Efekty liberalizacji polskiego rynku gazu

Transkrypt

1 Efekty liberalizacji polskiego rynku gazu Wnioski z międzynarodowych doświadczeń Dr. Thomas Klopfer, Artur Pielech Warszawa, 1 czerwca 2004 WAW C5-NP-PL 1

2 Główne zagadnienia liberalizacji polskiego rynku gazu 1 Trendy na rynkach Europy Zachodniej 2 Polskie uwarunkowania 3 Rola inwestorów strategicznych WAW C5-NP-PL 2

3 Trendy na rynkach Europy Zachodniej Rynek gazu rośnie w całej Europie Popyt na gaz ziemny w Europie 1) wmldm mld m Kraje Europy wschodniej Inne kraje zachodnioeuropejskie Największe kraje zachodnioeuropejskie 2) Komentarz Roczny wzrost popytu >2% Całościowy wzrost popytu o więcej niż 50% w ciągu 20 lat ( ) Powrót Europy Wschodniej na ścieżkę wzrostu zużycia gazu 1) Bez byłego Związku Radzieckiego 2) Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Francja, Holandia Źródło: EIA, kwiecień 2004, Reference Case WAW C5-NP-PL 3

4 Trendy na rynkach Europy Zachodniej Rynki są dobrze połączone europejską siecią przesyłową, jednak dalsze poszerzenia są niezbędne Sieć przesyłu gazu / terminale LNG Sines Huelva obecne planowane / budowane El Ferrol Lissabon Belfast Dublin Montoir Bilbao Madrid Cordoba Isle of Grain London Zeebrügge Arzew Cartagena Statfjord Frigg Heimdal Sleipner Algier Lyon Barcelona Valencia Ekofisk Gullfaks Troll Kollsnes Oseberg Oslo Kårsto Stavanger Paris Tyra Essen Brüssel Bern Fos-sur-Mer Skikda W' haven Emden La Spezia Tunis Kopenhagen Berlin Wien Ljubljana Rovigo Stockholm Helsinki St. Petersburg Żródło: Dieter Pfaff, Ruhrgas, 2003; Komisja Europejska, Third benchmarking report on the implementation of the internal electricity and gas market, 2004 Rom Praga Krk Warszawa Bratislava Budapest Zagreb Brindisi Belgrad Sofia Athen Minsk Bukarest Istanbul Komentarz Od 1970 europejska sieć przesyłu gazu zwiększyła się z km do km Wszystkie główne rynki są dobrze połączone Konieczne są dalsze inwestycje w budowę rurociągów i terminali LNG w celu: usunięcia istniejących wąskich gardeł dostarczenia do Europy większej ilości gazu z większej liczby źródeł WAW C5-NP-PL 4

5 Trendy na rynkach Europy Zachodniej UE dąży do stworzenia zintegrowanego rynku gazowego... Dyrektywa 2003/55/EC główne zapisy Otwarcie rynku dla - klientów nie będących gospodarstwami domowymi od 1 lipca wszystkich klientów od 1 lipca 2007 Wydzielenie - przesyłu, dystrybucji, magazynowania i LNG - prawne, funkcjonalne i/lub tylko księgowe - bez wymogu rozdzielenia własności aktywów Dostęp podmiotów trzecich (TPA) do - systemów przesyłu i dystrybucji - taryf magazynowania i urządzeń LNG (taryfy lub metody kalkulacji zatwierdzane ex-ante) Włączenie do prawa narodowego do 1 lipca 2004 Harmonogram dla ostatecznego (de facto) wdrożenia wybranych zapisów (np. prawne rozdzielenie sieci od dystrybucji ) Źródło: Komisja Europejska, Dyrektywa 2003/55/EC WAW C5-NP-PL 5

