Próchnik, Wólczanka, Wedel We wrześniu 1990 r. spółka Doradztwo Gospodarcze podpisała pionierski kontrakt - miała przygotować prospekt emisyjny

Transkrypt

1 Oskarżeni o wakacje [podpis] Paweł KWAŚNIEWSKI; Rys. [-] Gazeta Wyborcza nr 103, wydanie z dnia 05/05/1994, str. 14 Przez jedenaście dni - od wydania zgody na wakacje podatkowe dla Wedla - inwestorzy giełdowi, którzy o tym wiedzieli, mogli zrobić fortunę. Zawsze byli pierwsi: - byli pierwszą czysto polską firmą konsultingową przygotowującą prospekty emisyjne wchodzących na giełdę spółek, - wprowadzili na giełdę Próchnik - firmę z pierwszej prywatyzowanej piątki, - ich prospekt Wedla był pierwszym robionym według nowego rozporządzenia do Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi, - jako pierwsi trafili na ławę oskarżonych pod zarzutem naruszenia tej ustawy. Commodore za fiata Jerzy Czarnecki, doktor nauk ekonomicznych, absolwent i pracownik naukowy na Wydziale Zarządzania i Organizacji Uniwersytetu Łódzkiego. Mieczysław Grudziński, przyjaciel Czarneckiego, także doktor, pracownik Instytutu Ekonomiki Przedsiębiorstw UŁ. Dziś mają delikatnie po czterdziestce. W latach 80. pasjonowali się teorią i symulacją zarządzania. Mieczysław Grudziński: - Nie kupiłem samochodu, Jurek sprzedał swój i tak staliśmy się właścicielami wymarzonego komputera Commodore 64. Wymyślili "Unię". - To był program symulujący strategię zarządzania przedsiębiorstwem państwowym - wspomina Czarnecki. - Niektórzy dyrektorzy czuli już, że dzięki takiemu treningowi mogą poprawić wyniki swoich fabryk. Z naszej oferty skorzystał m.in. Ursus, Próchnik, Poltex, Wólczanka. Dwóch doktorów przygarnęła Anna Ignar-Orłowska, dawna studentka Czarneckiego, szefowa łódzkiego oddziału Spółdzielni Doradców Gospodarczych Kon-pol. W prima aprilis 1988 r. zarejestrowali profesjonalną firmę konsultingową Doradztwo Gospodarcze. - Mieliśmy status firmy państwowej, bo udziałowcami naszej spółki był Próchnik, Wólczanka, Teofilów, Poltex - mówi Jerzy Czarnecki. Udziałowcem został także [,Kon-pol'], a Anna Ignar-Orłowska prezesem. Czarnecki i Grudziński objęli funkcje wiceprezesów. Banany kontra prywatyzacja Rok czas zmian. - Najpierw sprywatyzowaliśmy sami siebie - mówi Anna Ignar-Orłowska. Dzisiaj,Doradztwo Gospodarcze' jest w 96 proc. ich własnością, 4 proc. zachowały: Poltex, Próchnik i Wólczanka. - Znajomi z uniwersytetu śmiali się z nas - opowiada Grudziński. - Mówili, że jeśli pracować na własnym, to handel bananami bardziej się opłaca niż prywatyzacja. Jerzy Czarnecki: - Zrezygnowaliśmy z habilitacji i drogi do profesury. Ale zajęć na uniwersytecie nie przerwali. Czarnecki wciąż pracuje na UŁ, a Grudziński wykłada finanse na Uniwersytecie Warszawskim i University of Illinois w USA.

