PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE GMINY MIASTO ZŁOTÓW NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały nr XXXVIII Rady Miejskiej w Złotowie z dnia 30 września 2014 r. G M I N N Y P R O G R A M PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE GMINY MIASTO ZŁOTÓW NA LATA Złotów, wrzesień 2014 r. 1

2 WPROWADZENIE W celu efektywnego przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zmniejszenia jej negatywnych następstw w życiu społecznym i rodzinnym tworzy się Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy Miasto Złotów, zwany dalej Programem. Zawiera on: podstawy prawne działania, zasady działania, cel główny i cele szczegółowe, wymienia realizatorów i adresatów Programu, instytucje i organizacje współpracujące. Przemoc w rodzinie stanowi naruszenie podstawowych praw człowieka i jest kwalifikowana jako przestępstwo. Przemoc w rodzinie określana jest też jako przemoc domowa, ponieważ dotyczy osób pozostających w najbliższej więzi ze sprawcą. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy z dnia 29 lipca 2005 roku definiuje przemoc jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Przemoc w rodzinie można oceniać z kilku perspektyw: perspektywa prawna, według której przemoc w rodzinie to przestępstwo określone prawnie, jest to zachowanie prawnie zabronione, które zagrożone jest określonymi sankcjami karnymi, perspektywa społeczna, która ukazuje czynniki tkwiące w obyczajach i postawach społecznych, które usprawiedliwiają przemoc (przyzwolenie społeczne, na które wpływ mają stereotypy, czy przekonania), perspektywa moralna traktując przemoc jako zło, którego sprawca powinien mieć wyrzut sumienia oraz podlegać potępieniu przez innych, perspektywa psychologiczna zwraca uwagę na sytuację ofiary, zachowanie ofiary, wskazuje interakcje jakie zachodzą między sprawcą a ofiarą. W rozpoznaniu przemocy w rodzinie niezwykle ważne są także jej kryteria: intencjonalność, asymetria sił, naruszenie praw i dóbr oraz cierpienie i powstałe szkody. W literaturze dotyczącej przeciwdziałania przemocy rozróżnia się przemoc: fizyczną, psychiczną, seksualną, ekonomiczną i zaniedbanie. Szczegóły w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Rodzaje przemocy i formy zachowań Rodzaje przemocy Formy zachowań Przemoc fizyczna popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, bicie przedmiotami, ciskanie w kogoś 2

3 - są to wszystkie działania z użyciem siły fizycznej mające na celu naruszenie nietykalności cielesnej drugiego człowieka Przemoc psychiczna - są to działania wykorzystujące mechanizmy psychologiczne mające na celu kontrolę i dominację nad ofiarą Przemoc seksualna - dotyczy sfery potrzeb i zachowań seksualnych drugiego człowieka Przemoc ekonomiczna - działania mające na celu kontrolę i dominację w sferze finansów i pozycji ekonomicznej jednostki Zaniedbanie - polega na nie wywiązywaniu się z obowiązku względem drugiej słabszej osoby przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie koniecznej pomocy itp. wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej, izolacja społeczna (kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami), domaganie się posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna (wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie), stosowanie gróźb itp. wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka zachowań seksualnych kobiety itp. naruszenie prawa swobodnego dysponowania środkami materialnymi, zarówno własnymi jak i wspólnymi, powodujące uzależnienie osoby doznającej przemocy od woli sprawcy. dotyczy sytuacji, w której sprawca ma prawny obowiązek opieki nad osobą doznającą przemocy i swojego obowiązku nie wykonuje, brak należytej opieki, niezaspokojenie potrzeby snu, jedzenia, higieny, przywiązania i bliskości Dane z Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia i z Ośrodka Informacji Prawnej W-wa 2013 rok broszura pt. Informacja o konsekwencjach prawnych i stosowania przemocy w rodzinie Członkiem rodziny w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy jest osoba najbliższa, określona w art Kodeks postępowania karnego, tj.: małżonek, wstępny (czyli rodzice, dziadkowie), zstępny (czyli dzieci, wnuki), 3

