Spis treści ISSN X

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Spis treści ISSN 1231-918 X"

Transkrypt

1 HODOWLA ROŚLIN I NASIENNICTWO NR 2/2008 KWARTALNIK POLSKIEJ IZBY NASIENNEJ Spis treści CHARAKTERYSTYKA KRAJOWEGO REJESTRU ODMIAN ROŚLIN ROLNICZYCH I WARZYWNYCH ORAZ ZNACZENIE LIST ODMIAN ROŚLIN ROLNICZYCH ZALECANYCH DO UPRAWY W POLSCE... 2 OCENA OBECNEGO STANU I PRZYSZŁOŚCIOWY MODEL WSPIERANIA HODOWLI I NASIENNICTWA PRZEZ NAUKĘ KIERUNKI ROZWOJU ŚWIATOWEGO PRZEMYSŁU NASIENNEGO JUTRO POLSKIEGO SEKTORA NASIENNEGO PRZEWIDYWANE ZMIANY WRAZ Z MODELEM NAUKOWEGO WSPARCIA POTENCJAŁ NAUKI I HODOWLI ROŚLIN W POLSCE DLA TWORZENIA ODMIAN GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANYCH/TRANSGENICZNYCH Redaguje zespół: Karol Duczmal - redaktor naczelny Eugeniusz Piątek Andrzej Szymański Adres redakcji: Poznań ul. Kochanowskiego 7/603 tel/fax (061) pin.poznan@post.pl PODSUMOWANIE KONFERENCJI NAUKOWEJ pt. STAN I PERSPEKTYWY POLSKIEJ HODOWLI ROŚLIN I NASIENNICTWA PRZYŚPIESZENIE HODOWLI TRAW O ZWIĘKSZONEJ REPRODUKCJI NASIENNEJ Z ŻYCIA PIN Za treść artykułów odpowiedzialni są autorzy. Poglądy przez nich wyrażone nie muszą być zgodne z poglądami Redakcji. Skład i druk: PRODRUK Poznań, ul. Błażeja 3 tel. (061) Zasady zgłaszania artykułów: Artykuły prosimy nadsyłać do sekretariatu Redakcji w jednym egzemplarzu wraz z dyskietką lub pocztą ową, z podaniem imienia, nazwiska autora, dokładnego adresu i nr telefonu oraz nazwy zakładu pracy. Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo skrótów tekstów, ograniczenia liczby rysunków, tabel i wykresów w ramach opracowania redakcyjnego. Przedruk w całości lub w części dozwolony tylko za zgodą redakcji. Tytuł indeksowany przez AGRO - LIBREX Wydanie publikacji zostao dofi nansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Nakład 350 szt. ISSN X Zamówienia na prenumeratę prosimy kierować do biura Redakcji w formie pisemnej lub przekazu pieniężnego. Foto na okładce: Przedsiębiorstwo Nasienne ROLNAS Sp. z o.o. Bydgoszcz Cena 1 numeru: 15 zł (w tym 0% VAT)

2 Edward S. Gacek Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej CHARAKTERYSTYKA KRAJOWEGO REJESTRU ODMIAN ROŚLIN ROLNICZYCH I WARZYWNYCH ORAZ ZNACZENIE LIST ODMIAN ROŚLIN ROLNICZYCH ZALECANYCH DO UPRAWY W POLSCE 1. WSTĘP Odmiana jest uznawana za jeden z głównych czynników warunkujących wzrost produkcji roślinnej we współczesnym rolnictwie. Postęp odmianowy (hodowlany) osiągany jest drogą zamierzonych zmian genetycznych, mających warunkować poprawę określonych właściwości rolniczych i użytkowych odmian. Najczęściej kojarzony jest ze wzrostem plonowania, ale obejmuje również wiele innych cech stanowiących o wartości gospodarczej odmian, w tym przede wszystkim jakość plonu, odporność na różne czynniki ograniczające plonowanie i inne, o specyficznym charakterze dla poszczególnych grup roślin. Należy podkreślić dużą zależność kształtowania się właściwości odmian od warunków środowiska, w jakich są uprawiane. Oznacza to, że w konkretnych warunkach różnice między odmianami mogą znacznie odbiegać od średnich wartości w rocznych seriach doświadczeń. Szczególnie dotyczy to podstawowej cechy, jaką jest plon, gdyż jest to cecha warunkowana dużą liczbą różnych czynników. 2. ROŚLINY ROLNICZE W procesie rejestracji nowych odmian roślin rolniczych istotną rolą COBORU jest wszechstronna ocena wszystkich właściwości rolniczoużytkowych odmian pod kątem ich przydatności do zróżnicowanych warunków gospodarowania polskiego rolnictwa oraz pod względem oczekiwań przemysłu rolno-spożywczego. Ważnym ele Liczba odmian wpisanych do Krajowego Rejestru OGÓ EM Ro liny rolnicze Ro liny warzywne Ro liny sadownicze Ro liny ozdobne

3 Liczba odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru krajowe zagraniczne razem mar-08 Liczba odmian roślin rolniczych zgłoszonych do krajowego rejestru krajowe zagraniczne razem mentem oceny odmian jest ich dalsze sprawdzanie już po zarejestrowaniu w systemie Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO). Duża liczebność tych doświadczeń pozwala lepiej ocenić przydatność odmian do uprawy w poszczególnych rejonach, a nawet województwach naszego kraju. Dostateczna liczba doświadczeń w województwach pozwala na realizację ustawowego zapisu o tworzeniu list odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw (LZO). Wpisanie odmiany na listę jest wyrazem uznania jej korzystnych właściwości przez liczne zespoły ekspertów tworzących Wojewódzkie Zespoły PDO. Podstawowe informacje o LZO utworzonych w 2008 r. podano przy omawianiu gatunków, których dotyczą, natomiast szczegółowe wykazy zalecanych odmian dostępne są m.in. na stronie internetowej Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych ( w dziale Badania PDO ). Na wykresach zaprezentowano zmiany w krajowym rejestrze oraz liczbie zgłaszanych odmian roślin rolniczych w ostatnich latach, z uwzględnieniem udziału odmian zagranicznych. Natomiast w dalszej części zwrócono uwagę na najistotniejsze kwestie dotyczące zarejestrowanych odmian ważniejszych gatunków roślin rolniczych. Rośliny zbożowe Według danych GUS powierzchnia zasiewów pięciu podstawowych zbóż z mieszankami (bez kukurydzy) wynosi ostatnio około 8,0 mln ha. Oznacza to, że zboża podstawowe wraz z mieszankami zajmują prawie 70% powierzchni zasiewów wszystkich roślin uprawianych na gruntach 3

4 Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa (LZO) na 2008 r. (Liczba odmian zalecanych w poszczególnych województwach i gatunkach) Województwo Pszenica ozima Jęczmień ozimy Pszenżyto ozime Żyto ozime Pszenica jara Jęczmień jary Owies Pszenżyto jare Rzepak ozimy Rzepak jary Ziemniak Groch siewny Liczba LZO w danym województwie dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodnio-pomorskie Liczba odmian zalecanych w co najmniej jednym woj. Liczba LZO w danym gatunku ornych. Dominujące znaczenie w uprawie mają zwłaszcza pszenica ozima, mieszanki zbożowe (głównie jare) i żyto ozime, a także pszenżyto ozime i jęczmień jary. W odróżnieniu od innych grup roślin, doświadczenia rejestrowe i porejestrowe (PDO) prowadzone są dla większości gatunków zbóż przy uprawie na dwóch znacznie zróżnicowanych poziomach agrotechniki. Wyjątkiem są doświadczenia rejestrowe z owsem, żytem i kukurydzą oraz porejestrowe z owsem i kukurydzą (tylko przeciętny poziom agrotechniki). Na przeciętnym poziomie (a 1 ) chemiczna ochrona roślin ogranicza się do zaprawiania nasion, stosowania herbicydów oraz interwencyjnie insektycydów. Nawożenie mineralne jest zróżnicowane w poszczególnych punktach i dostosowane do lokalnych warunków. Wysoki poziom agrotechniki (a 2 ) różni się od przeciętnego zwiększonym o 40 kg/ha nawożeniem azotem, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych (łącznie z fungicydami), ochroną przed wyleganiem (1 zabieg) i chorobami (2 zabiegi). Pozwala to oceniać reakcję odmian przy dodatkowych nakładach na nawożenie i ochronę. Różnice w przyroście plonu poszczególnych odmian bywają znaczne w poszczególnych doświadczeniach i na ogół są mniejsze w seriach rocznych. W doświadczeniach rejestrowych ocenia się wszystkie najważniejsze właściwości odmian, tj. plon ziarna, zimotrwałość i mrozoodporność (jeżeli zaistnieją warunki do oceny), odporność na wyleganie i choroby, niektóre cechy morfologiczne oraz wiele parametrów ilościowych i jakościowych ziarna, w tym podstawowe wskaźniki wartości wypiekowej, przydatności na ciastka i do produkcji makaronu odmian pszenicy oraz wartości 4

5 browarnej jęczmienia. Dodatkowo prowadzi się specjalne badania mrozoodporności i odporności odmian na porastanie ziarna w warunkach prowokacyjnych oraz ocenę tolerancji na zakwaszenie gleby. Badania PDO ograniczają się w zasadzie do doświadczeń polowych (nie prowadzi się badań technologicznych ziarna i doświadczeń specjalnych, natomiast ocenia się np. zawartość skrobi i cukrów rozpuszczalnych w ziarnie żyta i pszenżyta ozimego). W latach corocznie rejestrowano od 18 do 28 nowych odmian zbóż, natomiast skreślano (na wniosek hodowcy) od 4 do 40 odmian, najwięcej w 2007 r. Od kilku lat liczba odmian w krajowym rejestrze utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Na dzień 10 marca 2008 r. krajowy rejestr zbóż, bez kukurydzy, zawierał 256 odmian, w tym 80 zagranicznych. Z ogólnej liczby odmian zarejestrowanych, 118 odmian to formy jare, natomiast 138 ozime. W ostatnich latach sukcesywnie zwiększa się udział odmian zagranicznych w relacji do liczby odmian krajowych (od 10% w 2000 r. do 31% w 2008 r.). Powierzchnia kwalifikowanych plantacji nasiennych zbóż w ostatnich latach utrzymuje się na wyjątkowo niskim poziomie, stąd częstość wymiany materiału siewnego jest znacznie mniejsza niż w innych krajach. Tym samym tempo wprowadzania nowych odmian do szerokiej praktyki rolniczej jest niewystarczające, tym bardziej, że coraz częściej nowe odmiany zachowują swoje walory tylko przez kilka sezonów. Począwszy od 2004 r. wzrasta liczba i udział odmian ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA) w powierzchni kwalifikowanych plantacji nasiennych zbóż, co dodatkowo zwiększa konkurencję odmian zagranicznych w stosunku do krajowych. Pszenica zwyczajna. Wartość technologiczna odmian pszenicy (ozimej i jarej) ujęta jest w pięć grup: E elitarna, A jakościowa, B chlebowa, K na ciastka i C pozostała, w tym paszowa. Odmiany z grup E, A, B są przydatne do wypieku chleba, przy czym formy z grupy E należy traktować jako poprawiacze. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 30 odmian pszenicy jarej, w tym 9 (30%) zagranicznych. Do grupy odmian elitarnych (E) zaliczono 4 odmiany, do grupy A 20 odmian, do grupy B 5 odmian oraz jedną do grupy C. Dwie odmiany, Bryza i Zadra, wyróżniają się ościstym kłosem. LZO dla pszenicy jarej utworzono we wszystkich województwach. Na łączną liczbę 19 rekomendowanych odmian dominują formy krajowe (13). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Bombona, Monsun (DE), Tybalt (NL), Parabola i Bryza (DE). W krajowym rejestrze znajduje się 56 odmian pszenicy ozimej (27 grupa A, 19 grupa B, 2 grupa K, 8 grupa C); dotychczas brak odmian z grupy elitarnej (E). Ilościowo w krajowym rejestrze wyraźnie przeważają odmiany polskiej hodowli (37 odmian); zagranicznych jest 19 (34%). Trzy odmiany krajowej hodowli (Mewa, Ostka Strzelecka i Ostroga) wyróżniają się ościstym kłosem. Ostatnie lata to dynamiczny wzrost liczby odmian przydatnych do wypieku chleba, natomiast w grupie C w tym samym okresie przybyły tylko nieliczne nowe odmiany. LZO dla pszenicy ozimej utworzono we wszystkich województwach. Na łączną liczbę 26 rekomendowanych odmian dominują formy krajowe (20), spośród których największym uznaniem cieszyły się Bogatka, Tonacja, Finezja, Smuga i Satyna. Cennym uzupełnieniem krajowego rejestru w obu formach byłyby wysokoplenne odmiany pastewne. Żyto. W KR znajduje się tylko jedna krajowa odmiana żyta jarego (Bojko), natomiast krajowy rejestr żyta ozimego liczy 35 odmian, z których 34 przeznaczone są do uprawy na ziarno, a jedna (Pastar) na cele zielonkowe. Najliczniejszą grupą odmian są w dalszym ciągu populacyjne 21. Odmian mieszańcowych jest 12, natomiast syntetycznych jedna (Caroass DE). Odmiany żyta ozimego w większości pochodzą z krajowej hodowli (24 odmiany), natomiast form zagranicznych (niemieckich) jest 10 (29%); są to głównie odmiany mieszańcowe. Najnowsze zagraniczne odmiany mieszańcowe plonują około 20% powyżej odmian populacyjnych i około 10% powyżej najplenniejszych krajowych odmian mieszańcowych. Obecnie nie prowadzi się badań z uprawą żyta na zieloną masę. LZO dla żyta ozimego utworzono w 13 województwach. Na łączną liczbę 18 rekomendowanych odmian dominują formy krajowe (15). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się niemieckie odmiany mieszańcowe Fernando i Picasso oraz krajowe populacyjne Dańkowskie Diament, Bosmo i Daran. Jęczmień. Jęczmień uprawiany jest na cele pastewne i browarne oraz w mieszankach zbożowych. Zarejestrowanych jest 46 odmian jęczmienia jarego, w tym 27 typu browarnego i 19 typu pastewnego, wśród których Rastik jest formą nieoplewioną. 5

