Tajemnice Księżej Góry. Radzionków to małe miasto, położone pomiędzy Bytomiem, Tarnowskimi Górami, Świerklańcem i Piekarami Śląskimi.

Transkrypt

1 w nr 6 (88)/ n u m e r z e a 4 Łączymy przeszłość z teraźniejszością O bogatym programie tegorocznej INDUSTRIADY opowiada Adam Hajduga, odpowiedzialny za koordynację INDUSTRIADY i Szlaku Zabytków Techniki. Tajemnice Księżej Góry Radzionków to małe miasto, położone pomiędzy Bytomiem, Tarnowskimi Górami, Świerklańcem i Piekarami Śląskimi. 8 Od Gliwic do Odry Już starożytni wiedzieli, że najtańszy i najwydajniejszy jest transport wodny, nie tylko na oceanach, lecz i na śródlądziu. Główną drogą wodną średniowiecznego Śląska była rzeka Odra wraz z jej dopływami. szl ki 20 maja br. poznaliśmy zwycięzców konkursu fotograficznego Do celu. Był on organizowany przez Komunikacyjny Związek Komunalny GOP i Dziennik Zachodni. Wygrała Patrycja Sabok z Radzionkowa. K Lista laureatów konkursu Do celu 1. Patrycja Sabok, Radzionków, I miejsce nagroda główna: bilet kwartalny sieciowy. Fot. Beata Madej Laureaci konkursu Do celu Nagrodzona praca Pawła Nalepy Beata Madej zajęła II miejsce 2. Paweł Nalepa, Sosnowiec, II miejsce bilet miesięczny sieciowy. 3. Beata Madej, Dąbrowa Górnicza, II miejsce bilet miesięczny sieciowy. 4. Anna Slotorsz, Chorzów, II miejsce bilet miesięczny sieciowy. 5. Monika Kołton, Katowice, wyróżnienie zestaw podarunkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. 6. Mateusz Lubina, Katowice, wyróżnienie zestaw poda- runkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. 7. Karolina Zarzycka, Katowice, wyróżnienie zestaw podarunkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. 8. Małgorzata Szymiczek, Katowice, wyróżnienie zestaw podarunkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. 9. Monika Kaczmarek, Sosnowiec, wyróżnienie zestaw Kompozycja zdjęć Anny Slotorsz podarunkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. 10. Monika Koźlik, Katowice, wyróżnienie zestaw podarunkowy: koszulka, pamięć pendrive, długopis, brelok odblaskowy. Katarzyna Migdoł-Rogóż Fot. Anna Slotorsz Patrycja Sabok wygrała konkurs fotograficzny Do celu Fot. Paweł Nalepa onkurs trwał od 4 marca do 4 maja 2015 roku. Do wspólnej zabawy zaproszeni zostali wszyscy pasażerowie komunikacji miejskiej. Warunkiem udziału było przesłanie zdjęcia: ciekawego miejsca lub obiektu z naszego regionu, z krótkim opisem oraz informacją, jak do nich dojechać liniami KZK GOP. Napłynęło 30 prac, z których komisja konkursowa wybrała 10 laureatów. Wśród zgłoszeń znalazły się obiekty turystyczne, ciekawostki przyrodnicze, miejsca rozrywki, gdzie można atrakcyjnie spędzić czas. Zwyciężczyni otrzymała kwartalny bilet sieciowy, trzy kolejne miejsca nagrodzono biletami miesięcznymi, natomiast sześciu wyróżnionym osobom przekazano zestawy gadżetów KZK GOP. Wybrane prace będziemy prezentować na łamach Szlaków, tak aby wszyscy pasażerowie komunikacji miejskiej mogli skorzystać z propozycji spędzenia wolnego czasu we wskazanych przez laureatów miejscach. Co ważne, do wszystkich obiektów można dojechać autobusami lub tramwajami KZK GOP. W tym numerze prezentujemy propozycję Patrycji Sabok z Radzionkowa, która wygrała konkurs. Laureatom gratulujemy, a wszystkich zapraszamy na wycieczkowe szlaki z KZK GOP. Zbliża się Święto Szlaku Zabytków Techniki, które na pewno jest wizytówką naszej aglomeracji. Tak na prawdę pełną moc INDU STRIADA osiągnie w sobotę 13 czerwca, ale rozruch maszyn rozpocznie się już w piątek wieczorem. Ten wyjątkowy czas rzeczywiście warto sobie zarezerwować, ale niestety nie można być w kilku miejscach naraz. Wybierać można spośród 372 wydarzeń w 42 zabytkach, zlokalizowanych w 27 miastach. Ideą łączącą wszystkie wydarzenia organizowane w tym roku z okazji Święta Szlaku Zabytków Techniki jest praca. Organizatorzy potrakto wali ten motyw bardzo poważnie i... dołożyli sobie pracy, dzięki cze mu świętowanie możemy zacząć już późnym wieczorem w piątek 12 czerwca. Wtedy to w Chorzo wie, Katowicach, Siemianowicach Śląskich, Świętochłowicach i Tar nowskich Górach będziemy mieli szansę na nocny kontakt z zabytka mi techniki. Oficjalny początek fe stiwalu zaplanowano w katowickiej Walcowni Cynku, gdzie o godzinie rozpocznie się Industrialny Rave. Dzięki temu z funkcjami sta rej fabryki, jeszcze niedawno zapo mnianej i zniszczonej, a dziś stojącej u progu nowego życia, spotka się energetyczna siła muzyki. W bogatym programie INDU STRIADY każdy znajdzie coś cie kawego. Część industriadowych imprez jest biletowana lub do stępna po uprzedniej rezerwacji. Informacje o cenach i biletach oraz sposobach rezerwacji znaj dują się na stronie internetowej industriada.pl oraz w drukowa nym programie. W odnalezieniu się w bogactwie industriadowych imprez pomogą wyszukiwarka wydarzeń oraz zakładka Moja INDUSTRIADA, a także specjalnie uruchomiona infolinia, działająca pod numerami oraz , aktywna 12 czerwca od godz do północy, a na stępnie od godziny czerw ca do godziny 1.00 w niedzielę 14 czerwca. Pomocą służyć będą także przewodnicy w darmowych mikrobusach i autobusach, ponad 40 stewardess i stewardów cze kających na tymczasowych przy stankach oraz obsługa w 9 punk tach INDUinfo. O tegorocznej INDUSTRIADZIE pi szemy również na stronie 3 Szla ków. Redakcja kątem oka Fot. Patrycja Sabok Miesięcznik Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego

