OCENA WPŁYWU WYBRANYCH ELEMENTÓW STYLU ŻYCIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ NA MASĘ CIAŁA I JEJ SKŁAD

Transkrypt

1 Nowiny Lekarskie 2006, 75, 5, KATARZYNA PRZYBYŁOWICZ 1, ROMAN CICHON 1,2, AGNIESZKA JAWOROWSKA 2 OCENA WPŁYWU WYBRANYCH ELEMENTÓW STYLU ŻYCIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ NA MASĘ CIAŁA I JEJ SKŁAD ESTIMATION OF INFLUENCE OF SELECTED ELEMENTS OF LIFESTYLE ON BODY MASS AND ITS COMPOSITION IN SCHOOL YOUTH 1 Instytut Żywienia Człowieka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Kierownik: prof. dr hab. Jerzy Borowski 2 Katedra Żywienia i Dietetyki Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Kierownik: prof. dr hab. Roman Cichon Streszczenie Wstęp. Jednym z czynników mających wpływ na masę ciała i jej skład jest aktywność fizyczna. Cel pracy. Określenie wpływu aktywności fizycznej oraz czasu spędzonego przed telewizorem na masę ciała oraz jej skład. Materiał i metodyka. Badaniami objęto 50 dziewcząt i 47 chłopców w wieku 17 lat. Od każdej z osób w wywiadzie bezpośrednim uzyskano informacje dotyczące częstotliwości i intensywności wysiłku fizycznego oraz czasu spędzanego przed telewizorem. Pomiary wysokości, masy ciała, obwodu ramienia i grubości 4 fałdów skórno-tłuszczowych posłużyły do wyznaczenia: BMI, AMC, FFM, FM, %FM. Wyniki. Wartości BMI wskazujące na nadwagę i otyłość odnotowano u 23,4% chłopców i 14,0% dziewcząt. Dziewczęta i chłopcy o najwyższej aktywności fizycznej mieli masę ciała mniejszą odpowiednio o 6,9 kg i 13,5 kg oraz BMI o 1,2 kg/m 2 i 2,8 kg/m 2 w porównaniu z osobami mało mi fizycznie. Podobną zależność odnotowano przy grubości fałdów skórno-tłuszczowych i zawartości tłuszczu w ciele. Wnioski. Zaobserwowano, iż osoby aktywne fizycznie miały niższą masę ciała i zawartość tłuszczu w ciele. W grupie dziewcząt krótszy czas spędzany przed telewizorem sprzyjał mniejszej masie ciała oraz mniejszemu otłuszczeniu organizmu. W populacji chłopców nie stwierdzono współzależności pomiędzy masą ciała i jej składem a czasem poświęcanym na oglądanie TV. SŁOWA KLUCZOWE: aktywność fizyczna, młodzież, stan odżywienia, oglądanie telewizji, parametry antropometryczne. Summary Introduction. The physical activity is one of factors having the influence on body mass and its composition. Aim. Description of influence of physical activity and time of television viewing on body mass and its composition. Material and methods. The research included 50 girls and 47 boys aged 17 years. The information about frequency and intensity of physical activity and time of television viewing was obtained in a direct interview. Measurements of height, body mass, arm circumference and 4 skinfolds thickness were used for evaluation of BMI, AMC, FFM, FM, %FM. Results. BMI showing overweight and obesity were noted for 23.4% boys and 14.0% girls. Girls and boys with the highest physical activity had lower body mass of about 6.9 kg and 13.5 kg and lower BMI about 1.2 kg/m 2 and 2.8 kg/m 2, respectively, in comparison with persons of little physical activity. The similar relationship was noted for skinfolds thickness and body fat content. Conclusions. The research showed that the active persons have lower body mass and lower