6 Odmiany zagraniczne dominują w grupie odmian browarnych 17 (63%). W ostatnich kilku latach wzrósł również ich udział w grupie odmian pastewnych 7 (37%). Od kilku lat w KR utrzymuje się wysoki udział odmian zagranicznych (ponad 50%). LZO dla jęczmienia jarego utworzono w 15 województwach. Na łączną liczbę 16 rekomendowanych odmian dominują formy zagraniczne (10). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Frontier (DK), Stratus, Justina (DE), Tocada (DE), Blask, Sebastian (DK) i Antek (AT). Krajowy Rejestr jęczmienia ozimego liczy obecnie 19 odmian, w tym 13 (68%) zagranicznych. Dominują odmiany wielorzędowe pastewne, natomiast spośród czterech odmian dwurzędowych trzy należą do typu browarnego. Duży udział odmian zagranicznych w KR jęczmienia ozimego utrzymuje się od wielu już lat. Odmiany te przewyższają na ogół wartością gospodarczą odmiany krajowe. LZO dla jęczmienia ozimego utworzono w 9 województwach. Na łączną liczbę 7 rekomendowanych odmian tylko jedna jest hodowli krajowej (Bażant). Spośród rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się niemieckie odmiany Lomerit, Merlot, Rosita i Traminer. Pszenżyto. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 11 odmian pszenżyta jarego. Pod względem użytkowym nie wyróżnia się grup. Wszystkie odmiany są krajowej hodowli i jak na razie, brak konkurencji ze strony odmian zagranicznych (w doświadczeniach rejestrowych badane są wyłącznie odmiany krajowe). LZO dla pszenżyta jarego utworzono w 4 województwach. Spośród 5 odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Dublet i Matejko. Krajowy rejestr liczy 28 odmian pszenżyta ozimego, w tym dziewięć krótkosłomych. W 2008 r. zarejestrowano pierwszą odmianę zagraniczną (Trigold). Ostatnio wzrasta liczba odmian krótkosłomych. LZO dla pszenżyta ozimego utworzono w 15 województwach. Spośród 12 krajowych odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Moderato, Witon, Pawo, Todan, Sorento i Woltario. W najbliższych latach pozycja polskiej hodowli pszenżyta wydaje się być niezagrożona. Owies. W krajowym rejestrze znajduje się 30 odmian, zaliczonych do trzech grup użytkowych. Najwięcej odmian (25) należy do grupy nizinnych oplewionych, które są przydatne do uprawy w całym kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Dwie odmiany (Cacko, Polar) tworzą grupę nizinnych nieoplewionych, a pięć przeznaczonych jest do uprawy na wyżej położonych terenach górskich (górskie oplewione). Dwie odmiany cechują się białym zabarwieniem plewki, a jedna brązowym. Cztery odmiany (13%) pochodzą z niemieckiej hodowli, w tym jedna białoziarnista. LZO dla owsa utworzono w 14 województwach. Na łączną liczbę 15 rekomendowanych odmian zdecydowanie dominują formy krajowe (14). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Krezus, Deresz, Cwał, Rajtar, Flämingsprofi (DE) i nieoplewiona forma Polar. Kukurydza Znaczenie kukurydzy w naszym rolnictwie wynika z wysokiej potencjalnej zdolności plonowania i wszechstronności użytkowej tej rośliny. Do 2004 r. następowało zwiększanie powierzchni jej uprawy, aż do około 700 tys. ha (łącznie ziarnowej i kiszonkowej). Szczególnie wyraźnie wzrastała uprawa na ziarno, osiągając wielkość około 410 tys. ha (2004). Lata z przyczyn przyrodniczych okazały się bardzo niekorzystne dla dobrego plonowania kukurydzy. Konsekwencją było ograniczenie areału uprawy kukurydzy do 261 tys. ha w 2007 r. Po okresowej stagnacji, odradza się natomiast zainteresowanie kukurydzą kiszonkową. W 2007 r. jej produkcja zajmowała 369 tys. ha. Duże zainteresowanie uprawą kukurydzy kiszonkowej występuje w północno-wschodnim rejonie kraju. W przyszłości odmiany późniejszych grup o dużych plonach suchej masy mogą być wykorzystywane także do produkcji biogazu. Zestaw odmian kukurydzy zalecanych do uprawy podlega dynamicznym zmianom. W latach do krajowego rejestru wpisano 77 odmian, w tym tylko 12 krajowej hodowli, a skreślono z rejestru 26 odmian. W 2008 r. zarejestrowano 16 odmian zagranicznych i 3 krajowe (Bejm, Narew, Dumka). Aktualnie w rejestrze figuruje 178 odmian, w tym 40 krajowych, w większości wczesnych i średniowczesnych. Odmiany zarejestrowane do 2000 r. stanowią około 1/4 całego zestawu zarejestrowanych odmian. Nowe, wcześniej dojrzewające odmiany dają możliwość ich uprawy w mniej korzystnych warunkach termicznych, m.in. w północnej części kraju, a ponadto przeważnie wykazują mniejszą podatność na choroby fuzaryjne i wyleganie. Jest to niezmiernie ważne przy przedłużającym się 6

7 okresie zbioru kukurydzy ziarnowej. Nowe odmiany krajowe, zwłaszcza te wcześniejsze o przydatności ziarnowej, pod względem właściwości plonotwórczych i tolerancji na fuzariozy nie ustępują większości odmian zagranicznych. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, w obrocie nasiennym w Polsce znajduje się wiele odmian wpisanych jedynie do katalogu unijnego (CCA), a nie zarejestrowanych w naszym kraju. Obecnie istnienie możliwość sprawdzania wartości gospodarczej tych odmian w doświadczeniach rozpoznawczych; zainteresowanie tą formą testowania odmian kukurydzy w naszych warunkach jest bardzo duże. Ziemniak Polska jest jednym z największych producentów ziemniaka w Europie. W kraju dominuje tradycyjna forma spożycia ziemniaków nieprzetworzonych, mimo możliwości jego wszechstronnego użytkowania: na paszę, do bezpośredniego spożycia i do przetwórstwa. W 2007 r. ziemniak był uprawiany (wg GUS) na powierzchni około 570 tys. ha ( tys. ha). W ciągu ostatnich dziesięciu lat ( ) powierzchnia uprawy zmalała o prawie milion ha, a udział ziemniaka w strukturze zasiewów zmniejszył się do 5,2%. Na bardzo niskim poziomie pozostaje produkcja nasienna ziemniaka, choć zaznaczyła się pozytywna zmiana pod tym względem. Mimo tego reprodukcja materiału sadzeniakowego u ponad 80% odmian wpisanych do krajowego rejestru nie przekroczyła 1 ha. Możliwość zakupu kwalifikowanego materiału sadzeniakowego większości nowych odmian jest jednak nadal bardzo ograniczona. Bardzo mały udział plantacji nasiennych w ogólnej powierzchni uprawy ziemniaka, wynoszący niecały 1%, wyklucza możliwość wymiany sadzeniaków przynajmniej co 4 lata, co jest podstawowym warunkiem zwiększenia plonów w produkcji. Brak właściwego poziomu produkcji nasiennej skutkuje tym, że postęp hodowlany w plenności reprezentowany przez nowe odmiany jest w praktyce zupełnie niewykorzystany. W efekcie plony w produkcji (średnio wg GUS w 2006 r. 15,0 t z ha, 2007 r. 20,7 t z ha) są o ponad połowę mniejsze, niż uzyskiwane w doświadczeniach odmianowych COBORU, w których używane są sadzeniaki kwalifikowane. Krajowy rejestr liczy obecnie 138 odmian; 42% stanowią odmiany zagraniczne. W okresie ostatnich pięciu lat ( ) zarejestrowano 56 nowych odmian, w 2008 r. sześć (Almera, Promyk, Tetyda, Wiarus, Bosman, Soplica). W podziale na grupy wczesności struktura krajowego rejestru przedstawia się następująco: bardzo wczesne 22 odmiany, wczesne 31, średniowczesne 48 oraz w grupie średniopóźnej i późnej 35 odmian. Ilościowo dominującą pozycję w KR mają odmiany typu jadalnego (104), natomiast pozostałe 34 odmiany są przydatne dla przemysłu skrobiowego. Odmiany skrobiowe pochodzą głównie z krajowej hodowli (29 odmian), natomiast wśród odmian jadalnych krajowe stanowią niespełna połowę (51 odmian). W odróżnieniu od krajowych, większość zagranicznych odmian jadalnych wykazuje przydatność do przetwórstwa na frytki i chipsy. Wszystkie odmiany wpisane do KR są odporne na raka ziemniaka. LZO ziemniaka utworzono w 11 województwach tylko dla odmian jadalnych. Na łączną liczbę 24 rekomendowanych odmian dominują krajowe (16). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się Lord, Denar, Owacja, Bartek oraz niemieckie Vineta i Satina. Rośliny korzeniowe Burak cukrowy. Uprawa buraka cukrowego od połowy lat 90-tych XX w. była stopniowo ograniczana ( tys. ha, tys. ha, tys. ha, tys. ha, tys. ha). Zmniejszanie obszaru produkcji buraka cukrowego było następstwem uzyskiwania obfitych i dobrych jakościowo plonów surowca przy nie wzrastającym zapotrzebowaniu kraju na cukier oraz wskutek limitów produkcji wynikających z unijnej reformy rynku cukru. Postępowały zmiany organizacyjne w przemyśle polegające na zwiększaniu zdolności produkcyjnych i zmniejszaniu liczby pracujących cukrowni ( , , pracujących zakładów), a także zmniejszaniu liczby plantatorów (około 63 tys. w 2006 i niespełna 61 tys. w 2007 r.). Średnia wielkość plantacji wynosiła 3,8 ha. Powszechna stała się ochrona chemiczna plantacji przed chwościkiem buraka i innymi chorobami powodowanymi przez grzyby oraz skup buraków z uwzględnieniem zawartości cukru. W następnych latach postępować będą zmiany w wielkości produkcji i w strukturze przemysłu cukrowniczego. Liczba odmian buraka cukrowego w krajowym rejestrze w ostatnich latach systematycznie wzrastała. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 7

8 81 odmian. W 2008 r. do krajowego rejestru wpisano 10 odmian, w tym 2 krajowe (Kolia i Janowa hodowli KHBC). Udział w rejestrze odmian pochodzących z krajowej hodowli wynosi około 25%. Zarejestrowane odmiany pochodzą z dwóch krajowych i siedmiu zagranicznych firm hodowlano-nasiennych. Postęp hodowlany nowo rejestrowanych odmian wyraża się przede wszystkim zwiększaniem plonowania, przy dobrej jakości technologicznej plonu (stosunkowo wysoka zawartość cukru, niska zawartość składników melasotwórczych). W nadchodzących latach w uprawie buraka większego znaczenia będą nabierać cechy odpornościowe odmian (odporność na chwościka buraka, rizomanię, zgorzel powschodową, rizoktonię oraz nicienie). Do badań rejestrowych w 2008 r. hodowle zagraniczne zgłosiły już prawie wyłącznie odmiany noszące co najmniej tolerancję na rizomanię, a szereg odmian także tolerancję na inne patogeny. Burak pastewny. Burak pastewny w Polsce nadal stanowi najważniejszą pozycję wśród pastewnych roślin korzeniowych. Jedyną krajową firmą hodowlano-nasienną prowadzącą obecnie hodowlę twórczą tego gatunku jest Małopolska Hodowla Roślin-HBP Kraków. Ten fakt, a również brak zainteresowania zagranicznych firm hodowlanych rejestracją swoich odmian w Polsce powoduje, że ruch odmianowy buraka pastewnego jest niewielki. W 2008 r. w krajowym rejestrze figuruje 21 odmian, w tym 5 poliploidalnych odmian wielokiełkowych i 3 zagraniczne jednokiełkowe; pozostałe to krajowe odmiany jednokiełkowe, zarówno di- jak i triploidalne, o korzeniach białych, żółtych i czerwonych. W 2008 r. do krajowego rejestru wpisano jedną nową odmianę triploidalną o czerwonych korzeniach (Krezus). Nasiona buraka pastewnego oprócz obrotu krajowego, są też przedmiotem eksportu. Rośliny strączkowe W grupie roślin strączkowych krajowy rejestr liczy obecnie 89 odmian w ośmiu gatunkach: groch siewny (35), bobik (18), łubin wąskolistny (11), łubin żółty i soja (po 8 odmian), wyka siewna (5), łubin biały i wyka kosmata (po 2 odmiany). Ilościowo wyraźną przewagę w krajowym rejestrze mają odmiany polskiej hodowli; udział odmian zagranicznych w ostatnich latach wynosił 11-16%. W przypadku większości gatunków odmiany są wyspecjalizowane, i tak np. w grochu siewnym kryteria podziału obejmują wymagania glebowe, kierunek użytkowania (nasiona, zielonka), typ morfologiczny (liściaste, wąsolistne). W pozostałych gatunkach, poza wyką kosmatą i soją, zarejestrowane są odmiany niesamokończące i samokończące wegetację, oraz występuje duże zróżnicowanie pod względem zawartości związków swoistych (antyodżywczych) w nasionach: taniny w bobiku, alkaloidy w łubinach, a w wyce siewnej związki cyjanogenne. Siedem odmian niskotaninowych bobiku (prawie 40% stanu KR) są istotnym osiągnięciem polskiej hodowli, gdyż pięć z nich to kreacje krajowe. Znikoma ilość tanin w nasionach bobiku znosi ograniczenie ich wykorzystania w żywieniu zwierząt. Ważnym kierunkiem hodowli grochu siewnego jest zmniejszenie podatności genotypów na wyleganie. Wiele z ostatnio zarejestrowanych odmian krajowych, jak i zagranicznych cechuje się poprawioną sztywnością łodyg. W przypadku łubinu wąskolistnego znaczącym osiągnięciem hodowlanym jest zminimalizowanie skłonności do pękania strąków i wypychania nasion. Od kilku lat do KR wpisywane są wyłącznie odmiany o znikomej skłonności do pękania strąków. Dla uprawiających łubin wąskolistny jest to bardzo istotne. Opóźnienia w zbiorze czy nierównomierne dojrzewanie spowodowane niekorzystną pogodą, w przypadku odmian cechujących się małą skłonnością do pękania strąków, w bardzo małym stopniu narażają rolnika na straty plonu. Mimo pewnych tendencji spadkowych w ostatnich latach co do liczby odmian zgłaszanych do badań urzędowych, w latach zarejestrowano 22 odmiany, które stanowią 25% ogółu zarejestrowanych obecnie odmian. Najwięcej było odmian grochu siewnego (9), w tym 3 z hodowli zagranicznych, 5 odmian bobiku (w tym 2 zagraniczne), 4 łubinu żółtego i po 2 łubinu wąskolistnego i soi (obie zagraniczne). Wśród nowych odmian grochu siewnego przeważają formy wąsolistne o większych wymaganiach glebowych (89%). Tylko jedna jest formą liściastą nasienną nadającą się do uprawy na glebach lekkich. Cztery nowe odmiany bobiku to formy niskotaninowe, a jedna samokończąca. W łubinach większość z nowo zarejestrowanych należy do grupy niesamokończących, a jedna łubinu żółtego jest formą samokończącą. LZO utworzono tylko dla grochu siewnego w jednym województwie. Łącznie rekomendowano 11 odmian, w tym 9 krajowych. 8