2 2 KzK GOp CzYm ŻYjĄ GmInY Fot. Mateusz Wieczorek ŚWIĘTOCHŁOWICE w skrócie... KATOWICE 12 czerwca br. o godzinie w Katowicach rusza ósmy już Art Naif Festiwal. Najważniejsza część Festiwalu to wystawa w Galerii Szyb Wilson, podczas której jak zwykle swoje prace zaprezentują twórcy z całego świata. W programie znajdą się również warsztaty dla dzieci i dorosłych, koncerty, pokazy filmowe, ArtJarmark i wystawy towarzyszące. Wydarzeń będzie przez dwa miesiące stopniowo przybywać, gdyż Festiwal potrwa do 14 sierpnia. CHORZÓW W tym roku Park Śląski obchodzi 65. urodziny. Aby uświetnić ten jubileusz, na trzeci weekend czerwca zaplanowano szereg ciekawych imprez i różnorodny wybór wydarzeń. 20 i 21 czerwca wspólna zabawa będzie przebiegała pod hasłem; Park Wielu Pokoleń. Szczegóły na stronie DĄBROWA GÓRNICZA Mnóstwo atrakcji dla wielbicieli mocnych wrażeń i dźwięków przygotowała Kopalnia Ćwiczebna Sztygarka w Dąbrowie Górniczej. Będzie można w nich uczestniczyć podczas Święta Szlaku Zabytków Techniki INDUSTRIADA. Szczegóły na stronie internetowej kopalni oraz na GLIWICE Już 12 czerwca 2015 roku szykuje się kolejna edycja imprezy edukacyjnej Bezpieczne wakacje młodych gliwiczan. Najmłodszych czekają atrakcje w Zespole Szkół Samochodowych. Starsi wezmą udział w pokazach działań służb ratowniczych na Placu Krakowskim. Chętni będą mogli także sprawdzić swoje umiejętności sportowe. RUDA ŚLĄSKA Najważniejszym wyróżnikiem I Rudzkiego Półmaratonu Industrialnego ma być pora rozegrania zawodów. Zawodnicy na trasę wyruszą po zachodzie słońca 1 sierpnia br. Start biegu wyznaczony został na godzinę Rudzki półmaraton będzie miał również industrialny charakter, ponieważ trasa biegu przebiegać będzie w centralnej części miasta, na pętli o długości 7 kilometrów, przez miejsca związane z zabytkami poprzemysłowymi. Prace wykończeniowe torowiska w Świętochłowicach Jedenastka zawieszona Zakończyła się budowa torów i montaż sieci trakcyjnej wraz ze słupami na odcinku torowiska wydzielonego wzdłuż ulicy Bytomskiej w Świętochłowicach. Do końca realizacji tego zadania pozostała dobudowa torowiska w miejscu tymczasowej mijanki oraz przebudowa skrzyżowania w Piaśnikach. Ta rozpoczęła się 5 czerwca 2015 roku i od tego dnia zawieszona została linia tramwajowa numer 11. W zakresie torowiska wydzielonego wzdłuż ulicy Bytomskiej do wykonania pozostaną jeszcze dwa miejsca budowa brakującego fragmentu w miejscu dzisiejszej, tymczasowej mijanki na wysokości przystanku Chropaczów Osiedle Na Wzgórzu oraz połączenie nowego torowiska z dalszym odcinkiem linii numer 7, w rejonie granicy z Bytomiem. Prace te będą wykonywane w trakcie przerwy w ruchu, która nastąpi na czas budowy torowiska linii numer 7 na skrzyżowaniu ulic: Bytomskiej, Chorzowskiej i 3 Maja na przełomie czerwca i lipca. Wcześniej, bo już 5 czerwca br. rozpoczęły się pierwsze prace na tym skrzyżowaniu. Zaczynamy od modernizacji torowiska linii numer 11, z dobudową drugiego toru po obu stronach skrzyżowania. Ta część prac przebiegać będzie poza jezdnią, więc nie ma konieczności wstrzymywania ruchu samochodów mówi rzecznik Tramwajów Śląskich Andrzej Zowada. Konieczne było jednak zawieszenie ruchu linii numer 11, właśnie od 5 czerwca. Jednocześnie na trasie Chorzów Stadion Śląski Ruda Śląska Chebzie Dworzec PKP uruchomiona została linia autobusowej komunikacji zastępczej, oznaczona jako T-11. Roboty na skrzyżowaniu w Piaśnikach podzielone zostały na trzy etapy. Drugi etap prac na linii numer 11 rozpoczął się w środę, 10 czerwca 2015 roku. Termin realizacji trzeciego etapu na linii numer 7 jest uzależniony od zakończenia części prac w Bytomiu na ulicy Katowickiej, ale prace powinny się rozpocząć jeszcze w czerwcu. az a szl ki Wpisane do rejestru dzienników i czasopism pod poz. Pr 1979 Redaktor naczelna Katarzyna Migdoł-Rogóż Redakcja Anna Koteras, Paweł Wieczorek Korekta Renata Chrzanowska Opracowanie graficzne M-art poligrafia Marcin Korus Druk: Comsoft Krzysztof Ewicz Nakład: egzemplarzy Wydawca: Komunikacyjny Związek Komunalny GOP Adres redakcji: Komunikacyjny Związek Komunalny GOP Katowice, ul. Barbary 21a tel szlaki@kzkgop.com.pl

3 kzk gop Rozmowa szlaków 3 Zdjęcia Archiwum INDUSTRIADY Ubiegłoroczna INDUSTRIADA zabawa pod Szybem Maciej" w Zabrzu Łączą nas przemysłowe historie... W Parku Tradycji w Siemianowicach Śląskich rok temu było naprawdę ciekawie Łączymy przeszłość z teraźniejszością 13 czerwca br. swoje podwoje szeroko otwierają zabytki techniki w całym województwie. Będzie można wybierać spośród 372 wydarzeń w 42 zabytkach zlokalizowanych w 27 miastach, bo INDUSTRIADA to okazja do świetnej zabawy dla wszystkich pasjonatów techniki i historii, dzieci, wielbicieli sztuki i mieszkańców regionu, spragnionych emocjonujących widowisk. O bogatym programie tegorocznego Święta Szlaku Zabytków Techniki opowiada Adam Hajduga, kierownik referatu promocji dziedzictwa industrialnego Wydziału Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Adam