DZIEJE PISMA. Opracowanie: Iwona Supronowicz

Transkrypt

1 DZIEJE PISMA Opracowanie: Iwona Supronowicz

2 Gdzie szukać początków? Okres lat p.n.e.: treścią sztuki paleolitycznej są zwierzęta. Kultura magdaleńska ( lat p.n.e.) szczytowy okres rozwoju kultury paleolitu: prymitywne konstrukcje grobowe, chaty i szałasy mieszkalne, przedmioty codziennego użytku i ozdoby, opanowanie techniki rytu, rysunku i malowideł jaskiniowych, narzędzia: rylce, pędzelki, palety, szablony, farby: kolor od czerwieni do żółci (ochra), czerń i ciemny brąz (ruda manganowa), biel (kaolin).

3 Przedmioty z kości Wenus z Willendorfu sprzed 22 tys. lat

4 Odbicia ludzkich dłoni pozostawionych we francuskiej jaskini Pech Merle. Odbicia dłoni zaczęły pojawiać się w jaskiniach około 30 tysięcy lat temu. Były popularne przez tysiące lat w różnych rejonach świata.

5 Jaskinie Jaskinia Altamira Odkryta w 1879 r. Jej wnętrze pokryte jest wielobarwnymi rysunkami należącymi do kultury magdaleńskiej.

6 Jaskinia Altamira

7 Jaskinia Altamira

8 Jaskinia Lascaux Odkryta przypadkowo w 1940 r. przez czterech chłopców.

9 Jaskinia Lascaux

10 Niewątpliwie jest to droga do dalekiego celu pisma.

11 Definicja książki Książka to zespół treści psychicznych utrwalonych w tekście, elementów materialnych oraz funkcji społecznej, polegającej na oddziaływaniu tych treści na życie umysłowe i społeczne.

12 Systemy znaków poprzedzające powstanie pisma. Kipu używane w imperium Inków.

13 Tajemnica zamku w Niedzicy Testament Inków

14 Zamek Tropsztyn

15 Najpoważniejszym i najistotniejszym elementem książki jest pismo i stąd narodziny książki są niemal równoczesne z powstaniem pisma.

16 Pismo piktograficzne (syntetyczne) Pismo piktograficzne najstarszy znany system piśmienniczy. Piktogramy to obrazki oddające elementy rzeczywistości. Schematyczne rysunki symbolizowały przedmioty, zwierzęta, osoby. Pierwsze piktogramy pojawiły się w 2. połowie IV tys. p.n.e. Był to jednak niedoskonały sposób, ponieważ uniemożliwiał zapis czynności, imion itp. dlatego pismo to uległo przekształceniu w pismo ideograficzne.

17 Pismo ideograficzne (analityczne) Liczba słów w każdym języku wielka, ale ściśle ograniczona. Interpretacja znaków graficznych nie jest już dowolna każdy znak oznacza ściśle określone słowo. Powstało z piktografii poprzez upraszczanie rysunków. Charakter ideograficzny miały hieroglify egipskie, pisma wielu plemion indiańskich Ameryki Północnej i Środkowej, niektórych murzyńskich ludów Afryki, wielu plemion polinezyjskich i australijskich oraz początkowo pismo klinowe. Fazę ideograficzną przeszło w swej ewolucji także pismo chińskie.

18 Pismo fonetyczne Ideogramy zastąpione fonogramami. Pismo sylabowe jeden znak graficzny oznacza całą sylabę. Pismo alfabetyczne każdy znak oznacza jedną głoskę.

19 Pismo alfabetyczne Alfabet fenicki jest najstarszym zachowanym alfabetem świata. Wykształcone ok. II tysiąclecia p.n.e. 22 litery oznaczały spółgłoski (najstarsze inskrypcje X w. p.n.e.), brak liter na samogłoski. Grecy przemianowali niektóre litery pisma fenickiego na samogłoski, tworząc pierwszy pełny głoskowy alfabet.

20 Fenicjanie i Grecy: kolor czerwony kolonie greckie; kolor żółty kolonie fenickie

21 Pismo fenickie stało się podstawą alfabetu greckiego, a w późniejszych czasach italskiego (po uzupełnieniu liter odpowiadającym spółgłoskom), co w konsekwencji doprowadziło do współczesnego alfabetu używanego przez większość krajów Europy, Ameryki, Australii oraz część Azji i Afryki.