9 Motylkowate drobnonasienne i trawy W przypadku traw i roślin motylkowatych drobnonasiennych odmiany uprawne są zarejestrowane w Polsce w obrębie 25 gatunków. Krajowy rejestr liczy obecnie łącznie 365 odmian, w tym 67 odmian roślin motylkowatych (w obrębie 8 gatunków) oraz 298 odmian traw 143 odmiany gazonowe i 155 odmian pastewnych. Odmiany zagraniczne roślin motylkowatych stanowią 46% ogółu odmian zarejestrowanych. Zagraniczne odmiany traw pastewnych to 44% puli wszystkich odmian, natomiast w przypadku traw gazonowych aż 55% stanowią odmiany zagraniczne. W grupie roślin motylkowatych drobnonasiennych odmiany zagraniczne całkowicie dominują w odniesieniu do lucerny (tylko 3 odmiany są krajowej hodowli Kometa, Radius, Ulstar). W koniczynie łąkowej jest odwrotna sytuacja tylko 4 odmiany zagraniczne na 27 odmian zarejestrowanych. W koniczynie białej aktualnie w KR jest 6 odmian krajowych i 4 zagraniczne. Poza tym w KR znajdują się tylko pojedyncze odmiany koniczyny szwedzkiej, inkarnatki, koniczyny perskiej i esparcety. Wśród traw najważniejszym gatunkiem w Europie jest życica trwała. W krajowym rejestrze liczebnie dominują też odmiany tego gatunku łącznie 85 odmian (44 odmiany pastewne, w tym 33 zagraniczne oraz 41 odmian gazonowych, w tym 22 zagraniczne). O szansach wejścia odmian pastewnych do produkcji decydują głównie takie właściwości jak: duża dynamika rozwoju po zasiewie oraz po zbiorze pokosów, zwiększona zimotrwałość i odporność na suszę oraz duża zdolność adaptacyjna do mieszanek z koniczyną białą. Wśród odmian gazonowych największe zapotrzebowanie jest na formy o pokroju krzaczastym, silnie płożącym (horyzontalny typ wzrostu), o zwiększonej odporności na rdze i pleśń śniegową oraz o zredukowanym tempie odrastania po skoszeniu. W Polsce brakuje nowych odmian pastewnych wiechliny łąkowej (w przeciwieństwie do życicy trwałej jest to trawa o bardzo dobrej zimotrwałości), szczególnie ważnej w gospodarce pastwiskowej (tylko 4 odmiany w KR). Potrzebne byłyby odmiany odporne na plamistości liści, zróżnicowane wczesnością kłoszenia. W obrębie odmian gazonowych potrzebne są formy przydatne do mieszanek na boiska piłkarskie, o wolnym tempie odrastania. Aktualnie w KR jest 19 odmian, w tym tylko 4 krajowe. Trzecim ważnym gospodarczo gatunkiem, wykorzystywanym na użytkach zielonych w Polsce jest kostrzewa łąkowa (stanowi 30-50% udziału w wysiewanych mieszankach). Aktualnie w KR są 23 odmiany krajowe. Oczekiwania praktyki dotyczą odmian przydatnych głównie na pastwiska trwałe, na gleby świeże, o mniejszym uwilgotnieniu. Rośliny oleiste Grupa roślin oleistych (i innych) obejmuje jedenaście gatunków i form. W krajowym rejestrze (KR) wpisanych jest aktualnie 125 odmian. Najwięcej jest odmian rzepaku ozimego 65 oraz rzepaku jarego 19 i gorczycy białej 16. W pozostałych gatunkach liczba odmian w KR jest znacznie mniejsza: facelia 7, rzodkiew oleista 5, mak 4, len oleisty 3, słonecznik 2, rzepik, gorczyca sarepska i kminek po 1. Rzepak. Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce celem pozyskania nasion bogatych w olej (43-49% s.m. nasion) i białko (ponad 20%). W światowej produkcji nasion oleistych rzepak zajmuje drugie miejsce po soi. Zawdzięcza to genetycznemu ulepszeniu jakości oleju i śruty w wyniku wprowadzenia do uprawy odmian podwójnie ulepszonych, czyli 00. Są to odmiany o obniżonej poniżej 2% zawartości kwasu erukowego w oleju, dzięki czemu olej ma właściwości zbliżone do oleju z oliwek. Natomiast niskoglukozynolanowa śruta rzepakowa (lub makuch) ma 10 razy mniejszą niż rzepak konwencjonalny zawartość antyżywieniowych glukozynolanów. Rzepak pełni ważną rolę w zmianowaniu produkcji roślinnej, będąc dobrym przedplonem dla zbóż, a także innych gatunków. Dalsze zwiększanie plonów rzepaku, przy ograniczaniu nakładów na nawozy i środki ochrony roślin będzie możliwe dzięki dużemu postępowi w hodowli nowych odmian, a zwłaszcza mieszańcowych, wykorzystujących efekt heterozji. Wytwarzanie nasion odmian mieszańcowych wymusi potrzebę corocznego zakupu kwalifikowanego materiału siewnego, który będzie gwarancją dobrej jakości surowca przemysłowego. Dopływ nowych odmian do uprawy odbywa się dzięki ogromnemu zakresowi prac hodowlanych (hodowli krajowej i zagranicznej), a następnie ich gospodarczej weryfikacji poprzez badania urzędowe COBORU, jak również dzięki kontrolo- 9

10 wanemu napływowi odmian z katalogu unijnego (CCA), weryfikowanych w doświadczeniach rozpoznawczych. W uprawie dominuje ozima forma rzepaku. Rzepak jary uprawiany jest głównie w rejonie północno- i południowo-wschodnim. Jest traktowany także jako roślina zastępcza, uprawiana powszechniej, w przypadku wymarznięcia rzepaku ozimego. W latach do krajowego rejestru wpisano 32 odmiany 00 rzepaku ozimego, o coraz lepszej plenności i zaolejeniu, przy zawartości glukozynolanów poniżej 15 mikromoli na gram nasion. Aktualnie w krajowym rejestrze znajduje się 65 odmian rzepaku ozimego, w tym 21 mieszańcowych. W przypadku rzepaku jarego w rejestrze wpisanych jest 19 odmian, z których tylko jedna jest mieszańcowa. LZO dla rzepaku jarego utworzono w 2 województwach, w których rekomendowano 5 odmian, w tym 4 zagraniczne. W obu województwach uwzględniono szwedzką odmianę SW Landmark. Natomiast LZO dla rzepaku ozimego utworzono w 10 województwach. Na łączną liczbę 22 rekomendowanych odmian dominują formy zagraniczne (19). Spośród odmian rekomendowanych największym uznaniem cieszyły się niemieckie mieszańcowe Vectra, Herkules i Kronos oraz amerykańskie populacyjne Californium i Cabriolet, a z krajowych populacyjna Bojan. Rośliny poplonowe. Uprawiane są jako plony wtóre lub poplony ścierniskowe użytkowane na zielony nawóz. Wzbogacają glebę w materię organiczną oraz zapobiegają erozji wietrznej i wodnej, a także ograniczają stosowanie mechanicznych uprawek pożniwnych. Aktualnie w krajowym rejestrze wpisanych jest 16 odmian gorczycy białej, 7 odmian facelii i 5 odmian rzodkwi oleistej. Większość odmian tych gatunków wykazuje właściwości ograniczania liczebności populacji mątwika burakowego w glebie. Rośliny włókniste Spośród roślin włóknistych znaczenie gospodarcze w naszym kraju mają jedynie len i konopie. Wykorzystanie tych roślin może być wszechstronne. Włókno stanowi surowiec przędzalniczy, a w ostatnich latach służy przede wszystkim do pozyskiwania celulozy oraz do produkcji tzw. kompozytów, wykorzystywanych głównie w przemyśle motoryzacyjnym. Nasiona są używane do produkcji bardzo wartościowego oleju i na paszę. Paździerze pozyskiwane w trakcie przerobu słomy są surowcem wykorzystywanym do produkcji płyt meblowych i budowlanych, jako podłoże w uprawach szklarniowych, stanowią też dobry materiał opałowy. Z danych GUS wynika, że łączna powierzchnia upraw lnu włóknistego i konopi wynosiła ostatnio w Polsce ponad 3 tys. ha. Areał uprawy lnu włóknistego systematycznie maleje. Dość dynamicznie zwiększa się natomiast powierzchnia zasiewu konopi. Ich uprawa daje możliwość uzyskania bardzo dużego plonu biomasy. W krajowym rejestrze znajduje się aktualnie 8 odmian lnu włóknistego oraz 4 odmiany konopi. Wszystkie zostały wytworzone w Instytucie Włókien Naturalnych. Większość odmian lnu włóknistego została zarejestrowana w ostatnich latach ( ). Nowe odmiany dają duży plon słomy, odznaczający się dobrą jakością włókna oraz wykazują dobrą odporność na choroby. Zarejestrowane odmiany konopi są typu włóknistego i wszystkie cechują się zawartością THC (tetrahydrokanabinolu) poniżej 0,2%. 2. ROŚLINY WARZYWNE Liczba odmian warzyw w krajowym Rejestrze Odmian na przestrzeni ostatnich lat systematycznie rosła, zwiększając się z około 500 w 1993 r. do 1439 w 2002 r. Tak duże, prawie trzykrotne, zwiększenie liczby zarejestrowanych odmian spowodowane było kilkoma czynnikami. Podstawową przyczyną było bardzo duże zainteresowanie hodowców zagranicznych krajowym rynkiem nasion roślin warzywnych, co wynika ze znacznej skali uprawy warzyw w Polsce. Dotyczyło to zwłaszcza tych gatunków, które mają największe znaczenie w produkcji towarowej, np.: cebuli, marchwi, kapusty głowiastej białej, kalafiora, buraka ćwikłowego, pomidora i ogórka. Obecność zagranicznych odmian koncentrowała się również na gatunkach przeznaczonych dla przetwórstwa (fasola, groch, kapusta brukselska, brokuł) lub w sytuacji, gdy podaż krajowych odmian nie zaspokajała w pełni potrzeb rynku, jak miało to miejsce w przypadku pora, kapusty głowiastej czerwonej, kapusty włoskiej, kapusty pekińskiej, selera korzeniowego i sałaty. Przez szereg lat czołowe firmy zajmujące się hodowlą i nasiennictwem warzyw (głównie holenderskie, ale również spoza Europy) zgłaszały do 10

11 Liczba odmian roślin warzywnych wpisanych do krajowego rejestru krajowe zagraniczne razem mar Liczba odmian roślin warzywnych zgłoszonych do krajowego rejestru 250 krajowe zagraniczne razem rejestracji w Polsce powyżej stu odmian rocznie. Wpis tych odmian do krajowego rejestru był niezbędnym wymogiem do wprowadzenia ich nasion do obrotu. Systematyczny i szybki wzrost liczby odmian w krajowym rejestrze trwał do 2002 r. Po tym okresie, ze względu na zbliżający się termin wstąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej obserwowany jest spadek zainteresowania zagranicznych hodowców polskim Rejestrem. Dodatkowo, w ostatnich latach miało miejsce masowe wycofywanie odmian zagranicznych z naszego rejestru ze względu na możliwość wprowadzania ich do obrotu na podstawie wpisu do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Warzywnych (CCV). Na wykresach zaprezentowano zmiany w krajowym rejestrze oraz liczbie zgłaszanych odmian roślin warzywnych w ostatnich latach, z uwzględnieniem udziału odmian zagranicznych. Do największych zmian doszło w przypadku gatunków, gdzie dorobek krajowej hodowli był skromny, a jednocześnie ze względu na duże potrzeby rynku w rejestrze znajdowało się wiele odmian zagranicznych. Taka sytuacja wystąpiła przede wszystkim w warzywach kapustnych oraz porze. Równolegle należy odnotować znaczny postęp w krajowej hodowli wielu gatunków - najczęściej tych, które mają duże znaczenie w krajowej produkcji warzyw. Do niedawna główne firmy zajmujące się hodowlą warzyw otrzymywały dotacje na prowadzenie hodowli twórczej w podstawowych gatunkach. Aktualnie można zaobserwować pozytywne efekty tych działań, ponieważ w ostatnich latach zarejestrowano szereg nowych, interesujących kreacji często w gatunkach, gdzie do tej pory brakowało wyraźnego postępu. Dotyczy to głównie cebuli, fasoli i marchwi. Tradycyjnie moc- 11

12 ną pozycję na rynku mają polskie odmiany ogórka i pomidora (do upraw polowych) oraz grochu i buraka ćwikłowego. Zdarzają się też wartościowe odmiany w innych gatunkach uprawianych na mniejszą skalę (papryka, rzodkiewka, sałata, bób). Dokonujący się postęp dotyczy nie tylko poziomu plenności nowych odmian. Aktualnie szczególnego znaczenia nabierają cechy jakościowe. Związane jest to z szybko rosnącymi wymaganiami rynku zarówno w przypadku bezpośredniego spożycia (corocznie obserwuje się tu zwiększanie udziału produktów sprzedawanych w opakowaniach jednostkowych) oraz ze strony przetwórstwa. Z tego względu, aby sprostać oczekiwaniom odbiorców oraz rosnącej konkurencji, coraz więcej nowych odmian jest efektem hodowli mieszańcowej. Wiele wysiłku hodowców koncentruje się obecnie na hodowli odpornościowej. W przypadku wielu podstawowych patogenów uzyskano kreacje odporne na porażenie lub o mniejszej ich podatności, co pozwala zmniejszyć zużycie pestycydów w ich uprawie. Dużą rolę odgrywa także wartość odżywcza, która w przypadku wielu nowych odmian została znacznie polepszona. Pozytywnym sygnałem jest fakt, iż wśród nowych odmian maleje udział odmian z gruntu przeznaczonych do ograniczonej sprzedaży na rynku amatorskim. W obecnej sytuacji tylko odmiany o perspektywicznie dużej skali sprzedaży nasion są w stanie generować środki na prowadzenie dalszej hodowli twórczej. Ze względu na dotychczasowe osiągnięcia hodowlane oraz dużą skalę uprawy warzyw w naszym kraju, wskazane jest aby prowadzona hodowla twórcza rozwijała się na co najmniej dotychczasowym poziomie. W przeciwnym przypadku trudno będzie Polsce utrzymać pozycję europejskiego lidera produkcji wielu gatunków warzyw, jak ma to miejsce obecnie. Uwzględniając tegoroczne decyzje rejestrowe, krajowy Rejestr Odmian liczy obecnie 926 odmian warzyw - w tym udział odmian zagranicznych stanowi około 30%. Wydaje się, że stan rejestru w najbliższych latach ustabilizuje się, gdyż zjawisko masowego wycofywania odmian zagranicznych zaczyna wygasać (część z tych odmian jest zarejestrowana wyłącznie w Polsce, a część pochodzi spoza obszaru Wspólnoty i aby funkcjonować na wspólnotowym rynku nasion musi pozostać w naszym rejestrze). Ponadto krajowi hodowcy corocznie zgłaszają do Rejestru kilkadziesiąt nowych odmian. Mimo skreślenia z rejestru pewnej liczby starych, mało wartościowych odmian w okresie minionego dziesięciolecia doszło niemal do podwojenia liczby krajowych odmian (obecnie 635 odmian). Należy więc przypuszczać, że w najbliższych latach liczba zarejestrowanych ogółem odmian w polskim rejestrze będzie zbliżać się do tysiąca i będą to odmiany pochodzące głównie z krajowych ośrodków hodowlanych. Pod względem liczby zarejestrowanych odmian stawia nas to w gronie europejskiej czołówki. Sytuacja krajowego rejestru oraz rynkowe znaczenie polskiej hodowli podlega dynamicznym zmianom w okresie ostatnich kilku lat. Ponieważ procesy te przebiegają w sposób zróżnicowany, poniżej zaprezentowano odrębną ocenę oraz krótki komentarz dla najważniejszych gatunków warzyw. Cebula. Zarówno skala zasiewów jak i uzyskiwane zbiory stawiają Polskę w czołówce europejskich producentów cebuli. Istnieją u nas duże tradycje jak i korzystne warunki przyrodnicze dla uprawy tego warzywa. Z tego względu krajowy rejestr odmian cebuli od wielu lat był bardzo liczny. Bezpośrednio przed wstąpieniem naszego kraju do Wspólnoty liczył on 88 odmian, z czego krajowych odmian było zaledwie 35%. W okresie ostatnich kilku lat zaszły tu istotne zmiany. Aktualnie liczba zarejestrowanych odmian nieco się zmniejszyła (do 69), diametralnie zmieniły się jednak proporcje odmian krajowych i zagranicznych. Obecnie większość stanowią rodzime kreacje, z czego wiele to odmiany nowe. Spadł też udział odmian mieszańcowych, stało się tak jednak z powodu wycofania wielu odmian zagranicznych. Liczba krajowych mieszańców wyraźnie bowiem wzrosła (do niedawna była tylko jedna taka odmiana, obecnie jest ich siedem). Sytuacja w krajowej hodowli tego gatunku jest wyraźnie lepsza niż w przeszłości. Prawie każda większa firma nasienna prowadzi hodowlę twórczą, istnieje też spora grupa prywatnych hodowców odmian tego warzywa. Nowe odmiany skutecznie konkurują na rynku z odmianami zagranicznymi. Problemem dla wszystkich hodowców jest duża skala niekontrolowanego, nielegalnego rozmnażania odmian i sprzedaży ich nasion na lokalnych rynkach w rejonach masowej uprawy cebuli. Por. W Polsce powierzchnię uprawy pora szacuje się na około 5 tys. ha. W uprawach towarowych stosowane są głównie odmiany zagraniczne, których do niedawna w rejestrze było kilkadziesiąt (hodowla zachowawcza najbardziej popularnych odmian prowadzona była przez wielu hodowców). 12