Hajduga odpowiada z ramienia Urzędu Marszałkowskiego za koordynację INDUSTRIADY i Szlaku Zabytków Techniki To już szósta edycja INDU STRIADY, w tym roku jednak w zmienionej formule, dlaczego? Szlak Zabytków Techniki i jego święto INDUSTRIADA, doskonale ilustrują, jak w twórczy sposób można wykorzystać regionalne dziedzictwo i jak w oparciu o tradycję opowiadać o teraźniejszości i kreować przyszłość. W świecie, w którym komunikujemy się wirtualnie, wirtualnie odpoczywamy, a część z nas nawet pracuje wirtualnie, INDUSTRIA- DA pozwala poczuć prawdziwe emocje. Umożliwia kontakt z autentycznymi obiektami, maszynami oraz pełnymi pasji ludźmi. Święto Szlaku Zabytków Techniki to unikatowe wydarzenie, dzięki któremu możemy zwiedzać miejsca niedostępne na co dzień, uruchamiać 100-letnie maszyny, wchodzić pod ziemię, wspinać się na wieże wyciągowe szybów górniczych czy nawet podróżować za darmo po całym województwie śląskim. Tegoroczna INDU- STRIADA pełną moc osiągnie w sobotę 13 czerwca, ale rozruch maszyn rozpocznie się już w piątek wieczorem. I to jest właśnie ta zmiana. Tak naprawdę INDU- STRIADA trwa już nie jeden dzień, ale półtora dnia. Możemy wybierać spośród 372 wydarzeń w 42 zabytkach, zlokalizowanych w 27 miastach. INDUSTRIADA jest wyjątkowym festiwalem w tej części Europy? Dokładnie tak, to jedyny festiwal w Europie Środkowo- Wschodniej, prezentujący dziedzictwo przemysłowe. Drugi pod względem wielkości w Europie w ogóle. Ale to przede wszystkim coroczne święto unikatowego w tej części kontynentu Szlaku Zabytków Techniki, który zrzesza najciekawsze obiekty, związane z przemysłowym dziedzictwem regionu. Reprezentują one tradycję górniczą, hutniczą, energetykę, kolejnictwo, łączność, produkcję wody oraz przemysł spożywczy. Ale w obiektach zabytków techniki ciekawe wydarzenia odbywają się przecież przez cały rok. Oczywiście, to nie jest tak, że wszystkie atrakcje kumulujemy na ten jeden dzień, a przez cały rok nie dzieje się nic. Zapraszam do odwiedzenia strony zabytkitechniki.pl, tam znajduje się kalendarz wydarzeń obiektów należących do Szlaku Zabytków Techniki. Właśnie na stronie internetowej można zobaczyć, że naprawdę przez cały rok dzieje się tam dużo. Ale właśnie w dniu INDUSTRIA- DY wiele z nich można zwiedzać bezpłatnie. To gwarantuje wspólne świętowanie. W tym roku motywem przewodnim Święta Szlaku Zabytków Techniki będzie praca. Chodzi nam o taką pracę, która oznacza coś więcej niż kumulację i wykorzystanie energii, tej dosłownej oraz tej wynikającej z ludzkiej inwencji i kreatywności. Pracę nacechowaną odpowiedzialnością za zachowanie dziedzictwa przemysłowego, zarówno tego materialnego, jak i niematerialnego. Pracę, za sprawą której przeszłość łączy się z teraźniejszością. Pracę, której wynikiem jest zamiana dawnych fabryk i zakładów przemysłowych w obiekty działające w przemyśle czasu wolnego. Wykorzystując obiekty dziedzictwa przemysłowego, wprowadzając w nie funkcje i działalności pożyteczne z punktu widzenia społecznego, na przykład związane z kulturą, spędzaniem czasu wolnego, edukacją, łączymy właśnie przeszłość z teraźniejszością. I rzeczywiście jako organizatorzy dołożyliście sobie pracy? Tak, potraktowaliśmy ten motyw bardzo poważnie i rzeczywiście dołożyliśmy sobie pracy, dzięki czemu świętowanie możemy zacząć już późnym wieczorem w piątek 12 czerwca. Wtedy to w Chorzowie, Katowicach, Siemianowicach Śląskich, Świętochłowicach i Tarnowskich Górach będziemy mieli szansę na nocny kontakt z zabytkami techniki. Oficjalny początek festiwalu zaplanowano w katowickiej Walcowni Cynku, gdzie o godzinie rozpocznie się Industrialny Rave. Dzięki temu z funkcjami starej fabryki, jeszcze niedawno zapomnianej i zniszczonej, a dziś stojącej u progu nowego życia, spotka się energetyczna siła muzyki. Podczas INDUSTRIA- DY atrakcji jest naprawdę tyle, że dobrze wcześniej dokładnie zaplanować sobie ten czas. Najlepiej prześledzić wcześniej program tegorocznej INDU STRIADY, który jest bardzo bogaty. I każdy znajdzie w nim coś dla siebie. Program jest skonstruowany z myślą o trzech głównych grupach odbiorców pasjonatach techniki, rodzinach z dziećmi i wielbicielach sztuki i rozrywki spragnionych koncertów, spektakli i wystaw. Rodziny z dziećmi z pewnością zainteresują warsztaty naukowe ( Poskramiacze energii, Fizyka od kuchni ), warsztaty artystyczne ( Z nudelkulom na Ty ), zabawy z historią w tle (smyczenie kibla, bieg w gumiokach, kulanie felgi, Bajtelindustriada) czy przejażdżki kolejką wąskotorową. Pasjonaci techniki też będą zadowoleni. Zwiedzanie śluzy Rudzieniec, wejście na wieżę wyciągową szybu KWK Murcki- Staszic, wernisaż wystawy maszyn w Walcowni Cynku, a do tego warsztaty, wycieczki, pokazy, prelekcje. Tak więc wybór nie będzie łatwy. Kto szuka wrażeń artystycznych, może wybierać między koncertami pod i nad ziemią (wystąpią między innymi Oberschlesien, Kapela ze Wsi Warszawa, Fair Weather Friends czy Brodka), wystawami (specjalnie z okazji INDUSTRIADY Erwin Sówka pokaże nowy obraz) i spektaklami teatralnymi (w plenerze, w całkowitych ciemnościach czy w tańcu). A na koniec mistrzowski finał Miuosh, NOSPR i Jimek oraz parkour i laserowy pokaz nagrodzony w Las Vegas (wszystko w Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu). Szczegółowy program można znaleźć na stronie internetowej industriada.pl oraz w wersji drukowanej, dostępnej w każdym obiekcie biorącym udział w festiwalu i w najczęściej odwiedzanych punktach informacji turystycznej w całym województwie. Chciałbym jeszcze zaznaczyć, że część imprez jest biletowana, a wiele dostępnych tylko po uprzedniej rezerwacji. Tej ostatniej należy dokonywać wcześniej w poszczególnych zabytkach. 