6 Trendy na rynkach Europy Zachodniej... ale nadal wiele kwestii wymaga rozwiązania Zapewnienie efektywnego wdrożenia w krajach członkowskich Uszczegółowienie kompetencji regulatorów Poprawa przejrzystości dostępnych wielkości przesyłowych / magazynowych Uszczegółowienie kryteriów odmowy dostępu do sieci Harmonizacja procedur księgowych, zarządzania ruchem i mechanizmem bilansowania w obrębie różnych obszarów działalności operatorów przesyłowo / magazynowych (TSO) Poprawa zasady dostępu do magazynów w wielu krajach członkowskich... Źródło: analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 6

7 Trendy na rynkach Europy Zachodniej Liberalizacja prowadzi do głębokich zmian w działalności biznesowej, strategii graczy i strukturach branży Zmiana dostawcy (klienci przemysłowi) Procent zmiany dostawcy porównywalny z rynkami energii elektrycznej Cena jest najważniejszym kryterium Integracja pionowa / pozioma Silny trend koncentracyjny Integracja energii elektrycznej i gazu w detalu, hurcie i tradingu Nowi gracze na rynku Zarządzanie przesyłem gazu Kontrakty wirtualnego magazynowania Usługi poprzez Internet Usługi zarządzania ryzykiem Następstwa liberalizacji Presja na ceny i marże Presja międzynarodowych konkurentów (zwłaszcza w odniesieniu do klientów przemysłowych) Innowacyjne strategie cenowe Elastyczne kontraktowanie Krótkoterminowe kontrakty Kontrakty łatwe do rozwiązania Kontrakty na każdy krok w łańcuchu tworzenia wartości Nowe wymagania w marketingu i sprzedaży Określenie segmentów rynkowych Propozycja wartości dla każdego segmentu Określenie kanałów sprzedaży Źródło: analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 7

8 Trendy na rynkach Europy Zachodniej Klienci zaczynają zmieniać swoich dostawców, główną przyczyną zmiany są niskie ceny (np. w Wielkiej Brytanii) BG/C. udział w rynku detalicznym [%] Dlaczego klienci zmienili dostawcę? 84% 75% 71% 67% 64% 63% Niskie ceny Inne powody 12% 61% Lepszy serwis 9% Cena i serwis 7% Cena i inne 7% Serwis i inne 3% IX98 IX99 IX00 IX01 IX02 III03 Cena, serwis i inne 1% Źródło: Ofgas / Ofgem WAW C5-NP-PL 8

9 Trendy na rynkach Europy Zachodniej Wiele firm tworzy zintegrowane jednostki biznesowe energii elektrycznej/gazu (przykłady z Niemiec i Holandii) Energia elektryczna Gaz Energia elektryczna Gaz Wytwarzanie / Pozyskiwanie Trading RWE Power RWE DEA (Nowe) RWE Power RWE Trading Spółki pozyskujące energię (łącznie z nabytą działalnością Reliant) Handel hurtowy (duzi klienci) RWE Solutions B2B i jednostka detaliczna Przesył Dystrybucja Sprzedaż detaliczna (MŚP/ gosp. dom.) RWE Net RWE Energy RWE Gas Regionalne Firmy Energetyczne z DSO RWE Plus Jednostki dla inwestycji i usług sieciowych B2B i jednostka detaliczna Źródło: analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 9

10 Polskie uwarunkowania Polski rynek gazu oferuje możliwości wzrostu, konieczne są jednak znaczne inwestycje Zużycie gazu w wybranych krajach Europy Uwagi o Polsce Zużycie gazu na mieszkańca [m3] Słowacja Niemcy Włochy Wielka Brytania Węgry Najniższy udział gazu w pierwotnych źródłach energii (11%) Najniższe zużycie gazu na mieszkańca (300 m 3 ) Francja Hiszpania Polska Dania Czechy 0% 10% 20% 30% 40% 50% Źródło: Eurogas, PGNiG Udział gazu w pierwotnych źródłach energii 58% gospodarstw domowych ma dostęp do sieci gazowej Tylko 10% używa gazu do ogrzewania domu Znaczny potencjał wzrostu, duże potrzeby inwestycyjne WAW C5-NP-PL 10

