Zrozumieç zakrzepic y g bokich nóg. Poradnik dla pacjentów poddawanych operacjom wymiany stawu biodrowego i kolanowego

Transkrypt

1 Zrozumieç zakrzepic y g bokich nóg Poradnik dla pacjentów poddawanych operacjom wymiany stawu biodrowego i kolanowego 1

2

3 SPIS TREÂCI Do kogo skierowany jest ten poradnik?... 4 Czym jest zakrzepica y g bokich?... 5 Dlaczego krew krzepnie?... 7 Dlaczego krew krzepnie wewnàtrz y?... 7 Czy zakrzepica y g bokich jest tà samà chorobà co ylaki?... 8 Jak powszechna jest zakrzepica y g bokich?... 9 Czy zakrzepicy y g bokich mo na zapobiegaç? Jakà ochron przed zakrzepicà y g bokich mo e zaproponowaç Twój lekarz ortopeda? Co jeszcze mog zrobiç aby zapobiec rozwojowi zakrzepicy y g bokich? JeÊli martwi si problemem zakrzepicy y g bokich, z kim mog si skontaktowaç? Zakrzepica y g bokich najwa niejsze fakty

4 Do kogo skierowany jest ten poradnik? Drogi pacjencie, je li oczekujesz na operacj wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, lub przeprowadzono u Ciebie taki zabieg, poradnik ten przeznaczony jest w aênie dla Ciebie. Ma on na celu pomóc Tobie zrozumieç zagro enia zwiàzane z mogàcymi powstaç w y ach po zabiegu operacyjnym zakrzepami, które mogà doprowadziç do rozwoju groênej w skutkach choroby nazywanej zakrzepicà y g bokich. Po przeczytaniu poradnika mo esz chcieç przedyskutowaç temat zakrzepicy y g bokich z Twoim ortopedà, oraz dowiedzieç si od niego wi cej o mo liwo ciach zapobiegania temu niebezpiecznemu powik aniu mogàcemu pojawiç si po operacji wymiany stawu biodrowego lub kolanowego. 4

5 Czym jest zakrzepica y g bokich? Zakrzepica y g bokich to choroba spowodowana powstaniem zakrzepów wewnàtrz y przebiegajàcych g boko pod powierzchnià skóry, najcz Êciej w nogach lub w obr bie miednicy. Zakrzep mo e ca kowicie lub cz Êciowo blokowaç przep yw krwi przez y y, powodujàc zatrzymanie du ej obj toêci krwi w obr bie nóg, czego efektem jest ich obrz k oraz ból. U cz Êci chorych obrz k mo e przyjàç charakter przewlek y. Towarzyszà temu zmiany w obr bie skóry nóg, która staje si brunatna i po yskliwa. Po pewnym czasie na skórze pojawiajà si trudno gojàce si owrzodzenia, które w skrajnych przypadkach mogà doprowadziç nawet do koniecznoêci amputacji koƒczyny. W grupie podwy szonego ryzyka rozwoju zakrzepicy y g bokich znajdujà si m.in. pacjenci: W starszym wieku Unieruchomieni (np. w ó ku lub w opatrunku gipsowym) Cierpiàcy na choroby nowotworowe Otyli (indeks masy cia a* > 30 kg/m 2 ) Poddawani operacjom ortopedycznym (np. wymiany stawu biodrowego lub kolanowego) Z powa nym urazem lub urazem koƒczyn dolnych * Indeks masy cia a = masa cia a (kg) / wzrost 2 (m) 5

6 Czasami zdarza si, e cz Êç zakrzepu zlokalizowanego w y ach nóg lub miednicy odrywa si i zaczyna przemieszczaç a do p uc, gdzie mo e zatkaç jedno z mniejszych lub wi kszych naczyƒ krwionoênych. Choroba polegajàca na zatkaniu przez zakrzep jednego lub wielu naczyƒ krwionoênych w p ucach nazywana jest zatorem t tnicy p ucnej. Zator t tnicy p ucnej objawia si zazwyczaj dusznoêcià oraz bólem w klatce piersiowej i jest powa nà, niekiedy zagra ajàcà yciu pacjenta chorobà, wymagajàcà niezw ocznej interwencji medycznej. Mechanizm powstawania zatoru t tnicy p ucnej migracja Zator t tnicy p ucnej materia zatorowy Zakrzepica y g bokich 6 zakrzep

