interferogram (rys. 2.1). Rys Fragment interferogramu z prążkami interferometrycznymi obrazującymi lokalną nieckę obniżeniową Fig Part of the interferogram with interferometric fringes of subsidence trough Interferogram stanowi zatem obraz różnic faz fal radarowych pochodzących z dwóch obrazów SAR (tzw. master image i slave image). Różnice fazy przedstawia się standardowo za pomocą odpowiedniej skali barw, gdzie pełna sekwencja kolorów odpowiada zmianie fazy sygnału radarowego o 360 (Atlantis 1997). Obserwowana na interferogramie zmiana fazy o pełny cykl (360 ) odpowiada połowie długości fali sygnału radarowego. W przypadku satelitów ERS-1 i ERS-2 długość fali wykorzystywanej przez urządzenie SAR wynosi 5,6 cm, czyli pełna sekwencja prążków interferometrycznych (zmiana fazy o 2 ) przedstawia przemieszczenie powierzchni terenu o 2,8 cm w kierunku promienia detekcyjnego. Ponieważ jednak skanowanie odbywa się pod kątem 23 (rys. 2.2), toteż przy redukcji zmian wysokości do normalnej w obszarze wykonanego radarogramu, kolejne paski interferencyjne występują w miejscach różnicy obniżeń terenu wynoszących ok. 2,5 cm. 340

3 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie SAR v Kierunek lotu 23 h ok. 4,2 km ok. 100 km S (swath) antenna footpint Rys Geometria sygnału radarowego Fig Radar signal geometry Zasadniczo do opracowania interferogramu nadają się obrazy radarowe wykazujące wzajemną koherencję o odpowiedniej wartości. Warunek ten pośrednio może stanowić przyczyny występowania niektórych trudności w praktycznym stosowaniu metody. Koherencja jest to powierzchnia jednakowej fazy (ekwifaza). Przetwarzanie dwóch obrazów SAR pozwala na określenie różnic spektralnych sygnału (fazy i natężenia) dla poszczególnych pikseli interferogramu. Wartość koherencji wskazuje na zmiany, jakie dokonały się pomiędzy wykonaniem kolejnych zobrazowań, a obszary o słabej koherencji (ciemne) wyznaczają miejsca, w których pierwotna faza sygnału została zmieniona przez czynniki zewnętrzne. Na wartość koherencji największy wpływ mają następujące czynniki (Pratti i in. 1994): odległość bazowa różnica pozycji satelity w odpowiadających sobie kolejnych nalotach (Reigber i in. 1996), wielkość szumów sygnału radarowego i zmiany fazy związane z aparaturą pomiarową, fizyczne zmiany środowiska, jakie zaszły pomiędzy kolejnymi zobrazowaniami SAR. Dekoherencja (utrata koherencji) jest w dużym stopniu uzależniona również od czasu, jaki upłynął pomiędzy wykonaniem kolejnych zobrazowań (Perski 1998). 3. Wyznaczanie okresowych niecek obniżeniowych Ponieważ interferogram jest jedynie obrazem zmian zachodzących na danym terenie, zatem nie są na nim widoczne żadne szczegóły terenowe. Nie jest więc możliwe bezpośrednie dopasowanie obrazu interferometrycznego i skalibrowanej mapy topograficznej. Wykorzystując jednak fakt, że interferogram powstaje na podstawie radarogramów, istnieje możliwość 341

4 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii kalibracji interferogramu po uprzednim dopasowaniu obrazu radarowego SAR. Gwarantuje to jednoznaczne pikselowe pokrycie terenu jaki obejmują: radarogram i interferogram. Kalibracja radarogramu odbywała się w identyczny sposób jak dopasowanie obrazu rastrowego mapy topograficznej do układu współrzędnych, przy czym mapą odniesienia jest w tym przypadku mapa topograficzna. Z powyższego powodu pierwszym etapem kalibracji interferogramu jest wpasowanie w układ współrzędnych mapy topograficznej w postaci pliku rastrowego. Kalibracja ta odbywała się w programie Microstation. Po wstępnym połączeniu obrazu rastrowego mapy topograficznej z cyfrową mapą powierzchni, dalsze dopasowanie odbywa się na podstawie istniejących szczegółów terenowych. Następnie otwierany jest radarogram, który jest kalibrowany do układu współrzędnych hybrydowej mapy topograficznej. Przy kalibracji wykorzystywano te obiekty, które gwarantowały pełną jednoznaczność co do ich identyfikacji na obu mapach: topograficznej i cyfrowej. Pozwalały one w precyzyjny sposób zidentyfikować punkty tożsame (np. skrzyżowania dróg). Zachowane parametry kalibracji radarogramu zostały następnie wykorzystane do kalibracji inteferogramu. W oparciu o tak stworzony zestaw parametrów na skalibrowany obraz SAR nałożono odpowiadający mu interferogram. Skalibrowany w ten sposób interferogram stanowi produkt wyjściowy oraz podstawę do digitalizacji izolinii zmian pionowych obniżeń terenu. Digitalizację obrazu prążków interferometrycznych przeprowadza się ręcznie w środowisku MicroStation. Polega ona na wnoszeniu linii wektorowych w miejsca granic pomiędzy obszarami zbiorów punktów o jednakowej wartości. W ten sposób digtalizując kolejne prążki inteferometryczne tworzymy kolejne izolinie obniżeń. Przypisywana wartość obniżenia wynika z ilości barwnych prążków zawartych w jednej pełnej sekwencji barw (w tym przypadku 0,86 cm na barwę). Rezultaty digitalizacji przetwarza się w programie komputerowym Surfer, otrzymując numeryczny obraz izolinii obniżeń. 4. Określanie rejonów aktualnego zagrożenia terenu wpływami górniczymi Dystrybucja wykonanych przez satelitę radarogramów jest możliwa w krótkim okresie czasu, niezbędnym do przesłania danych cyfrowych na nośniku magnetycznym. Opracowanie interferogramu z ostatniego i poprzedniego radarogramu trwa kilka dni. Łącznie potrzeba zaledwie około 2 tygodni, aby uzyskać okresowe niecki obniżeniowe, wskazujące na rejony aktualnych bezpośrednich oddziaływań prowadzonej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu. Okresowe niecki obniżeniowe uzyskuje się w układzie współrzędnych cyfrowej mapy terenu i mapy górniczej poprzez proces kalibracji. Jako granicę rejonów aktualnego zagrożenia terenu należy przyjmować granice ostatniego zewnętrznego prążka interferogramu, który reprezentuje przyrost obniżeń o wartość powyżej 8 mm. Na rysunku 4.1 przedstawiono przykład wyznaczania rejonów aktualnego zagrożenia terenu z LGOM dla okresu r. Po lokalizacji rejonów kolejnym etapem może być ocena ilości zagrożonych obiektów oraz w miarę możliwości skala tego zagrożenia w zależności od tempa przyrostu obniżeń (Hejmanowski i in. 2002). 342

5 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Rys Zasięg wpływów eksploatacji w rejonie miasta Polkowice ( ) Fig Range influences of the underground mining exploitation in Polkowice ( ) 5. Weryfikacja prognoz deformacji powierzchni terenu 5.1. Wyznaczanie parametrów teorii wpływów eksploatacji S. Knothego z niecek elementarnych Do wyznaczenia parametrów r i tg teorii wpływów S. Knothego wykorzystano metodę obliczeń, która bazuje na założeniu elementarności niecki obniżeniowej (Batkiewicz, Popiołek 1972). W toku przeprowadzonych badań (Popiołek i in. 2002) potwierdzono, że zarejestrowane i wybrane do obliczeń interferometryczne niecki obniżeniowe spełniają to założenie. Przyjęta metoda obliczeń pozwala na wyznaczenie wartości parametru rozproszenia wpływów r, zdefiniowanego w przytaczanej teorii. Wykonując obliczenia skorzystano ze wzoru (Batkiewicz, Popiołek 1972): 1,17x2 r (5.1) lg( w1 : w2 ) gdzie: w 1 maksymalna wartość obniżenia w poprzecznym przekroju niecki obniżeniowej (w miejscu x 1 = 0), w 2 wartość obniżenia na skrzydle niecki obniżeniowej (w miejscu x 2). Na podstawie wyznaczonego w ten sposób parametru teorii wpływów eksploatacji S. Knothego r, przy znajomości głębokości zalegania partii złożowej H, można obliczyć wartość parametru górotworu tg, korzystając z liniowej zależności funkcyjnej: 1 r H tg tg 343 H r (5.2)

6 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii W celu praktycznej oceny zasadności proponowanej metody wyznaczania parametrów tg, dla podziemnej eksploatacji rudy miedzi w LGOM, wybrano sześć niecek obniżeniowych wygenerowanych technologią InSAR. Rozmieszczenie ponumerowanych kolejno od S1 do S6 niecek przedstawia rysunek 5.1. Rys Rozmieszczenie niecek obniżenowych Fig Location of subsidence troughs Przez centra niecek obniżeniowych poprowadzono po kilka podłużnych przekrojów. Wartości x 2 i odpowiadające im obniżenia w 2 (do wzoru 5.1), pozyskiwano zatem z całego przestrzennego obrazu danej niecki obniżeniowej. W wyniku tych operacji uzyskano z każdego przekroju po kilkadziesiąt wartości parametrów rozproszenia oraz parametru tg (przy znajomości głębokości eksploatacji w danym rejonie). Dane te poddano analizie i selekcji, odrzucając wartości znacznie odbiegające od wstępnie wyliczonej wartości przeciętnej. Wyselekcjonowane w ten sposób dane uśredniono, uzyskując przeciętne wartości tg p i r p, wyznaczone w oparciu o określony przekrój danej niecki obniżeniowej. Wyniki obliczeń, jak również ostateczne wartości wyliczonych tg i r w rejonach występowania niecek obniżeniowych, przedstawia tabela