11 Polskie uwarunkowania Polska wdrożyła dyrektywę 2003/55/EC, rynek powinien zostać w pełni otwarty w 2006 roku Zadania Otwarcie rynku Wydzielenie TPA Dyrektywa 2003/55/EC Klienci nie będący gosp. domowymi: od 1 lipca 2004 Reszta rynku: 1 lipca 2007 Do 1 lipca 2004, z wyjątkiem wydzielenia działalności sieciowej z firm dystrybucyjnych (1 lipca 2007) Dostęp podmiotów trzecich do systemów przesyłu i dystrybucji Status w Polsce Klienci nie będący gosp. dom. z uwzględnieniem dyrektywy Gosp. domowe wcześniej, od 1 stycznia 2006 (Prawo Energetyczne) 6 dystrybutorów PGNiG od 1 stycznia 2003 TSO ma być utworzony do 1 lipca 2004 Kontrowersje odnośnie działalności wydobywczej Włączony do polskiego systemu prawnego z uwzględnieniem dyrektywy 2003/55/EC Źródło: analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 11

12 Polskie uwarunkowania Dominująca pozycja PGNiG może ulec osłabieniu w wyniku bieżących i planowanych zmian strukturalnych Struktura rynku gazu w Polsce w latach 2004 i : pionowo zintegrowana pozycja monopolistyczna Wydobycie i produkcja 100% 100% Przesył 86% 100% Propozycja rządowa 2007: PGNiG jest jednym z głównych dostawców gazu Produkcja Import PGNiG Transport PGNiG TSO Magazyn. PGNiG TSO Handel hurtowy 99% Trading PGNiG Dystrybucja i sprzedaż Dolnośląska Górnośląska Karpacka. Mazowiecka Pomorska Wielkopolska Elektrociepłownie Magazynowanie Import Transport Trading Dystrybutorzy konkurencja konkurencja konkurencja Klienci Gospodarstwa domowe Klienci komercyjni Klienci przemysłowi Inni producenci Uregulowany dostęp Inni dostawcy (x %): Procent udziału PGNiG w polskim rynku gazu Źródło: 9th Meeting of the UNECE Gas Centre GATE-2010 in 2003, PGNiG WAW C5-NP-PL 12

13 Polskie uwarunkowania Rozważane są różne koncepcje przyszłości PGNiG Zadania Docelowy model biznesowy PGNiG Produkcja i eksploracja Dystrybucja TSO Rząd Firma przesyłowa, magazynowa i hurtowa Wydzielenie przed IPO, Skarb Państwa zachowuje większość udziałów Możliwa późniejsza prywatyzacja Pozostanie w grupie PGNiG PGNiG Firma eksploracyjna, produkcyjna i hurtowa Stworzenie spółki eksploracyjno - wydobywczej w 2006 roku Możliwa późniejsza prywatyzacja Wydzielenie TSO jako oddzielnej firmy, możliwa późniejsza prywatyzacja (inwestycje za 1 mld PLN) Źródło: Ministerstwo Gospodarki, analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 13

14 Polskie uwarunkowania Rozpoczęło się otwieranie polskiego rynku gazu... Kwota liberalizacji w wybranych rynkach europejskich [%] marzec 2004 UE 15 EŚW 100% 100% 100% 100% 100% 100% 85% 83% 80% 80% 80% 72% 60% 51% 50% 50% 37% 8 mld m3 1) 69 mld m3 1) 90 mld m3 1) 105 mld m3 1) 5 mld m3 1) 20 mld m3 1) 4 mld m3 1) 9 mld m3 1) 25 mld m3 1) <1 mld m3 1) 15 mld m3 1) 12 mld m3 1) <1 mld m3 1) 2 mld m3 1) <1 mld m3 1) <1 mld m3 1) >6 mld m3 1) A I GER UK DK ESP IRL BEL NL S F TR EST LT LV SLO PL 1) Wielkość otwartego rynku Źródło: Komisja Europejska Third benchmarking report on the implementation of the internal electricity and gas market, 2004 WAW C5-NP-PL 14