372 wydarzenia, 42 industrialne zabytki, 27 miast jak to wszystko ogarnąć? W odnalezieniu się w bogactwie 372 industriadowych imprez pomogą wyszukiwarka wydarzeń na stronie industriada.pl oraz zakładka Moja INDUSTRIADA, za pomocą której można stworzyć zindywidualizowany program uczestnictwa w festiwalu. Kto 13 czerwca wejdzie na stronę industriada.pl przy wykorzystaniu urządzeń mobilnych, po wybraniu kategorii preferowanych wydarzeń, najpierw zobaczy program obiektów znajdujących się w jego pobliżu (konieczne jest włączenie funkcji lokalizacji). Pomoże również specjalna infolinia oraz przewodnicy. No i transport. Z pomocą przyjdą, a właściwie przyjadą, Koleje Śląskie i mikrobusy w Metropolii Silesia. Dlatego zapraszam bardzo serdecznie na tegoroczną INDUSTRIADĘ i codziennie do obiektów Szlaku Zabytków Techniki. Rozmawiała Katarzyna Migdoł-Rogóż

4 4 KzK GOp raport szlaków Zdjęcia Patrycja Sabok 1 Radzionków to małe miasto, położone pomiędzy Bytomiem, Tarnowskimi Górami, Świerklańcem i Piekarami Śląskimi. Na pewno wiele osób słyszało, że znajduje się tu Muzeum Chleba i zabytkowy neogotycki kościół pw. św. Wojciecha. Proponuję jednak wycieczkę do innego, równie atrakcyjnego miejsca na Księżą Górę (357 metrów n.p.m.) (1). 2 Tajemnice Księżej Góry 3 4a 4b Dojazd do naszego pięknego miasta jest bardzo łatwy. Dotrzemy tu liniami autobusowymi: z dworca w Bytomiu liniami numer: 17, 94, 173, 708; z Piekar Śląskich (Osiedle Wieczorka Dworzec) linią numer 73 wysiadamy na przystanku Radzionków Rynek I, czas przejazdu około minut; z Tarnowskich Gór linią numer 94 wysiadamy na przystanku Radzionków Rynek II, czas przejazdu około 15 minut. Radzionków wita gości kwiatami! Obecnie trwa u nas sezon na tulipany (2)... Z przystanku dochodzimy do Placu Letochów i skręcamy w ulicę Zejera (zgodnie ze znakami informacyjnymi). Tą drogą po około minutach dojdziemy do celu. 5

5 KzK GOp raport szlaków Niestety nie mamy tu kolejki linowej, więc trzeba się trochę zmęczyć idąc pod górkę. Szczęśliwie docieramy na górę! Oto jedna z malowniczych alejek prowadzących do krainy niespodzianek (3)... Najpierw odwiedzimy pierwszego mieszkańca tego regionu. Żył tu już 250 milionów lat temu (4a, 4b). Jeśli na wycieczkę wybraliśmy się z dziećmi, szybko pobiegną na plac zabaw. Są tam kolorowe skałki wspinaczkowe, park linowy, piaskownica, huśtawki (5)... A dla dorosłych siłownia i stoliki do gry w szachy. Ciekawostką parku jest kamień przepowiadający pogodę (6). Przy jednej z alejek postawiono kapliczkę z postacią św. Huberta. Jeśli chcecie wiedzieć, jak wyglądał, musicie tu przyjechać, ponieważ jest taki skromny, że schował się w cieniu (7). Idąc dalej, napotykamy na skatepark, który cieszy się dużą popularnością wśród młodzieży (8). Księża Góra skrywa jeszcze inne niespodzianki: baseny, boisko do siatkówki, kort tenisowy. Niedawno powstał tu również ogród botaniczny uroczyste otwarcie miało miejsce w maju br. (9). Kiedy skorzystamy już ze wszystkich atrakcji, możemy podziwiać piękne widoki wyłaniające się zza księżogórskich drzew (10). Stąd już tylko dwa kroki do Kopca Powstańców Śląskich (11). Na jego szczycie znajduje się punkt widokowy. Ale to już inna historia (12)... Patrycja Sabok Zwyciężczyni konkursu Do celu 12

6 6 kzk gop TAKIE BYŁY POCZĄTKI Patroni naszych ulic Urodzony w Szarleju, pracował jako górnik kopalni Helena w Piekarach od 1908 roku, gdzie wstąpił do Związku Wzajemnej Pomocy i Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, bardzo wcześnie dokonując świadomego wyboru narodowości i podejmując związane z tym obowiązki. Jednak swoje późniejsze życie związał z Gliwicami. Od 1909 roku działał tam w Towarzystwie Gimnastycznym Sokół, a później został jego naczelnikiem. To wszystko powoli zbliżało go do jego właściwego powołania walki zbrojnej. Wojna i powstania W pierwszym powstaniu śląskim nie uczestniczył. Nie był to jednak jego wybór. Po prostu wcześniej zmobilizowany do kajzerowskiej armii, w 1917 roku został ciężko ranny na froncie zachodnim. Po długim leczeniu, w ramach rehabilitacji, wojsko skierowało go do pracy w gliwickich zakładach zbrojeniowych, odcinając skutecznie od wszelkich kontaktów z organizacjami niepodległościowymi. Nie zapomniał jednak o młodzieńczych ideałach, a towarzysze nie zapomnieli o nim. W 1920 roku nie był jeszcze wprawdzie zdolny do bezpośredniego udziału w walce zbrojnej, jednak powierzono mu odpowiedzialną funkcję komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, która była autonomiczną górnośląską organizacją konspiracyjną, powstałą 11 stycznia 1919 roku, nadzorowaną i współtworzoną przez II