7 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Wartości rozproszenia wpływów r i tg Diffuse of influence r and tg values Tabela 5.1. Table 5.1. Niecka Przekrój r p [m] tg p r [m] tg P ,20 S1 P , ,40 P ,28 P ,72 S2 P , ,68 P ,79 S3 P , ,69 S4 P ,64 P , ,62 S5 P ,32 P , ,26 S6 P ,50 P , ,43 Wartości obliczonych w powyższej tabeli parametrów tg nie odbiegają od przyjmowanych do tej pory wartości w prognozach wpływów, a wyznaczanych z geodezyjnych linii obserwacyjnych. Zróżnicowanie ostatecznych wartości tg w zakresie 1,26 1,69 obrazuje zmienność górotworu na obszarze LGOM. Chcąc w bardzo ogólny sposób scharakteryzować górotwór w LGOM, można wyliczyć wartość średnią. Dla terenu LGOM objętego wybranymi do analizy elementarnymi nieckami obniżeniowymi (rys. 5.1) wynosi ona tg śr 1,51. Jest to więc wartość zbliżona do uzyskiwanych z bezpośrednich obserwacji geodezyjnych (tg od 1,4 do 1,7) Weryfikacja prognoz obniżeń terenu teorią Knothego Modelowanie przyrostów obniżeń powierzchni terenu możliwe jest do uzyskania poprzez obliczenia bazujące na teoriach wpływów. Obliczenia teoretyczne w LGOM wykonuje się przy użyciu komputerowego systemu MODEZ, opartego na teorii Knothego. W tym systemie obliczenia przeprowadza się na podstawie znajomości usytuowania parcel i warunków eksploatacji złoża oraz parametrów zmodyfikowanych dla warunków LGOM teorii Knothego. Poprawne przyjęcie do obliczeń parametrów teorii w określonym rejonie eksploatacji złoża, pozwala uzyskać przyrosty obniżeń terenu, zbliżone do dokładności wyznaczonych poprzez bezpośrednie pomiary geodezyjne. Pozwala to uznać prognozę przyrostów obniżeń za odpowiadającą rzeczywistym obniżeniom okresowym. W celu weryfikacji ilościowej i jakościowej niecek obniżeniowych uzyskanych metodą InSAR dokonano ich porównania z nieckami okresowymi uzyskanymi poprzez modelowanie za pomocą systemu MODEZ (Popiołek i in. 1997) a więc z nieckami bliskimi rzeczywistości (rys 5.2). Mimo małych wartości przyrostów obniżeń zgodność niecek jest zadowalająca i to zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym. Potwierdza to duże możliwości 345

8 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii metody InSAR oraz jej wiarygodność, co stwarza szerokie możliwości ograniczania kosztownych pomiarów geodezyjnych. Rys Porównanie niecek obniżeniowych: modelowanej w systemie MODEZ i wyznaczonej metodą InSAR Fig Comparison subsidence troughs calculated by MODEZ system with observed by InSAR method 346

9 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie 6. Ocena możliwości metody InSAR w aspekcie weryfikacji położenia ognisk wstrząsów pogórniczych Podziemnej eksploatacji górniczej szczególnie w kopalniach miedziowych towarzyszy emisja silnych wstrząsów górniczych. Dotyczy to w szczególności eksploatacji w takiej sytuacji geologicznej, kiedy nad eksploatowanym pokładem występują skały o dużej wytrzymałości, takie jak grube ławy dolomitów czy piaskowców. Występowanie tych skał stanowi istotny element w rozwoju deformacji górotworu prowadzącej do kumulowania się znacznych energii. Wstrząsy górnicze są rejestrowane przez kopalnianą sieć sejsmologiczną. W ocenie ryzyka wystąpienia wstrząsu zakłada się istnienie empirycznych zależności pomiędzy strukturą obserwowanych ciągów pomiarowych i rozwojem deformacji, która prowadzi do silnego wstrząsu. Istnieją liczne prace pokazujące, że istnieją takie związki pomiędzy strukturą pomiarów sejsmicznych i konwergencją stropu wyrobiska oraz prędkością obniżeń terenu. Położenie epicentrów wstrząsów górniczych jest związane z położeniem stref liniowych, na których pojawiają się wstrząsy. Taką strefę najlepiej widać na rysunku 6.1, gdzie wyznaczają ją zarejestrowane silne wstrząsy o energiach przekraczających 10 7 J. Rys Rozkład epicentrów wstrząsów Fig Disposition epicentre of tremors 347

10 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii Analiza wyników badania korelacji pomiędzy kształtem izolinii takich samych obniżeń na mapach interferometrycznych i położeniem epicentrów wskazują na to, że większość wstrząsów powoduje zmiany w strukturze obniżeń (strefa anomalii interferometrycznej). Jest to strefa o zwiększonym gradiencie, która jest położona pomiędzy strefami o małym gradiencie. Powyższe spostrzeżenia, widoczne również w innych rejonach oddziaływania eksploatacji, wyraźnie wskazują na wpływ silnych wstrząsów górotworu na okresowy wzrost przyrostów obniżeń terenu. Potwierdza to wcześniejsze, w sposób bardziej przypadkowy zarejestrowane geodezyjnie bardzo szybkie przyrosty obniżeń terenu po silnych wstrząsach górotworu. Analizy zaobserwowanych metoda InSAR okresowych niecek obniżeniowych wykazują duże możliwości weryfikacji modeli zjawisk sejsmicznych, które mogłyby być stosowane w modelowaniu tych skomplikowanych zjawisk towarzyszących eksploatacji górniczej. Rozważania oparte nawet o szereg założeń apriorycznych (np. wartości spadków naprężeń wzięte z wyliczeń prowadzonych w sejsmologii dla niektórych wstrząsów) wskazują, że przemieszczenia powierzchni Ziemi mogą być pomierzone przez metody interferometryczne (do ok. 7 cm). Istnieją przypadki, w których nie ma korelacji pomiędzy pojawieniem się zjawiska sejsmikcznego i anomalii interferometrycznej. Może to być skutek poziomych przesunięć sejsmicznych, które nie dają efektów w postaci obniżeń. Interesujące w aspekcie monitorowania skutków wstrząsów górniczych metodą InSAR jest to, że położenie epicentrów wstrząsów jest związane ze strefami liniowymi. Jest to wyraźnie widoczne na rysunku 6.2. Poprzez korelację usytuowania wstrząsów z przyrostami obniżeń oraz polami eksploatacji złoża można wskazać na potencjalne rejony wystąpienia wstrząsu lub jego brak. Opis deformacji w pobliżu źródła sejsmicznego jest niezmiernie skomplikowany i może być zrobiony w sposób uproszczony. Zależy on bowiem od szeregu parametrów, których nie można pomierzyć lub które ocenić bardzo trudno. W przypadku wstrząsów górniczych do deformacji związanych ze wstrząsami górniczymi trzeba dodać złożony charakter deformacji powierzchni, która jest sumą efektów pochodzących od bezpośrednich wpływów eksploatacji i wstrząsów. Niemniej wstępne oszacowania pokazane powyżej wskazują na to, że deformacje sejsmiczne mogą być mierzalne i istnieje szansa na ich wydzielenie z anomalii otrzymanych z pomiarów radarowych. 7. Roszczenia o szkody górnicze Na obszarze LGOM, a w szczególności na granicy bezpośrednich wpływów eksploatacji i poza nią, występują liczne zgłoszenia uszkodzeń obiektów budowlanych, których związek z działalnością górniczą jest mocno wątpliwy. W tych rejonach najczęściej nie ma punktów geodezyjnych, które dostarczyłyby informacji o rzeczywistych wpływach eksploatacji górniczej (deformacje ciągłe). W przypadku nieuznania szkody jako górniczej problem rozstrzygany jest sądownie. Jedyną możliwością uzyskania wiarygodnych dla sądu informacji o ciągłych deformacjach terenu jest wykorzystanie pary radarogramów obejmujących okres ujawnienia się uszkodzenia. Potwierdzona przeprowadzonymi badaniami w LGOM dokładność wyznaczania zmian terenu metodą InSAR jest dla tego celu w pełni wystarczająca. Dotychczasowe rozwiązywanie problemów sądowych poprzez kosztowne ekspertyzy i opinie biegłych sądowych nie zawsze bywa obiektywne. 348