7 Dlaczego krew krzepnie? Krzepni cie krwi jest naturalnie wyst pujàcym w naszym organizmie mechanizmem zabezpieczajàcym nas przed wykrwawieniem np.po skaleczeniu, w miejscu uszkodzenia cia a bardzo szybko powstaje skrzep zatrzymujàcy krwawienie. Dlaczego krew krzepnie wewnàtrz y? Zdarza si, e proces krzepni cia mo e przebiegaç w sposób nieprawid owy, co sprawia, e zakrzepy powstajà wewnàtrz y. Nie ratujà nas one w wtedy przed wykrwawieniem, lecz wr cz przeciwnie, mogà spowodowaç cz Êciowe lub ca kowite zatkanie naczynia krwionoênego, prowadzàc do rozwoju choroby takiej jak zakrzepica y g bokich nóg. 7

8 Do nieprawid owego powstawania zakrzepów wewnàtrz naczyƒ krwionoênych mo e dochodziç w szczególnych przypadkach np. kiedy krew w organizmie krà y wolniej (np. gdy jesteêmy zmuszeni le eç w ó ku d ugi czas), k iedy naczynia krwionoêne ulegajà uszkodzeniu (np. w wyniku operacji ortopedycznej), kiedy roênie we krwi st enie niektórych czynników odpowiedzialnych za krzepni cie (np. na skutek uszkodzeƒ tkanek podczas operacji ortopedycznej). Czy zakrzepica y g bokich jest tà samà chorobà co ylaki? Zakrzepica y g bokich to zupe nie inna choroba ni ylaki. W obr bie nóg funkcjonujà dwa systemy y. Pierwszy, bardzo wa ny dla uk adu krà enia system, to y y g bokie, które odprowadzajà wi kszoêç krwi z nóg do serca. Drugi system 88

9 to y y powierzchowne, znajdujàce si tu pod powierzchnià skóry i odprowadzajàce z nóg kilkanaêcie procent krwi. ylaki to choroba dotykajàca systemu y powierzchownych wielu osób i nieleczona mogàca doprowadziç do groênych powik aƒ. Jej przyczyny tkwià w nieprawid owym funkcjonowaniu zastawek ylnych, co objawia si widocznym odcinkowym poszerzeniem i kr tym przebiegiem y powierzchniowych. Zakrzepica y g bokich, jest chorobà zdecydowanie mniej powszechnà ni ylaki, jednak znacznie cz Êciej mo e prowadziç do powik aƒ zagra ajàcych yciu. Zakrzepica y g bokich powodowana jest zakrzepami powstajàcymi g ównie w y ach g bokich nóg. Jak powszechna jest zakrzepica y g bokich? W ogólnej populacji Unii Europejskiej ryzyko zachorowania na zakrzepic y g bokich wynosi oko o 1-2 na 1000 ludzi w przeciàgu roku. Wed ug szacunków profesora Witolda Tomkowskiego, Prezesa Polskiej Fundacji do Walki z Zakrzepicà, w Polsce rocznie powinno si diagnozowaç oko o przypadków ylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej (czyli zakrzepicy y g bokich i zatorów t tnicy p ucnej àcznie). Ryzyko zachorowania na zakrzepic y g bokich wzrasta u pacjentów przyjmowanych do szpitala. Szczególnie nara onà na rozwój tej choroby grupà sà pacjenci poddawani operacjom wymiany stawu biodrowego lub kolanowego. Badania wskazujà, e bez odpowiedniego 9

10 post powania profilaktycznego, zakrzepica y g bokich mo e rozwinàç si niemal u po owy poddawanych tym zabiegom pacjentów. Bez odpowiedniego leczenie profilaktycznego, niemal u po owy pacjentów poddawanych operacjom wymiany stawu kolanowego lub biodrowego mo e dojêç do rozwoju zakrzepicy y g bokich. Czy zakrzepicy y g bokich mo na zapobiegaç? Tak, wi kszoêci przypadków zakrzepicy y g bokich mo na skutecznie zapobiegaç. JeÊli w najbli szym czasie zostaniesz poddana/poddany operacji wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, Twój ortopeda podejmie dzia ania majàce uchroniç Ciebie przed rozwojem tej choroby. W wypadku jakichkolwiek pytaƒ zwiàzanych z zakrzepicà y g bokich, powinnaê/powinieneê koniecznie zadaç je swojemu ortopedzie. 10

11 Jakà ochron przed zakrzepicà y g bokich mo e zaproponowaç Twój lekarz ortopeda? JeÊli jesteê tu po operacji wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, lekarz mo e poprosiç Ciebie o za o enie na nogi specjalnych poƒczoch uciskowych lub nadmuchiwanego r kawa, który w regularnych odst pach b dzie automatycznie nape nia si powietrzem i uciska nog pobudzajàc w niej krà enie krwi. Obok wspomnianych powy ej metod mechanicznych, lekarz zapewne zaproponuje Tobie stosowanie leku przeciwzakrzepowego, którego dzia anie ma zapobiec powstawaniu zakrzepów w y ach g bokich Twoich nóg i miednicy. Leki przeciwzakrzepowe stosowane obecnie w profilaktyce zakrzepicy po operacjach wymiany 11