22 Najstarsze zabytki pisma Nie znamy dokładnej odpowiedzi na pytanie, kiedy powstał grecki alfabet 24-literowy. Najstarsze zabytki tego pisma pochodzą z VIII w. p.n.e. Do najsłynniejszych z nich należy tzw. waza dipylońska.

23 Waza dipylońska Znaleziona w 1880 r. na starożytnym cmentarzu w Atenach, leżącym obok Bramy Dipylońskiej. Było to naczynie czarnopokostowe zawierające wyryty heksametrem na czarnym tle napis: Kto dziś ze wszystkich tancerzy najwdzięczniej zatańczy, ten otrzyma to. Waza ta była nagrodą dla zwycięzcy w konkursie tanecznym. Dowodzi to, że pismo alfabetyczne musiało być powszechnie używane, skoro podpisywano nim nawet nagrody dla zawodników.

24 Najstarsze zabytki pisma Najstarsza książka egipska, tzw. papirus Prisse, przechowywany w Bibliotece Narodowej w Paryżu. Powstał w latach p.n.e.

25 Hieroglify egipskie Kolejne formy uproszczone: pismo hieratyczne i pismo demotyczne (ludowe). Od III w. n.e. język egipski zaczęto zapisywać alfabetem greckim powstało nowe pismo koptyjskie. Wieki średnie pismo i kultura egipska w zapomnieniu r. wyprawa Napoleona do Egiptu: odkrycie kamienia z Rosetty.

26

27 Kamień z Rosetty Jest to czarna bazaltowa płyta o wysokości maksymalnej 114,4 cm, szerokości 72,3 cm i grubości 27,9 cm oraz wadze 762 kg. Płyta stanowiła część steli ustawianej w świątyniach na polecenie kapłanów w pobliżu wizerunku faraona. Odkryta została podczas robót fortyfikacyjnych w średniowiecznej twierdzy w egipskim porcie Rosette 15 lipca 1799 r.

28 Kamień z Rosetty Wyryty tekst egipski w dwu alfabetach: hieroglify i znaki demotyczne. Ten sam tekst także wyryty w języku greckim. Po kapitulacji Francuzi oddali znaleziska egipskie Anglikom. Kamień z Rosetty do dziś znajduje się w British Museum w Londynie. Odczytanie tekstu przez Jean-François Champolliona w 1822 r.

29 Najstarsze zabytki pisma Mezopotamia w Nippur: tabliczki z pismem klinowym datowane na 2100 r. p.n.e.: sumeryjska wersja potopu. Pismem klinowym posługiwano się od początku trzeciego tysiąclecia p.n.e. Świadczą o tym tysiące tabliczek z Ur i Uruk, na których notowano rachunki, umowy, zapiski, itp.

30 Biblioteka Assurbanipala w Niniwie (Babilonia) Zachowało się z niej 20 tys. tabliczek glinianych z pismem klinowym. Assurbanipal zgromadził teksty z zakresu filologii, astronomii, astrologii, matematyki, nauk przyrodniczych, prawa i teologii. Wyjątkowa rola Assurbanipala w utrwaleniu i zabezpieczeniu piśmiennictwa.

31 Pismo chińskie Jedyne pismo ideograficzne zachowane do naszych czasów w nie zmienionej formie. Olbrzymia ilość znaków (44 000), tylko część używana w praktyce. Obecnie w Chinach przyjęto już oficjalnie alfabet łaciński, ale wprowadza się go bardzo powoli.

32 Literatura Cepik Jerzy: Jak człowiek nauczył się pisać. Warszawa: Nasza Księgarnia, ISBN Brookfield Karen: Pismo: poznaj dzieje pisma od piktogramów do średniowiecznych rękopisów i książek drukowanych. Warszawa: Arkady, ISBN Głombiowski Karol, Szwejkowska Helena: Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu. Wyd. 2. Warszawa: PWN, ISBN Świderkówna Anna, Nowicka Maria: Książka się rozwija. Wyd. 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISBN

33 Dziękuję za uwagę.