11 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie 8. Monitoring stawów osadowych Rys Liniowa strefa pęknięcia górotworu Fig Line zone of rock mass crack Wykonane dotychczas interferogramy dla terenu górniczego LGOM pozwoliły ocenić możliwości zastosowania satelitarnej interferometrii radarowej do monitoringu dużych stawów osadowych. Problem rozważano w oparciu o kilkanaście zarejestrowanych metodą InSAR obrazów, dwóch zlokalizowanych w tym rejonie stawów. Jednym z nich jest czynny zbiornik poflotacyjnych odpadów Żelazny Most, natomiast drugi Gilów jest zbiornikiem nieczynnym od 1984 r. Wpływa to na odmienny ich charakter i związane z tym problemy zagrożenia. W przypadku zbiornika Żelazny Most najistotniejszą sprawą jest kontrola wysokich obwałowań w aspekcie utrzymywania ich stateczności. Odpowiednio zweryfikowane wyniki interferometrycznego obrazu przemieszczeń pionowych w obrębie skarp, mogą w dużym stopniu wspomagać stosowane dotychczas tam geodezyjne techniki pomiarowe. W tym zakresie metoda InSAR może dostarczać informacji o ruchach pionowych grobli, szczególnie w okresach pomiędzy jedną a drugą serią pomiarów geodezyjnych. 349

12 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii Zbiornik Gilów znajduje się w zasięgu wpływów aktualnie prowadzonej eksploatacji górniczej. Z tego powodu konieczna jest jego okresowa kontrola, którą dla całej powierzchni obiektu można wykonać metodą InSAR. Obok rejestrowanych za jej pomocą wpływów górniczych, uwidaczniają się dodatkowo pionowe ruchy powierzchni, związane najprawdopodobniej z trwającą wciąż kompresją zdeponowanych tam osadów. Przeprowadzone do tej pory analizy i rozważania wskazują, że możliwe jest stosowanie metody InSAR w celu okresowego monitorowania zbiorników osadowych LGOM. 9. Nowe techniki przetwarzania danych InSAR W ciągu ostatnich kilku lat gwałtownie wzrosły nakłady na prace badawcze związanie z interferometrią satelitarną. Prace koncertują się obecnie na dwóch kierunkach zastosowań: opracowanie nowych technik badawczych przeznaczonych do interpretacji interfergramów, budowa nowych typów radiolokatorów (sensorów radarowych) i konstrukcja nowych satelitów. Nowe metody przetwarzania danych stanowić mogą bardzo interesujące źródło pozyskiwania danych o deformacjach terenu górniczego. Zastosowanie tych metod w istotny sposób może podnieść jakość i ilość otrzymywanych danych a w szczególności ich dokładność w aspekcie deformacji terenu wywołanych nie tylko eksploatacją górniczą. W latach opracowane i opatentowane zostały dwie nowe metody przetwarzania interferogramów. Technologie te, pomimo że noszą różne nazwy, wykorzystują tę samą metodę analizy interferogramów. Metoda ta polega na identyfikacji naturalnych obszarów (reflektorów) o własnościach dobrego, stałego w czasie, odbicia fali radarometrycznej. Są to technologie: 1. Permanent Scatters (skrót PS) Punkty Stale Odbijające, 2. Coherent Target Monitoring (CTM) Monitoring Punktów Koherentnych. Pierwsza metoda opracowana została na Politechnice Milano, a druga przez prywatną firmę Vexcel. Ważnym etapem analizy tych punktów jest identyfikacja czynników zakłócających pomiar w kontekście wartości określonych dla punktów o stałym odbiciu. Metodyka badań w obydwu technologiach wygląda podobnie, można wyróżnić następujące etapy: 1. selekcja, dla wybranego obszaru badań od 30 do 40 obrazów SAR, dopiero taka ilość radarogramów pozwala na wykonanie wiarygodnej oceny stabilności punktu w czasie; 2. budowa modelu terenu dla danej sceny model terenu budowany jest w celu usunięcia wpływu dekorelacji geometrycznej piksela obrazu radarowego; 3. selekcja par radarogramów w celu wytworzenia jak największej liczby interferogramów; 4. korejestracja interferogramów i analiza zarejestrowanych wartości fazy danego piksela na wszystkich interferogramach analizowana jest historia zmian fazy sygnału w danym punkcie; 5. selekcja i oznaczenie wszystkich punktów stabilnych na interferogramie, określenie wartości zmian powierzchni terenu w czasie, następnie dla wybranych w ten sposób punktów dokonuje się interpretacji zmian wysokości terenu. Zalety nowej metody analizy interferogramów: umożliwia pomiary zmian wysokości punktów w długich horyzontach czasowych (nawet 5 6 lat); 350

13 WARSZTATY 2006 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie umożliwia wykonywanie pomiarów w rejonach, gdzie zwykła metoda InSAR nie daje zadowalających rezultatów, np. w rejonach terenów leśnych; uzyskiwana jest bardzo wysoka dokładność wyznaczania zmian wysokości terenu około 0,5 mm na rok; duża liczba punktów o stałym odbiciu znajduje się w terenach zurbanizowanych i zagospodarowanych, a więc w rejonach zagrożeń wpływami górniczymi. Wady metody stałych punktów odbicia: brak wpływu na identyfikację stałych punktów (pikseli ) w terenie; bardzo duży zestaw danych wymagany do zastosowania tej metody (ok. 25 do 30 radarogramów do jednej analizy); ze względu na wymaganą dużą ilość danych jest to metoda droższa od obecnej; wszystkie algorytmy do analiz interferogramów są opatentowane (rzutuje to na ceny oprogramowania). 10. Podsumowanie W ramach niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań, które wykazały szerokie możliwości satelitarnej metody interferometrii radarowej InSAR w rozwiązywaniu problemów z zakresu monitoringu ujemnego oddziaływania podziemnej eksploatacji na powierzchnię terenu i obiekty na niej się znajdujące. Jest to nowoczesna metoda teledetekcji satelitarnej, która rozszerza możliwości monitoringu wpływów eksploatacji na całym terenie górniczym oraz może przyczynić się do ograniczania zagrożeń górniczych w zabudowie i zagospodarowaniu terenów podlegających wpływom górniczym. Wykorzystać ją można do realizacji następujących zadań: 1. Opracowanie bieżących map deformacji terenu. Bazując na seriach zdjęć radarometrycznch można na ich odstawie opracowywać mapy przyrostu obniżeń terenu. Możliwość sumowania przyrostu pozwala na określanie wartości obniżeń w okresach rocznych. 2. Ocena zgłoszeń szkód budowlanych. Posiadanie bieżących map deformacji terenu umożliwia wstępna waloryzację zgłoszeń uszkodzeń obiektów budowlanych. Możliwe będzie bowiem doszukiwanie się związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy usytuowaniem dynamicznego skłonu niecki obniżeniowej a lokalizacją obiektu, dla którego nastąpiło zgłoszenie szkody. 3. Monitoring wpływów eksploatacji oraz parametrów teorii Knothego w nowo udostępnianych partiach złoża. Niezwykle istotnym kierunkiem praktycznego zastosowania InSAR jest rozpoczęcie eksploatacji w nowej partii złoża położonego głębiej lub dalej niż dotychczas eksploatowane złoże. Dzięki metodzie InSAR już w ciągu kilku miesięcy od rozpoczęcia eksploatacji możliwe będzie określenie parametrów teorii wpływów (tgβ). 4. Monitoring zbiorników odpadów poflotacyjnych. Istnieją w pełni potwierdzone możliwości zastosowania interferometrii do monitorowania stabilności zapór zbiorników odpadów poflotacyjnych dla których metoda InSAR może stanowić cenne uzupełnienie informacji o ruchach zapór zbiornika w okresach pomiędzy pomiarami geodezyjnymi. 5. Uzupełnienia i ewentualnego ograniczenia klasycznych pomiarów deformacji na rzecz pomiarów InSAR. 351

14 E. POPIOŁEK, H. MARCAK, A. KRAWCZYK Możliwości wykorzystania interferometrii Jak potwierdziły przeprowadzone badania, metoda InSAR stanowi wiarygodne źródło danych. W obecnej postaci w pełni nadaje się do zastosowań w dziedzinie ochrony terenów górniczych. Wprowadzenie jej jednak do codziennej praktyki górniczej uwarunkowane jest podjęciem przedsięwzięć organizacyjno-technicznych umożliwiających wprowadzenie permanentnego monitoringu interferometrycznego. Realizacja tego przedsięwzięcia dopiero po pewnym czasie będzie mogła stanowić podstawę do efektywnej redukcji pomiarów klasycznych. Praca wykonana w ramach grantu KBN nr 4 T12E Literatura [1] Atlantis 1997: EarthView InSAR version User's Guide, Atlantis Scientific Inc., Ontario. ESA 1995 Satelite Radar in Agriculture. ESA report SP-1185, (red: Tan-Duc Guyenne) 1 71, Noordwijk. [2] Batkiewicz W., Popiołek E. 1972: Prognozowanie wpływu eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu w warunkach LGOM. Prace Komisji Górniczo-Geodezyjnej PAN, Geodezja 14, Kraków. [3] Hejmanowski 2002: Application of satellite radar interferometry to the examination of the areas of mining exploitation, Surface Mining Braunkohle & other minerals, vol. 54, no. 1, [4] Massonnet i in. 1998: Radar interferometry and its application to the changes in the Earth's surface. Reviews of Geophysics, vol. 36, no. 4. [5] Perski Z. 1998: Applicability of ERS-1 and ERS-2 InSAR for Land Subsidence Monitoring in the Silesian Coal mining region, Poland. International Archives of Photogrametry and Remote Sensing, vol. 32, no. 7. [6] Popiołek E. i in. 2002: Zastosowanie interferometrii radarowej do wielkopowierzchniowych pomiarów odkształceń pionowych terenów górniczych LGOM w celu ograniczania klasycznych pomiarów deformacji, AGH Kraków, praca niepublikowana. [7] Popiołek E. i in. 1997: Opracowanie nowego modelu wpływów eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu LGOM w oparciu o teorię Knothego Budrysa. Etap I, II praca naukowo- -badawcza na zlecenie KGHM Polska Miedź S.A., AGH Kraków, (niepublikowane). [8] Pratti i in. 1994: Report on ERS-1 SAR interferometric techniques and applications. ESA report 10179/93/YT/I/SC Frascati. [9] Reigber i in. 1996: Impact of Precise Orbits on SAR Interferometry. ESA Fringe 96 Workshop. The possibilities of using satellite radar interferometry InSAR in mining threats monitoring This paper presents the possibilities to monitor subsidence trough caused by underground exploitation of the seam deposit with the application of a satellite method InSAR. This method allow us to making determination of periodical increases in the area of subsidence and making comparisons between measured values and evaluated before exploitation. It was proved that the InSAR method allows the assessment of current threat to the mining area and objects by defining the areas of intensive subsidence as well as the estimation of maximal values of deformation indexes. Emphases possibilities using InSAR method instead of traditional survey measurements. The correlation between tremor localization and changes in the deformation structure was shown. Przekazano: 4 kwietnia 2006 r. 352