Oddział Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Stanisław Mastalerz poznał tam tak wybitnych dowódców powstańczych, jak: Alfons Zgrzebniok, Walenty Fojkis czy Adam Kocur. Jednocześnie realizował swoje pasje Ulica Stanisława Mastalerza w Gliwicach Żołnierz i sportowiec Miłośnicy sportu znają zapewne urządzane w Piekarach Śląskich Międzynarodowe Halowe Turnieje Piłki Nożnej o Puchar im. Stanisława Mastalerza. Upamiętniają one urodzonego w Piekarach 120 lat temu człowieka, który już w 1919 roku opublikował pierwsze polskie przepisy gry w piłkę nożną. Miał on jednak także inne zasługi. Może nawet poważniejsze. tocznych, na przykład 4 pułk powstańców gliwickich, 4 pułk powstańców śląskich, gliwicki pułk powstańców, pułk Batorego, pułk gliwicki, pułk Mastalerza i inne. Ten związek taktyczny, złożony z ochotników, głównie pochodzących z Gliwic i Toszka, walczył przede wszystkim w rodzinnych okolicach swoich żołnierzy. Stoczył między innymi ciężką, ale zwycięską bitwę o Toszek. Dowódca używał pseudonimów Karol Gorczek i Wiktor Gans. Zanim nastał pokój i ustalono granice odrodzonej Polski, Ma- sportowe, stając na czele Centrali Wychowania Fizycznego. Ciężko pracował nad pełnym powrotem do zdrowia, ciągnęło go bowiem do walki. Zrealizował to pragnienie rok później. Biorąc pod uwagę jego doświadczenie frontowe i zarazem ogromne zaangażowanie w sprawy powstańcze, dowództwo powierzyło mu komendę nad sławnym Gliwicko-Toszeckim Pułkiem Piechoty im. Stefana Batorego. W stosunku do tego pułku, w zależności od okresu, używano numeru 4 lub 7. Oddział miał także wiele nazw postalerz zdecydował się na karierę zawodowego oficera Wojska Polskiego. Już nie wrócił do pracy w kopalni. Odbył w Krakowie kurs oficerski, służąc jednocześnie w krakowskim 2 Pułku Piechoty Legionów. Już jako oficer zwolniony został do rezerwy w 1924 roku. Wrócił na Śląsk, a ponieważ Gliwice pozostały po niemieckiej stronie, osiedlił się w Katowicach, w Domu Uchodźców Śląskich przy ulicy Poniatowskiego. W Katowicach imał się różnych działań. Pracował w redakcjach pism Polak, a później Polska Zdjęcia Paweł Wieczorek Tablica pamiątkowa na domu Mastalerza w Katowicach Zachodnia. W gazecie Sztandar Polski, jeszcze w Gliwicach, zamieścił wspomniany na wstępie artykuł o polskich przepisach piłki nożnej. Był także etatowym sekretarzem generalnym Związku Powstańców Śląskich, działał w organizacjach kombatanckich, poza tym, być może z tęsknoty do munduru, aż do 1939 roku pracował w zawodowej straży pożarnej. Był też jednym z inicjatorów usypania Kopca Wolności w rodzinnych Piekarach Śląskich. Na Zachód Zmobilizowany w 1939 roku do sztabu katowickiej 23 Dywizji Piechoty, przeszedł z nią cały szlak bojowy września, w końcu po klęsce udało mu się przedrzeć na Zachód, do Francji i Wielkiej Brytanii, gdzie walczył dalej. Pełnił różne funkcje, doszedł do wysokiego stanowiska oficera łącznikowego przy Naczelnym Dowództwie Wojsk Sprzymierzonych i stopnia pułkownika. Zdecydował się wrócić do kraju w 1947 roku. Zmarł dwanaście lat później, został pochowany z honorami na wojskowym cmentarzu w Katowicach. Paweł Wieczorek uśmiechnij się! Rozmawiają dwaj starsi panowie. Jeden mówi do drugiego: Zbliża się wasza rocznica ślubu, nieprawdaż? Tak odpowiada drugi. I to okrągła, bo 20. I co zamierzasz zrobić z tej okazji dla swojej żony? Zabiorę ją na wycieczkę do Australii. Nieźle, a co zrobisz dla żony z okazji 25 rocznicy ślubu? Pojadę i przywiozę ją z powrotem. Mały Jasio pojechał do dziadków na wakacje. Babcia podaje obiad, na co Jaś: U nas zawsze do obiadu jest surówka. Przykro mi, ale u nas nie ma surówki mówi babcia. A u nas jest zawsze! Babcia idzie do kuchni, kroi warzywa, robi surówkę. Przynosi ją i stawia przed Jasiem. Jaś patrzy się na surówkę, potem na babcię i mówi: U nas zawsze jest surówka, ale ja nigdy jej nie jem... Szef pyta sekretarkę: Czy wysłała pani faks do Kowalskiego? Tak, wysłałam. To niech pani wyśle jeszcze do Nowackiego. Ale, szefie, my nie mamy więcej faksów! Doktorant, doktor i profesor złapali złotą rybkę, która obiecała spełnić po jednym ich życzeniu w zamian za wolność. Doktorant mówi pierwszy: Chcę być na Bahamach i całymi dniami pływać ekskluzywnym jachtem z fantastyczną dziewczyną u boku. Rybka w mgnieniu oka przeniosła go w wymarzone miejsce. Następne życzenie wypowiada doktor: Chcę być na Hawajach i całymi dniami pić drinki otoczony tancerkami hula. Nie minęła sekunda, a już zniknął. Ostatnie życzenie wypowiedział profesor: Ci dwaj mają być w laboratorium po lunchu... Ksiądz pociesza mężczyznę: To nic, że masz pryszcze, 20 dioptrii, krzywe zęby i garb. Bóg cię kocha, synu. Na to ten odpowiada: Aż strach pomyśleć, jak bym wyglądał, gdyby mnie nie kochał! No, córeczko, pokażmy, jak się ładnie nauczyłaś nazw miesięcy: Sty...? Czeń! Lu...? Ty! A dalej sama! Rzec, cień, aj, wiec, piec, pień, sień, nik, pad i dzień! Rozmawia dwóch kumpli. Stary, w jakim dziale pracujesz? W kreatywnym. A na jakim stanowisku? Główny kreatyn. Lekarz rozmawia z pacjentem nałogowym palaczem. Czy nie może pan obejść się bez papierosów? Czy sprawiają panu aż taką przyjemność? Oczywiście. Ilekroć zapalę, teściowa wychodzi z pokoju.