13 Obecnie rejestr pora uległ znacznej redukcji ze względu na wycofanie wielu odmian zagranicznych oraz słabą pozycję rodzimej hodowli tego gatunku. W rejestrze figuruje tylko 16 odmian, z tego jedynie 3 zostały wyhodowane w Polsce. W uprawach profesjonalnych coraz częściej spotykane są odmiany mieszańcowe pora, które dają lepsze i bardziej wyrównane plony. Tego typu odmiany pojawiają się coraz liczniej w ofertach wiodących hodowców tego warzywa. Wszystko wskazuje więc na to, że uprawa towarowa będzie nadal zdominowana przez zagraniczne odmiany, a krajowe kreacje będą miały ograniczone zastosowanie. Burak ćwikłowy. Zaliczany jest do podstawowych warzyw uprawianych w naszym kraju, jednak do niedawna oferta krajowych odmian była stosunkowo uboga. Z tego względu na rynku coraz liczniej pojawiały się odmiany zagraniczne. Podyktowane to było rosnącymi wymaganiami odbiorców, w tym również przemysłu przetwórczego. Rynek oczekiwał głównie polepszenia parametrów jakościowych plonu. W ostatnich latach coraz liczniej pojawiały się też nowe krajowe odmiany charakteryzujące się lepszą charakterystyką cech jakościowych korzeni. Coraz wyraźniej zaznacza się specjalizacja odmian, przeznaczonych do konkretnego rodzaju użytkowania. Wyhodowano odmiany o zróżnicowanym kształcie korzeni, o jednokiełkowym typie kłębków nasiennych oraz specjalnie przeznaczone do produkcji naturalnych barwników (odznaczające się wysokim poziomem zawartości betaniny). Aktualnie w krajowym rejestrze znajdują się 23 odmiany. W tym gatunku również systematycznie wzrasta udział odmian mieszańcowych. Wycofanie niektórych odmian zagranicznych z Rejestru nie zachwiało radykalnie jego strukturą ilościową oraz jakościową. Jeżeli polskie firmy nasienne utrzymają tempo i rozmiary prac hodowlanych wydaje się, że sprostają wymaganiom odbiorców i krajowe odmiany buraka ćwikłowego utrzymają dominującą pozycję na rynku nasiennym. Marchew jadalna. Ze względu na wartość rynku nasiennego (jesteśmy liderem w Europie i należymy do światowej czołówki producentów tego warzywa) toczy się w Polsce ostra walka pomiędzy hodowcami oferującymi nasiona marchwi. Biorąc pod uwagę duże zapotrzebowanie oraz zróżnicowanie wymagań poszczególnych odbiorców do niedawna rejestr odmian marchwi był bardzo bogaty (w 2004 r. liczył ponad 100 odmian). W większości były to odmiany zagraniczne, z bardzo dużym udziałem kreacji mieszańcowych. W okresie ostatnich lat wycofano z rejestru kilkadziesiąt odmian zagranicznych tego gatunku, wobec czego radykalnie zubożyła się oferta zarejestrowanych i przebadanych w naszym kraju odmian. Aktualnie w rejestrze znajdują się 63 odmiany, z czego zagraniczne stanowią około 40%. Proporcje te nie oddają sytuacji panującej na rynku nasion, gdzie w uprawie towarowej dominują nadal odmiany zagranicznych hodowców. Mimo dużej przewagi firm zagranicznych (głównie holenderskich) coraz częściej pojawiają się jednak nowe, wartościowe polskie odmiany. Pochodzą one z kilku ośrodków, co daje nadzieję na coraz większe efekty prowadzonych tam prac hodowlanych. Znaczną część nowych odmian stanowią mieszańce, coraz lepiej dostosowane do bardzo wysokich wymagań użytkowników. Wprowadzenie ich do szerszego użytku będzie wymagało jednak dużo trudu od ich hodowców ze względu na utrwaloną pozycję odmian zagranicznych. Warto jednak podjąć ten wysiłek ze względu na znaczną wartość tego sektora rynku nasion warzyw. Jeżeli hodowla twórcza marchwi zostanie utrzymana na dotychczasowym poziomie, to istnieje w perspektywie następnych lat szansa na odbudowę znaczenia polskiej hodowli - podobnie jak ma to miejsce obecnie w przypadku cebuli. Pietruszka korzeniowa. Hodowla tego warzywa nie jest zbyt silnie rozwinięta zarówno w kraju jak i zagranicą. Mimo to w poprzednich latach rejestr odmian pietruszki systematycznie się rozszerzał. W efekcie producenci i amatorzy mieli z roku na rok coraz bogatszą ofertę odmian, w tym również wyhodowanych w kraju. Po wstąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej liczba ta uległa pewnej redukcji. Biorąc jednak pod uwagę niezbyt duże różnice odmianowe oraz skalę uprawy - wydaje się, że dobór zarejestrowanych odmian (ogółem 14 kreacji) pokrywa zasadniczo potrzeby rynku. Większość z zarejestrowanych odmian pietruszki pochodzi z krajowych ośrodków hodowlanych, jednak w uprawie towarowej często spotyka się też odmiany zagraniczne. Seler korzeniowy. Prawdopodobnie jesteśmy największym europejskim producentem tego warzywa, gdyż uprawiany jest na powierzchni około 5 tys. ha. Przez szereg lat rejestr odmian selera był stosunkowo skromny. Wraz z rozszerzaniem się jego uprawy (w dużej mierze pod potrzeby przetwórstwa) stopniowo zwiększała się liczba zarejestrowanych odmian. Niestety poza kilkoma krajowymi były to odmiany zagraniczne, zdoby- 13

14 wające dużą popularność głównie ze względu na dobrą ocenę cech jakościowych miąższu. Odmiany te w większości zostały aktualnie wycofane z krajowego rejestru, jednak nadal funkcjonują na naszym rynku na podstawie wpisu do CCV. W rejestrze pozostało tylko 6 odmian krajowych oraz 2 zagraniczne. Niemniej krajowi hodowcy pracują nadal nad tym gatunkiem i uzyskali w ostatnich latach nowe odmiany, z których część oceniana jest wysoko i zaczynają być coraz szerzej stosowane w produkcji. Pomidor. Należy do podstawowego asortymentu warzyw uprawianych w polu oraz pod osłonami. W uprawie pod osłonami jest najważniejszym gatunkiem, jednak jego uprawa towarowa od szeregu lat zdominowana jest przez zagraniczne mieszańce. Stosunkowo nieliczne polskie odmiany przeznaczone do uprawy w szklarniach lub pod folią z trudem znajdują miejsce na tym wymagającym i silnie konkurencyjnym rynku. Starsze z nich stosowane są głównie w uprawach amatorskich. Niektóre z nowych mieszańców uzyskują wprawdzie pozytywną ocenę wartości użytkowej, jednak niewielu producentów decyduje się je uprawiać na większych powierzchniach. Przyczyną tego stanu rzeczy są skromne możliwości marketingowe naszych firm oraz stosunkowo uboga ich oferta handlowa w porównaniu z potentatami działającymi w tym sektorze rynku nasiennego. Niemniej obecność krajowych nasion na rynku ma prawdopodobnie wpływ na poziom cen nasion oferowanych przez zagranicznych hodowców. Odwrotna sytuacja panuje w uprawie polowej pomidora. Tutaj dominują odmiany polskich hodowców, gdyż są one dobrze dostosowane do warunków klimatycznych naszego kraju. W ostatnim okresie szczególnie szybko rozszerzał się dobór odmian przeznaczonych do przetwórstwa, o twardych i najczęściej wydłużonych owocach, cechujących się wysoką zawartością suchej masy (tzw. typ Lima ). Duża popularność odmian o malinowej barwie owoców, przeznaczonych do uprawy przy palikach spowodowała szybkie pojawienie się na rynku odmian spełniających te oczekiwania. Ciekawą grupę odmian skierowanych głównie do amatorów stanowią odmiany sztywnołodygowe oraz o drobnych owocach typu cherry. W rezultacie stałej i wytężonej pracy hodowców realizowanej w kilku ośrodkach zajmujących się hodowlą twórczą odmian pomidora uzyskano szereg nowych odmian, będących coraz częściej efektem hodowli heterozyjnej. Aktualnie zarówno przetwórstwo, jak producenci tego warzywa do bezpośredniego spożycia oraz amatorzy dysponują całą gamą odmian różniących się terminem dojrzewania owoców, ich wielkością, kształtem i barwą a także typem wzrostu roślin. Bogatą ofertę odmianową pomidora uzupełniają licznie spotykane na rynku odmiany zagraniczne, jednak na razie nie stanową one znaczącej konkurencji dla polskich odmian. Papryka. Papryka jest uprawiana na dużo mniejszą skalę w porównaniu do pomidora. Polscy hodowcy nie mają znaczącej pozycji na rynku, mimo stosunkowo dużej liczby odmian w rejestrze. W przypadku odmian do uprawy szklarniowej w produkcji spotyka się niemal wyłącznie odmiany zagraniczne. W ostatnim okresie znacznie wzrosła produkcja papryki pod folią. Mimo, iż w ofercie polskich firm hodowlanych znajduje się wiele odmian polecanych do tego typu uprawy, to tutaj również znajdują zastosowanie głównie odmiany pochodzące z firm zagranicznych. Rodzime odmiany przeznaczone do uprawy pod folią lub w polu najczęściej występują tylko w obrocie amatorskim. Wprawdzie ich oferta jest bogata (różne kształty, wielkość i barwa owoców), należałoby się jednak w takiej sytuacji zastanowić czy istnieje konieczność kontynuowania hodowli twórczej nowych odmian papryki w dotychczasowym zakresie. Ogórek. W przypadku rejestru odmian ogórka panuje podobna sytuacja jak dla pomidora. Liczba zarejestrowanych odmian przeznaczonych do uprawy pod osłonami jest stosunkowo bogata, mimo wycofania dość dużej ilości odmian zagranicznych. Aktualnie lista ta zawiera 56 odmian polecanych do uprawy szklarniowej bądź pod folią, z czego połowę stanowią odmiany krajowe. W zakładach produkcyjnych spotyka się jednak głównie odmiany pochodzenia zagranicznego, coraz częściej są to nowe odmiany ze Wspólnotowego Katalogu. Wśród nowych odmian krajowych duży sukces osiągnęły odmiany do upraw przyspieszonych z przeznaczeniem na tzw. ogórki małosolne. Uprawa tego typu odmian systematycznie rośnie i jest na nie duże zapotrzebowanie. W grupie odmian polecanych do uprawy polowej zdecydowaną większość stanowią odmiany krajowe i one dominują na rynku. Sytuację tę odzwierciedla bilans odmian w krajowym rejestrze: na ogółem 72 odmiany tylko 9 pochodzi z zagranicy. Wśród zarejestrowanych odmian najliczniejszą grupę stanowią konserwowe (często przydatne również do kwaszenia). Mniej liczne są natomiast odmiany 14

15 sałatkowe i korniszonowe. Prawie wszystkie odmiany ogórka są mieszańcami. Tak szeroki dobór odmian w pełni zaspokaja potrzeby rynku. Krajowa hodowla tego gatunku osiągnęła obecnie wysoki poziom i jest dobrze dostosowana do potrzeb użytkowników. Uwzględniając fakt, iż jest prowadzona w kilku prężnie działających ośrodkach należy przypuszczać, że jej dominująca pozycja na rynku zostanie utrzymana. Warzywa kapustne. Ze względu na podobną sytuację w ich hodowli oraz te same zjawiska występujące w rejestrze zostały przedstawione wspólnie. Największe znaczenie w uprawie warzyw kapustnych odgrywa kapusta głowiasta biała. Jej rejestr w poprzednich latach był bardzo bogaty i obejmował liczne odmiany, głównie jednak zagraniczne. Większość odmian obecnie funkcjonujących na rynku to mieszańce. Mimo, że w Polsce zbiera się corocznie ponad milion ton główek kapusty (co daje pierwsze miejsce pod względem wielkości zbiorów) to rodzima hodowla twórcza tego gatunku nie odnosi na razie większych sukcesów. Dzieje się tak dlatego, iż słabe są tradycje hodowli tego warzywa w Polsce, ponadto hodowla i nasiennictwo kapusty są stosunkowo trudne oraz wymagają zarówno doświadczenia jak i sporych nakładów finansowych. Pojawiające się ostatnio nowe kreacje budzą pewne nadzieje na choćby częściową zmianę tej niekorzystnej sytuacji. Wydaje się jednak, że opanowanie produkcji mieszańców oraz ich wypromowanie na rynku opanowanym od szeregu lat przez zagraniczne firmy wymaga czasu. W ostatnich latach wzrastała powierzchnia uprawy kalafiora (do około 10 tys. ha), z czego ponad połowa była przeznaczana na mrożonki. Niestety większość odmian z licznego do niedawna rejestru została wycofana i uprawiane obecnie odmiany pochodzą głównie z CCV. Krajowy rejestr został zredukowany do 10 odmian, z czego tylko 3 pochodzą z polskich firm hodowlanych. Aktualna sytuacja w krajowej hodowli tego gatunku nie rokuje nadziei na uzyskanie znaczącej poprawy w tym zakresie. Podobnie miernie wygląda bilans rejestru oraz hodowli pozostałych gatunków z grupy warzyw kapustnych. Fasola zwykła karłowa. W ostatnich latach nastąpiły znaczne zmiany w krajowym rejestrze odmian fasoli. W ciągu pięciu lat zarejestrowano 54 nowe odmiany, skreślono natomiast 53. W porównaniu do stanu sprzed wstąpieniem Polski do Wspólnoty Europejskiej dzisiejszy rejestr jest nieco mniej liczny (o około 10%) i obejmuje ogółem 75 odmian. Równocześnie zmienił się istotnie udział poszczególnych grup użytkowych. W przeszłości dominowały zielonostrąkowe odmiany szparagowe, ze względu na ich towarową produkcję dla potrzeb przetwórstwa. Zakłady przetwórcze preferowały głównie odmiany zagraniczne, których dużą liczbę wpisano do krajowego rejestru. Znaczną część z nich wycofano z polskiego rejestru mimo, iż są nadal powszechnie uprawiane. W strukturze aktualnie zarejestrowanych odmian przeważają żółtostrąkowe odmiany szparagowe. W minionych latach krajowi hodowcy uzyskali wiele interesujących odmian tego typu. Również w hodowli odmian zielonostrąkowych odnotowano znaczny postęp, występują jednak trudności z przekonaniem zakładów przetwórczych do ich stosowania. Uzyskano także odmiany o szerokich i płaskich strąkach, które są obecnie poszukiwane na rynku. Specjalnością krajowej hodowli fasoli jest też stosunkowo szeroka gama odmian przeznaczonych do uprawy na suche nasiona. W tym typie użytkowym otrzymano wiele nowych odmian o zróżnicowanej barwie okrywy nasiennej oraz tworzących duże nasiona. Groch. Krajowa hodowla tego gatunku w minionych latach prowadzona była na dobrym poziomie, jednak obecnie intensywność prac uległa wyraźnemu wyhamowaniu. Analizując aktualny rejestr odmian tego gatunku należy odnotować regres, gdyż figuruje tam tylko 35 odmian - wobec 59 w 2004 r. Prawie wszystkie zarejestrowane odmiany pochodzą z krajowych firm hodowlanych. Większość to kreacje znane, mało jest w tej grupie odmian nowych, wyhodowanych w ostatnich latach. Sytuacja w tym gatunku - poprzez jego specyfikę, iż prawie w całości jest wykorzystywany przez stosunkowo nieliczne zakłady przetwórcze (najczęściej powiązane z zagranicznym kapitałem) - obrazuje pośrednio niekorzystny wpływ swobodnego napływu odmian z CCV na nasz rynek. Ze względu na zmniejszone zainteresowanie odbiorców, prężna niegdyś krajowa hodowla tego warzywa, realizowana w kilku ośrodkach, została obecnie w znacznym stopniu ograniczona i w perspektywie może być marginalizowana (mimo dotychczasowych, niekwestionowanych osiągnięć). Pewną nadzieję budzą nadchodzące sygnały, iż sytuacja ta może ulec poprawie, ponieważ nie wszystkie odmiany zagraniczne dają dobre wyniki podczas ich uprawy w Polsce. 15