Zastosowanie satelitarnej interferometrii radarowej na terenach eksploatacji rud miedzi w LGOM

Zastosowanie satelitarnej interferometrii radarowej na terenach eksploatacji rud miedzi w LGOM Artur Krawczyk Katedra Ochrony Terenów Górniczych, Akademia Górniczo Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii środowiska Al. Adama Mickiewicza 30, 30-059 KRAKÓW artkraw@uci.agh.edu.pl tel. 617

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć Wykaz ważniejszych oznaczeń Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych

Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć Wykaz ważniejszych oznaczeń Wstęp 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych Spis treści Wykaz ważniejszych pojęć... 13 Wykaz ważniejszych oznaczeń... 21 Wstęp... 23 1. Wprowadzenie w problematykę ochrony terenów górniczych... 27 1.1. Charakterystyka ujemnych wpływów eksploatacji

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. wykład IV

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. wykład IV Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska wykład IV Zastosowanie obrazów SAR Satelitarna interferometria radarowa Najczęściej wykorzystywane metody przetwarzania obrazów SAR: InSAR (Interferometry

Bardziej szczegółowo

RAPORT. Kraków, MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA. Zleceniodawca: Gmina Pszczyna

RAPORT. Kraków, MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA. Zleceniodawca: Gmina Pszczyna MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA RAPORT Kraków, 3.09.2018 Zleceniodawca: Gmina Pszczyna 1 1 DANE FORMALNE 1.1. Zamawiający: gmina Pszczyna 1.2. Wykonawca: SATIM Monitoring Satelitarny

Bardziej szczegółowo

Teledetekcja w ochronie środowiska. Wykład 4

Teledetekcja w ochronie środowiska. Wykład 4 Teledetekcja w ochronie środowiska Wykład 4 Obrazy SAR Obraz bezpośrednio rejestrowany przez system SAR to tzw. hologram mikrofalowy, który po skomplikowanej obróbce i wizualizacji daje obraz radarowy.

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Ćwiczenia (III)

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Ćwiczenia (III) Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska Ćwiczenia (III) Satelitarna interferometria radarowa ZADANIE 1 Cel: Utworzenie klasycznego interferogramu dla wulkanu Etna na Sycylii. Dane SAR: Obraz

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład IV + ćwiczenia IV

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład IV + ćwiczenia IV Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska Wykład IV + ćwiczenia IV Zastosowanie obrazów SAR Satelitarna interferometria radarowa Najczęściej wykorzystywane metody przetwarzania obrazów SAR: InSAR

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. ćwiczenia II

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. ćwiczenia II Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska ćwiczenia II Satelitarna interferometria radarowa Sentinel-1 Toolbox owprowadzenie do programu Sentinel-1 Toolbox. Podczas zajęć wykorzystywane będę obrazy

Bardziej szczegółowo

TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD 10

TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD 10 TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD 10 Fotogrametria to technika pomiarowa oparta na obrazach fotograficznych. Wykorzystywana jest ona do opracowywani map oraz do różnego rodzaju zadań pomiarowych.

Bardziej szczegółowo

7. Metody pozyskiwania danych

7. Metody pozyskiwania danych 7. Metody pozyskiwania danych Jedną z podstawowych funkcji systemu informacji przestrzennej jest pozyskiwanie danych. Od jakości pozyskanych danych i ich kompletności będą zależały przyszłe możliwości

Bardziej szczegółowo

WYZNACZENIE WARTOŚCI PARAMETRÓW TEORII PROGNOZOWANIA WPŁYWÓW W PRZYPADKU EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ PROWADZONEJ W DWÓCH POKŁADACH

WYZNACZENIE WARTOŚCI PARAMETRÓW TEORII PROGNOZOWANIA WPŁYWÓW W PRZYPADKU EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ PROWADZONEJ W DWÓCH POKŁADACH GÓRNICTWO I GEOLOGIA 2011 Tom 6 Zeszyt 1 MAREK KRUCZKOWSKI Politechnika Śląska, Gliwice Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni WYZNACZENIE WARTOŚCI PARAMETRÓW TEORII

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład 4

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład 4 Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska Wykład 4 SAR metody przetwarzania InSAR (Interferometry SAR) - tworzenie DEM (ang. Digital Elevation Model) DInSAR (ang. Differential InSAR) - detekcja

Bardziej szczegółowo

Korzyści wynikające ze wspólnego opracowania. z wynikami uzyskanymi techniką GNSS

Korzyści wynikające ze wspólnego opracowania. z wynikami uzyskanymi techniką GNSS Korzyści wynikające ze wspólnego opracowania wyników pomiarów PSInSAR z wynikami uzyskanymi techniką GNSS Łukasz Żak, Jan Kryński, Dariusz Ziółkowski, Jan Cisak, Magdalena Łągiewska Instytut Geodezji i

Bardziej szczegółowo

ZAKRES EGZAMINU DYPLOMOWEGO ST.1 GiK 2016/17

ZAKRES EGZAMINU DYPLOMOWEGO ST.1 GiK 2016/17 ZAKRES EGZAMINU DYPLOMOWEGO ST.1 GiK 2016/17 1. Omów sieć geodezyjną do wyznaczania deformacji i przemieszczeń obiektów inżynierskich. 2. Scharakteryzuj petrologię skał magmowych. 3. Opisz procedurę podział

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ

WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ WYZNACZANIE WYSOKOŚCI Z WYKORZYSTANIEM NIWELACJI SATELITARNEJ Karol DAWIDOWICZ Jacek LAMPARSKI Krzysztof ŚWIĄTEK Instytut Geodezji UWM w Olsztynie XX Jubileuszowa Jesienna Szkoła Geodezji, 16-18.09.2007

Bardziej szczegółowo

Mirosław CHUDEK, Piotr STRZAŁKOWSKI, Roman ŚCIGAŁA Politechnika Śląska, Gliwice

Mirosław CHUDEK, Piotr STRZAŁKOWSKI, Roman ŚCIGAŁA Politechnika Śląska, Gliwice WARSZTATY 2005 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 235 242 Mirosław CHUDEK, Piotr STRZAŁKOWSKI, Roman ŚCIGAŁA Politechnika Śląska, Gliwice Przebieg procesu deformacji ze szczególnym

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE ZOBRAZOWAŃ SAR W OCHRONIE ŚRODOWISKA. Wykład V

ZASTOSOWANIE ZOBRAZOWAŃ SAR W OCHRONIE ŚRODOWISKA. Wykład V ZASTOSOWANIE ZOBRAZOWAŃ SAR W OCHRONIE ŚRODOWISKA Wykład V Zastosowanie obrazów SAR Najczęściej wykorzystywane metody przetwarzania obrazów SAR: InSAR (Interferometry SAR) - tworzenie DEM (Digital Elevation

Bardziej szczegółowo

Wstępna analiza danych satelitarnej interferometrii radarowej z południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

Wstępna analiza danych satelitarnej interferometrii radarowej z południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego K. MIREK, Z. ISAKOW Wstępna analiza danych satelitarnej interferometrii... Mat. Symp. str. 228 234 Katarzyna MIREK *, Zbigniew ISAKOW ** * Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Geoinformatyki i Informatyki

Bardziej szczegółowo

ZAKRES INTERPRETOWALNOŚCI OSIADAŃ TERENU ZA PO M OC Ą SATELITARNEJ INTERFEROM ETRII RADAROWEJ (InSAR)

ZAKRES INTERPRETOWALNOŚCI OSIADAŃ TERENU ZA PO M OC Ą SATELITARNEJ INTERFEROM ETRII RADAROWEJ (InSAR) Polskie Towarzystwo Fotogrametrii i Teledetekcji oraz Katedra Fotogrametrii i Teledetekcji Wydziału Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Archiwum Fotogrametrii,