7 KzK GOp InFOrmaTOr KzK GOp 7 Wakacyjna podróż Wakacyjna podróż zabytkowym tramwajem Przed nami upragnione chyba przez wszystkich wakacje. To nie tylko czas odpoczynku i leniuchowania, ale także, do czego szczerze zachęcamy ciekawych wypraw po naszym pięknym regionie. Już od 7 czerwca do 27 września br. można będzie w każdą niedzielę i święta przejechać się zabytkowym tramwajem na linii numer 23 z Katowic do Chorzowa. Na tę linię wyjedzie bowiem zasłużony dla komunikacji miejskiej na Śląsku tramwaj typu N, zbudowany w 1953 roku w chorzowskich zakładach Konstal. Mimo długiego stażu wyposażenie wagonu drewniane siedzenia i archaiczne urządzenia w kabinie motorniczego wygląda tak, jakby skutecznie opierało się upływowi czasu. Nie tylko wnętrze, ale także członkowie Klubu Miłośników Transportu Miejskiego z Chorzowa przeniosą pasażerów w odległe czasy. Będą kontrolowali bilety tak, jak robiono to dawniej w mundurze, a dodatkowo będą sygnalizowali odjazdy za pomocą specjalnego dzwonka, zawieszonego pod dachem wagonu. Warto również dodać, że pojazd jest dziś wpisany do rejestru zabytków, jako ruchomy zabytek techniki. W przeszłości obsługiwał regularne przewozy na trasie Chorzów Katowice, ale z czasem przeszedł na w pełni zasłużoną emeryturę. Od tego czasu przeżywa drugą młodość. Obecnie czeka na pasażerów, którzy mają ochotę na wyjątkową podróż w czasie. Na linii obowiązuje oczywiście taryfa KZK GOP. Bilet wakacyjny i z telefonu Podczas wakacji można podróżować komunikacją miejską, wykorzystując tak zwany bilet wakacyjny dwumiesięczny bilet imienny WSC, który uprawnia do przejazdu wszystkimi liniami na terenie dwóch lub więcej miast (gmin) przez okres dwóch miesięcy wakacyjnych (lipiec i sierpień). Cały bilet kosztuje 260 złotych, a ulgowy 130 złotych. Zakup wszystkich biletów KZK GOP, nie tylko wakacyjnych, nie nastręcza żadnych problemów, ponieważ można je nabyć w około czterech tysiącach punktów sprzedaży, stu trzydziestu trzech automatach biletowych oraz sześciu punktach obsługi pasażera. Podróżni mogą również skorzystać z usługi pozwalającej na nabycie biletu jednorazowego przez telefon komórkowy. Zakupu można dokonać za pomocą aplikacji mobi- LET oraz systemu CallPay. Zalety korzystania z biletów z telefonu są ogromne nigdy już nie pojedziemy na gapę i zawsze mamy bilet w kieszeni. Jak działa mobilet? Aby skorzystać z tej możliwości, wystarczy posiadać telefon komórkowy, który wyposażony jest w dostęp do Internetu przez GPRS (płatny pakietowy przesył danych w zależności od operatora i posiadanej taryfy) lub WI-FI (darmowy dostęp). Aparat musi obsługiwać programy Java lub być wyposażony w system Android, ios czy Windows Phone. Na początek należy zarejestrować się na stronie dokonać wyboru sposobu płatności oraz zainstalować aplikację mobilet w swoim telefonie. Szczegółową instrukcję można znaleźć na stronach www. kzkgop.pl oraz Bilet elektroniczny trzeba skasować bezpośrednio po ruszeniu pojazdu i uruchomieniu aplikacji. Zamknięcie aplikacji następuje w menu Skasuj bilet po 30, a następnie po 15 sekundach. Czas zakupu i ważności biletu pobierany jest zdalnie przez aplikację z serwera. Godzina ustawiona w telefonie nie ma znaczenia (tak samo jak w przypadku biletów papiero- wych, gdzie o ważności biletu decyduje czas drukowany przez kasownik). Podczas kontroli biletów należy pokazać telefon komórkowy kontroler oceni ważność biletu, odczytując wszystkie informacje i zabezpieczenia. Jak kupić bilet przez CallPay? Wszystkie bilety jednorazowe KZK GOP można kupować przez telefon komórkowy również za pomocą systemu CallPay, który umożliwia dokonanie zakupu poprzez połączenie głosowe. Płatności CallPay działają w każdym telefonie komórkowym i w każdej sieci GSM bez konieczności instalowania aplikacji na telefonie. Kupujemy bilet poprzez wykonywanie standardowych połączeń głosowych na określone numery, znajdujące się na naklejkach na przystankach i na stronie Poprzez ten system można kupować także bilety na pociągi Przewozów Regionalnych oraz Kolei Śląskich. Jak wygląda kontrola takiego biletu? W celu weryfikacji SMS z danymi biletu, pasażer zobowiązany jest wykonać bezpłatne połączenie kontrolne na numer podany przez kontrolera. Połączenie przez system CallPay zostaje natychmiast rozłączone, natomiast na telefon pasażera przesyłany jest SMS z danymi biletu. Połączenie musi być wykonane przy kontrolerze podczas każdej prowadzonej