body fat content. In girls group shorter time of television viewing was related to lower body mass and lower body fat content. In boys population the correlation between body mass and its composition and time of television viewing was not found. KEY WORDS: physical activity, adolescent, nutritional status, television viewing, anthropometric parameters. Wstęp Nadwaga i otyłość w dzieciństwie i wieku młodzieńczym stwarza ryzyko powstania wielu chorób i odchyleń w stanie zdrowia w wieku późniejszym [1, 2, 3, 4]. Jak wykazują badania, nadwaga i otyłość wśród dzieci i młodzieży pojawia się coraz częściej i może stać się wielkim problemem niedalekiej przyszłości [3, 5, 6, 7]. Otyłość u dzieci i młodzieży zwiększa ryzyko wystąpienia otyłości u osób dorosłych, zaobserwowano, iż około połowa otyłych dzieci staje się otyłymi dorosłymi [1, 2, 3]. W wielu pracach wykazano znaczenie aktywności fizycznej, gdyż sprzyja ona mniejszej zawartości tłuszczu w organizmie, zmniejszając tym samym ryzyko wystąpienia otyłości. Wykazano również, iż jedną z głównych przyczyn występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży jest spędzanie zbyt długiego czasu przed telewizorem oraz monitorem komputera [8, 9, 10, 11]. Mechanizm wpływu telewizji na powstawanie otyłości może być związany ze spadkiem czasu poświęcanego na aktywność fizyczną oraz ze wzrostem spożycia energii, co jest wynikiem podjadania podczas oglądania [12, 13, 14]. Biorąc pod uwagę powyższe dane przeprowadzono badania wśród młodzieży w wieku 17 lat w celu określenia wpływu aktywności fizycznej oraz czasu spędzonego przed telewizorem, itp. na masę ciała oraz jej skład.

2 Ocena wpływu wybranych elementów stylu życia młodzieży szkolnej na masę ciała i jej skład 461 Materiał i metodyka Badaniami objęto grupę 97 uczniów uczęszczających do liceum ogólnokształcącego w Górowie Iławieckim. Populację do badań wybrano w sposób przypadkowy spośród uczniów klas drugich. Grupa badanych osób obejmowała 50 dziewcząt i 47 chłopców w wieku 17 lat. Od każdej z osób w wywiadzie bezpośrednim uzyskano informacje dotyczące częstotliwości i intensywności wysiłku fizycznego oraz czasu spędzanego przed telewizorem. Na podstawie pomiarów wysokości i masy ciała, obliczono wskaźnik BMI (kg/m 2 ). Pomiary obwodu ramienia i grubości 4 fałdów skórno-tłuszczowych (TFS nad tricepsem, BSF nad bicepsem, SCSF pod dolnym kątem łopatki, SISF nad grzebieniem kości biodrowej) wykorzystano do wyznaczenia: obwodu mięśni ramienia (AMC, cm), beztłuszczowej masy ciała (FFM,cm), masy tłuszczu (FM,kg) oraz zawartości tłuszczu w ciele (%FM) [15, 16]. Współzależność cech trybu życia i stanu odżywienia badanych osób zweryfikowano w oparciu o test chi 2, ANOVĘ Kruskala-Wallisa oraz test U Manna-Whitneya. Analizę statystyczną przeprowadzono przy pomocy programu komputerowego Statistica PL v.6.1, przy poziomie istotności p 0,05. Wyniki Wyniki pomiarów antropometrycznych objętej badaniami młodzieży wskazują, iż średnia wysokość chłopców wynosiła 177,0 cm i mieściła się między 25. a 50. centylem wysokości młodzieży warszawskiej, natomiast średnia masa ciała wynosiła 66,9 kg i mieściła się pomiędzy 50. a 75. centylem [17]. W grupie dziewcząt odnotowana wysokość i masa