Bardziej szczegółowo

Dynamiczne oddziaływania drgań na powierzchnię terenu ZG Rudna po wstrząsie z dnia roku o energii 1,9 E9 J

Dynamiczne oddziaływania drgań na powierzchnię terenu ZG Rudna po wstrząsie z dnia roku o energii 1,9 E9 J WARSZTATY 27 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Materiały Warsztatów str. 411 421 Lech STOLECKI KGHM Cuprum sp. z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe Dynamiczne oddziaływania drgań na powierzchnię

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład 2

Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska. Wykład 2 Zastosowanie zobrazowań SAR w ochronie środowiska Wykład 2 SAR Geometria zobrazowania (azimuth direction) https://directory.eoportal.org/web/eoportal/satellite-missions/s/seasat Geometria zobrazowania

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI MONITOROWANIA I OBNIŻANIA SIĘ GRUNTU ZWIĄZANYCH Z Z ŁUPKÓW

TECHNIKI MONITOROWANIA I OBNIŻANIA SIĘ GRUNTU ZWIĄZANYCH Z Z ŁUPKÓW TECHNIKI MONITOROWANIA SEJSMICZNOŚCI I OBNIŻANIA SIĘ GRUNTU ZWIĄZANYCH Z POSZUKIWANIAMI I EKSPLOATACJĄ GAZU Z ŁUPKÓW dr hab. inż. Piotr Krzywiec, prof. PIG-PIB - XXVII Forum Energia Efekt Środowisko MONITORING

Bardziej szczegółowo

Precyzyjne pozycjonowanie w oparciu o GNSS

Precyzyjne pozycjonowanie w oparciu o GNSS Precyzyjne pozycjonowanie w oparciu o GNSS Załącznik nr 2 Rozdział 1 Techniki precyzyjnego pozycjonowania w oparciu o GNSS 1. Podczas wykonywania pomiarów geodezyjnych metodą precyzyjnego pozycjonowania

Bardziej szczegółowo

Analiza efektywności rejestracji przyspieszeń drgań gruntu w Radlinie Głożynach

Analiza efektywności rejestracji przyspieszeń drgań gruntu w Radlinie Głożynach WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 349 354 Piotr KALETA, Tadeusz KABZA Kompania Węglowa S. A., Kopalnia Węgla Kamiennego Rydułtowy-Anna Ruch II, Pszów Analiza efektywności

Bardziej szczegółowo

Teledetekcja w kartografii geologicznej. wykład II

Teledetekcja w kartografii geologicznej. wykład II Teledetekcja w kartografii geologicznej wykład II Metoda AKTYWNA Metody aktywne Satelitarna interferometria radarowa System SAR SAR (ang. Synthetic Aperture Radar) jest to radar z anteną syntetyzowaną,

Bardziej szczegółowo

Możliwości wykorzystania nowoczesnych metod monitorowania terenu górniczego w LGOM

Możliwości wykorzystania nowoczesnych metod monitorowania terenu górniczego w LGOM WARSZTATY 2003 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 127 142 Edward POPIOŁEK Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Możliwości wykorzystania nowoczesnych metod monitorowania terenu górniczego

Bardziej szczegółowo

6. Co stanowi treść opisu mapy do celów projektowych? Jak długo jest aktualna mapa do celów projektowych? Uzasadnij odpowiedź.

6. Co stanowi treść opisu mapy do celów projektowych? Jak długo jest aktualna mapa do celów projektowych? Uzasadnij odpowiedź. 1 Proszę podać zasady pomiaru silosu na kiszonkę, do jakiej kategorii, klasy i rodzaju obiektu budowlanego go zaliczamy. Proszę wymienić minimum 5 klas obiektów w tej kategorii. 2. Przedsiębiorca otrzymał

Bardziej szczegółowo

Title: Kompleksowa analiza danych

Title: Kompleksowa analiza danych Title: Kompleksowa analiza danych Author: Zbigniew Perski Citation style: Perski Zbigniew. (2010). Kompleksowa analiza danych. W: W. M. Zuberek, K. Jochymczyk (red.), "Geneza i charakterystyka zagrożenia

Bardziej szczegółowo

Badania elementów i zespołów maszyn laboratorium (MMM4035L)

Badania elementów i zespołów maszyn laboratorium (MMM4035L) Badania elementów i zespołów maszyn laboratorium (MMM4035L) Ćwiczenie 23. Zastosowanie elektronicznej interferometrii obrazów plamkowych (ESPI) do badania elementów maszyn. Opracowanie: Ewelina Świątek-Najwer

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pomiaru i wyrównania przestrzennych ciągów tachimetrycznych w zastosowaniach geodezji zintegrowanej

Koncepcja pomiaru i wyrównania przestrzennych ciągów tachimetrycznych w zastosowaniach geodezji zintegrowanej Koncepcja pomiaru i wyrównania przestrzennych ciągów tachimetrycznych w zastosowaniach geodezji zintegrowanej Krzysztof Karsznia Leica Geosystems Polska XX Jesienna Szkoła Geodezji im Jacka Rejmana, Polanica

Bardziej szczegółowo

SINGLE-IMAGE HIGH-RESOLUTION SATELLITE DATA FOR 3D INFORMATIONEXTRACTION

SINGLE-IMAGE HIGH-RESOLUTION SATELLITE DATA FOR 3D INFORMATIONEXTRACTION SINGLE-IMAGE HIGH-RESOLUTION SATELLITE DATA FOR 3D INFORMATIONEXTRACTION MOŻLIWOŚCI WYDOBYCIA INFORMACJI 3D Z POJEDYNCZYCH WYSOKOROZDZIELCZYCH OBRAZÓW SATELITARNYCH J. Willneff, J. Poon, C. Fraser Przygotował:

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób podziemnej eksploatacji złoża minerałów użytecznych, szczególnie rud miedzi o jednopokładowym zaleganiu

PL B1. Sposób podziemnej eksploatacji złoża minerałów użytecznych, szczególnie rud miedzi o jednopokładowym zaleganiu PL 214250 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 214250 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 382608 (51) Int.Cl. E21C 41/22 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

OKREŚLENIE WPŁYWU WYŁĄCZANIA CYLINDRÓW SILNIKA ZI NA ZMIANY SYGNAŁU WIBROAKUSTYCZNEGO SILNIKA

OKREŚLENIE WPŁYWU WYŁĄCZANIA CYLINDRÓW SILNIKA ZI NA ZMIANY SYGNAŁU WIBROAKUSTYCZNEGO SILNIKA ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2008 Seria: TRANSPORT z. 64 Nr kol. 1803 Rafał SROKA OKREŚLENIE WPŁYWU WYŁĄCZANIA CYLINDRÓW SILNIKA ZI NA ZMIANY SYGNAŁU WIBROAKUSTYCZNEGO SILNIKA Streszczenie. W

Bardziej szczegółowo

Analiza stateczności zbocza

Analiza stateczności zbocza Przewodnik Inżyniera Nr 25 Aktualizacja: 06/2017 Analiza stateczności zbocza Program: MES Plik powiązany: Demo_manual_25.gmk Celem niniejszego przewodnika jest analiza stateczności zbocza (wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

AKTYWNOŚĆ SEJSMICZNA W GÓROTWORZE O NISKICH PARAMETRACH WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH NA PRZYKŁADZIE KWK ZIEMOWIT

AKTYWNOŚĆ SEJSMICZNA W GÓROTWORZE O NISKICH PARAMETRACH WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH NA PRZYKŁADZIE KWK ZIEMOWIT Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 1 2009 Adrian Gołda*, Tadeusz Gębiś*, Grzegorz Śladowski*, Mirosław Moszko* AKTYWNOŚĆ SEJSMICZNA W GÓROTWORZE O NISKICH PARAMETRACH WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH NA PRZYKŁADZIE

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWA IDENTYFIKACJA WSPÓŁCZYNNIKA PRĘDKOŚCI OSIADANIA DLA WARUNKÓW JEDNEJ Z KOPALŃ GZW

KOMPLEKSOWA IDENTYFIKACJA WSPÓŁCZYNNIKA PRĘDKOŚCI OSIADANIA DLA WARUNKÓW JEDNEJ Z KOPALŃ GZW GÓRNICTWO I GEOLOGIA 2012 Tom 7 Zeszyt 1 Roman ŚCIGAŁA Politechnika Śląska, Gliwice Katedra Geomechaniki, Budownictwa Podziemnego i Zarządzania Ochroną Powierzchni KOMPLEKSOWA IDENTYFIKACJA WSPÓŁCZYNNIKA

Bardziej szczegółowo

Zadanie Cyfryzacja grida i analiza geometrii stropu pułapki w kontekście geologicznym

Zadanie Cyfryzacja grida i analiza geometrii stropu pułapki w kontekście geologicznym Zadanie 1 1. Cyfryzacja grida i analiza geometrii stropu pułapki w kontekście geologicznym Pierwszym etapem wykonania zadania było przycięcie danego obrazu tak aby pozostał tylko obszar grida. Obrobiony

Bardziej szczegółowo

Teledetekcja z elementami fotogrametrii Wykład VIII

Teledetekcja z elementami fotogrametrii Wykład VIII Teledetekcja z elementami fotogrametrii Wykład VIII Czasowa analiza interferometryczna TIME SERIES InSAR analysis Czasowa analiza interferometryczna TIME SERIES InSAR analysis Dzięki wykorzystaniu dużego

Bardziej szczegółowo

TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD IX

TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD IX TELEDETEKCJA Z ELEMENTAMI FOTOGRAMETRII WYKŁAD IX to technika pomiarowa oparta na obrazach fotograficznych. Taki obraz uzyskiwany jest dzięki wykorzystaniu kamery lub aparatu. Obraz powstaje na specjalnym

Bardziej szczegółowo

Obiekty budowlane na terenach górniczych

Obiekty budowlane na terenach górniczych Jerzy Kwiatek Obiekty budowlane na terenach górniczych Wydanie II zmienione i rozszerzone GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2007 SPIS TREŚCI WYKAZ WAŻNIEJSZYCH POJĘĆ... 13 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH OZNACZEŃ...

