19.Słownik pojęć ekonomicznych

Transkrypt

1 19.Słownik pojęć ekonomicznych A AKCJONARIUSZ to współwłaściciel spółki akcyjnej, czyli osoba posiadająca akcje spółki. AKTYWA to kontrolowany przez jednostkę majątek o określonej wartości, powstały w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości napływ do tejże jednostki korzyści ekonomicznych. AKTYWA TRWAŁE - to aktywa jednostki, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia, są płatne i wymagalne lub stają się wymagalne w czasie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zaliczymy do nich posiadany przez firmę majątek, środki trwałe (również w budowie), wartości niematerialne i prawne oraz finansowy majątek o planowanym okresie posiadania powyżej jednego roku - inwestycje długoterminowe. AKTYWA OBROTOWE - to aktywa jednostki, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia, są płatne i wymagalne lub stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego. Są to przede wszystkim środki pieniężne i należności oraz pozostałe składniki majątku niezaliczone do aktywów trwałych. APRECJACJA oznacza wzrost ceny towaru lub dobra. Termin używa się szczególności w odniesieniu do wzrostu wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego podniesienie wartości waluty krajowej nazywamy rewaluacją. Aprecjacja (rewaluacja) oznacza wzrost siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych AUDYT ocena organizacji, systemów, procesów czy produktów. Wykonywany jest przez niezależne od podmiotu ocenianego i obiektywne osoby lub firmy. Audyt ma za zadanie sprawdzić, czy cel wyznaczony przez organizację audytowaną został osiągnięty lub czy jej działania są zgodne z zaakceptowanymi standardami, statusem czy praktykami. B BANK CENTRALNY jest instytucją odpowiedzialną za funkcjonowanie systemu bankowego. Jest jednostką podporządkowaną państwu. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski. 3 główne funkcje banku centralnego to: - bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. - bank centralny jest bankiem skarbu państwa, prowadzi rachunki wszystkich instytucji państwowych. - bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. BANK przedsiębiorstwo wykonujące działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, oraz innych czynności, określonych przepisami prawa i wymienionych w statucie banku. S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 1

2 BAŃKA SPEKULACYJNA to tymczasowy stan rynku, kiedy cena dóbr znacząco przekracza ich wartość. Bańka spekulacyjna może wystąpić, kiedy spekulacja danym dobrem powoduje wzrost cen, który z kolei jeszcze bardziej napędza spekulację. Jednak w pewnym momencie mechanizm ten, może się załamać i następuje krach, czyli pęknięcie bańki. Oznacza to drastyczny spadek cen i wartości zasobów inwestorów. BARTER to wymiana bezgotówkowa, na zasadzie towar za towar. BESSA (pot. rynek niedźwiedzia) jest to termin giełdowy oznaczający długotrwały spadek kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. BEZROBOCIE jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie może znaleźć faktycznego zatrudnienia z różnych powodów. Stopa bezrobocia jest to iloraz liczby bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo w danej kategorii ludności. BILANS HANDLOWY to różnica między wartością eksportu oraz importu danego państwa. BLUE CHIP - określenie dużej spółki giełdowej, notowanej na giełdzie, cieszącej się zaufaniem inwestorów i mającej dobrą sytuację finansową. Spółki blue chips charakteryzują się dużą kapitalizacją i płynnością oraz stosunkowo stabilnym kursem. W Polsce mianem blue chips można określić spółki wchodzące w skład indeksu giełdowego WIG20. BOOM GOSPODARCZY nagły wzrost koniunktury gospodarczej państwa. Wzrost gospodarczy oznacza zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Miarą wielkości wykorzystaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są: PNB, PKB. Efektem wzrostu gospodarczego jest podwyższenie standardu życia, polepszenie sytuacji socjalnej, większe bezpieczeństwo publiczne. BIZNESPLAN - jest to narzędzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opłacalności przedsięwzięć gospodarczych. Sporządzany jest na potrzeby wewnętrzne firmy, ale może służyć także jako element komunikacji zewnętrznej firmy - m.in. sporządzany jest dla banków, inwestorów. D DEFICYT BUDŻETOWY - występuje gdy wydatki w budżecie danej instytucji (np. państwa) są wyższe niż jej przychody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. DEPRECJACJA - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego obniżanie wartości waluty krajowej nazywamy dewaluacją. Deprecjacja (dewaluacja) oznacza obniżenie siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych i może w sposób niekorzystny wpływać na bilans płatniczy państwa. S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 2