4 rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtującym system wartości, osobowość, styl życia i poglądy. Najważniejszą rolę w prawidłowo funkcjonującej rodzinie odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami, oparte na miłości i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji, rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań. Zachowanie poszczególnych członków rodziny staje się coraz bardziej niezgodne z normami moralnymi i prawnymi oraz oczekiwaniami społecznymi. Przemoc domowa może być zarówno skutkiem jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie. Należy ją klasyfikować do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej. Prowadzi do poważnych naruszeń, norm moralnych i prawnych, tragicznych skutków psychologicznych, a w skrajnych przypadkach do poważnych okaleczeń czy samobójstw. Znęcanie się nad rodziną jest najczęściej popełnianym przestępstwem przeciwko życiu i mieniu. Każdy człowiek bez względu na płeć, wiek czy jakąkolwiek inną cechę posiada swoją integralność cielesną, psychiczną i ekonomiczną. Prawo chroni integralność każdego człowieka poprzez wprowadzenie sankcji za jej naruszenie. Przepis art. 207 Kodeksu karnego stanowi: 1. Kto znęca się fizycznie lub psychiczne nad osobą najbliższą lub inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny i fizyczny, podlega każe pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. 2. Jeżeli czyn określony w 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega każe pozbawienia wolności od roku (1) do 10 lat. 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. Niniejszy Program jest programem ramowym, wytyczającym kierunki działania i może podlegać uzupełnieniom i modyfikacjom wynikających z bieżących doświadczeń jak i zmian organizacyjnych i prawnych. I. SKALA ZJAWISKA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE MIASTO ZŁOTÓW Dla realizacji przez samorząd gminny zadań własnych w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie wynikających z art. 6 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Rada Miasta w Złotowie podjęła uchwałę w sprawie określenia trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania. Zadaniem zespołu jest m.in.: - diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie, 4

5 - podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku, - inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie, -rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielania pomocy w środowisku lokalnym. W skład Zespołu Interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele jednostek pomocy społecznej, oświaty, ochrony zdrowia, policji, służby kuratorskiej, MKRPA, organizacje pozarządowe. Podstawą prawną działania Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Złotowie jest: 1. ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; 2. ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; 3. uchwała nr V/45/11 Rady Miejskiej z dnia 29 marca 2011 r. w sprawie określenia trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania, 4. zarządzenie Nr 107/11 Burmistrza Miasta Złotów z dnia 25 sierpnia 2011 r. w sprawie powołania w Złotowie zespołu interdyscyplinarnego do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Z danych ewidencji ludności (stan na 31 grudnia 2013 r.) wynika, że w mieście Złotów zamieszkuje mieszkańców, w tym na pobyt czasowy 320. Z danych Komendy Powiatowej Policji w Złotowie wynika, iż w 2012 roku na terenie miasta Złotowa zaistniały 174 interwencje domowe, natomiast w 2013 roku przeprowadzono 187 tego rodzaju interwencji. W większości zjawisku przemocy w rodzinach towarzyszy nadużywanie alkoholu przez członków rodzin. W wielu przypadkach dostrzega się sytuacje, gdzie problem przemocy nie jest zgłaszany, a rodziny dotknięte przemocą nie współpracują z instytucjami odpowiedzialnymi za wsparcie dla ofiar przemocy. Tabela 2. Liczba założonych Niebieskich Kart w Gminie Miasto Złotów Lata Liczba NK Rzeczywista liczba rodzin Źródło: dane własne Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Złotowie Z analizy danych zauważalna jest tendencja wzrostowa skali zjawiska przemocy w mieście. Głównym powodem wszczęcia procedury Niebieskiej Karty jest nadużywanie alkoholu i agresja. W przeważającej części problem przemocy dotyczy kobiet. 5