ciała wynosiły średnio 168,0 cm i 56,7 kg, wartości te znajdowały się między 50. a 75. centylem. Średnia wartość wskaźnika masy ciała (BMI kg/m 2 ) w grupie chłopców wynosiła 21,3 kg/m 2, a w grupie dziewcząt 20,0 kg/m 2. Wartości BMI powyżej 75. centyla, wskazujące na nadwagę i otyłość odnotowano u 23,4% chłopców i 14,0% dziewcząt. Badania wykazały, iż średni obwód ramienia u chłopców wynosił 26,6 cm, a u dziewcząt 24,0 cm, Średnia wartość wskaźnika AMC w grupie chłopców znajdowała się pomiędzy 3. a 10. centylem, natomiast w grupie dziewcząt na poziomie 10 centyla. Prawidłowe wartości AMC (od 25. do 75. centyla) wskazujące na odpowiedni rozwój tkanki mięśniowej odnotowano zaledwie u 14,8% chłopców i 28,0% dziewcząt. Natomiast u znacznego odsetka zarówno chłopców (68,1%), jak i dziewcząt (54,0%) odnotowano niską wartość AMC (poniżej 10. centyla). Tak niskie wartości obwodu mięśni ramienia mogą wskazywać na nieprawidłowy stan odżywienia białkiem badanej populacji. Przyczyną występowania takiej sytuacji może być zbyt niskie spożycie białka i/lub niska aktywność fizyczna, bądź wykorzystywanie białka do zaspokajania potrzeb energetycznych organizmu, co może być wynikiem zbyt niskiego spożycia węglowodanów i tłuszczów w całodziennej racji pokarmowej. Odmiennie dla obu płci kształtowały się parametry odzwierciedlające stan tkanki tłuszczowej, co związane jest z odmienną budową chłopców i dziewcząt. Zaobserwowano, iż średnia grubość fałdów nad tricepsem i łopatką w obu grupach znajdowała się powyżej 75. centyla. U 70,2% badanych chłopców i 32,0% dziewcząt odnotowano grubość fałdu skórno-tłuszczowego nad tricepsem powyżej 90. centyla. Dane te wskazują na nadmierne otłuszczenie górnych partii ciała. Odnotowano dość wysoką średnią procentową zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie zarówno chłopców (18,6%), jak i dziewcząt (28,2%) (tabela 1., 2., 3.). Tab. 1. Wartości parametrów antropometrycznych badanej młodzieży Wysokość, cm Masa ciała, kg BMI, kg/m 2 Obwód ramienia, cm AMC, cm TSF, mm BSF, mm SCSF, mm SISF, mm Suma 4 fałdów, mm FM, kg FFM, kg %FM, % Chłopcy x ± SD 177,0 ± 6,4 66,9 ± 11,2 21,3 ± 2,8 26,6 ± 3,1 21,0 ± 2,0 17,7 ± 8,1 4,2 ± 3,2 10,0 ± 6,1 20,8 ± 14,8 52,8 ± 26,6 12,9 ± 5,9 54,0 ± 6,2 18,6 ± 5,6 Dziewczęta x ± SD 168,0 ± 6,7 56,7 ± 10,0 20,0 ± 2,9 24,0 ± 2,3 18,3 ± 1,5 18,2 ± 6,4 6,5 ± 4,1 12,7 ± 5,3 23,6 ± 7,6 61,1 ± 20,7 16,3 ± 5,5 40,4 ± 5,1 28,2 ± 4,3 Codzienny intensywny wysiłek fizyczny deklarowało 40,0% dziewcząt i 65,9% chłopców, natomiast intensywny wysiłek fizyczny 1 raz w tygodniu odpowiednio 12,0% i 8,5% (tabela 4.). Odnotowano, iż chłopcy byli istotnie bardziej aktywni fizycznie w porównaniu z grupą dziewcząt oraz spędzali istotnie więcej czasu przed telewizorem. W badanej grupie dziewcząt i chłopców nie wykazano statystycznie istotnego wpływu częstości intensywnego wysiłku fizycznego na zmiany masy ciała w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego badanie (p > 0,05). Nie wykazano również wpływu czasu spędzanego przed telewizorem na poziom aktywności fizycznej badanej młodzieży (tabela 5.). W grupie dziewcząt odnotowano, iż osoby o najwyższej aktywności fizycznej miały niższą masę ciała oraz niższe BMI, wynoszące