3 DŁUG PUBLICZNY obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów: papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi), pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona), kredyty, przyjęte depozyty, zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone). DOM MAKLERSKI instytucja upoważniona do prowadzenia transakcji kupna oraz sprzedaży papierów wartościowych na giełdzie papierów wartościowych. Dom maklerski umożliwia swoim klientom założenie rachunku inwestycyjnego, na którym przechowywane są informacje o posiadanych przez niego środkach pieniężnych oraz papierach wartościowych. W domach maklerskich zatrudnieni są maklerzy, którzy są upoważnieni do dokonywania obrotu akcjami. DUMPING to polityka polegająca na sprzedaży swoich produktów za granicę po cenach niższych niż na rynku krajowym lub po cenach niższych od kosztów ich wytworzenia. DYWIDENDA dochód akcjonariusza spółki giełdowej z posiadanych przez niego akcji wyliczany na podstawie rocznego zysku spółki akcyjnej. O tym czy dywidenda zostanie wypłacona jak również o terminie i wysokości dywidendy decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy. DZIEŃ BILANSOWY dzień sporządzenia bilansu. Obowiązkowo na dzień 31 grudnia każdego roku. E EKONOMIA nauka społeczna analizująca i opisująca produkcję, dystrybucję oraz konsumpcję dóbr. Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów które mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania w celu wytwarzania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i różne grupy w społeczeństwie. EKSPORT dobra, które zostały wytworzone w danym kraju, a następnie sprzedane za granicą. EKWIWALENT równowartość; towar w którym jest wyrażona wartość innego towaru. Termin często spotykany w określeniu rodzaju wymiany. F FINANSE PUBLICZNE procesy związane z gromadzeniem i rozdzielaniem publicznych zasobów pieniężnych, finansowaniem deficytu budżetowego i obsługą długu publicznego. FUNDUSZ INWESTYCYJNY, to forma zbiorowego lokowania środków pieniężnych wpłaconych przez przedsiębiorstwa, gminy, osoby prawne oraz osoby fizyczne. Nawet stosunkowo niewielkie wpłaty wielu uczestników tworzą znaczny kapitał, który umożliwia S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 3

4 korzystne inwestycje mające na celu osiąganie zysków wyższych, niż tradycyjna lokata bankowa. G GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji, obligacji (skarbowych i korporacyjnych), warrantów, opcji i certyfikatów inwestycyjnych. GOSPODARKA RYNKOWA jest systemem ekonomicznym, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne w swoich decyzjach podmioty gospodarcze. H HIPERINFLACJA to bardzo wysoka inflacja (ponad 150% w skali roku) powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. HOSSA (pot. rynek byka) termin giełdowy oznaczający długotrwały wzrost kursu giełdowego papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. I IMPORT przywóz towarów, usług lub kapitału z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym, zakup towarów i usług produkowanych za granicą. INDEKS GIEŁDOWY wartość obliczona na podstawie wyceny akcji wybranych spółek giełdowych. Umożliwia przedstawienie koniunktury na giełdzie lub stanu jakiegoś sektora spółek w sposób syntetyczny. INFLACJA / DEFLACJA obniżanie się siły nabywczej pieniądza. Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja. Deflacja oznacza wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług. Potocznie określenie spadku cen rynkowych. Zjawiskiem przeciwnym jest inflacja. IPO (ang. Initial Public Offering) pierwsza oferta publiczna. IPO oznacza wprowadzenie po raz pierwszy akcji spółki do obrotu giełdowego. K KAPITAŁ WŁASNY - obejmuje kapitały własne firmy, wypracowany zysk, inwestowane zyski z lat ubiegłych. KONTRAKTY TERMINOWE (kontrakt terminowy) to instrument finansowy, będący rodzajem umowy, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie, a kupujący zobowiązuje się kupić ten instrument za tę samą cenę, w tym samym terminie. KOSZT - celowe nakłady, wyrażone w jednostkach pieniężnych, poniesione przez przedsiębiorstwo. KURS WALUTOWY to cena danej waluty wyrażona w innej walucie. S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 4