Bardziej szczegółowo

dr inż. Marek Zawilski, prof. P.Ł.

dr inż. Marek Zawilski, prof. P.Ł. UŻYTKOWANIE I OCHRONA ŚRODOWISKA W STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z terenów zurbanizowanych do środowiska PROBLEMY OBLICZANIA PRZEPŁYWÓW MAKSYMALNYCH PRAWDOPODOBNYCH

Bardziej szczegółowo

WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH

WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH WYKORZYSTANIE CIEKÓW POWIERZCHNIOWYCH W MONITOROWANIU JAKOŚCI EKSPLOATOWANYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH Przemysław Wachniew 1, Damian Zięba 1, Kazimierz Różański 1, Tomasz Michalczyk 2, Dominika Bar-Michalczyk

Bardziej szczegółowo

Metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego. Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kabiesza

Metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego. Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kabiesza Metody oceny stanu zagrożenia tąpaniami wyrobisk górniczych w kopalniach węgla kamiennego Praca zbiorowa pod redakcją Józefa Kabiesza GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2010 Spis treści 1. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Ocena dynamiki osiadania terenu GZW metodą satelitarnej interferometrii radarowej

Ocena dynamiki osiadania terenu GZW metodą satelitarnej interferometrii radarowej Zbigniew PERSKI Uniwersytet Śląski, Sosnowiec Mat. Symp. Warsztaty 2000 str.107-113 Ocena dynamiki osiadania terenu GZW metodą satelitarnej interferometrii radarowej Streszczenie W artykule zaprezentowano

Bardziej szczegółowo

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH MAGISTERSKICH STUDIA STACJONARNE DRUGIEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/2012

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH MAGISTERSKICH STUDIA STACJONARNE DRUGIEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/2012 STUDIA STACJONARNE DRUGIEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2011/2012 Instytut Geodezji GEODEZJA GOSPODARCZA PROMOTOR Ocena wykorzystania algorytmów interpolacyjnych do redukcji ilości danych pozyskiwanych w sposób

Bardziej szczegółowo

SATELITARNA INTERFEROMETRIA RADAROWA (INSAR) WYSOKIEJ ROZDZIELCZOŚCI Z WYKORZYSTANIEM DANYCH TERRASAR-X

SATELITARNA INTERFEROMETRIA RADAROWA (INSAR) WYSOKIEJ ROZDZIELCZOŚCI Z WYKORZYSTANIEM DANYCH TERRASAR-X SATELITARNA INTERFEROMETRIA RADAROWA (INSAR) WYSOKIEJ ROZDZIELCZOŚCI Z WYKORZYSTANIEM DANYCH TERRASAR-X HIGH RESOLUTION SAR INTERFEROMETRY (INSAR) WITH TERRASAR-X DATA Zbigniew Perski 1, Artur Krawczyk

Bardziej szczegółowo

PL B BUP 12/13. ANDRZEJ ŚWIERCZ, Warszawa, PL JAN HOLNICKI-SZULC, Warszawa, PL PRZEMYSŁAW KOŁAKOWSKI, Nieporęt, PL

PL B BUP 12/13. ANDRZEJ ŚWIERCZ, Warszawa, PL JAN HOLNICKI-SZULC, Warszawa, PL PRZEMYSŁAW KOŁAKOWSKI, Nieporęt, PL PL 222132 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 222132 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 397310 (22) Data zgłoszenia: 09.12.2011 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

kataster, numeryczne modele terenu, tachimetria elektroniczna czy GPS, wykorzystywane coraz częściej do pozyskiwania, analizowania i przetwarzania

kataster, numeryczne modele terenu, tachimetria elektroniczna czy GPS, wykorzystywane coraz częściej do pozyskiwania, analizowania i przetwarzania Wstęp Rozwój gospodarczy wymaga racjonalnego zarządzania i gospodarowania terenami oraz zasobami (np. wodnymi czy glebowymi). Do realizacji tych celów niezbędna jest odpowiednia informacja przestrzenna.

Bardziej szczegółowo

Analizy środowiskowe i energetyka odnawialna

Analizy środowiskowe i energetyka odnawialna Analizy środowiskowe i energetyka odnawialna Firma FotoRaporty Sp. z o.o. będąca na polskim rynku liderem w zakresie pozyskiwania danych fotogrametrycznych i teledetekcyjnych z niskiego pułapu z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo

WYTYCZNE TECHNICZNE K-1.1 METRYKA MAPY ZASADNICZEJ. Arkusz... Skala...

WYTYCZNE TECHNICZNE K-1.1 METRYKA MAPY ZASADNICZEJ. Arkusz... Skala... WYTYCZNE TECHNICZNE K-1.1 METRYKA MAPY ZASADNICZEJ Arkusz... Skala... WARSZAWA 1980 Warszawa, dnia 27 marca 1980 r. GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII ul. Jasna 2/4 skrytka pocztowa 145 tel. 26-42-21

Bardziej szczegółowo

Przydatność metody georadarowej w rozwiązywaniu zagadnień geologiczno inżynierskich w górnictwie odkrywkowym

Przydatność metody georadarowej w rozwiązywaniu zagadnień geologiczno inżynierskich w górnictwie odkrywkowym Mat. Symp. str. 603 607 Jarosław ZAJĄC Geopartner sp. z o.o., Kraków Przydatność metody georadarowej w rozwiązywaniu zagadnień geologiczno inżynierskich w górnictwie odkrywkowym Streszczenie Powierzchniowe

Bardziej szczegółowo

SŁUŻBA GEODEZYJNA I KARTOGRAFICZNA W OBLICZU NADCHODZĄCYCH ZMIAN

SŁUŻBA GEODEZYJNA I KARTOGRAFICZNA W OBLICZU NADCHODZĄCYCH ZMIAN Zapobieganie powstawaniu zagrożeń powodziowych na terenach zalewowych powstałych w wyniku eksploatacji górniczej przy wykorzystaniu danych pochodzących ze skaningu laserowego Wojciech Jeszka Agata Szeliga

Bardziej szczegółowo

Fundamenty na terenach górniczych

Fundamenty na terenach górniczych Fundamenty na terenach górniczych Instrukcja ITB Wymagania techniczno-budowlane dla obiektów budowlanych wznoszonych na terenach podlegających wpływom eksploatacji górniczej zostały wydane i zalecone do

Bardziej szczegółowo

Pakiet programów komputerowych do prognozowania deformacji terenu górniczego - EDBJ-OPN1W

Pakiet programów komputerowych do prognozowania deformacji terenu górniczego - EDBJ-OPN1W Pakiet programów komputerowych do prognozowania deformacji terenu górniczego - EDBJ-OPN1W Poszczególne programy można wywołać z okna dialogowego programu sterującego EDNOPN. Okno to składa się z 3 paneli.

Bardziej szczegółowo

RAPORT. Kraków, MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA. Zleceniodawca: Gmina Pszczyna

RAPORT. Kraków, MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA. Zleceniodawca: Gmina Pszczyna MONITORING OSIADANIA TERENU NA OBSZARZE GMINY PSZCZYNA RAPORT Kraków, 3.06.2019 Zleceniodawca: Gmina Pszczyna 1 1 DANE FORMALNE 1.1. Zamawiający: gmina Pszczyna 1.2. Wykonawca: SATIM Monitoring Satelitarny

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁAD ANALIZY WPŁYWU PRĘDKOŚCI POSTĘPU FRONTU EKSPLOATACYJNEGO NA PRZEBIEG DEFORMACJI NA POWIERZCHNI TERENU

PRZYKŁAD ANALIZY WPŁYWU PRĘDKOŚCI POSTĘPU FRONTU EKSPLOATACYJNEGO NA PRZEBIEG DEFORMACJI NA POWIERZCHNI TERENU Górnictwo i Geoinżynieria Rok 31 Zeszyt 3/1 2007 Mirosław Chudek*, Piotr Strzałkowski*, Roman Ścigała* PRZYKŁAD ANALIZY WPŁYWU PRĘDKOŚCI POSTĘPU FRONTU EKSPLOATACYJNEGO NA PRZEBIEG DEFORMACJI NA POWIERZCHNI

Bardziej szczegółowo

AUTOREFERAT. Załącznik 3

AUTOREFERAT. Załącznik 3 AUTOREFERAT Załącznik 3 Niniejszy autoreferat powstał w ramach procedury postępowania habilitacyjnego zgodnie z Ustawą z dnia 14 marca 2003 o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule

Bardziej szczegółowo

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI ***

dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI *** POMIARY INKLINOMETRYCZNE dr hab. inż. LESŁAW ZABUSKI Konsultant Rozenblat Sp. z o.o. *** CEL Celem pomiarów inklinometrycznych jest stwierdzenie, czy i w jakim stopniu badany teren podlega deformacjom,

Bardziej szczegółowo

MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ

MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ Jarosław MAŃKOWSKI * Andrzej ŻABICKI * Piotr ŻACH * MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ 1. WSTĘP W analizach MES dużych konstrukcji wykonywanych na skalę

Bardziej szczegółowo

Planowanie geodezyjnego procesu pomiarowego w aspekcie oceny górniczych deformacji powierzchni

Planowanie geodezyjnego procesu pomiarowego w aspekcie oceny górniczych deformacji powierzchni Katarzyna Kryzia AGH w Krakowie Planowanie geodezyjnego procesu pomiarowego w aspekcie oceny górniczych deformacji powierzchni Wprowadzenie Przechodzący front podziemnej eksploatacji górniczej powoduje

Bardziej szczegółowo

Modelowanie wpływu błędów średnich przyjmowanych wartości parametrów teorii na błąd średni prognozy obniżeń, nachyleń i krzywizn terenu górniczego

Modelowanie wpływu błędów średnich przyjmowanych wartości parametrów teorii na błąd średni prognozy obniżeń, nachyleń i krzywizn terenu górniczego Nr 8 PRZEGLĄD GÓRNICZY 171 UKD 622333: 622624044: 624044 Modelowanie wpływu błędów średnich przyjmowanych wartości parametrów teorii na błąd średni prognozy obniżeń, nachyleń i krzywizn terenu górniczego

Bardziej szczegółowo

Zakres wiadomości i umiejętności z przedmiotu GEODEZJA OGÓLNA dla klasy 1ge Rok szkolny 2014/2015r.

Zakres wiadomości i umiejętności z przedmiotu GEODEZJA OGÓLNA dla klasy 1ge Rok szkolny 2014/2015r. Zakres wiadomości i umiejętności z przedmiotu GEODEZJA OGÓLNA dla klasy 1ge - Definicja geodezji, jej podział i zadania. - Miary stopniowe. - Miary długości. - Miary powierzchni pola. - Miary gradowe.

Bardziej szczegółowo

Proste pomiary na pojedynczym zdjęciu lotniczym

Proste pomiary na pojedynczym zdjęciu lotniczym Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Fotogrametrii i Teledetekcji Temat: Proste pomiary na pojedynczym zdjęciu lotniczym Kartometryczność zdjęcia Zdjęcie lotnicze

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I BUDOWNICTWA

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I BUDOWNICTWA Rodzaj i zakres opracowań geodezyjno-kartograficznych oraz czynności geodezyjne obowiązujące w budownictwie. Dz.U.1995.25.133 z dnia 1995.03.13 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 13 marca 1995 r. Wejście

Bardziej szczegółowo

Ryszard HEJMANOWSKI 1, Andrzej KWINTA 2 1 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, 2 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Ryszard HEJMANOWSKI 1, Andrzej KWINTA 2 1 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, 2 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Mat. Symp. str. 16 24 Ryszard HEJMANOWSKI 1, Andrzej KWINTA 2 1 Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, 2 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Modelowanie deformacji ciągłych powierzchni terenu w warunkach zmiennego

Bardziej szczegółowo

Dane wejściowe do opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego

Dane wejściowe do opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego Dane wejściowe do opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego MATEUSZ KOPEĆ Centrum Modelowania Powodzi i Suszy w Poznaniu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 18/15

WZORU UŻYTKOWEGO PL Y1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 18/15 PL 68505 Y1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 123483 (22) Data zgłoszenia: 20.10.2014 (19) PL (11) 68505 (13) Y1

Bardziej szczegółowo

BADANIA GEODEZYJNE REALIZOWANE DLA OCHRONY OBIEKTÓW PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ NA TERENIE WYBRANYCH OBSZARÓW DOLNEGO ŚLĄSKA

BADANIA GEODEZYJNE REALIZOWANE DLA OCHRONY OBIEKTÓW PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ NA TERENIE WYBRANYCH OBSZARÓW DOLNEGO ŚLĄSKA XXII JESIENNA SZKOŁA GEODEZJI 40 LAT BADAŃ GEODYNAMICZNYCH NA OBSZARZE DOLNEGO ŚLĄSKA WROCŁAW, 22-23 września 2014 Krzysztof Mąkolski, Mirosław Kaczałek Instytut Geodezji i Geoinformatyki Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ODLEGŁOŚCI PUNKTÓW W LINIACH OBSERWACYJNYCH NA WARTOŚCI OBLICZANYCH Z POMIARÓW ODKSZTAŁCEŃ POZIOMYCH

WPŁYW ODLEGŁOŚCI PUNKTÓW W LINIACH OBSERWACYJNYCH NA WARTOŚCI OBLICZANYCH Z POMIARÓW ODKSZTAŁCEŃ POZIOMYCH GÓRNICTWO I GEOLOGIA 21 Tom 5 Zeszyt 2 Jan ZYCH Politechnika Śląska, Gliwice WPŁYW ODLEGŁOŚCI PUNKTÓW W LINIACH OBSERWACYJNYCH NA WARTOŚCI OBLICZANYCH Z POMIARÓW ODKSZTAŁCEŃ POZIOMYCH Streszczenie. W artykule

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIA LABORATORYJNE Z KONSTRUKCJI METALOWCH. Ć w i c z e n i e H. Interferometria plamkowa w zastosowaniu do pomiaru przemieszczeń

ĆWICZENIA LABORATORYJNE Z KONSTRUKCJI METALOWCH. Ć w i c z e n i e H. Interferometria plamkowa w zastosowaniu do pomiaru przemieszczeń Akademia Górniczo Hutnicza Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Katedra Wytrzymałości, Zmęczenia Materiałów i Konstrukcji Nazwisko i Imię: Nazwisko i Imię: Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Grupa

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu: NIz-BPiOP/32

KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu: NIz-BPiOP/32 Strona 1 z 5 Z1-PU7 Wydanie N1 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: Ochrona górotworu i powierzchni 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2012/13 4. Poziom kształcenia: studia

Bardziej szczegółowo

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych

Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych Wpływ zawilgocenia ściany zewnętrznej budynku mieszkalnego na rozkład temperatur wewnętrznych W wyniku programu badań transportu wilgoci i soli rozpuszczalnych w ścianach obiektów historycznych, przeprowadzono

Bardziej szczegółowo

ST-01 Roboty pomiarowe

ST-01 Roboty pomiarowe ST- 01/1 ST-01 Roboty pomiarowe ST-01 Roboty pomiarowe Budowa kanalizacji zlewni Orzegów Odcinek C4, C6, KS-04, B4-K8 01/2 ST-01 Roboty pomiarowe ST- SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 1.1 PRZEDMIOT SPECYFIKACJI...

Bardziej szczegółowo

Automatyczne tworzenie trójwymiarowego planu pomieszczenia z zastosowaniem metod stereowizyjnych

Automatyczne tworzenie trójwymiarowego planu pomieszczenia z zastosowaniem metod stereowizyjnych Automatyczne tworzenie trójwymiarowego planu pomieszczenia z zastosowaniem metod stereowizyjnych autor: Robert Drab opiekun naukowy: dr inż. Paweł Rotter 1. Wstęp Zagadnienie generowania trójwymiarowego

Bardziej szczegółowo

BADANIE I LOKALIZACJA USZKODZEŃ SIECI C.O. W PODŁODZE.

BADANIE I LOKALIZACJA USZKODZEŃ SIECI C.O. W PODŁODZE. BADANIE I LOKALIZACJA USZKODZEŃ SIECI C.O. W PODŁODZE. Aleksandra Telszewska Łukasz Oklak Międzywydziałowe Naukowe Koło Termowizji Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

Bardziej szczegółowo

W OPARCIU JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY

W OPARCIU JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY TWORZENIE MODELU DNA ZBIORNIKA WODNEGO W OPARCIU O JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY Tomasz Templin, Dariusz Popielarczyk Katedra Geodezji Satelitarnej i Nawigacji Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie

Bardziej szczegółowo

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Rola modelowania fizycznego i numerycznego

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Rola modelowania fizycznego i numerycznego Politechnika Częstochowska Katedra Inżynierii Energii NOWOCZESNE TECHNOLOGIE ENERGETYCZNE Rola modelowania fizycznego i numerycznego dr hab. inż. Zbigniew BIS, prof P.Cz. dr inż. Robert ZARZYCKI Wstęp

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie deflektometrii do pomiarów kształtu 3D. Katarzyna Goplańska

Zastosowanie deflektometrii do pomiarów kształtu 3D. Katarzyna Goplańska Zastosowanie deflektometrii do pomiarów kształtu 3D Plan prezentacji Metody pomiaru kształtu Deflektometria Zasada działania Stereo-deflektometria Kalibracja Zalety Zastosowania Przykład Podsumowanie Metody

Bardziej szczegółowo

MONITORING PRZESTRZENI ELEKTROMAGNETYCZNEJ

MONITORING PRZESTRZENI ELEKTROMAGNETYCZNEJ MONITORING PRZESTRZENI ELEKTROMAGNETYCZNEJ (wybrane zagadnienia) Opracowanie : dr inż. Adam Konrad Rutkowski 1 Monitorowanie przestrzeni elektromagnetycznej Celem procesu monitorowania przestrzeni elektromagnetycznej