odpowiednio 54,3 kg i 19,3 kg/m 2 w porównaniu z dziewczętami dość mi (masa ciała 57,5 kg, BMI 20,3 kg/m 2 ) oraz osobami mało mi fizycznie (masa ciała 61,3 kg, BMI 21,5 kg/m 2 ), lecz nie potwierdzono tego zróżnicowania statystycznie (tabela 6.). Ponadto odnotowano tendencję do mniejszego otłuszczenia ciała dziewcząt ch fizycznie, wszystkie parametry charakteryzujące wielkość tkanki tłuszczowej były niższe u dziewcząt o najwyższej aktywności fizycznej. Wśród dziewcząt deklarujących codzienny intensywny wysiłek fizyczny, stwierdzono istotnie niższą grubość fałdów skórnotłuszczowych nad tricepsem (15,8 cm), pod dolnym

3 462 Katarzyna Przybyłowicz i inni Tab. 2. Procentowe rozmieszczenie badanej populacji dziewcząt w przedziałach centylowych analizowanych cech % populacji zakres centylowy 10 < > 90 > 90 < 10 centyla centyla centyla centyla centyla Wysokość, cm 6,0 4,0 46,0 18,0 26,0 Masa ciała, kg 12,0 24,0 38,0 18,0 8,0 BMI, kg/m 2 30,0 18,0 38,0 8,0 6,0 TSF, mm 2,0 10,0 34,0 22,0 32,0 AMC, cm 54,0 16,0 28,0 2,0 0,0 Tab. 3. Procentowe rozmieszczenie badanej populacji chłopców w przedziałach centylowych analizowanych cech % populacji zakres centylowy 10 < > 90 > 90 < 10 centyla centyla centyla centyla centyla Wysokość, cm 14,9 12,8 55,3 12,8 4,1 Masa ciała, kg 14,9 23,4 40,4 8,5 12,5 BMI, kg/m 2 14,9 21,3 40,4 10,6 12,8 TSF, mm 2,1 2,1 8,5 17,0 70,2 AMC, cm 68,1 14,9 14,9 2,1 0,0 Tab. 4. Aktywność fizyczna badanej młodzieży i zmiany ich masy ciała w ciągu ostatniego miesiąca poprzedzającego badanie Odsetek populacji, % pch 2 Zmiany masy ciała Aktywność fizyczna Aktywny Dość Mało Dziewczęta N = 50 N = 20 N = 24 N = 6 Brak zmian N = 19 18,0 12,0 8,0 NS Schudła N = 10 4,0 14,0 2,0 Przytyła N = 21 18,0 22,0 2,0 Chłopcy N = 47 N = 31 N = 12 N = 4 NS Brak zmian N = 28 34,0 21,2 4,26 Przytył N = 19 31,9 4,26 4,26 N liczebność, NS różnice nieistotne statystycznie Tab. 5. Wpływ czasu spędzanego przed telewizorem na poziom aktywności fizycznej badanej młodzieży Odsetek populacji, % pch 2 Czas spędzany przed telewizorem Aktywność fizyczna Aktywny Dość Mało Dziewczęta N = 50 N = 20 N = 24 N = 6 4 godziny N = 6 6,0 6,0 0,0 NS 2 3 godziny N = 28 22,0 26,0 8,0 1 godzina N = 16 12,0 14,0 2,0 Chłopcy N = 47 N = 31 N = 12 N = 4 NS 4 godziny N = 19 31,9 6,4 2,1 2 3 godziny N = 15 21,3 8,5 2,1 1 godzina N = 13 12,8 4,3 4,3 N liczebność, NS różnice nieistotne statystycznie kątem łopatki (10,7 cm) oraz nad grzebieniem kości biodrowej (20,5 cm) w porównaniu z dziewczętami deklarującymi intensywny wysiłek fizyczny 2 3 razy w tygodniu (dość aktywne), u których te grubości wynosiły odpowiednio 19,7 cm, 13,8 cm i 25,7 cm (tabela 6.). U dziewcząt ch fizycznie stwierdzono również istotnie niższą masą tłuszczu w ciele niż u osób dość ch. Ponadto wykazano, iż suma grubości czterech fałdów skórno-tłuszczowych oraz procentowa zawartość tłuszczu w organizmie była istotnie najniższa w grupie osób najbardziej ch. Nie odnotowano wpływu aktywności fizycznej na rozwój tkanki mięśniowej, wartości AMC niezależnie od poziomu aktywności były zbliżone (tabela 7.). W grupie chłopców ch fizycznie odnotowana masa ciała wynosiła 65,8 kg a BMI 21,2 kg/m 2 i były to