16 Edward Arseniuk Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie OCENA OBECNEGO STANU I PRZYSZŁOŚCIOWY MODEL WSPIERANIA HODOWLI I NASIENNICTWA PRZEZ NAUKĘ 1. Wprowadzenie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) zakładają, że rozwój gospodarczy Polski będzie uzależniony od zbudowania przewagi konkurencyjnej zapewniającej trwały rozwój, wynikającej z wykorzystania w większym stopniu wiedzy i innowacyjnych rozwiązań. Zostanie to osiągnięte poprzez realizację polityki stymulującej rozwój oparty na innowacjach, dzięki działaniom ukierunkowanym na wsparcie sektorów będących nośnikami gospodarki opartej na wiedzy i zwiększeniu wydatków instytucji publicznych na badania i rozwój (B+R), mających bezpośrednie przełożenie na sferę działalności gospodarczej oraz stymulowanie wzrostu inwestycji przeznaczonych na badania i rozwój w przedsiębiorstwach, a także inwestycji w zakresie innowacyjnych rozwiązań zarówno technologicznych, jak i organizacyjnych. Zakłada się, że budowanie konkurencyjności polskiej nauki zostanie osiągnięte dzięki unowocześnieniu i konsolidacji jednostek badawczych, natomiast zwiększenie innowacyjności gospodarki wymaga przygotowania różnych instrumentów wsparcia, zwłaszcza dla MSP oraz przedsiębiorstw wprowadzających najnowsze rozwiązania technologiczne o dużym znaczeniu dla gospodarki. Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata (z elementami prognozy do 2020 r.) uznała za priorytet unowocześnienie produkcji rolniczej w wyniku upowszechnienia postępu biologicznego. Postęp biologiczny, stanowiący część składową postępu rolniczego, we współczesnym świecie uznawany jest za jedną z najistotniejszych sił napędowych rozwoju rolnictwa. Ten rodzaj postępu wiąże się z doskonaleniem cech genetycznych organizmów żywych, w kierunku podniesienia ich wydajności i jakości zgodnie z regułami ekologicznymi i wykorzystywany jest we wszystkich systemach produkcji rolniczej. Końcowym produktem tego procesu są ulepszone ilościowo i jakościowo odmiany i gatunki roślin. Należy podkreślić, iż nie ma zgodności do jakiego typu działalności zakwalifikować hodowlę twórczą odmian roślin uprawnych. Jedni autorzy hodowlę uznają za działalność gospodarczą, inni z kolei za działalność rozwojową ściśle związaną z pracami badawczymi. Konsekwencją uznania hodowli roślin za działalność gospodarczą jest jej samofinansowanie się, innymi słowy finansowanie głównie przez rolnika, a nie ze środków budżetowych państwa. Niezależnie jednak od definicji, tworzony w tej dziedzinie postęp biologiczny przenoszony jest bezpośrednio do produkcji roślinnej przez nasiennictwo. Nowe odmiany stają się bezpośrednim nośnikiem postępu, rozwoju i zwiększania produkcji roślinnej, w aspektach ilościowym i jakościowym. Genetycznie udoskonalone odmiany uznawane są za najtańszy sposób zwiększania i rozwoju produkcji rolnej. Głównym celem hodowli roślin rolniczych jest wprowadzenie do produkcji odmian o wyższej wartości użytkowej (wyższa plenność, poprawa wartości żywieniowej, paszowej bądź technologicznej uzyskiwanego plonu, zwiększenie odporności na choroby, szkodniki, fizyczne czynniki środowiska), itd. Hodowla roślin i związane z tą działalnością dyscypliny naukowe wniosły olbrzymi wkład w poprawę produktywności rolniczej. Nie jest to jednakże proces zakończony i zapewne nigdy nie będzie ze względu na różnorodność oczekiwań społeczeństw. Zgodnie z definicją Konwencji Różnorodności Biologicznej (podpisanej w 1993 r.) zasoby siedliska rolniczego w zrównoważonym rolnictwie powinny być wykorzystywane w sposób i w tempie nie powodującym nadmiernego wyczerpywania się tych zasobów w czasie długotrwałego użytkowania. System rolnictwa zrównoważonego jest niejako systemem zamkniętym i w znacznym stopniu samoodtwarzającym się (ang. sustainable agriculture), co oznacza, że nawet skromne zasoby latami pozostają nieuszczuplone i zaspokajają potrzeby kolejnych pokoleń. Jednym z zadań zrównoważonego rolnictwa jest ograniczenie erozji genetycznej roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych, a tym samym zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego i jakości życia człowieka priorytetów 6. i 7. Programów Ramowych Unii Europejskiej. 16

17 Najważniejszym elementem składowym zrównoważonego rolnictwa jest tworzenie postępu biologicznego ukierunkowanego na wykorzystanie genetycznego potencjału roślin uprawnych w zakresie wszystkich cech użytkowych, a przede wszystkim jakości, naturalnej odporności roślin uprawnych na patogeny i szkodniki, efektywnie wykorzystujących mineralne i wodne zasoby gleb w określonych warunkach środowiska i postępujących globalnych zmianach klimatu. Wykorzystanie potencjału genetycznego roślin uprawnych może być z powodzeniem poprawiane przez optymalizację systemów agrotechnicznych, integrację metod ochrony roślin uprawnych (ang. IPM = Integrated Pest Management), nowoczesne technologie przechowalnictwa i przetwórstwa, itd. Należy tu również wspomnieć, iż polskie rolnictwo po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej może uzyskać status wiodącego rolnictwa ekologicznego w Unii, pod warunkiem utrzymania podstawowych warunków: czystej wody, nieskażonych gleb, niskiego zużycia pestycydów i nawozów sztucznych. Niezaprzeczalnym faktem wreszcie jest wyższa odporność polskich odmian roślin uprawnych na choroby, stresy suszy i mrozu, co wystawia dobre świadectwo krajowej nauce i praktycznej hodowli, odpowiedzialnym za tworzenie i wykorzystanie postępu biologicznego. Wymiernym potwierdzeniem tego jest zapotrzebowanie w Unii Europejskiej na polską, zdrową żywność, nie skażoną środkami chemicznymi i metabolitami szkodliwych mikroorganizmów. 2. Ocena stanu obecnego i model wspierania hodowli i nasiennictwa przez naukę w gospodarce rynkowej Hodowla twórcza roślin i zwierząt, jak żadna inna dziedzina ludzkiej działalności, potrzebuje wsparcia nauki. To wsparcie przejawia się w różnorakich formach prac badawczych i rozwojowych, poczynając od wyhodowania odmiany przez wytwarzanie materiałów wyjściowych po opracowywanie nowoczesnych technologii hodowli i produkcji nasiennej. Ujmując problem obrazowo, zadaniem nauki jest podążanie krok przed szeregiem i proponowanie hodowcom nowości. Nie będzie przesadą stwierdzenie, iż Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) należy zaliczyć do instytucji o najbogatszym doświadczeniu w tym względzie. Z kolei zaangażowanie innych polskich instytucji naukowych w prace na rzecz hodowli twórczej w przeszłości było różne, zależało od środków i kadry. Przełomem okazała się zapoczątkowana w 1999 r. restrukturyzacja IHAR i zawarte 14 grudnia tegoż roku porozumienie między Instytutem a Agencją Własności Rolnych Skarbu Państwa (AWRSP), obecnie Agencją Nieruchomości Rolnych (ANR). W paragrafie 6 Porozumienia zawarto po raz pierwszy formalny zapis następującej treści: wytwarzanie przez IHAR materiałów wyjściowych dla hodowli i prace w zakresie nasiennictwa (doskonalenie metodyki oceny nasion, arbitraż, zgodność standardów i nasiennych norm krajowych z UE) finansowane centralnie z wydzielonej części Funduszu Postępu Biologicznego. Proponuje się, aby na realizację tych celów przeznaczyć kwotę w wysokości 10% z dotacji ogółem na hodowlę i dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego lub 20% z dotacji na hodowlę w Spółkach powołanych przez obie strony. Fundusz na działalność statutową powinien być przeznaczony głównie na finansowanie badań strategicznych i wyprzedzających, których przedmiot i zakres po ustaleniu przez naukowców i hodowców byłby opiniowany przez Komisję Programową przy Dyrektorze IHAR, realizację przez IHAR projektów zamawianych przez Spółki hodowlane, np. atestacji i ocen materiałów wyjściowych i hodowlanych. Do połączeń kapitałowych spółek IHAR i WRSP wprawdzie nie doszło, ale zmodyfikowano, rozszerzono na inne jednostki naukowe i w pełni zrealizowano zapisy o wytwarzaniu materiałów wyjściowych do hodowli roślin uprawnych. Sukces porozumienia zawiera się właśnie w realizacji wyżej przytoczonych zapisów. W oparciu o polską myśl badawczą i hodowlaną, skonstruowano i zrealizowano program wspierania hodowli przez naukę. Sukcesem tego programu było oddanie głosu hodowcom, którzy dysponując wydzielonymi przez MRiRW na ten cel środkami, otrzymali możliwość wyboru ofert całej polskiej nauki reprezentowanej przez jednostki badawczo-rozwojowe, Instytuty Polskiej Akademii Nauk, Akademii Rolniczych i Uniwersytetów. Bez wątpienia, program ten wniósł swój niepośledni wkład w utrzymanie się na rynku polskiej hodowli z kapitałem państwowym. Między innymi dzięki temu programowi znacząca liczba polskich naukowców i hodowców ma ciągle szansę na wniesienie swojego pomysłu i umiejętności w tworzenie produktu o czysto polskim rodowodzie. Wiele branż już takiej szansy nie ma. Żaden program, żaden pomysł nie trwa wiecznie, rozwój zdarzeń stawia nowe wyzwania. Tak jest także w hodowli i nasiennictwie. Uzyskanie przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej zmieniło znacząco usytuowanie polskiej branży hodowlano-nasiennej, która obecnie musi stawić skutecznie czoła bogatszym firmom z krajów gospodarczo bardziej rozwiniętych. W 2007 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaproponowało nowy, oparty o zasady konkursu, program badań podstawowych na rzecz postępu biologicznego w produkcji roślinnej. Należy zaznaczyć, że wyniki prac badawczych uzyskane w ramach tego programu będą dostępne dla hodowli państwowych i prywatnych w całej Unii Europejskiej. Jak się okazało, w wyniku kwalifikacji znaczna liczba projektów zaoferowana przez personel naukowy IHAR znalazła 17

18 Tab. 1. Liczby projektów w roślinach rolniczych przyznanych jednostkom naukowym, w tym IHAR, w ramach programu badań podstawowych finansowanych przez MRiRW L.p. Gatunek rośliny Liczba projektów ogółem Liczba projektów IHAR % udział IHAR 1. Pszenica ,0 2. Jęczmień ,5 3. Owies ,0 4. Pszenżyto ,9 5. Żyto ,5 6. Rzepak ,7 7. Kukurydza ,0 8. Ziemniaki ,0 9. Buraki ,3 10. Trawy i motylkowate drobnonasienne ,6 11. Strączkowe ,0 Razem rośliny rolnicze ,8 uznanie u hodowców (Tab. 1). Pozostałe projekty realizowane są przez Uczelnie Rolnicze i Uniwersytety Przyrodnicze, Instytuty Naukowe PAN oraz jednostki badawczo-rozwojowe. Program badań podstawowych na rzecz postępu biologicznego w hodowli roślin uprawnych, finansowany przez MRiRW, jest posunięciem odważnym i nowatorskim w dotychczasowej praktyce wspierania hodowli twórczej i nasiennictwa przez naukę. Hodowla wspierana jest także wynikami prac badawczych wykonywanych przez jednostki naukowe w ramach działalności statutowej. Znaczne środki na badania wyprzedzające, w formie projektów badawczych, przeznaczane są przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na warunkach konkursowych. Niepośledni udział we wspieraniu hodowli w polskich przedsiębiorstwach hodowlano-nasiennych mają także wyniki badań prowadzonych w ramach projektów międzynarodowych, a także zamawianych i finansowanych ze środków własnych spółek, bądź Agencji Nieruchomości Rolnych. Dla przykładu IHAR jest koordynatorem i wykonawcą ok. 40 projektów krajowych i kilkunastu międzynarodowych przyznanych, m.in. przez Komisję Europejską, na zasadach konkursowych. Instytut ze względu na uznanie gremiów międzynarodowych za prace badawcze w zakresie agronomii, genomiki i hodowli roślin, w tym hodowli odpornościowej, ekologii chwastów, epidemiologii i dynamiki populacji oraz opracowywania systemów wspierania decyzji i technologii komunikowania się został włączony do Europejskiej Sieci Ciągłego Doskonalenia i Wykorzystania Strategii Ochrony Roślin. Biorąc pod uwagę możliwości finansowe budżetu państwa i poziom finansowania nauki, a także przejawianą w tym względzie troskę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi obecny stan merytorycznego wspierania hodowli i nasiennictwa przez naukę oceniam jako zadowalający. Wymienione wyżej strumienie finansowania badań na rzecz hodowli będą niewątpliwie weryfikowane i korygowane, ale bieg zdarzeń nie wskazuje, aby w najbliższych latach ich poziom uległ pogorszeniu. Świat i konkurencja międzynarodowa nie stoją jednakże w miejscu i zachowanie jedynie status quo w obecnym poziomie finansowania badań na rzecz postępu biologicznego w hodowli roślin uprawnych może okazać się niewystarczające. 3. Podsumowanie Przy ocenie i planowaniu wsparcia naukowego dla przemysłu hodowlano-nasiennego należy wziąć pod uwagę charakterystyczną dla tego przemysłu, postępującą koncentrację kapitału, globalną konkurencję oraz zmniejszający się udział państwa we wspieraniu rozwoju sektora rolniczego. Obserwowane w świecie łączenie się firm hodowlano-nasiennych z firmami farmaceutycznymi, chemicznymi, petrochemicznymi przyczynia się, z jednej strony, do napływu kapitału i inwestycji, z drugiej zaś zaostrza, oceniane zazwyczaj negatywnie, procesy globalizacji. W przeszłości wykorzystywano głównie metody hodowli rekombinacyjnej i mutacyjnej. Te metody są dalej wykorzystywane. Niemniej jednak hodowla przyszłości będzie czerpać wiedzę z genomiki, metabolomiki, czy proteomiki. Metody inżynierii genetycznej nie stracą, a raczej zyskają na znaczeniu. Wyniki badań były, są i będą wykorzystywane bezpośrednio w praktyce. Intensywność ich wykorzystania zależy głównie od poziomu integracji środowisk naukowych i hodowlanych. Nie zawsze jest to jednak możliwe ze 18