2 Próchnik, Wólczanka, Wedel We wrześniu 1990 r. spółka Doradztwo Gospodarcze podpisała pionierski kontrakt - miała przygotować prospekt emisyjny [,Próchnik' SA], jednej z pierwszych pięciu firm wchodzących na giełdę. Prospekt emisyjny, przeznaczony dla potencjalnych inwestorów, ma dać wyczerpujące informacje o firmie, jej strukturze i finansach. - W Polsce nikt wtedy jeszcze nie miał doświadczenia - opowiada Mieczysław Grudziński. - Pomagali nam specjaliści z angielskiego banku Morgan Grenfell. Prospekt robiliśmy według wzorów zachodnich, wertowaliśmy prospekty British Oil, British Gas, angielskich linii lotniczych. Całe noce spędzaliśmy na konsultacjach w ministerstwie, ale do końca nikt nie był pewien, które informacje powinny się w prospekcie znaleźć. Chyba się udało. Zastrzeżeń nie było, dziś lokal spółki znajduje się w budynku Próchnika w Łodzi. W marcu 1991 już sami, bez pomocy zachodnich specjalistów, przygotowali do giełdowego życia Wólczankę. W sierpniu 1991 wygrali przetarg na zrobienie prospektu emisyjnego Wedla. - Właśnie wydano rozporządzenie dokładnie określające, które dane muszą znaleźć się w prospekcie - mówi Anna Ignar-Orłowska. - Mieliśmy jako pierwsi przygotowywać prospekt według nowych zasad. Jerzy Czarnecki: - Pracownicy Wedla byli czasem zdumieni naszą dociekliwością, np. pytania o udziały, współpracę z konkurencją, interesy prowadzone przez członków rodzin traktowali jak ingerencję w osobiste sprawy. Słodkie obietnice Miesiąc wcześniej, w lipcu 1991 r., Min. Przekształceń Własnościowych sprzedało w drodze przetargu część udziałów Wedla amerykańskiemu koncernowi PepsiCo. PepsiCo wygrał, bo zaoferował wykupienie 40 proc. akcji po 19,5 dolara za jedną (jeszcze półtora roku później ich cena na giełdzie była niższa o jedną trzecią), utrzymanie zatrudnienia, zainwestowanie 56 mln dolarów i - jako jedyny - utrzymanie marki E. Wedel. Ze swojej strony minister przekształceń obiecał w umowie: "Spółka otrzyma wakacje podatkowe lub zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych..." Przez półtora roku (do listopada 1992 r.) ani PepsiCo, ani Ministerstwo Przekształceń Własnościowych nie ujawniło tej obietnicy. - Gdy przystąpiliśmy do przygotowywania prospektu emisyjnego Wedla, zastanawialiśmy się, co zrobić z obietnicą min. Lewandowskiego - opowiada Mieczysław Grudziński. - Tym bardziej że nie miała ona mocy prawnej, bo udzielenie wakacji podatkowych leży w gestii ministra finansów, a nie przekształceń. W odpowiedzi na pytanie spółki, co zrobić z przyrzeczeniem [Janusza] Lewandowskiego, 4 października 1991 r. Krzysztof Stupnicki, wicedyrektor departamentu przekształceń kapitałowych w [Min. Przekształceń Własnościowych], napisał, że na 33 stronie prospektu powinna się znaleźć tylko taka informacja: "E. Wedel SA będąc spółką z udziałem kapitału zagranicznego m o ż e [podkreślenie - autora] uzyskać zwolnienie od podatku dochodowego w granicach wartości transakcji zawartej między PepsiCo Inc. a skarbem państwa dotyczącej spółki". W prospekcie napisali jeszcze: "Kwotę ulgi w podatku dochodowym określa minister finansów". Trzy dni później, 7 października, Komisja Papierów Wartościowych zatwierdziła prospekt. Akcje Wedla miały być sprzedawane od 22 października. Jerzy Czarnecki: - Dalej tą sprawą nie zaprzątaliśmy sobie głowy, tym bardziej że ubiegający się o ulgę musi sam wystąpić o nią do [min. finansów].

3 Prośba o wakacje podatkowe wpłynęła do Ministerstwa Finansów dopiero 18 października 1991 r dni po zatwierdzeniu prospektu przez ministerstwo. Krzyk posła Dopiero po ponad roku - 6 listopada 1992 r. - Waldemar Manugiewicz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, przyznał spółce Wedel SA trzyletnie zaniechanie poboru podatku dochodowego. Zaniechanie tym różni się od zwolnienia, że firma otrzymuje je pod pewnymi warunkami (w wypadku Wedla np. zainwestowanie 56 mln dolarów). Jeśli warunki nie zostaną spełnione - urząd skarbowy podatek ściąga. Zarząd Wedla otrzymał decyzję 9 listopada 1992 r. Wedle ówczesnego brzmienia Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi informacja ta powinna być "niezwłocznie" dostarczona Komisji Papierów Wartościowych. Zarząd