4 Ocena wpływu wybranych elementów stylu życia młodzieży szkolnej na masę ciała i jej skład 463 Tab. 6. Średnie wartości parametrów antropometrycznych badanej młodzieży w zależności od aktywności fizycznej Wysokość, cm Masa ciała, kg BMI, kg/m 2 Obwód ramienia, cm AMC, cm TSF, mm BSF, mm SCSF, mm SISF, mm Suma 4 fałdów, mm FM, kg FFM, kg %FM, % Aktywny 167,8 ± 4,6 54,4 ± 5,5 19,3 ± 1,7 23,2 ± 1,8 18,3 ± 1,5 15,8 ± 6,1 ab 5,4 ± 1,8 10,7 ± 3,6 ab 20,5 ± 6,7 b 52,4 ± 14,0 ab 14,4 ± 3,2 b 39,9 ± 3,0 26,3 ± 3,6 ab Dziewczęta Dość 168,1 ± 7,5 57,5 ± 9,1 20,3 ± 2,3 24,5 ± 2,2 18,3 ± 1,5 19,7 ± 6,3 ab 7,0 ± 4,3 13,8 ± 4,0 ab 25,7 ± 6,7 b 66,2 ± 19,1 ab 17,2 ± 4,8 b 40,4 ± 4,9 29,4 ± 3,9 ab Aktywność fizyczna Mało Aktywny 168,2 ± 5,5 175,8 ± 6,2 61,3 ± 20,9 65,8 ± 11,0 21,5 ± 6,5 21,2 ± 2,9 24,7 ± 3,4 26,4 ± 3,0 18,3 ± 1,4 20,9 ± 1,8 20,4 ± 6,8 a 17,6 ± 8,3 8,6 ± 7,5 4,2 ± 3,6 15,4 ± 10,9 a 9,6 ± 6,4 ab 25,8 ± 11,2 20,6 ± 17,3 70,1 ± 35,3 a 51,9 ± 28,5 19,1 ± 10,9 12,4 ± 6,1 42,2 ± 10,1 53,4 ± 6,2 29,5 ± 6,2 a 18,2 ± 6,1 Chłopcy Dość 178,0 ± 5,6 65,7 ± 8,5 20,7 ± 2,1 26,1 ± 3,2 20,9 ± 2,4 16,3 ± 6,9 3,5 ± 1,3 9,0 ± 2,9 a 18,9 ± 7,2 47,7 ± 17,3 12,1 ± 3,9 53,6 ± 5,3 18,1 ± 3,6 Mało 181,3 ± 8,1 79,3 ± 14,4 24,0 ± 3,1 29,0 ± 3,5 21,7 ± 2,5 23,3 ± 9,3 6,6 ± 3,7 16,5 ± 8,3 ab 28,5 ± 10,1 74,9 ± 29,5 19,1 ± 7,4 60,1 ± 7,1 23,4 ± 5,4 a różnice statystycznie istotne przy p < 0,05 (ANOVA Kruskala-Wallisa) b różnice statystycznie istotne przy p < 0,05 (test U Manna-Whitneya porównanie parami) Tab. 7. Średnie wartości parametrów antropometrycznych badanej młodzieży w zależności od czasu spędzanego przed telewizorem Wysokość, cm Masa ciała, kg BMI, kg/m 2 Obwód ramienia, cm AMC, cm TSF, mm BSF, mm SCSF, mm SISF, mm Suma 4 fałdów, mm FM, kg FFM, kg %FM, % Dziewczęta Chłopcy Czas spędzany przed telewizorem 4 godziny 2 3 godziny 1 godzina 4 godziny 2 3 godziny 1 godzina 165,3 ± 7,0 168,5 ± 5,8 168,1 ± 6,7 175,8 ± 7,2 177,9 ± 6,2 177,2 ± 5,2 56,17 ± 7,2 57,6 ± 11,6 55,4 ± 8,2 65,0 ± 10,3 67,9 ± 12,6 68,5 ± 11,2 20,5 ± 1,9 20,2 ± 3,6 19,5 ± 1,8 20,9 ± 2,3 21,4 ± 3,3 21,8 ± 3,0 24,0 ± 1,6 24,3 ± 2,5 23,4 ± 1,9 26,4 ± 3,1 26,8 ± 3,3 26,5 ± 3,3 17,9 ± 1,8 18,6 ± 1,5 17,9 ± 1,2 20,6 ± 2,0 ab 21,9 ± 1,7 abc 20,4 ± 1,8 ac 19,4 ± 5,1 18,3 ± 7,1 17,6 ± 5,9 18,2 ± 6,7 15,4 ± 9,3 19,7 ± 8,5 7,1 ± 5,7 7,1 ± 4,6 5,4 ± 1,7 3,8 ± 2,1 4,3 ± 3,38 4,8 ± 4,3 13,5 ± 3,4 12,8 ± 5,7 12,4 ± 5,4 9,3 ± 5,7 10,2 ± 6,9 11,0 ± 6,1 24,3 ± 5,5 23,9 ± 8,5 22,9 ± 6,8 18,5 ± 7,6 17,6 ± 10,9 27,9 ± 23,3 64,3 ± 17,6 62,1 ± 23,5 58,2 ± 16,9 49,8 ± 20,4 47,5 ± 29,2 b 63,4 ± 30,4 b 16,5 ± 3,9 16,7 ± 6,4 15,5 ± 4,2 12,3 ± 5,0 12,1 ± 7,2 14,7 ± 5,7 39,6 ± 3,7 40,9 ± 5,6 39,9 ± 4,7 52,7 ± 6,0 55,8 ± 5,9 53,8 ± 6,9 29,2 ± 3,5 28,3 ± 4,7 27,7 ± 3,8 18,4 ± 4,6 16,9 ± 6,7 b 21,1 ± 5,3 b a różnice statystycznie istotne przy p < 0,05 (ANOVA Kruskala-Wallisa) b różnice statystycznie istotne przy p < 0,05 (test U Manna-Whitneya porównanie parami) wartości odpowiednio niższe o 13,4 kg i 2,7 kg/m 2 od masy ciała i BMI chłopców mało ch (tabela 7.). Ponadto u chłopców o m trybie życia stwierdzono istotnie niższą grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod dolnym kątem łopatki w porównaniu z grupą mało aktywną. W grupie chłopców ch i dość ch fizycznie odnotowano także mniejsze