19 względów na powolność procedur tworzenia nowego prawa, a także na niekoniecznie uzasadnione uprzedzenia społeczeństw wielu krajów, w tym rozwiniętych, co do wartości użytkowej roślin genetycznie modyfikowanych, znanych pod akronimem GMO. Odnosząc się do ekonomiki hodowli, należałoby zapytać, czy rolnicy są obecnie w stanie samodzielnie utrzymać polską hodowlę, finansując ją poprzez odpowiednio wysokie opłaty hodowlane włączone w cenę nasion? Pytanie to od jakiegoś czasu jest retoryczne. Nawet przy założeniu, że badania służące pośrednio i bezpośrednio hodowli roślin finansowane będą ze środków budżetowych i nie obciążą dodatkowo firm hodowlanych utrzymanie zakresu prac na bieżącym poziomie będzie wymagać skokowego wzrostu cen materiału siewnego. W państwach UE, gdzie koszty praktycznej hodowli włączone są w cenę nasion, ceny materiału siewnego są 3 4 krotnie wyższe od cen nasion produkowanych na cele użytkowe. Dzieje się tak przy 60-70% udziale kwalifikowanego materiału siewnego w zasiewach. Ile więc muszą kosztować nasiona w Polsce, gdzie rynek materiału siewnego jest wielokrotnie płytszy, a nasiona kwalifikowane stanowią, zależnie od rośliny uprawnej, od kilku do kilkunastu procent wysiewanych nasion? Tak niskich przychodów ze sprzedaży materiału siewnego zapewne nie będzie w stanie wyrównać wsparcie ze strony nauki. W gospodarce rynkowej instytucje naukowe nie zamienią się w firmy hodowlane, a naukowcy w hodowców. Konieczne są dalsze działania, niekoniecznie związane z działalnością naukową, ukierunkowane na zwiększenie sprzedaży produkcji nasiennej. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, mając na uwadze uwarunkowania polskiej hodowli roślin, kilka lat temu podjął wysiłek bezpośredniego ekonomicznego powiązania w jednej spółce hodowli nowoczesnych odmian z ich nasiennictwem. Hodowla Roślin Bartążek Sp. z o.o. Grupa IHAR, w wymiarze dotychczasowym, stała się nową formą konsolidacji polskiej hodowli i nasiennictwa traw, roślin motylkowatych i innych roślin uprawnych. Forma prawna Hodowli Roślin Bartążek Sp. z o.o. Grupa IHAR stanowi pionierskie rozwiązanie w polskiej hodowli i nasiennictwie rolniczym, stanowiąc połączenie polskiego kapitału państwowego z prywatnymi firmami nasiennymi działającymi w oparciu o prawa rynku. Forma ta dała już szansę wygospodarowania środków na podjęcie i sfinansowanie hodowli twórczej w siedzibie Spółki i Zakładzie Doświadczalnym IHAR w Bartążku. Jako podstawowy cel Spółki wspólnicy wyznaczyli dostarczanie firmom nasiennym do sprzedaży nasiona gatunków i odmian roślin rolniczych o wysokim potencjale gospodarczym i nasiennym, najlepiej sprzedające się w Polsce i krajach nie tylko ościennych, ale i krajach naszego globu o podobnych uwarunkowaniach glebowo klimatycznych. Spółka, podobnie jak Instytut, jest otwarta na współpracę z przemysłem nasiennym. Opiekę i wsparcie naukowe nowo powstałej spółce, tak jak innym polskim spółkom z kapitałem państwowym i prywatnym, zapewnia Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. We współpracy z Instytutem następuje dalsza konsolidacja firm hodowlanych i nasiennych. Ponadto, powołano nową organizację nasienną pod nazwą: Polska Grupa Nasienna (PGN R ) do której zgłaszają akces kolejne firmy. Dotychczas w grupie znalazło się ok. 30 firm, łącznie z firmami założycielskimi. Polska Grupa Nasienna opracowała i realizuje wspólną politykę reklamy, marketingu i działań rynkowych w zakresie kontraktacji nasion odmian traw, roślin motylkowatych drobnonasiennych, strączkowych, ziemniaków i innych roślin rolniczych, strategicznych dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i paszowego kraju. Więcej, udziałowcy spółki rozwijają także produkcję kwalifikowanego materiału siewnego na eksport. Spółka aktywnie włącza się w sprawy dotyczące całej branży, takich jak badanie rynku i marketing, doskonalenie regulacji prawnych dotyczących prawa do odmian, oceny nasion, zmian w funkcjonowaniu firm hodowlanych i nasiennych. Działania opisane powyżej, jak i w całym artykule, wpisują się w cel strategiczny Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO), którym m.in. jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy. NSRO zakłada, że budowa konkurencyjnej gospodarki Polski opartej na wiedzy, wymaga zwiększenia udziału nauki w procesie tworzenia rozwiązań, mających zastosowanie w gospodarce. Aby przeciwdziałać dalszemu pogłębianiu się dystansu pomiędzy gospodarką a nauką w pierwszej kolejności mają być podjęte działania zmierzające do zwiększenia publicznych i prywatnych nakładów na prace badawczo-rozwojowe, prowadzone zarówno w instytutach badawczych, jak i w przedsiębiorstwach. Zakłada się, że poprzez dofinansowanie na szczeblu centralnym projektów badawczych, a takim jest finansowanie przez MRiRW badań podstawowych na rzecz postępu biologicznego, w dziedzinach kluczowych dla rozwoju gospodarczego kraju realizowanych przez naukę rozszerzona zostanie współpraca między sferą B+R a gospodarką. W celu zwiększenia wykorzystania nowych rozwiązań będących wynikiem prac B+R prowadzonych w jednostkach naukowych, wspierane będzie dodatkowo wdrażanie wyników tych badań w gospodarce. Upowszechnieniu wyników badań mają służyć działania zapewniające ochronę własności intelektualnej. Zgodnie z zapisami NSRO bezpośrednie wsparcie innowacyjności przedsiębiorstw będzie możliwe dzięki wsparciu realizacji badań B+R na potrzeby przedsiębiorstwa przez nie same lub w jednostce naukowej. Ten kierunek działania powinien znacząco zwiększyć liczbę wdrożeń wyników B+R w gospodarce, w tym w hodowli roślin i w nasiennictwie roślin uprawnych. 19

20 Sławomir Podlaski Katedra Fizjologii Roślin SGGW w Warszawie KIERUNKI ROZWOJU ŚWIATOWEGO PRZEMYSŁU NASIENNEGO Motto: Plant breeding is the science, art and business of improving plants for human benefi t (Bernardo 2002) W 2000 r. w SGGW odbyła sie konferencja pt. Przejście z gospodarki planowej do rynkowej w hodowli roślin i nasiennictwie oraz w ich naukowym zapleczu - osiągnięcia i problemy, zorganizowana przez Komitet Fizjologii, Genetyki i Hodowli Roślin PAN oraz SGGW. Od wspomnianej konferencji minęło 8 lat, sytuacja w polskim przemyśle nasiennym uległa pogorszeniu, jesteśmy niechlubnym światowym liderem w zużyciu nasion niekwalifikowanych. W tym samym czasie Komitet Fizjologii Genetyki i Hodowli Roślin, instytuty naukowe i ANR nabrały wody w usta. Na temat sytuacji w polskiej hodowli mówiło się niewiele, a jeśli, to półgębkiem. Biorąc za punkt wyjściowy, stan światowego przemysłu nasiennego na początku XXI wieku, podjęto próbę analizy kierunków jego rozwoju, pod kątem trwałości trendów, które zarysowały się na początku wieku. 1. Charakterystyka światowego rynku nasiennego Udział odmian w przyroście plonów ocenia się na 50-60% w ostatnich 60-ciu latach. International Seed Federation podaje, że całkowita wartość wykorzystywanych w produkcji rolniczej nasion, sięga około 50 mld USD, z czego 30 mld to wartość handlu nasionami kwalifikowanymi. Wartość wewnętrznych rynków nasiennych jest zróżnicowana i waha się od 7,1 mld USD w USA, do kilku milionów w krajach afrykańskich. Wartość rynku polskiego jeszcze niedawno oceniana była na 400 mln USD. Zmniejszenie tej wartości do 260 mln jest wyrazem negatywnych zmian, jakie dokonały się w polskim przemyśle nasiennym i polskim rolnictwie w okresie ostatnich 10 lat. Cechą charakterystyczną światowego przemysłu nasiennego jest gwałtowny wzrost wartości handlu nasionami. W 2000 r. wartość handlu nasionami wynosiła 3,5 mld USD, natomiast w 2006 r. już 5,5 mld, a w 2010 r. sięgnie wartości około 20 mld USD. Dla polskiego przemysłu nasiennego szczególnie interesujące jest porównanie obrotu nasionami w ramach dawnych krajów post-socjalistycznych. Dla Polski, w 2005 r., bilans handlu nasionami był najgorszy i wynosił 85 mln USD. Nieporównywalnie mniejsze obszarowo oraz dysponujące mniejszym potencjałem hodowlanym i nasiennym Węgry Czechy i Słowacja charakteryzują się znacznie lepszym bilansem handlowym wahającym się od +54 do -25 mln USD. Nasuwa się pytanie, dlaczego w Polsce, sytuacja w produkcji nasiennej jest znacznie gorsza niż w krajach ościennych? Postępująca globalizacja produkcji nasiennej spowodowana jest czynnikami politycznymi, ekonomicznymi technologicznymi i biologicznymi. Międzynarodowe firmy nasienne, takie jak Monsanto, stymulują globalizację rynku nasiennego. Rozwój telekomunikacji i transportu w tym samolotowego umożliwił złamanie narodowych czy 20

RYNEK NASION 2017 Raport rynkowy

RYNEK NASION 2017 Raport rynkowy RYNEK NASION 2017 Raport rynkowy Dr inż. Tadeusz Oleksiak 1. Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) łączna ilość materiału

Bardziej szczegółowo

RYNEK NASION Raport Rynkowy

RYNEK NASION Raport Rynkowy RYNEK NASION 2015 Raport Rynkowy Dr inż. Tadeusz Oleksiak 1. Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) łączna masa materiału

Bardziej szczegółowo

RYNEK NASION Raport rynkowy

RYNEK NASION Raport rynkowy RYNEK NASION 2017 Raport rynkowy Dr inż. Tadeusz Oleksiak 1. Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) łączna ilość materiału

Bardziej szczegółowo

RYNEK NASION Raport rynkowy

RYNEK NASION Raport rynkowy RYNEK NASION 2016 Raport rynkowy Dr inż. Tadeusz Oleksiak 1. Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego Według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) łączna ilość materiału

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2011

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2011 INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA PRACOWNIA EKONOMIKI NASIENNICTWA I HODOWLI ROŚLIN Radzików, 05-870 Błonie RYNEK NASION 2011 Raport

Bardziej szczegółowo

Kryteria doboru odmian na konkretne warunki klimatyczne Mgr inż. Marcin Behnke

Kryteria doboru odmian na konkretne warunki klimatyczne Mgr inż. Marcin Behnke Kryteria doboru odmian na konkretne warunki klimatyczne Mgr inż. Marcin Behnke Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Ustawowa definicja Wartości Gospodarczej Odmian (WGO) Art. 7. Za odmianę

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2012

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2012 INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA PRACOWNIA EKONOMIKI NASIENNICTWA I HODOWLI ROŚLIN Radzików, 05-870 Błonie RYNEK NASION 2012 Raport

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2010

ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA. Radzików, Błonie RYNEK NASION 2010 INSTYTUT HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD NASIENNICTWA I NASIONOZNAWSTWA PRACOWNIA EKONOMIKI NASIENNICTWA I HODOWLI ROŚLIN Radzików, 05-870 Błonie RYNEK NASION 2010 Raport

Bardziej szczegółowo

VIII Owies. Tabela 41. Owies badane odmiany w 2012 roku. Rok wpisania do

VIII Owies. Tabela 41. Owies badane odmiany w 2012 roku. Rok wpisania do VIII Owies W przeciwieństwie do jęczmienia jarego, w krajowym rejestrze dominują odmiany rodzimej hodowli i są to w ponad 90% odmiany żółtoziarniste, jedna odmiana jest brązowoziarnista natomiast pięć

Bardziej szczegółowo

Dobór odmian do doświadczeń PDO w województwie

Dobór odmian do doświadczeń PDO w województwie Dolnośląska Lista Zalecanych do uprawy odmian roślin uprawnych 2014 zboża i rzepak ozimy Dolnośląski Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego, spośród kilkudziesięciu odmian w każdym gatunku

Bardziej szczegółowo

Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze województwa małopolskiego na rok 2015

Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze województwa małopolskiego na rok 2015 Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze województwa małopolskiego na rok 2015 Pszenica ozima TONACJA (2001) Odmiana jakościowa (grupa A). Zimotrwałość - dość duża. Odporność na septoriozę liści i

Bardziej szczegółowo

Tabela 46. Pszenżyto jare odmiany badane w 2016 r.

Tabela 46. Pszenżyto jare odmiany badane w 2016 r. Pszenżyto jare Pszenżyto jare ma najmniejsze znaczenie gospodarcze wśród wszystkich gatunków zbóż, gdyż jego uprawa zajmuje niewielki areał i w bilansie paszowym kraju nie odgrywa większej roli. Ziarno

Bardziej szczegółowo

Produkcja nasienna ziemniaka 1)

Produkcja nasienna ziemniaka 1) Produkcja nasienna ziemniaka 1) Według danych GIORiN, do kwalifikacji polowej w 2015 r. zgłoszono 2143 plantacje nasienne ziemniaka o łącznej powierzchni 5640 ha (w 2014 r. 2123 plantacje). Oznacza to,

Bardziej szczegółowo

Nr Informacja. Przewidywana produkcja głównych upraw rolniczych i ogrodniczych w 2004 r. KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Nr Informacja. Przewidywana produkcja głównych upraw rolniczych i ogrodniczych w 2004 r. KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Przewidywana produkcja głównych upraw rolniczych i ogrodniczych w 2004 r. Wrzesień 2004 Dorota Stankiewicz Informacja

Bardziej szczegółowo

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY NA TERENIE WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIEGO NA ROK 2008/2009

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY NA TERENIE WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIEGO NA ROK 2008/2009 LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY NA TERENIE WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIEGO NA ROK 2008/2009 PSZENICA OZIMA LEGENDA (2005) Odmiana jakościowa (grupa A). Mrozoodporność dość duża. Odporność na septoriozę plew -

Bardziej szczegółowo

Tabela 42. Owies odmiany badane w 2013 r.

Tabela 42. Owies odmiany badane w 2013 r. VIII Owies Owies jest tańszy w uprawie niż inne zboża. Wymaga, bowiem nie tylko mniej intensywnego nawożenia, ale również mniejszej ochrony chemicznej. Wadą natomiast jest niższa cena ziarna na rynku.

Bardziej szczegółowo

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników Pszenżyto jare jest zbożem o stosunkowo mniejszym znaczeniu. Według GUS w strukturze zasiewów w 2013 powierzchnia uprawy pszenżyta wynosiła

Bardziej szczegółowo

Rynek Ziemniaka nr 45. Produkcja nasienna

Rynek Ziemniaka nr 45. Produkcja nasienna Rynek Ziemniaka nr 45 Produkcja nasienna Dr Tadeusz Oleksiak Według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORiN), do kwalifikacji polowej w 2018 r. zgłoszono 2030 plantacji nasiennych

Bardziej szczegółowo

DLACZEGO ZBOŻA... Prof. dr hab. Edward Arseniuk Dr Tadeusz Oleksiak Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy POTENCJAŁ

DLACZEGO ZBOŻA... Prof. dr hab. Edward Arseniuk Dr Tadeusz Oleksiak Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy POTENCJAŁ POTENCJAŁ Prof. dr hab. Edward Arseniuk Dr Tadeusz Oleksiak Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy DLACZEGO ZBOŻA... Prosta technologia uprawy, względnie niskie koszty produkcji

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ODMIAN ZBÓŻ ZALECANYCH DO UPRAWY W KUJAWSKO-POMORSKIM W 2012 ROKU ZBOŻA OZIME

CHARAKTERYSTYKA ODMIAN ZBÓŻ ZALECANYCH DO UPRAWY W KUJAWSKO-POMORSKIM W 2012 ROKU ZBOŻA OZIME CHARAKTERYSTYKA ODMIAN ZBÓŻ ZALECANYCH DO UPRAWY W KUJAWSKO-POMORSKIM W 2012 ROKU Opracowanie zawiera: dla każdego gatunku opisy odmian uszeregowane w porządku alfabetycznym, przy nazwie odmiany podano

Bardziej szczegółowo

Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze Województwa Małopolskiego na rok 2016

Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze Województwa Małopolskiego na rok 2016 Lista Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze Województwa Małopolskiego na rok 2016 Pszenica ozima NATULA (2009) Rok włączenia do LOZ - 2011 Odmiana jakościowa (grupa A). Zimotrwałość - średnia. Odporność

Bardziej szczegółowo

Pszenica jara. Tabela 29. Pszenica jara odmiany badane w 2014 r. Rok wpisania do:

Pszenica jara. Tabela 29. Pszenica jara odmiany badane w 2014 r. Rok wpisania do: Pszenica jara Pszenicy jarej uprawia się w Polsce znacznie mniej niż ozimej z uwagi na nieco mniejszą jej plenność. Jej znaczenie gospodarcze jest jednak duże ze względu na większą, niż w pszenicy ozimej,

Bardziej szczegółowo

Maksymalne dawki nawożenia azotem na OSN wg nowych zasad

Maksymalne dawki nawożenia azotem na OSN wg nowych zasad Maksymalne dawki nawożenia azotem na OSN wg nowych zasad OSN to obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącego ze źródeł rolniczych, na których występują wody zanieczyszczone

Bardziej szczegółowo

3. Technologia uprawy pszenicy ozimej Produkcja i plony Odmiany pszenicy Zmianowanie Termin siewu

3. Technologia uprawy pszenicy ozimej Produkcja i plony Odmiany pszenicy Zmianowanie Termin siewu SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I ZBOŻA... 11 1. Biologia zbóż... 11 1.1. Pochodzenie i udomowienie zbóż... 11 1.1.1. Pszenica... 13 1.1.2. Jęczmień... 14 1.1.3. Żyto... 15 1.1.4. Owies... 15 1.1.5. Pszenżyto...