spółki Wedel SA dopiero 16 listopada, po pięciu dniach od otrzymania, zaznajomił się z decyzją ministra. Dwa dni później, 18 listopada, poinformował Komisję Papierów Wartościowych, że nie będzie płacił podatków. Wybucha skandal: przez jedenaście dni - od wydania zgody na wakacje podatkowe - inwestorzy giełdowi, którzy o tym wiedzieli, mogli zbić fortunę. Giełdowe operacje akcjami Wedla zostają zawieszone. Sejm i Komisja Papierów Wartościowych żądają wyjaśnień. Krzysztof Kamiński, poseł KPN, krzyczy z sejmowej trybuny: - Chcemy wiedzieć, kto ile zarobił, gdy okazało się, że to są ciepłe akcje; czyim był kumplem; kto za tym stoi i kto ośmieszył młodą, polską giełdę? Doradztwo podejrzane Minister Lewandowski na forum Wysokiej Izby wyjaśnia: - Umowę negocjowano, gdy obowiązywała stara ustawa o inwestycjach zagranicznych, która automatycznie przyznawała ulgi. Gdybym dziś przygotowywał sprzedaż Wedla, PepsiCo nie otrzymałoby zwolnienia. I przyznaje, że obiecał coś, czego nie powinien - zwolnienie podatkowe leży w kompetencji ministra finansów. 20 listopada minister finansów Jerzy Osiatyński w telewizyjnym programie "Tylko w >>Jedynce<<" mówi: - Jeśli zwolnienie nie zostałoby udzielone, każdy sąd na świecie uznałby to za złamanie umowy. Prokurator Ryszard Kuciński: - Prokuratura Wojewódzka w Warszawie otrzymała od Komisji Papierów Wartościowych doniesienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa naruszającego Ustawę o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Wyodrębniłem w tej sprawie dwa wątki: pierwszy, dotyczący zarządu Wedla, to zatajenie przez jedenaście dni informacji o wakacjach podatkowych; drugi, dotyczący ministra Lewandowskiego, to przekroczenie kompetencji. Potem sprawę przejął prokurator Piotr Lipiński i umorzył śledztwo przeciwko Lewandowskiemu i zarządowi Wedla ze względu na brak cech przestępstwa. Ale doszukał się trzeciego wątku - zarzucił firmie,doradztwo Gospodarcze' sp. z o.o. naruszenie art. 118 ustawy o papierach wartościowych: "Kto sporządzając prospekt podaje w nim nieprawdziwe lub niepełne dane o stanie finansowym eminenta, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5". Prokurator Lipiński nie znalazł w prospekcie emisyjnym Wedla obietnicy ministra Lewandowskiego. Umieszczone w prospekcie sformułowanie "może" uznał za niewystarczające. Jak u Kafki - Z telewizji dowiedziałem się o aferze - mówi dr Czarnecki - i że nasz prospekt był źle zrobiony, bo zatailiśmy przyrzeczenie Lewandowskiego. A przecież minister Lewandowski stwierdził, że prospekt był bez zarzutu. Także Sejm przychylił się do tego stanowiska. A Lesław Paga, przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych, powiedział

4 nawet na [konferencja prasowa], że prospekt został sporządzony wedle najwyższych standardów Wspólnoty Europejskiej. - Wydawało się, że sprawa została zamknięta - mówi Anna Ignar-Orłowska. - Kierownictwo spółki DG złożyło wyjaśnienia w KPW. Spisano protokół. Kilka miesięcy później, w marcu 1993 r., panią prezes i Mieczysława Grudzińskiego wezwano do Prokuratury Wojewódzkiej w Warszawie. Na blankiecie w rubryce: "w charakterze" napisano "świadek". W rubryce: "o przestępstwo z artykułu" wpisano "Wedel". Grudziński przerwał wykłady w Stanach Zjednoczonych i pierwszym samolotem wrócił na przesłuchanie. - Byłem przekonany, że nasze wyjaśnienia wystarczą - mówi. Ale na następnym wezwaniu w rubryce "w charakterze" napisano już "podejrzany". - Po prostu szok - kwituje Anna Ignar-Orłowska. Grudziński znów musiał kupić bilet do Polski. - Zarzucono nam naruszenie art. 118 ustawy, bo podaliśmy niepełne dane o stanie finansowym Wedla - opowiadają. - Ale gdybyśmy napisali, że Wedel będzie zwolniony z podatków, a [Min. Finansów] nie wydałoby takiej decyzji, tym bardziej poszlibyśmy siedzieć. Też z artykułu 118. Tyle że za nieprawdziwe informacje. W umowie sprzedaży Wedla była klauzula, że wakacje podatkowe będą przyznane nie później niż pół roku od podpisania kontraktu. Decyzję podjęto jednak półtora roku później. Gdyby, jak chce prokuratura, w prospekcie emisyjnym zamieszczono obietnicę min. [Janusza] Lewandowskiego w pełnym brzmieniu, w lutym 1992 r. inwestorzy mogliby