wartości innych parametrów charakteryzujących rozwój tkanki tłuszczowej (grubość fałdów nad tricepsem i bicepsem oraz nad grzebieniem kości biodrowej, %FM, FM) w porównaniu z grupą mało aktywną fizycznie. Jednakże zróżnicowanie to nie znalazło potwierdzenia statystycznego (tabela 6.) W grupie dziewcząt spędzających dziennie 4 godziny i więcej oraz 2 3 godziny przed telewizorem i/lub ekranem komputera odnotowano masę ciała wyższą od masy ciała dziewcząt spędzających przed TV 1 godzinę (tabela 7.). Analogiczną zależność zaobserwowano również dla wskaźnika masy ciała, dziewczęta poświęcające na oglądanie ponad 4 h/dzień miały BMI wyższe o 1,0 kg/m 2 w porównaniu z grupą oglądającą tylko 1 godzinę w ciągu dnia. U dziewcząt spędzających najwięcej czasu przed TV odnotowano również najwyższe grubości fałdów skórno-tłuszczowych, zaobserwowano, iż procentowa zawartość tłuszczu w ciele w grupie tej była o 1,5% wyższa niż u dziewcząt oglądających 1 h/dzień. Zaobserwowane różnice w analizowanych parametrach antropometrycznych nie zostały potwierdzone metodami statystycznymi (tabela 7.). W grupie chłopców spędzających 1 godzinę przed TV i/lub ekranem komputera odnotowano wyższą masę ciała oraz BMI odpowiednio o 3,54 kg i 0,85 kg/m 2 w porównaniu z grupą spędzająca przed TV 4 godziny i więcej (tabela 7.). Analogiczną zależność odnotowano dla grubości fałdów skórno-tłuszczowych, masy tłuszczu oraz procentowej zawartości tłuszczu w ciele. Analiza ta

5 464 Katarzyna Przybyłowicz i inni wykazuje, iż w przypadku populacji chłopców wydłużanie ilości czasu spędzanego przed telewizorem nie miało wpływu na masę ciała oraz na jej skład. Może to być związane z tym, iż nawet długie oglądanie telewizji nie zmniejszało ich aktywności fizycznej (tabela 5.). Dyskusja Przeprowadzone badania wykazały, iż poziom aktywności fizycznej odgrywa znaczną rolę w kształtowaniu masy ciała i jej składu. W grupie chłopców zaobserwowano, iż osoby najbardziej aktywne fizycznie miały niższą masę ciała oraz niższe BMI w porównaniu z osobami o małej aktywności. Ponadto zaobserwowano, iż chłopcy aktywni mają mniejszą grubość fałdów skórnotłuszczowych oraz niższą zawartość tłuszczu w ciele, jednakże nie znalazło to potwierdzenia statystycznego. W grupie dziewcząt wykazano, iż osoby najbardziej aktywne fizycznie miały najniższą masę ciała i najniższe BMI. Zaobserwowano również tendencję do mniejszego otłuszczenia ciała w grupie dziewcząt o najwyższej aktywności fizycznej. Osoby te miały istotnie najniższą procentową zawartość tłuszczu w ciele oraz istotnie najniższą sumę grubości 4 fałdów skórno-tłuszczowych. Podobne wyniki otrzymali w badaniach Tsunawake i wsp. [18], którzy wykazali, iż dziewczęta uprawiające sport mają mniejszą grubość fałdów skórno-tłuszczowych, mniejszą procentową zawartość tłuszczu w ciele oraz większą zawartość beztłuszczowej masy ciała w porównaniu z grupą kontrolną. Deheeger i wsp. [19] wykazali w swoich badaniach, że chociaż wartość BMI w grupie młodzieży o dużej i małej aktywności fizycznej jest zbliżona, to skład ich masy ciała jest odmienny. U osób ch fizycznie wykazano większą zawartość beztłuszczowej masy ciała, a mniejszą zawartość tłuszczu w porównaniu z grupą mało aktywną. Tanasecu i wsp. [20], Patrick i wsp.