kontroli. Jeśli pasażer posiada ważny bilet, połączenie kontrolne jest dla niego bezpłatne, natomiast gdy jedzie na gapę, połączenie jest płatne i to właśnie pasażer usłyszy informację o braku wykupionego biletu. Katarzyna Migdoł-Rogóż Fot. Marek Piekara FelIeTOn Mateusz Babak, Polska Agencja Prasowa Niska emisja a transport u nas Temat zanieczyszczenia powietrza w polskich miastach jest coraz częściej obecny w dyskusji publicznej. Od lat mówią o nim specjaliści. W ostatnich miesiącach poruszały go samorządy, Najwyższa Izba Kontroli, a nawet Kościół. Problem nabrzmiewa, czy rośnie świadomość? Chyba to drugie. Ale czy w pełni? W świetle na przykład pomysłów na ograniczanie ruchu w naszych miastach (na podstawie daty pierwszej rejestracji, a nie spełnianej normy czystości spalin) można być ostrożnym. Parę lat temu naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego przeprowadzili program badawczy dotyczący zmian stężeń i składu pyłów atmosferycznych w zależności od warunków meteorologicznych. Analizy próbek pyłów potwierdziły, że ich głównym źródłem jest tak zwana niska emisja. Tym terminem określane są pyły i gazy ze źródeł bliskich powierzchni ziemi (paleniska gospodarstw domowych, lokalne kotłownie, transport). Zanieczyszczenia te zawierają między innymi drobinki węgla (sadzy), substancje lotne: siarczany, azotany, chlorki, a także substancje toksyczne: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym dioksyny i furany. Szkodliwość niskiej emisji wynika głównie ze stosunkowo nieefektywnego spalania węgla i jego pochodnych w najprostszych piecach (w domach czy lokalnych kotłowniach). Jeszcze groźniejsze jest spalanie tworzyw sztucznych czy odpadów organicznych; przy tych paliwach dalej spada bowiem efektywność spalania, a rosną stężenia wydzielanych niebezpiecznych substancji. Emitowane do atmosfery pyły wraz z gazami są przyczyną smogu. Latem problemem jest przede wszystkim smog fotochemiczny, którego głównym źródłem są przemiany i reakcje chemiczne tlenków azotu z układów wydechowych pojazdów. W okresie jesienno-zimowym uciążliwość smogu wynika u nas głównie z wysokich stężeń, unoszących się w powietrzu pyłów z domowych palenisk przy niekorzystnych warunkach pogodowych. W Polsce w poprzednich dziesięcioleciach udało się ograniczyć zanieczyszczenia powietrza powstające na skalę przemysłową. Nadal pozostaje niska emisja, do której jak się okazuje nie bardzo przystają na przykład unijne założenia tak zwanej gospodarki niskoemisyjnej. Na zachodzie Europy pod tym terminem ukrywają się bowiem niskie wartości emisji dwutlenku węgla. W Katowicach czy Krakowie chodzi raczej o niską emisję w sensie źródeł zanieczyszczeń. Oznacza to, że Kraków czy Górny Śląsk nadal są na etapie tak zwanego smogu londyńskiego problemu, który na Zachodzie (walczącym głównie ze smogiem fotochemicznym) nie istnieje od półwiecza. Jak w Polsce do niskiej emisji ma się transport, w tym komunikacja miejska? Według raportu NIK z końca ubiegłego roku w polskich miastach wśród nich w aglomeracjach krakowskiej czy katowickiej, gdzie liczba dni w roku z przekroczonymi wartościami tak zwanego pyłu PM10 waha się od 120 do 150 udział transportu w całości problemu szacowany jest na od 5,4 do 7 procent (82-93 procent to piece i lokalne kotłownie, a 2-9 procent przemysł). Jednak w Warszawie (57 dni w roku z przekroczeniami PM10), gdzie indywidualnych palenisk jest bardzo niewiele, z transportu pochodzi już 63 procent zanieczyszczeń. Co wynika z tych diagnoz? Transport, a w nim komunikacja miejska, nie są na razie (przynajmniej w naszych warunkach) kluczowym elementem działań na rzecz poprawy jakości powietrza. NIK zresztą jako główne zadania wskazuje resortom środowiska i gospodarki ustanowienie standardów emisyjnych dla nowych kotłów węglowych małej mocy, a także wymagań jakościowych dla paliw stałych, czyli dzy innymi węgla. Oczywiście to świetnie, że nowe programy unijne kładą nacisk na szeroko pojętą niskoemisyjność. Nadal powinny mieścić się w nich projekty modernizacji infrastruktury tramwajowej czy zakupów nowych autobusów. Ale, choć czasem nadal niestety widzimy kłęby dymu z rur wydechowych autobusów komunikacji miejskiej, nie przeceniajmy ich roli w całości problemu. One z czasem znikną między innymi właśnie dzięki Unii Europejskiej. Sami skupmy się na razie na trudniejszej wymianie starych pieców, najle- miępiej na centralne ogrzewanie.