czuć się oszukani i żądać od skarbu państwa zwrotu zainwestowanych pieniędzy. Właściciele spółki DG znów stanęliby w obliczu art To było jak w koszmarnym śnie, jak w "Procesie" Kafki - dodaje pani prezes. - Maszyna sądowa się kręci, a ja nie wiem, gdzie jest sprężyna i dlaczego w ogóle znalazłam się w tym gmachu. Fachowcy twierdzą, że prospekt w porządku, opinie ekspertów są dla nas jednoznacznie korzystne, a my wciąż biegamy na przesłuchania. Po roku nawet święty mógłby uwierzyć w swoją winę. Eksperci nie widzą przestępstwa Do akt sprawy dołączono dwie ekspertyzy prawne. Na stronie 33 swej opinii specjalista prawa karnego, dziekan wydziału prawa UŁ prof. dr hab. Witold Kulesza napisał: "Ocena stanu faktycznego wiedzie do wniosku, że sporządzający prospekt spółki E. Wedel nie wypełnili swoim zachowaniem znamion przestępstwa opisanego w art. 118". Prof. dr hab. Natalia Gajl z Katedry Prawa Finansowego UŁ na str. 28: "...informacja, wskazująca na ewentualną możliwość uzyskania zwolnienia podatkowego dla spółki, była prawidłowa i się sprawdziła. Podnosi to zalety sporządzonej oferty świadcząc o dobrej treści formalnoprawnej". 118 w W Polsce brakuje doświadczeń w sprawach gospodarczych, nie ma orzecznictwa - mówi mecenas Marek Kopczyński, obrońca właścicieli spółki DG. Prokurator Ryszard Kuciński, który prowadził śledztwo na początku, dziś jest rzecznikiem Prokuratury Wojewódzkiej w Warszawie. Urzęduje w pokoju nr Chodzi o to, czy oskarżeni mieli prawo do modyfikacji treści umowy czy też powinni ją zamieścić w całości - tłumaczy. - Prokuratura stoi na stanowisku, że powinni umieścić ten fragment umowy w oryginalnym brzmieniu. Do art. 118 nie ma żadnych komentarzy, nie ma orzeczeń Sądu Najwyższego. Można było się zwrócić o opinię do Sądu Najwyższego, ale rozpatrzenie sprawy trwałoby za długo. Pewno dlatego prokurator Piotr Lipiński wykorzystał trzecią możliwość -

5 rozstrzygnięcie wątpliwości poprzez orzecznictwo sądu powszechnego. Trzeba więc było oskarżyć kierownictwo spółki DG. Prokurator Piotr Lipiński: - Z głębokim żalem muszę odmówić wypowiedzi. Od czerwca zeszłego roku nie pracuję w prokuraturze i nie mogę komentować tej sprawy. Prokurator Kuciński: - To była suwerenna decyzja prokuratora Lipińskiego. Pod aktem oskarżenia widnieje jednak jego podpis. - Mój? - dziwi się prokurator. - A, przypominam sobie. Lipiński dał mi rękopis, ja przepisałem na maszynie i sygnowałem. Czysta formalność. Prokuratorzy często się zmieniają, jest duża rotacja. Trędowaci Przez rok postępowania sądowego obrót spółki Doradztwo Gospodarcze zmniejszył się z 6 mld do 2 mld. - Nie chodzi nawet o pieniądze - twierdzi prezes Anna Ignar-Orłowska - ale o utratę prestiżu zawodowego. Rozstaliśmy się z wieloma fachowcami, bo nie było zamówień. Jerzy Czarnecki: - Uprzedzaliśmy klientów, że jesteśmy oskarżeni. Wielu nie chciało ryzykować. Mówili, że wpadną po sprawie. Niektórzy nadal traktują nas jak trędowatych. A ta firma to nasze życie. Przecież nie otworzymy zakładu fryzjerskiego. Mieczysław Grudziński: - Tylko dzięki zaufaniu polskich i amerykańskich profesorów mogę dalej wykładać. Proszę sobie wyobrazić, że stoję przed studentami, opowiadam o finansach, a jestem oskarżony o machlojki na giełdzie. Z najwyższą starannością 31 marca 1993, Sąd Wojewódzki w [Łódź]. Jerzy Iwanicki, kolejny prokurator prowadzący sprawę, zażądał dla Ignar-Orłowskiej, Czarneckiego i Grudzińskiego po 1,5 roku pozbawienia wolności i po 45 mln grzywny. Paweł Janicki, przewodniczący składu sędziowskiego, w ustnym uzasadnieniu powtórzył trzykrotnie: - Prospekt był sporządzony z najwyższą starannością. Nie dopatrzył się także powodów, dla których oskarżenie zostało wniesione do sądu. Sąd wydał wyrok: niewinni. Anna Ignar-Orłowska: - Potraktowano nas jak króliki doświadczalne, na których testuje się prawo. PS Wyrok nie jest prawomocny. Prokurator zwrócił się do sądu o pisemne uzasadnienie wyroku, które z reguły jest zapowiedzią rewizji procesu. Paweł KWAŚNIEWSKI; Rys. [-] RP-DGW Tekst pochodzi z Internetowego Archiwum Gazety Wyborczej. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie bez odrębnej zgody Wydawcy zabronione. Archiwum GW 1998,2002,2004