6 Tabela 3. Rodzaje stosowanej przemocy w liczbach wg NK cz. A. Lata Przemoc Przemoc psychiczna Inny rodzaj zachowań fizyczna (w tym uszkodzenia i przemoc ekonomiczna) Źródło: dane własne Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Złotowie Z Niebieskich Kart nadesłanych w 2013 do Zespołu Interdyscyplinarnego wynika, iż w 16 rodzinach występowała przemoc psychiczna, a 33 rodziny zostały dotknięte przemocą psychiczną i fizyczną, łącznie z uszkodzeniami ciała i innymi rodzajami zachowań, natomiast w 2 rodzinach była przemoc fizyczna. Dominującą formą przemocy (najbardziej rozpoznawalną) jest połączenie przemocy fizycznej z psychiczną 64,7 %. Tabela 4. Dane dotyczące przemocy w rodzinie zebrane za lata na podstawie Niebieskich Kart, które wpłynęły do Zespołu: Sprawcy Przemocy: 2012 rok 2013 rok Kobiety 2 5 Mężczyźni 3 46 Nieletni 0 0 Liczba ofiar przemocy domowej w tym: dzieci Liczba dzieci w rodzinach z problemem przemocy Źródło: dane własne Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Złotowie W analizowanym okresie sprawcami przemocy byli najczęściej mężczyźni, a ich liczba sukcesywnie zwiększała się (z 31 w 2012 roku do 46 w 2013 roku). Z posiadanych informacji Zespołu Interdyscyplinarnego wynika, że dzieci są świadkami przemocy domowej. Przemoc ta skierowana jest na jednego z rodziców, bądź opiekunów. W 2012 roku odnotowano 2 przypadki przemocy wobec dzieci. Z analizy przedstawionych danych należy przypuszczać, że rzeczywista liczba osób i rodzin dotkniętych przemocą jest znacznie wyższa niż wskazują na to statystyki. Ofiary przemocy często przez wiele lat ukrywają swój problem, dlatego trudno jest określić dokładną skalę zjawiska przemocy w czterech ścianach na terenie miasta. 6

7 II. CEL GŁÓWNY PROGRAMU, CELE SZCZEGÓŁOWE, DZIAŁANIA Celem głównym, wyznaczonym w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy Miasto Złotów do 2020 jest: Przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie w Gminie Miasto Złotów, zapewnienie ochrony jej ofiarom oraz skuteczne oddziaływanie na jej sprawców Osiągnięcie celu głównego jest uwarunkowane realizacją celów szczegółowych. Cele szczegółowe: 1) wsparcie osób i rodzin dotkniętych przemocą domową, 2) podniesienie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie i możliwości uzyskania pomocy, 3) zacieśnienie współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 4) zwiększenie działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie, 5) zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie i zwiększenie dostępności pomocy, 6) doskonalenie kadr pracujących ze sprawcami i ofiarami przemocy w rodzinie. Działania: Ad.1. Wsparcie osób i rodzin dotkniętych przemocą domową udzielanie przez MOPS wsparcia finansowego i rzeczowego oraz szeroko pojętej pracy socjalnej rodzinom dotkniętym przemocą, zintensyfikowanie pracy socjalnej z rodzinami, w których stosowana jest przemoc, oddziaływanie na sprawców przemocy w rodzinie poprzez motywowanie ich i kierowanie do udziału w programach korekcyjno - edukacyjnych. Ad.2. Podniesienie świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie i możliwości uzyskania pomocy współuczestnictwo w kampaniach i w programach społecznych dotyczących problematyki przemocy domowej, propagowanie ulotek, broszur informacyjnych na temat dostępności uzyskania wsparcia dla ofiar przemocy, edukacja młodzieży i osób dorosłych w zakresie skutków stosowania przemocy w rodzinie, 7