12 stawu biodrowego lub kolanowego dost pne sà w dwóch formach: Z astrzyki podskórne, które mogà byç wykonywane przez personel medyczny lub po odpowiednim przeszkoleniu przez samego pacjenta. Zastrzyki wykonywane sà zazwyczaj w fa d skórny brzucha T abletki, których skutecznoêç przeciwzakrzepowa jest porównywalna lub wy sza od mniej wygodnych w stosowaniu dla pacjentów leków podawanych w postaci zastrzyków podskórnych. W zale noêci od decyzji Twojego ortopedy, po operacjach wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, lek przeciwzakrzepowy niezale nie od formy podawania, trzeba b dzie przyjmowaç przez okres nawet do oko o 6 tygodni od operacji. Oprócz zaleconych metod mechanicznych lub farmakologicznych profilaktyki zakrzepicy y g bokich, jeêli nie ma ku temu przeciwwskazaƒ, bardzo wa ne jest abyê w sposób kontrolowany przez ortoped najszybciej jak to mo liwe, wsta z ó ka i rozpoczà normalnà aktywnoêç ruchowà. AktywnoÊç ruchowa jest bardzo skutecznà metodà profilaktyki zakrzepicy. 12

13 Co jeszcze mog zrobiç aby zapobiec rozwojowi zakrzepicy y g bokich? Bardzo wa ne jest aby tu po operacji wymiany stawu biodrowego lub kolanowego stosowaç si dok adnie do wszystkich instrukcji personelu medycznego. JeÊli zaraz po operacji nie b dziesz w stanie swobodnie si poruszaç, mo esz zostaç poproszony o wykonywanie specjalnych çwiczeƒ uruchamiajàcych operowanà koƒczyn. Chocia çwiczenia, metody uciskowe oraz leki przeciwzakrzepowe w pewnym momencie mogà wydaç 13

14 si Tobie nudne i niepotrzebne, warto pami taç, e zapobiegajà one rozwojowi niebezpiecznej choroby zakrzepicy y g bokich. Pami taj aby po operacji w przypadku jakichkolwiek dolegliwoêci budzàcych Twój niepokój zg aszaç je personelowi medycznemu. JeÊli martwi si problemem zakrzepicy y g bokich, z kim mog si skontaktowaç? JeÊli martwisz si o to, e zakrzepica y g bokich po wymianie stawu biodrowego lub kolanowego mo e dotknàç równie Ciebie, skonsultuj si w tej sprawie z Twoim ortopedà. We w asnym zakresie, wi cej informacji o zakrzepicy y g bokich mo esz znaleêç równie na nast pujàcych stronach internetowych: (serwis w j zyku polskim) 14

15 Zakrzepica y g bokich najwa niejsze fakty Zakrzepica y g bokich jest chorobà powodowanà przez zakrzepy powstajàce najcz Êciej w y ach g bokich nóg lub miednicy. Zakrzepica y g bokich mo e rozwinàç si kiedy przep yw krwi w naczyniach ulega spowolnieniu, kiedy dochodzi do uszkodzenia y oraz kiedy dochodzi do wzrostu st enia czynników zwi kszajàcych krzepliwoêç krwi. Wszystkie powy sze zjawiska majà miejsce podczas operacji wymiany stawów biodrowego lub kolanowego. U niemal po owy pacjentów poddawanych operacjom wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, bez zastosowania odpowiedniej profilaktyki mo e dojêç do rozwoju zakrzepicy y g bokich. Zakrzepica y g bokich jest chorobà, której w wi kszoêci przypadków mo na skutecznie zapobiegaç. JeÊli w najbli szym czasie zostaniesz poddana/poddany operacji wymiany stawu biodrowego lub kolanowego, Twój ortopeda podejmie dzia ania majàce uchroniç Ciebie przed rozwojem zakrzepicy. Mo e on zaproponowaç Tobie stosowanie specjalnych çwiczeƒ, metod uciskowych oraz leków przeciwzakrzepowych (w zastrzykach lub tabletkach), zapobiegajàcych powstawaniu zakrzepów. Aby zminimalizowaç ryzyko rozwoju zakrzepicy y g bokich stosuj si do wszystkich zaleceƒ swojego ortopedy! 15

16 Materiał edukacyjny przygotowany przez firmę Bayer Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 158, Warszawa GM