[2] oraz Trost i wsp.[3] wykazali, że osoby otyłe są mniej aktywne niż ich rówieśnicy o prawidłowej masie ciała, co sprzyja nasileniu występowania otyłości. Przeprowadzone badania nie wykazały statystycznie istotnego wpływu czasu spędzanego przed telewizorem na parametry antropometryczne badanej młodzieży. W grupie dziewcząt stwierdzono, że osoby spędzające najmniej czasu przed telewizorem mają najniższe BMI, najniższe grubości fałdów skórno-tłuszczowych oraz najniższą zawartość tłuszczu w ciele. W grupie chłopców aktualny ich stan odżywienia nie wykazywał żadnych współzależności z czasem spędzanym przed telewizorem. Prawdopodobnie związane to było z tym, iż nawet osoby spędzające ponad 4 godziny przed telewizorem deklarowały jednocześnie wysoką aktywność fizyczną. Były to badania ankietowe, a więc istnieje możliwość, że deklarowany tryb życia nie zawsze odzwierciedlał w pełni rzeczywisty lub po prostu w badanej populacji nie występuje taka zależność. Podobne rezultaty badań osiągnęli Robinson i wsp. [11], którzy również nie wykazali wpływu czasu spędzanego przed telewizorem na poziom aktywności fizycznej oraz na wartość BMI. Jednakże, wielu innych autorów przedstawia wyniki badań, które wskazują na istnienie zależności pomiędzy czasem spędzanym przed telewizorem a zwiększonym ryzykiem występowania otyłości u młodzieży [13, 21, 22, 23]. Uzyskane wyniki skłaniają do przeprowadzenia badań na większej liczebnościowo populacji, co pozwoli na dokładne przeanalizowanie zaobserwowanych tendencji i powiązań pomiędzy trybem życia a wielkością masy ciała i jej składem oraz wskazują na potrzebę promowania aktywnego stylu życia wśród młodzieży. Wnioski 1. W analizowanej populacji zarówno chłopców, jak i dziewcząt wykazano, iż osoby aktywne fizycznie charakteryzowały się niższą masą ciała i procentową zawartością tłuszczu w ciele. 2. W grupie dziewcząt krótszy czas spędzany przed telewizorem sprzyjał mniejszej masie ciała oraz mniejszemu otłuszczeniu organizmu. 3. W populacji chłopców nie stwierdzono współzależności pomiędzy masą ciała i jej składem a czasem poświęcanym na oglądanie TV. Piśmiennictwo 1. Guo S.S., Huang C., Maynard L.M. et al.: Body mass index during childhood, adolescence and young adulthood in relation to adult overweight and adiposity: the Fels Longitudinal Study. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 2000, 24, Patrick K., Norman G.J., Calfas K.J., Sallis J.F.: Diet, Physical Activity, and Sedentary Behaviors as Risk Factors for Overweig. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2004, 158, 4, Trost S.G., Kerr L.M., Ward D.,S., Pate R.R.: Physical activity and determinants of physical activity in obese and nonobese children. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 2001, 25, Solomon C.G., Manson J.E.: Obesity mortality: a review of the epidemiologic data. Am. J. Clin. Nutr., 1997, 66 (Suppl), Flegal K.M., Carroll M.D.: Kuczmarski R.J., Johnson C.L.: Overweight and obesity in the United States: prevalence and trends. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 1998, 22, Seidett J.C.: Obesity in Europe: scaling an epidemic. Int. J. Obes. Relat. Metab Disord., 1995, 19 (Supl 3), Fowler-Brown A., Kahwati L.C.: Prevention and treatment of overweight in children and adolescents. Am. Fam. Physician., 2004, 69, 11, Vioque J., Torres A., Quiles J.: Time spent watching television, sleep duration and obesity in adults living in Valencia, Spain. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 2000, 24, Tucker L.A., Friedman G.M.: Television viewing and obesity in adult males. Am. J. Public Health., 1989, 79, Tucker L.A., Bagwell M.: Television viewing and obesity in adult females. Am. J. Public Health., 1991, 81, Robinson T.N., Hammer L.D., Killen J.D. et al.: Does television viewing increase obesity and reduce physical activity? Cross-sectional and longitudinal analyses among adolescent girls. Pediatrics, 1993, 91, 2,

6 Ocena wpływu wybranych elementów stylu życia młodzieży szkolnej na masę ciała i jej skład DuRant R.H., Baronowski T., Johnson M., Thompson W.O.: The relationship among television watching, physical activity and body composition of young children. Pediactrics, 1994; 94, 4, Andersen E.R., Crespo C.J., Bartlett S.J., Cheskin J.L.: Relationship of physical activity and television watching with body weight and level of fatness among children. JAMA, 1998, 279, 12, Taras H.L., Gage M.: Advertised foods on children's television. Arc. Pediatr. Adolesc. Med., 1995, 149, Gibson R.S.: Principels of nutritional assessment. New York, Okford University Press, Haymsfield S.B., Wiliams P.J.: Nutritional assessment by clinical and biochemical methods. Rozdz.45 W: Modern nutrition in health and disease. Shils M.E., Young V.R., Philadelphia, Lea and Febiger, Ed. 7 th, 1988, Palczewska I., Niedźwiecka Z.: Wskaźniki rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży warszawskiej. Med. Wieku Rozwoj., 2001, 5 (Supl.1 do nr 2), Tsunawake N., Tahara Y., Moji K. et al.: Body Composition and Physical Fitness of Female Volleyball and Basketball Players of the Japan Inter-high School Championship Teams. J. Physiol. Anthropol. Appl. Human Sci., 2003, 22, Deheeger M., Rolland-Cachera M.F., Fontvieille A.M.: Physical activity and body composition in 10 year old French children: linkages with nutritional intake? Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 1997, 21, Tanasescu M., Ferris A.M., Himmelgreen D.A. et al.: Biobehavioral Factors Are Associated with Obesity in Puerto Rican Children. J. Nutr., 2000, 130, Salmon J., Bauman A., Crawford D. et al.: The association between television viewing and overweight among Australian adults participating in varying levels of leisure-time physical activity. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 2000; 24, Crespo C. J., Smit E., Troiano P. R. et al.: Television watching, energy intake and obesity in US children. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2001, 155, 3, Hanley A.J.G., Harris S.B., Gittelsohn J. et al.: Overweight among children and adolescents in a Native Canadian community: prevalence and associated factors. Am. J. Clin. Nutr., 2000, 71, 3, Osobą odpowiedzialną za korespondencję z redakcją jest: Agnieszka Jaworowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum w Bydgoszczy Katedra i Zakład Żywienia i Dietetyki Dębowa Bydgoszcz Tel Tel Adres . agnieszkajaworowska@o2.pl