8 promocja działań profilaktycznych w szkołach z zakresu agresji, przemocy, promowanie rodziny wolnej od przemocy. Ad.3. Zacieśnienie współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie zintensyfikowanie działalności zespołu interdyscyplinarnego do spraw przemocy w rodzinie, diagnozowanie i monitorowanie problemu przemocy, rozszerzenie i podejmowanie współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Ad.4. Zwiększenie działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oddziaływanie na sprawców przemocy w rodzinie poprzez program korekcyjny dla sprawców przemocy, informowanie sprawców o konsekwencjach prawnych stosowania przemocy w rodzinie, poprzez broszury informacyjne. Ad.5. Zwiększenie skuteczności ochrony ofiar przemocy w rodzinie i zwiększenie dostępności pomocy ochrona przed dalszym krzywdzeniem przez sprawcę, opracowanie procedury interwencyjnej w przypadku konieczności umieszczenia osoby doznającej przemocy w ośrodku wsparcia. Ad.6. Doskonalenie kadr pracujących ze sprawcami i ofiarami przemocy w rodzinie udział członków zespołu interdyscyplinarnego w szkoleniach, konferencjach, seminariach, warsztatach z zakresu problematyki przemocy w rodzinie, doskonalenie umiejętności interpersonalnych osób zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie III. CZYNNIKI GWARANTUJĄCE WŁĄŚCIWĄ REALIZACJĘ PROGRAMU 1) poparcie działań i współpraca z samorządem gminnym, 2) dobra współpraca służb i instytucji na terenie gminy, 3) współpraca specjalistów z Zespołem Interdyscyplinarnym. IV. ZAGROŻENIA W REALIZACJI ZADAŃ 1) problem uzależnienia od alkoholu i innych środków odurzających w rodzinach, 2) brak współpracy rodziny w zakresie przezwyciężania kryzysu, 8

9 3) brak odpowiedniej infrastruktury w gminie, 4) brak motywacji ekonomicznej dla członków Zespołu Interdyscyplinarnego 5) brak lub zbyt mała współpraca interdyscyplinarna V. ADRESACI PROGRAMU Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy skierowany jest przede wszystkim do: ofiar przemocy w rodzinie (w tym: dzieci, współmałżonkowie lub partnerzy w związkach nieformalnych, osoby niepełnosprawne, osoby starsze i nieporadne), sprawców przemocy w rodzinie, świadków przemocy, przedstawicieli władz lokalnych, przedstawicieli instytucji służb pracujących z dziećmi, policji, wymiaru sprawiedliwości, służby zdrowia, księży, mieszkańców Gminy Miasto Złotów, którzy w życiu prywatnym lub zawodowym stykają się z problemem przemocy. VI. ZADANIA INSTYTUCJI I SŁUŻB W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W ramach zespołu interdyscyplinarnego współpracują: - pracownicy socjalni, - przedstawiciele policji, - przedstawiciele Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - kuratorzy sądowi, - przedstawiciele oświaty, - przedstawiciele ochrony zdrowia, - przedstawiciele organizacji pozarządowych, - inni specjaliści. Do obowiązków wyżej wymienionych osób należy: - diagnozowanie problemów przemocy w rodzinie, - opracowanie realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach, - przyjmowanie zgłoszeń dotyczących przemocy domowej i uruchomienie procedur mających na celu powstrzymanie przemocy, - kierowanie ofiar i sprawców przemocy do odpowiednich specjalistów, - ustalenie form wsparcia ofiarom przemocy w rodzinie, - ustalenie działań adresowanych do sprawców przemocy w rodzinie. Program będzie realizowany w oparciu o akty prawne: 1. ustawę z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, 2. ustawę z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, 3. ustawę z dnia 26 października z 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi. 9

10 VII. MONITOROWANIE Monitoring zapisów Programu, polegający na systematycznym zbieraniu i analizowaniu informacji dotyczących realizowanych bądź zrealizowanych już działań, będzie prowadzony przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Złotowie. Gromadzone dane pozwolą zidentyfikować i rozwiązać problemy, które pojawią się w trakcie wdrażania dokumentu, oraz stwierdzić, czy wyznaczone działania zmierzają w słusznym kierunku i przynoszą zakładane zmiany. VIII. SPRAWOZDAWCZOŚĆ Przewodniczący Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw przeciwdziałania przemocy w Złotowie do dnia 31 marca każdego roku kalendarzowego przedkłada Radzie Miejskiej w Złotowie sprawozdanie z realizacji Programu. IX. FINANSOWANIE PROGRAMU Źródłem finansowania wymienionych zadań są środki własne gminy przewidziane w planie finansowym, dotacji, przy czym środki na obsługę organizacyjno techniczną Zespołu Interdyscyplinarnego przewidziane są w planie finansowym Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Złotowie. 1