Bardziej szczegółowo

POREJESTROWE DOŚWIADCZALNICTWO ODMIANOWE i rekomendacja odmian do praktyki rolniczej

POREJESTROWE DOŚWIADCZALNICTWO ODMIANOWE i rekomendacja odmian do praktyki rolniczej POREJESTROWE DOŚWIADCZALNICTWO ODMIANOWE i rekomendacja odmian do praktyki rolniczej Prof. Dr hab. Edward S. Gacek Konwent Marszałków Szczawnica Zdrój, 19 grudnia 2008 Centralny Ośrodek Badania Odmian

Bardziej szczegółowo

Lista Odmian Zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2019 Bobowate grubonasienne, Bobik, Groch siewny, Łubin żółty, Soja

Lista Odmian Zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2019 Bobowate grubonasienne, Bobik, Groch siewny, Łubin żółty, Soja Lista Odmian Zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2019 Bobowate grubonasienne, Bobik, Groch siewny, Łubin żółty, Soja Opracował: dr inż. Piotr Pszczółkowski Bobik - charakterystyka odmian

Bardziej szczegółowo

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników Pszenżyto jare jest zbożem o stosunkowo mniejszym znaczeniu. W strukturze zasiewów zbóż z mieszankami, udział jarej formy pszenżyta jest

Bardziej szczegółowo

Owies. Tabela 40. Owies odmiany badane w 2014 r. Rok wpisania do KRO LOZ

Owies. Tabela 40. Owies odmiany badane w 2014 r. Rok wpisania do KRO LOZ Owies Owies jest tańszy w uprawie niż inne zboża. Wymaga, bowiem nie tylko mniej intensywnego nawożenia, ale również mniejszej ochrony chemicznej. Wadą natomiast jest niższa cena ziarna na rynku. Gatunek

Bardziej szczegółowo

Ocena dostępności i jakości nasion warzyw z upraw ekologicznych

Ocena dostępności i jakości nasion warzyw z upraw ekologicznych Zakład Uprawy i Nawożenia Roślin Warzywnych Ocena dostępności i jakości nasion warzyw z upraw ekologicznych Autorzy: prof. dr hab. Stanisław Kaniszewski dr Anna Szafirowska Opracowanie redakcyjne: dr Ludwika

Bardziej szczegółowo

Poletka doświadczalne w Pokazowym Gospodarstwie Ekologicznym w Chwałowicach działającym przy Centrum Doradztwa Rolniczego w Radomiu.

Poletka doświadczalne w Pokazowym Gospodarstwie Ekologicznym w Chwałowicach działającym przy Centrum Doradztwa Rolniczego w Radomiu. Wyniki plonowania zbóż w sezonie 2014/2015 na podstawie doświadczeń prowadzonych metodami ekologicznymi w Pokazowym Gospodarstwie Ekologicznym w Chwałowicach. W sezonie 2014/2015 w Pokazowym Gospodarstwie

Bardziej szczegółowo

Materiał siewny: PSZENŻYTO Odmiany : JARE I OZIME Producent : Hodowla Roślin Strzelce. Hurtownia Materiałów Przemysłowych

Materiał siewny: PSZENŻYTO Odmiany : JARE I OZIME Producent : Hodowla Roślin Strzelce. Hurtownia Materiałów Przemysłowych Hurtownia Materiałów Przemysłowych FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A 99-300 Kutno Materiał siewny: PSZENŻYTO Odmiany : JARE I OZIME Producent : Hodowla Roślin Strzelce 2 SPIS : Odmiany jare:

Bardziej szczegółowo

Lista odmian zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2016

Lista odmian zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2016 Lista odmian zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w roku 2016 Pszenica jara charakterystyka odmian pszenicy jarej zalecanych do uprawy na obszarze woj. lubelskiego. 1 Bombona 2 Arabella 3 Izera

Bardziej szczegółowo

Tabela 49. Pszenżyto jare odmiany badane w 2017 r.

Tabela 49. Pszenżyto jare odmiany badane w 2017 r. IX Pszenżyto jare Pszenżyto jare ma najmniejsze znaczenie gospodarcze wśród wszystkich gatunków zbóż, gdyż jego uprawa zajmuje niewielki areał i w bilansie paszowym kraju nie odgrywa większej roli. Ziarno

Bardziej szczegółowo

Pielęgnacja plantacji

Pielęgnacja plantacji PRODUKCJA ROŚLINNA CZĘŚĆ III TECHNOLOGIE PRODUKCJI ROŚLINNEJ Podręcznik dla uczniów szkół kształcących w zawodzie technik rolnik Praca zbiorowa pod redakcją prof. Witolda Grzebisza WYDANIE I HORTPRESS

Bardziej szczegółowo

ogółem pastewne jadalne

ogółem pastewne jadalne Znaczenie roślin strączkowych w polskim rolnictwie Powierzchnia uprawy Powierzchnia zasiewów roślin strączkowych w Polsce w okresie ostatnich 25 lat ulegała dużym zmianom, największą powierzchnię, (ponad

Bardziej szczegółowo

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ PSZENŻYTO JARE WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników Pszenżyto jare jest zbożem o stosunkowo mniejszym znaczeniu. Według GUS w strukturze zasiewów w 2015roku powierzchnia uprawy pszenżyta

Bardziej szczegółowo

Opracowała: Krystyna Bruździak SDOO Przecław. 13. Soja

Opracowała: Krystyna Bruździak SDOO Przecław. 13. Soja Opracowała: Krystyna Bruździak SDOO Przecław 13. Soja Uwagi ogólne Soja jest jedną z najcenniejszych roślin strączkowych. Uprawiana jest głównie na nasiona, które zawierają przeciętnie 40% białka o doskonałym

Bardziej szczegółowo

Pszenżyto ozime. Pszenica ozima. Lata dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod.

Pszenżyto ozime. Pszenica ozima. Lata dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod. dośw. prod. Plonowanie podstawowych gatunków zbóż w doświadczeniach polowych i produkcji na obszarze obecnego woj. podlaskiego, w latach 1960-2009 Zboża w woj. podlaskim zajmowały w omawianym okresie od 60% do 75%

Bardziej szczegółowo

Pszenżyto jare. Uwagi ogólne

Pszenżyto jare. Uwagi ogólne Pszenżyto jare Uwagi ogólne Pszenżyto jare jest zbożem o mniejszym znaczeniu gospodarczym, w strukturze zasiewów województwa pomorskiego zajmuje ok. 2%, ale zaznacza się tendencja wzrostowa uprawy tego

Bardziej szczegółowo

Produkcja roślinna w Polsce

Produkcja roślinna w Polsce Produkcja roślinna w Polsce Produkcja zbóż Około 75% powierzchni gruntów ornych obejmują zasiewy zbóż (największą powierzchnię zasiewów ma pszenica 20% powierzchni gruntów ornych) Powierzchnia zasiewów

Bardziej szczegółowo

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uprawa grochu siewnego w Polsce ma długą tradycję. Gatunek ten odgrywa główną rolę w grupie roślin bobowatych, jako roślina jadalna i pastewna. Dużą wartość odżywczą białka

Bardziej szczegółowo

Zboża na ziarno Pszenica zwyczajna ogółem na ziarno Pszenica zwyczajna jara na ziarno Pszenica zwyczajna ozima na ziarno Żyto ogółem na ziarno Żyto

Zboża na ziarno Pszenica zwyczajna ogółem na ziarno Pszenica zwyczajna jara na ziarno Pszenica zwyczajna ozima na ziarno Żyto ogółem na ziarno Żyto NAZWA Zboża na ziarno Pszenica zwyczajna ogółem na ziarno Pszenica zwyczajna jara na ziarno Pszenica zwyczajna ozima na ziarno Żyto ogółem na ziarno Żyto jare na ziarno Żyto ozime na ziarno Jęczmień ogółem

Bardziej szczegółowo

8,4 8,8 13,7 12,9 18,7 17,9 18,2

8,4 8,8 13,7 12,9 18,7 17,9 18,2 Produkcja nasienna ziemniaka 1) Tadeusz Oleksiak Według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORiN), do kwalifikacji polowej w 2016 r. zgłoszono 2153 plantacje nasienne ziemniaków

Bardziej szczegółowo

Tabela 45. Owies odmiany badane w 2017 r.

Tabela 45. Owies odmiany badane w 2017 r. VIII Owies Owies jest tańszy w uprawie niż inne zboża. Wymaga, bowiem nie tylko mniej intensywnego nawożenia, ale również mniejszej ochrony chemicznej. Wadą jest natomiast, niestety, niższa cena ziarna

Bardziej szczegółowo

Pszenica jara: jakie nasiona wybrać?

Pszenica jara: jakie nasiona wybrać? .pl https://www..pl Pszenica jara: jakie nasiona wybrać? Autor: Katarzyna Dobroń Data: 13 marca 2017 Jest nazywana królową zbóż, ale lubi być uprawiana na dobrych jakościowo ziemiach. W Polsce do łask

Bardziej szczegółowo

Podjęte środki, zabezpieczenia i działania w zapewnieniu dostawy materiału siewnego na najbliższe zasiewy przez przemysł nasienny

Podjęte środki, zabezpieczenia i działania w zapewnieniu dostawy materiału siewnego na najbliższe zasiewy przez przemysł nasienny Podjęte środki, zabezpieczenia i działania w zapewnieniu dostawy materiału siewnego na najbliższe zasiewy przez przemysł nasienny Grzegorz Piechowiak Przewodniczący Zarządu Komitetu Firm Nasiennych PIN

Bardziej szczegółowo

Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A Kutno

Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A Kutno Hurtownia Materiałów Przemysłowych FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A 99-300 Kutno Materiał siewny: JĘCZMIEŃ Odmiany: JARE I OZIME Producent: KWS Polska 2 SPIS Odmiany jare: 1. KWS OLOF Odmiany

Bardziej szczegółowo

Tabela 65. Groch siewny badane odmiany w 2017 roku.

Tabela 65. Groch siewny badane odmiany w 2017 roku. GROCH SIEWNY W Krajowym rejestrze odmian grochu siewnego znajdują się odmiany przeznaczone do uprawy na nasiona jadalne lub paszowe na glebach klas bonitacyjnych I-IV a. Wszystkie aktualnie zarejestrowane

Bardziej szczegółowo

Pszenice ozime siewne

Pszenice ozime siewne Pszenice ozime siewne 2017 www.dabest.pl 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Pszenica o najgrubszym ziarnie, do wszechstronnego wykorzystania! Pszenica BOGATKA Nagrodzona Złotym Medalem Międzynarodowych Targów

Bardziej szczegółowo

Technologie produkcji roślinnej praca zbiorowa. Rok wydania 1999 Liczba stron 437. Okładka ISBN Spis treści

Technologie produkcji roślinnej praca zbiorowa. Rok wydania 1999 Liczba stron 437. Okładka ISBN Spis treści Tytuł Technologie produkcji roślinnej Autor praca zbiorowa Wydawca PWRiL Rok wydania 1999 Liczba stron 437 Wymiary 235x165 Okładka miękka ISBN 83-09-01629 Spis treści 1. Wprowadzenie do technologii produkcji

Bardziej szczegółowo

Tabela 54. Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2012 r.

Tabela 54. Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2012 r. ZIEMNIAK Ziemniak jest rośliną, która z powodzeniem może być uprawiana na każdym polu, pod warunkiem, że jest ono wcześniej odpowiednio przygotowane. Najlepiej żeby przedplonami były zboża, rośliny strączkowe,

Bardziej szczegółowo

Co jest istotne w porównywaniu odmian rzepaku ozimego?

Co jest istotne w porównywaniu odmian rzepaku ozimego? https://www. Co jest istotne w porównywaniu odmian rzepaku ozimego? Autor: dr inż. Anna Wondołowska-Grabowska Data: 19 maja 2019 Najważniejszą cechą, jaką powinny się charakteryzować odmiany rzepaku ozimego

Bardziej szczegółowo

Rola krajowej hodowli roślin rolniczych oraz znaczenie wyników badań rejestrowych i porejestrowych (PDO) COBORU dla polskiego rolnictwa

Rola krajowej hodowli roślin rolniczych oraz znaczenie wyników badań rejestrowych i porejestrowych (PDO) COBORU dla polskiego rolnictwa Rola krajowej hodowli roślin rolniczych oraz znaczenie wyników badań rejestrowych i porejestrowych (PDO) COBORU dla polskiego rolnictwa Józef Zych Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU)

Bardziej szczegółowo

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM NA ROK 2012

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM NA ROK 2012 LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM NA ROK 2012 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwestująca w Obszary Wiejskie. Publikacja współfinansowana ze

Bardziej szczegółowo

Realizacja mechanizmu Dopłat do materiału siewnego w województwie pomorskim.