15 Polskie uwarunkowania i klienci przemysłowi dążą do odniesienia korzyści z nowych opcji i możliwości konkurencyjnych Klienci przemysłowi zużywają ponad połowę gazu w Polsce [>6 mld m 3 ] Subsydiowanie skrośne w polskim przemyśle gazowym klienci przemysłowi subsydiują gospodarstwa domowe Ceny dla dużych klientów spadną po otwarciu rynku Najwięksi klienci PGNiG, jak PKN i producenci nawozów (m.in. ZA Puławy) są otwarci na alternatywne opcje dostaw gazu Zagraniczni gracze czynią wysiłki akwizycyjne przed otwarciem rynku 1 lipca 2004 Źródło: analiza Roland Berger WAW C5-NP-PL 15

16 Źródło: analiza Roland Berger 16 Polskie uwarunkowania Efektywna konkurencja? (1) nadal ważne warunki wstępne do spełnienia Formalna możliwość dokonania wyboru dostawcy przez klientów? Tak: Jasne zobowiązanie do spełnienia wymagań UE Wiążące i proste reguły dla dostępu do infrastruktury? Pierwsze osiągnięcia, wiele otwartych kwestii Ogólne standardy dla kontraktów, protokołów i procesów? Nie Hubs, rynek hurtowy dla gazu? Brak

17 Polskie uwarunkowania Czy rozwinie się efektywna konkurencja? (2) jeszcze brak sygnałów, ale wyraźny potencjał Inni polscy gracze z sektora gazowego? Nie, zintegrowana struktura rynku gazowego (tylko jeden gracz) Zagraniczni gracze? Tak, zależy w dużej mierze od strategii PGNiG i możliwości biznesowych Wyzwania dla pozycji rynkowej PGNiG Polska energetyka? Doświadczenia UE (strategia multi-utility ) wskazują, iż jest to możliwe, ale konieczne konkretne przygotowanie (wykształcenie knowhow gazowego) Źródło: analiza Roland Berger Inni polscy gracze? Ograniczone zainteresowanie, np. PKN i Lotos - wydobycie (tylko ropa naftowa), ZAP (bezpośrednie dostawy z krajów WNP) 17

18 Polskie uwarunkowania PGNiG może zostać zaatakowany z różnych stron, w szczególności przez zagranicznych graczy Ruhrgas Lotos Police RWE Bartimpex PKN Orlen RWE Gazprom VNG Puławy EdF Vatenfall Europe Źródło: analiza Roland Berger Dystrybutorzy PGNiG Dystrybutorzy energii elektrycznej 18

19 Rola inwestorów strategicznych Kilka zagranicznych graczy jest zainteresowanych Polską; mogą zastosować różne strategie Potencjalni inwestorzy Gas de France RWE Gas E.ON / Ruhrgas Gazprom VNG Potencjalne strategie Przejęcie PGNiG Przejęcie wydzielonych spółek PGNiG, np. firm dystrybucyjnych, spółki eksploracyjno wydobywczej Sprzedaż dla klientów przemysłowych / dystrybucja Sprzedaż dla klientów detalicznych Źródło: analiza Roland Berger Strategia multi-utility Wydobycie i eksploracja 19

20 Źródło: analiza Roland Berger 20 Rola inwestorów strategicznych Rola inwestorów strategicznych mogliby przyspieszyć rozwój ale tylko na jasnych zasadach Potencjalny wkład Kapitał niższe koszty kapitałowe inwestycje w sieć Know how gazownictwo wydajność/najlepsze wzorce Sprzedaż energii elektrycznej Umiejętności zarządzania Korzyści skali Oczekiwania Jasne uwarunkowania zewnętrzne: klarowne przepisy prawne przestrzeganie umów wiarygodne harmonogramy zmian Realna kontrola przedsiębiorstw (udziały większościowe) Wzrost wartości, m.in. poprzez: redukcję kosztów wzrost penetracji rynku