8 8 kzk gop NA SZLAKACH Z KZK GOP Zdjęcia Paweł Wieczorek Od Gliwic do Odry Kanał Gliwicki Ładowanie kontenera w porcie Fot. RZGW Gliwice Śluza Łabędy Już starożytni wiedzieli, że najtańszy i najwydajniejszy jest transport wodny, nie tylko na oceanach, lecz i na śródlądziu. Główną drogą wodną średniowiecznego Śląska była rzeka Odra wraz z jej dopływami. Bardzo długo, nawet za czeskiego władania nad Śląskiem, monopol na żeglugę aż po Wrocław utrzymywali polscy flisacy, którzy zresztą pływali też dalej, ku ujściu rzeki do Bałtyku, skutecznie konkurując z Hanzą. Sytuacja zmieniła się wraz z rozwojem górnośląskiego przemysłu górniczego i hutniczego, którego ciężkie ładunki masowe nie nadawały się do transportu wozami konnymi. A do Odry było daleko Od XVIII wieku zastanawiano się nad wykorzystaniem rzeki, która od źródeł w południowych dzielnicach Katowic płynęła przez Chorzów i Gliwice aż do Koźla, gdzie łączyła się z Odrą. Chodzi oczywiście o Kłodnicę. Kanał Kłodnicki Za inicjatorów i zwolenników budowy Kanału Kłodnickiego uważa się ministra rządu pruskiego Fryderyka von Redena i ojca współczesnego hutnictwa żelaza, Szkota Johna Baildona. Rzecz jasna realizacja tak ambitnego planu nie byłaby możliwa bez wsparcia panującego wówczas na Śląsku króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Król nie stawiał przeszkód i w latach powstała pierwotna wersja kanału. Ze względu na trudności terenowe, konieczność budowy aż 31 mostów i 18 drewnianych śluz, żeglugę uruchomiono w pełni dopiero w 1822 roku. Zresztą możliwości tej drogi wodnej od początku były ograniczone, bo choć długość kanał miał imponującą (46 kilometrów), to głębokość ledwie 1,6 metra pozwalała spławiać tylko płaskodenne barki, holowane ręcznie lub przez zaprzęgi konne, poruszające się po specjalnych drogach zbudowanych wzdłuż brzegów. Szlak wodny zaczął przegrywać z koleją, która od połowy XIX wieku przejmowała coraz większą część transportu. Tym niemniej Śluza w Rudzińcu droga Kłodnicą funkcjonowała aż do wybuchu II wojny światowej. Korzystano przy tym z wygodnego portu, usytuowanego w samym centrum Gliwic. Jego zachowane fragmenty są atrakcyjnymi obiektami dla miłośników historii techniki i krajobrazu. Kanał Górnośląski Gwałtowne przyspieszenie gospodarki niemieckiej, które nastąpiło w połowie lat trzydziestych ubiegłego wieku, sprzyjało wielkim inwestycjom na miarę Tysiącletniej Rzeszy. W 1935 roku rozpoczęto budowę nowego, czterdziestokilometrowego kanału z Gliwic do Koźla, także wykorzystującego wody Kłodnicy i powstałego w 1938 roku jeziora poeksploatacyjnego Dzierżno Małe. Kanał, ukończony już w trakcie wojny, w grudniu 1939 roku, nazywany był przez parę lat Adolf-Hitler-Kanal, ale przyjęła się raczej mniej propagandowa nazwa Oberschlesischer Kanal, a po wojnie po prostu Kanał Gliwicki. Szlak wodny, znacznie szerszy i głębszy niż w przypadku poprzednika, poprowadzony jest niezależnie od biegu Kłodnicy, choć często blisko jej nurtu, częściowo w wykopie, częściowo na nasypie, dla zniwelowania różnic w wysokości terenu. Mimo tych zabiegów nie uniknięto budowy sześciu śluz: Łabędy, Dzierżno, Rudziniec, Sławięcice, Nowa Wieś i Kłodnica. Niedaleko Nowej Wsi powstała wyjątkowa atrakcja skrzyżowanie kanału z rzeką na różnych poziomach, zwane syfonem Kłodnicy. Można zatem rzeką przepłynąć pod kanałem. Ale, jeśli płynie się kanałem, a istnieją na jego trasie firmy, które takie turystyczne przejażdżki organizują, największe wrażenie sprawia śluzowanie. Techniczna informacja, że dwukomorowa bliźniacza konstrukcja Śluzy Fot. RZGW Gliwice Port w Gliwicach Kłodnica posiada różnicę poziomów 10,40 metra, niewiele laikowi mówi. Wrażenie robi dopiero widok: statek wpływa do głębokiej, betonowej studni, której brzegi wznoszą się na wysokość trzypiętrowej kamienicy, pasażerowie widzą nad głowami jedynie wąski pasek nieba, a potem powoli, gdy 9,5 tysiąca metrów sześciennych wody wypełni komorę, znajdujemy się na poziomie kolejnej partii kanału. Warto przeżyć! Śluza Kłodnica Rewaloryzacja Obecnie eksploatacją drogi wodnej zajmuje się Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach. Kanał Gliwicki pełni dziś funkcję śródlądowej drogi wodnej, którą wykorzystuje się w celach transportowych i turystycznych. W razie powodzi Kanał może pełnić również funkcję odprowadzania nadmiaru wód rzeki Kłodnicy. Dziś, jak niegdyś, po Kanale Gliwickim pływają barki, transportując głównie kruszywa, ale rośnie też jego rola w przewozach kontenerowych. Kanał Gliwicki od swojego powstania przechodził tylko bieżące remonty, dlatego stan niektórych budowli hydrotechnicznych pozostawia wiele do życzenia. Obecnie, w ramach projektu Modernizacja śluz odrzańskich będących w zarządzie RZGW Gliwice przystosowanie do III klasy drogi wodnej gruntowne roboty trwają na czterech z sześciu śluz, a dla pozostałych dwóch powstaje dokumentacja projektowa. Zakres prac modernizacyjnych na każdym z obiektów jest zbliżony i bardzo szeroki. Kanał zyskuje też na popularności jako atrakcja turystyczna regionu. Na jego wodach, zwłaszcza w lecie, można spotkać statki pasażerskie, przewożące turystów, którzy w ten sposób spędzają wolny czas. Sezon żeglugowy na kanale trwa przeciętnie 270 dni od 15 marca do 15 grudnia i wówczas możliwe jest zwiedzanie od strony wody. Natomiast wszystkie śluzy na kanale to czynne obiekty hydrotechniczne, wstęp na ich teren nie jest możliwy na co dzień. Administrator RZGW w Gliwicach udostępnia je zainteresowanym w czasie ważnych wydarzeń, na przykład Święta Szlaku Zabytków Techniki INDUSTRIA- DA, które w tym roku odbędzie się 13 czerwca. Paweł Wieczorek