Realizacja mechanizmu Dopłat do materiału siewnego w województwie pomorskim. Realizacja mechanizmu Dopłat do materiału siewnego w województwie pomorskim. Mechanizm dopłat do materiału siewnego wykorzystywanego w produkcji od samego początku funkcjonowania tj. od 2007 roku cieszy

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 15 grudnia 2017 r. Poz. 2354

Warszawa, dnia 15 grudnia 2017 r. Poz. 2354 Warszawa, dnia 15 grudnia 2017 r. Poz. 2354 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1) z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie opłat związanych z oceną materiału siewnego Na podstawie art. 118 ustawy

Bardziej szczegółowo

Lista Zalecanych Odmian do uprawy w województwie lubelskim w roku 2013

Lista Zalecanych Odmian do uprawy w województwie lubelskim w roku 2013 Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Ciciborze Dużym Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego w Lublinie Lista Zalecanych Odmian

Bardziej szczegółowo

Pszenżyta ozime siewne

Pszenżyta ozime siewne Pszenżyta ozime siewne 2017 www.dabest.pl 1 2 3 Pszenżyto PALERMO - stabilny, wysoki plon! Odmiana pszenżyta ozimego o bardzo wysokim i stabilnym plonie. Wykazuje nadzwyczajną zdrowotność, szczególnie

Bardziej szczegółowo

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2011

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2011 Centralny Ośrodek Badań Roślin Uprawnych Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Pawłowicach LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2011 ZBOŻA JARE ZBOŻA OZIME RZEPAK OZIMY ZIEMNIAKI GROCH

Bardziej szczegółowo

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uprawa grochu siewnego w Polsce ma długą tradycję. Gatunek ten odgrywa główną rolę w grupie roślin strączkowych, jako roślina jadalna i pastewna. Dużą wartość odżywczą białka

Bardziej szczegółowo

Jęczmień jary. Wymagania klimatyczno-glebowe

Jęczmień jary. Wymagania klimatyczno-glebowe Jęczmień jary W Polsce uprawia się ponad 1 mln 200 tys. ha jęczmienia, a powierzchnia uprawy nieznacznie, ale stale wzrasta. Ponad 1 mln ha zajmuje uprawa formy jarej. Wynika to ze stosunkowo niskiej mrozoodporności

Bardziej szczegółowo

1.1. Pszenica jara. Hodowca (lub polski przedstawiciel dla odmian zagranicznych) Grupa, jakości. Ostka Smolicka 1) SMH 87 2 ) 2011

1.1. Pszenica jara. Hodowca (lub polski przedstawiciel dla odmian zagranicznych) Grupa, jakości. Ostka Smolicka 1) SMH 87 2 ) 2011 1.1. Pszenica jara Tabela 31 Pszenica jara odmiany badane w 2018 roku. Rok wpisania do: KR LOZ 1 Tybalt 2005 2007 2 Ostka Smolicka 1) 2010 2012 3 SMH 87 2 ) 2011 4 Mandaryna 2014 2018 5 Harenda 2014 2015

Bardziej szczegółowo

Rozdział 8 Pszenżyto jare

Rozdział 8 Pszenżyto jare Rozdział 8 Pszenżyto jare Pszenżyto jare jest zbożem odznaczającym się większą tolerancją na słabe warunki glebowe i stanowiskowe od pszenicy jarej, dlatego też budzi ono coraz większe zainteresowanie

Bardziej szczegółowo

PSZENICA OZIMA LZO 2010

PSZENICA OZIMA LZO 2010 LISTA ZALECANYCH DO UPRAWY ODMIAN NA OBSZARZE WIELKOPOLSKI PSZENICA OZIMA LZO 2010 LUDWIG Odmiana jakościowa (grupa A). Plenność przeciętna. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Mrozoodporność

Bardziej szczegółowo

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Groch siewny ma duże znaczenie w grupie roślin bobowatych, jako roślina jadalna i pastewna. Odgrywa bardzo ważną rolę w płodozmianie, jako roślina przerywająca częste następstwo

Bardziej szczegółowo

Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń ROZDZIAŁ 8 Pszenżyto jare Uwagi ogólne Ziarno pszenżyta przeznaczane jest w całości na paszę. Wykorzystuje się je bezpośrednio do żywienia wszystkich zwierząt gospodarskich w formie gniecionej lub w paszach

Bardziej szczegółowo

Założenia Inicjatywy Białkowej COBORU

Założenia Inicjatywy Białkowej COBORU Założenia Inicjatywy Białkowej COBORU 1. Wprowadzenie W 2017 roku, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej, mając na względzie planowane zwiększenie uprawy roślin białkowych

Bardziej szczegółowo

LOZ 2019 uprawy ozime

LOZ 2019 uprawy ozime LOZ 2019 uprawy ozime 28 stycznia w Siedzibie Sejmiku w Szczecinie obradował wojewódzki Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego, który opracował Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze

Bardziej szczegółowo

w kłosie przeciętna, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego.

w kłosie przeciętna, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia. Wskaźnik sedymentacyjny SDS duży do bardzo dużego. uprawa aktualności 24 ZBOŻA. Nowe odmiany wpisane do Krajowego Rejestru Nowe odmiany zbóż ozimych W 2017 roku na podstawie badań rejestrowych prowadzonych w stacjach i zakładach doświadczalnych, należących

Bardziej szczegółowo

Pozostałe odmiany siewnych zbóż ozimych 2018 w ofercie DABEST. Jęczmień, Pszenżyto, Żyto, Pszenica

Pozostałe odmiany siewnych zbóż ozimych 2018 w ofercie DABEST. Jęczmień, Pszenżyto, Żyto, Pszenica Pozostałe odmiany siewnych zbóż ozimych 2018 w ofercie DABEST Jęczmień, Pszenżyto, Żyto, Pszenica Jęczmień EUFORA - odmiana pastewna dwurzędowa; plonowanie bardzo dobre na wszystkich stanowiskach; dobra

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 19 stycznia 2015 r. Poz. 88 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 grudnia 2014 r.

Warszawa, dnia 19 stycznia 2015 r. Poz. 88 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 grudnia 2014 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 9 stycznia 05 r. Poz. 88 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI ) z dnia 9 grudnia 04 r. w sprawie opłat związanych z oceną materiału siewnego

Bardziej szczegółowo

Przedmowa 9 Początki hodowli i oceny odmian roślin warzywnych w Polsce Hodowla roślin kapustnych Znaczenie gospodarcze Systematy

Przedmowa 9 Początki hodowli i oceny odmian roślin warzywnych w Polsce Hodowla roślin kapustnych Znaczenie gospodarcze Systematy Przedmowa Przekazywana czytelnikowi książka jest podręcznikiem szczegółowej hodowli wybranych, uprawianych w Polsce gatunków roślin warzywnych. Do tej pory wydano w Polsce w 1967 roku jeden podręcznik

Bardziej szczegółowo

Tabela 4. Bobik- odmiany badane w 2018 roku.

Tabela 4. Bobik- odmiany badane w 2018 roku. 1.1. Bobik Utrzymująca się w Polsce wysoka tendencja zasiewu zbóż, intensyfikacja produkcji roślinnej i uproszczenia w uprawie prowadzą do wzrostu zużycia nawozów mineralnych i pestycydów, a w konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie (Dz.U. z 2019 r., poz. 568) zarządza się, co następuje:

Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie (Dz.U. z 2019 r., poz. 568) zarządza się, co następuje: Decyzja Nr 10/N/2019 Dyrektora Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych z dnia 13 czerwca 2019 roku w sprawie określenia gatunków roślin rolniczych i warzywnych, dla których badania odrębności,

Bardziej szczegółowo

Burak. Dobry plon zasługą nasion

Burak. Dobry plon zasługą nasion Burak Dobry plon zasługą nasion Katalog odmian 2009 Dlaczego hodowla i rejestracja nowych odmian buraka cukrowego mają tak duże znaczenie? Postęp w technologii i agrotechnice roślin uprawnych to najważniejszy

Bardziej szczegółowo

Pszenżyto ozime. Wymagania klimatyczno-glebowe

Pszenżyto ozime. Wymagania klimatyczno-glebowe Pszenżyto ozime Pszenżyto jest młodym rodzajem zboża, uzyskanym przez hodowców na skutek skrzyżowania pszenicy z żytem. W Polsce pierwsze odmiany rolnicze pszenżyta zarejestrowano w latach 80. XX w. Ziarno

Bardziej szczegółowo

Rzepak ozimy i jary. Z dobrych nasion dobry plon. Nasiona rzepaku optymalnie dostosowane do polskich warunków.

Rzepak ozimy i jary. Z dobrych nasion dobry plon. Nasiona rzepaku optymalnie dostosowane do polskich warunków. Rzepak ozimy i jary Z dobrych nasion dobry plon Nasiona rzepaku optymalnie dostosowane do polskich warunków. www.bayercropscience.pl Edycja 2015 Spis treści Rzepak ozimy...................................

Bardziej szczegółowo

Lista Zalecanych Odmian do uprawy w województwie lubelskim w roku 2012

Lista Zalecanych Odmian do uprawy w województwie lubelskim w roku 2012 Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Ciciborze Dużym Zespół Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego w Lublinie Lista Zalecanych Odmian

Bardziej szczegółowo

Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2018 r.

Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2018 r. 1. ZIEMNIAK W ostatnich latach zauważalny jest spadek zainteresowania uprawa ziemniaka. Przyczyną jest zmiana systemu żywienia trzody chlewnej, zastępowanie ziemniaków tańszymi paszami zbożowymi z dodatkiem

Bardziej szczegółowo

Soja. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

Soja. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń Soja Uwagi ogólne W ostatnich latach wzrasta zainteresownie uprawą soi, gatunku stosunkowo nowego dla rolnika, który w Polsce nie był uprawiany na szeroką skalę. Aktualnie w Krajowym rejestrze (KR) znajduje

Bardziej szczegółowo

Działania prowadzone w ramach zadania

Działania prowadzone w ramach zadania ZAD. 7.1 ANALIZA FUNKCJONOWANIA RYNKU NASIENNEGO ORAZ TWORZENIE SYSTEMÓW INFORMACJI WSPIERAJĄCYCH PODEJMOWANIE STRATEGICZNYCH DECYZJI W SEKTORZE HODOWLANO NASIENNYM ROŚLIN UPRAWNYCH. PW Ulepszanie Roślin

Bardziej szczegółowo

10. Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

10. Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń 10. Owies Uwagi ogólne W roku w województwie warmińsko-mazurskim założono dwa doświadczenia z owsem: w ZDOO Rychliki i SDOO Wrócikowo. W ZDOO Rychliki badano większość odmian, które w roku znajdowały się

Bardziej szczegółowo

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2007

LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2007 Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Pawłowicach LISTA ZALECANYCH ODMIAN DO UPRAWY W WOJ. ŚLĄSKIM NA ROK 2007 ZBOŻA JARE ZBOŻA OZIME RZEPAK OZIMY ZIEMNIAKI Pawłowice, marzec 2007 1 Stacja Doświadczalna

Bardziej szczegółowo

wielorzędowe Saaten Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska DE Melania KWS Lochow-Petkus Polska sp. z o.o. Kondratowice ul.

wielorzędowe Saaten Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska DE Melania KWS Lochow-Petkus Polska sp. z o.o. Kondratowice ul. Jęczmień ozimy Ozima forma jęczmienia jest uprawiana głównie z przeznaczeniem na cele paszowe. Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego była niewielka w skali kraju podobnie w woj. lubelskim. Ze względu

Bardziej szczegółowo

Tabela 28. Pszenica jara - badane odmiany w 2011 roku.

Tabela 28. Pszenica jara - badane odmiany w 2011 roku. Pszenica jara Powierzchnia uprawy i znaczenie pszenicy jarej w naszym kraju stopniowo się zmniejsza, niemniej jest to gatunek uprawiany głównie na ziarno przeznaczone na cele młynarsko-piekarskie, a także

Bardziej szczegółowo

Materiał siewny: RZEPAK Odmiany: mieszańcowe i populacyjne. Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp.

Materiał siewny: RZEPAK Odmiany: mieszańcowe i populacyjne. Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Hurtownia Materiałów Przemysłowych FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A 99-300 Kutno Materiał siewny: RZEPAK Odmiany: mieszańcowe i populacyjne Producent : KWS 2 SPIS: Odmiany mieszańcowe: 1.

Bardziej szczegółowo

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ GROCH SIEWNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Groch siewny ma duże znaczenie w grupie roślin bobowatych, jako roślina jadalna i pastewna. Odgrywa bardzo ważną rolę w płodozmianie, jako roślina przerywająca częste następstwo

Bardziej szczegółowo

10. Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

10. Owies. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń 10. Owies Uwagi ogólne W 2018 roku w województwie warmińsko-mazurskim założono dwa doświadczenia z owsem: w ZDOO Rychliki i SDOO Wrócikowo. W ZDOO Rychliki badano większość odmian, które w 2018 roku znajdowały

Bardziej szczegółowo

Wyliczenie wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego na podstawie wartości standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM 2002)

Wyliczenie wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego na podstawie wartości standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM 2002) Imię i Nazwisko/Nazwa W-1.2_121/135 Adres Wyliczenie wielkości ekonomicznej gospodarstwa rolnego na podstawie wartości standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM 2002) Do wniosku należy dołączyć wyliczenie

Bardziej szczegółowo

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach Arkadiusz Malkowski Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zachodniopomorskie rolnictwo w latach 2007-2017 16.10.2017 ROLNICTWO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM

Bardziej szczegółowo

Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A Kutno

Hurtownia Materiałów Przemysłowych. FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A Kutno Hurtownia Materiałów Przemysłowych FAZOT Więtczak i Wspólnicy Sp. Jawna Gnojno 30A 99-300 Kutno Materiał siewny: RZEPAK Odmiany: mieszańcowe i populacyjne Producent: Hodowla Roślin Strzelce 2 SPIS : Odmiany

Bardziej szczegółowo

Łubin wąskolistny. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń

Łubin wąskolistny. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń Łubin wąskolistny Uwagi ogólne Aktualnie w KR znajdują się 24 odmiany łubinu wąskolistnego, które w większości badano w doświadczeniach PDO, realizowanych ze środków budżetowych. Odmiany te podzielono

Bardziej szczegółowo

Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE 2016 ( )

Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE 2016 ( ) ,DOLNOŚLĄSKI ZESPÓŁ POREJESTROWEGO DOŚWIADCZALNICTWA ODMIANOWEGO Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE 2016 (2014-2016) Zeszyt 6 ( 18 ) Bukówka. pażdziernik 2016..

Bardziej szczegółowo

co pozwala im lepiej wykorzystywać wodę i składniki pokarmowe. Cena materiału siewnego takich odmian jest niestety wyższa.

co pozwala im lepiej wykorzystywać wodę i składniki pokarmowe. Cena materiału siewnego takich odmian jest niestety wyższa. uprawa 33 Szesnaście nowości COBORU. Nowe odmiany rzepaku ozimego Przy stałym wzroście udziału zbóż w płodozmianie, osiągającym w niektórych rejonach nawet 80%, rzepak bywa jedyną alternatywą dla zmianowania.

Bardziej szczegółowo

Lista odmian zbóż ozimych zalecanych do wysiewu w województwie świętokrzyskim na rok 2016

Lista odmian zbóż ozimych zalecanych do wysiewu w województwie świętokrzyskim na rok 2016 Lista odmian zbóż ozimych zalecanych do wysiewu w województwie świętokrzyskim na rok 2016 Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze jest prawnie

Bardziej szczegółowo

Wzorzec dt z ha 201 x x

Wzorzec dt z ha 201 x x ZIEMNIAK Uprawa ziemniaków w Polsce jest bardzo rozproszona, przez co nie odnotowujemy postępu w plonowaniu. Drobni producenci nie są zainteresowani odnową materiału sadzeniakowego, a ze względu na znikomy

Bardziej szczegółowo

Jęczmień jary. Tabela 1. Jęczmień jary. Odmiany badane. Rok zbioru 2014.

Jęczmień jary. Tabela 1. Jęczmień jary. Odmiany badane. Rok zbioru 2014. Jęczmień jary Jęczmień jary uprawiany jest w siewie czystym lub mieszankach zbożowych między gatunkowych ( z pszenicą jarą, owsem). Uprawa jęczmienia jarego w woj. lubelskim zajmuje drugą pozycję pod względem

Bardziej szczegółowo

Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE

Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE DOLNOŚLĄSKI ZESPÓŁ POREJESTROWEGO DOŚWIADCZALNICTWA ODMIANOWEGO i ROLNICZEGO Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych na Dolnym Śląsku PSZENŻYTO JARE 2014 (2012-2014) Zeszyt 6 ( 16 ) wydawnictwo sto

Bardziej szczegółowo

13. Soja mgr inż. Aneta Ferfecka SDOO Przecław

13. Soja mgr inż. Aneta Ferfecka SDOO Przecław 13. Soja mgr inż. Aneta Ferfecka SDOO Przecław Uwagi ogólne Wyniki z doświadczeń PDO dla soi opracowano po trzyletnim okresie badań w 2014, 2015 i 2016 roku. Doświadczenia w roku 2016 przeprowadzono w

Bardziej szczegółowo

12. Łubin wąskolistny

12. Łubin wąskolistny 12. Łubin wąskolistny Uwagi ogólne Aktualnie w KR znajduje się 27 odmian łubinu wąskolistnego, które w większości badano w doświadczeniach PDO, realizowanych ze środków budżetowych. Odmiany te podzielono

Bardziej szczegółowo