5 KRACH GIEŁDOWY nagłe załamanie cen na rynku papierów wartościowych lub innych towarów notowanych na giełdzie. M MAKLER - osoba zawodowo zajmująca się pośrednictwem w transakcjach kupna i sprzedaży papierów wartościowych dla klienta, w zamian za ustaloną prowizję, czyli procent od wartości transakcji. Do wykonywania tego zawodu w Polsce konieczna jest licencja wydawana przez Komisję Nadzoru Finansowego (dawniej przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd). MAKROEKONOMIA - dziedzina ekonomii posługująca się wielkościami zbiorczymi, dotyczącymi całej gospodarki, do badania prawidłowości występujących w gospodarce jako całości. MARKETING proces identyfikowania i zaspokajania potrzeb klienta - przy równoczesnym zapewnieniu zysku przedsiębiorstwa i ciągłości funkcjonowania oraz techniki wspomagające ten proces: badania rynku, kształtowania produktu, oddziaływania na rynek, ustalania ceny, sprzedaży. MIKROEKONOMIA jest dziedziną ekonomii zajmującą się badaniem zachowania indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków. W badaniach mikroekonomicznych gospodarkę danego kraju bądź regionu traktuje się jako zbiór podmiotów, nie zaś jako jeden organizm. MONOPOL to struktura rynkowa charakteryzująca się występowaniem na rynku tylko jednego dostawcy danego towaru, który kontroluje jego podaż i cenę. O OBLIGACJA papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery wartościowe masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach. P PASYWA to termin księgowy oznaczający źródło pokrycia majątku przedsiębiorstwa. PKB - Produkt Krajowy Brutto - to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (zazwyczaj w ciągu roku). PNB Produkt narodowy brutto (PNB, ang. GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Przy obliczaniu PNB pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie. PODATEK LINIOWY Podatek liniowy jest metodą obliczania wymiaru podatku, w myśl której wysokość należnego podatku jest wprost proporcjonalna do wielkości podstawy opodatkowania. S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 5

6 Podatek liniowy jest obliczany w oparciu o jedną stawkę opodatkowania, co oznacza, że wszyscy podatnicy płacą taką samą część (np. 19%) swoich dochodów w formie podatku. PODAŻ to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku. Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży. PRAWO PODAŻY Przy ceteris paribus, podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy wyłącznie od ceny towaru. POLITYKA FISKALNA to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.). POPYT - relacja pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a jego ilością jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus). Zależność między ceną a popytem przedstawia krzywa popytu. PRAWO POPYTU Przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie. Wielkość popytu - ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie. PRYWATYZACJA akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż. Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja. PRZYCHÓD uzyskany wpływ wartości lub korzyści materialnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (bez podatku VAT) w okresie rozliczeniowym (dzień, miesiąc lub rok obrachunkowy). Terminu przychód nie należy mylić z dochodem, utargiem, ani zyskiem. R RECESJA to zjawisko makroekonomiczne polegające na znacznym zahamowaniu tempa wzrostu gospodarczego, skutkujące nawet spadkiem produktu krajowego brutto. RYNEK - zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami. Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupnasprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (producenci) zaś część popyt (konsumenci). RYNEK KAPITAŁOWY segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 6

7 wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok. S STOPA PROCENTOWA Stopa procentowa to miernik przychodu, jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym. W przypadku sektora bankowego mamy do czynienia ze stopami oficjalnymi banku centralnego (w Polsce ich wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej) oraz rynkowymi - tak określa się oprocentowanie kredytów i depozytów pomiędzy bankami. SZARA STREFA finansowy obszar gospodarki państwa, którego dochody osiągane z produkcji nie zakazanej przez prawo, są ukrywane w całości lub w części przed odpowiednimi organami administracji państwowej, podatkowej, celnej itp. Z nieujawnionych dochodów nie można naliczyć podatku, więc budżet państwa nie ma z nich żadnych wpływów. ŚRODKI TRWAŁE - to aktywa trwałe o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. W WIG Warszawski Indeks Giełdowy indeks giełdowy typu dochodowego, najdłużej notowany na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Obejmuje akcje spółek notowanych na rynku podstawowym, liczony jest od 16 kwietnia W skład WIG-u wchodzą notowania wszystkich spółek notowanych na WGPW. WIG jest średnią ważoną ich notowań. WIG20 indeks giełdowy 20 największych spółek notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Bazową datą dla indeksu jest 16 kwietnia 1994, zaś wartością bazową 1000 punktów. Jest to indeks typu cenowego (przy jego obliczaniu bierze się jedynie ceny zawartych w nim transakcji). W ramach WIG20 nie może być notowanych więcej niż 5 spółek z jednego sektora; nie są w nim notowane fundusze inwestycyjne. WZA Walne zgromadzenie - najwyższy z organów spółki akcyjnej, służący realizacji uprawnień akcjonariuszy do kierowania działalnością spółki. Z ZAPASY - to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym. ZOBOWIĄZANIA - to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. To przede wszystkim bilansowe zobowiązania długoi krótkoterminowe, kredyty bankowe oraz pozostałe zobowiązania niezaliczone do kapitałów własnych. ZYSK w rachunkowości jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa lub określonej inwestycji albo pożyczki. Jego przeciwieństwem jest strata. S łownik Pojęć Ekonomicznych - Zarządzanie Nowoczesnym Przedsię biorstwem 7