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE GEOMETRII INŻYNIERSKIEJ W AEROLOGII GÓRNICZEJ

ZASTOSOWANIE GEOMETRII INŻYNIERSKIEJ W AEROLOGII GÓRNICZEJ Krzysztof SŁOTA Instytut Eksploatacji Złóż Politechniki Śląskiej w Gliwicach ZASTOSOWANIE GEOMETRII INŻYNIERSKIEJ W AEROLOGII GÓRNICZEJ Od Redakcji: Autor jest doktorantem w Zakładzie Aerologii Górniczej

Bardziej szczegółowo

Nowe metody badań jakości wód wykorzystujące technikę teledetekcji lotniczej - przykłady zastosowań

Nowe metody badań jakości wód wykorzystujące technikę teledetekcji lotniczej - przykłady zastosowań Nowe metody badań jakości wód wykorzystujące technikę teledetekcji lotniczej - przykłady zastosowań Małgorzata Słapińska, Tomasz Berezowski, Jarosław Chormański Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu: SI-BPiOP/33

KARTA PRZEDMIOTU. 2. Kod przedmiotu: SI-BPiOP/33 Strona 1 z 5 Z1-PU7 Wydanie N1 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: Ochrona górotworu i powierzchni 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2012/13 4. Poziom kształcenia: studia

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie metody GPS-RTK do pomiarów przemieszczeń powierzchni terenów górniczych

Wykorzystanie metody GPS-RTK do pomiarów przemieszczeń powierzchni terenów górniczych WARSZTATY 2008 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 365 374 Paweł SOPATA AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Wykorzystanie metody

Bardziej szczegółowo

Possibilities of application of post-mining subsidence troughs in estimation of cavity capacities in post-exploitation caves

Possibilities of application of post-mining subsidence troughs in estimation of cavity capacities in post-exploitation caves 102 UKD 622.34: 622.528.482-047.36 Możliwości wykorzystania pogórniczych niecek obniżeniowych do oszacowania objętości pustek w zrobach poeksploatacyjnych Possibilities of application of post-mining subsidence

Bardziej szczegółowo

Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7

Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7 Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO Wieliczka, 19-22 maja 2015 r. Dokumentowanie warunków geologiczno-inżynierskich w rejonie osuwisk w świetle wymagań Eurokodu 7 Edyta Majer Grzegorz Ryżyński

Bardziej szczegółowo

10.3. Typowe zadania NMT W niniejszym rozdziale przedstawimy podstawowe zadania do jakich może być wykorzystany numerycznego modelu terenu.

10.3. Typowe zadania NMT W niniejszym rozdziale przedstawimy podstawowe zadania do jakich może być wykorzystany numerycznego modelu terenu. Waldemar Izdebski - Wykłady z przedmiotu SIT 91 10.3. Typowe zadania NMT W niniejszym rozdziale przedstawimy podstawowe zadania do jakich może być wykorzystany numerycznego modelu terenu. 10.3.1. Wyznaczanie

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia: Zasady stereoskopowego widzenia.

Temat ćwiczenia: Zasady stereoskopowego widzenia. Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Fotogrametrii i Teledetekcji Temat ćwiczenia: Zasady stereoskopowego widzenia. Zagadnienia 1. Widzenie monokularne, binokularne

Bardziej szczegółowo

Możliwości badania zagrożenia sejsmicznego powierzchni na podstawie pomiarów przyspieszeń drgań gruntu

Możliwości badania zagrożenia sejsmicznego powierzchni na podstawie pomiarów przyspieszeń drgań gruntu Zygmunt GERLACH KHW S.A. KWK Katowice-Kleofas, Katowice Ewa WYROBEK-GOŁĄB KHW S.A. KWK Wesoła, Mysłowice-Wesoła Mat. Symp. Warsztaty 2000 str. 235-245 Możliwości badania zagrożenia sejsmicznego powierzchni

Bardziej szczegółowo

Spis treści CZĘŚĆ I POZYSKIWANIE ZDJĘĆ, OBRAZÓW I INNYCH DANYCH POCZĄTKOWYCH... 37

Spis treści CZĘŚĆ I POZYSKIWANIE ZDJĘĆ, OBRAZÓW I INNYCH DANYCH POCZĄTKOWYCH... 37 Spis treści Przedmowa... 11 1. Przedmiot fotogrametrii i rys historyczny jej rozwoju... 15 1.1. Definicja i przedmiot fotogrametrii... 15 1.2. Rozwój fotogrametrii na świecie... 23 1.3. Rozwój fotogrametrii

Bardziej szczegółowo

Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja)

Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja) Nasyp przyrost osiadania w czasie (konsolidacja) Poradnik Inżyniera Nr 37 Aktualizacja: 10/2017 Program: Plik powiązany: MES Konsolidacja Demo_manual_37.gmk Wprowadzenie Niniejszy przykład ilustruje zastosowanie

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Geodezja i Kartografia Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Geodezja i Kartografia Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Kierunek: Geodezja i Kartografia Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 201/2017 Język wykładowy: Polski Semestr

Bardziej szczegółowo

FOTOGRAMETRIA I TELEDETEKCJA

FOTOGRAMETRIA I TELEDETEKCJA FOTOGRAMETRIA I TELEDETEKCJA 2014-2015 program podstawowy dr inż. Paweł Strzeliński Katedra Urządzania Lasu Wydział Leśny UP w Poznaniu Format Liczba kolorów Rozdzielczość Wielkość pliku *.tiff CMYK 300

Bardziej szczegółowo

2. Kopalnia ČSA warunki naturalne i górnicze

2. Kopalnia ČSA warunki naturalne i górnicze Górnictwo i Geoinżynieria Rok 32 Zeszyt 1 2008 Janusz Makówka*, Józef Kabiesz* SPOSÓB ANALIZY PRZYCZYN I KONSEKWENCJI WYSTĘPOWANIA ZAGROŻENIA TĄPANIAMI NA PRZYKŁADZIE KOPALNI ČSA 1. Wprowadzenie Analiza

Bardziej szczegółowo

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2010/2011

TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2010/2011 TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA ROK AKADEMICKI 2010/2011 Instytut Geodezji GEODEZJA I GEOINFORMATYKA PROMOTOR TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH INŻYNIERSKICH KRÓTKA

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ODDZIAŁYWAŃ GÓRNICZYCH NA STAN TECHNICZNY BUDYNKÓW O KONSTRUKCJI WIELKOPŁYTOWEJ

WPŁYW ODDZIAŁYWAŃ GÓRNICZYCH NA STAN TECHNICZNY BUDYNKÓW O KONSTRUKCJI WIELKOPŁYTOWEJ KAROL FIREK, JACEK DĘBOWSKI WPŁYW ODDZIAŁYWAŃ GÓRNICZYCH NA STAN TECHNICZNY BUDYNKÓW O KONSTRUKCJI WIELKOPŁYTOWEJ INFLUENCE OF THE MINING EFFECTS ON THE TECHNICAL STATE OF THE PANEL HOUSING Streszczenie

Bardziej szczegółowo

9. Proszę określić jakie obiekty budowlane (ogólnie) oraz które elementy tych obiektów, podlegają geodezyjnemu wyznaczeniu (wytyczeniu) w terenie.

9. Proszę określić jakie obiekty budowlane (ogólnie) oraz które elementy tych obiektów, podlegają geodezyjnemu wyznaczeniu (wytyczeniu) w terenie. 1. Jakie prawa posiadają osoby wykonujące terenowe prace geodezyjne z uwzględnieniem prac na terenach zamkniętych z dostępem do informacji niejawnych? Czy właściciel nieruchomości może nie zgodzić się

Bardziej szczegółowo

Janusz Bogusz 1), Bernard Kontny 2)

Janusz Bogusz 1), Bernard Kontny 2) Janusz Bogusz 1), Bernard Kontny 2) 1) Centrum Geomatyki Stosowanej, WAT Warszawa 2) Instytut Geodezji i Geoinformatyki, UP Wrocław Założenia: Stworzenie modułu ruchów poziomych litosfery w oparciu o sieć

Bardziej szczegółowo

Źródła pozyskiwania danych grawimetrycznych do redukcji obserwacji geodezyjnych Tomasz Olszak Małgorzata Jackiewicz Stanisław Margański

Źródła pozyskiwania danych grawimetrycznych do redukcji obserwacji geodezyjnych Tomasz Olszak Małgorzata Jackiewicz Stanisław Margański Źródła pozyskiwania danych grawimetrycznych do redukcji obserwacji geodezyjnych Tomasz Olszak Małgorzata Jackiewicz Stanisław Margański Wydział Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej Motywacja

Bardziej szczegółowo

WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE

WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE Górnictwo i Geoinżynieria Rok 33 Zeszyt 4 2009 Stanisław Cierpisz*, Daniel Kowol* WPŁYW ZAKŁÓCEŃ PROCESU WZBOGACANIA WĘGLA W OSADZARCE NA ZMIANY GĘSTOŚCI ROZDZIAŁU BADANIA LABORATORYJNE 1. Wstęp Zasadniczym

Bardziej szczegółowo