euro info Planujemy fundusze europejskie Usługa PRO-INN dla małych i średnich przedsiębiorstw Międzynarodowy rynek obuwniczy ISSN X

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "euro info Planujemy fundusze europejskie Usługa PRO-INN dla małych i średnich przedsiębiorstw Międzynarodowy rynek obuwniczy ISSN 1505-781X"

Transkrypt

1 wrzesień (144) 2013 ISSN X euro ifo Plaujemy fudusze europejskie dla małych i średich przedsiębiorstw Usługa PRO-INN Międzyarodowy ryek obuwiczy

2 Zachodiopomorskie Stowarzyszeie Rozwoju Gospodarczego Szczecińskie Cetrum Przedsiębiorczości ul. Kolumba Szczeci tel Stowarzyszeie Cetrum Trasferu Techologii CTT ul. Gruwaldzka Gdańsk tel Uiwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyie, Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii ul. Prawocheńskiego Olszty tel Regioale Cetrum Iowacji Stowarzyszeie Warmińsko-Mazurska Agecja Podlaska Fudacja i Trasferu Techologii, Zachodiopomorski Uiwersytet Techologiczy ul. Jaosika Szczeci tel Wola Przedsiębiorczość al. Niepodległości 797B Sopot tel Rozwoju Regioalego SA w Olsztyie plac ge. Józefa Bema 3 pok Olszty tel Rozwoju Regioalego ul. Starobojarska Białystok tel Toruńska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Włocławska Toruń tel do 53 Cetrum Przedsiębiorczości i Trasferu Techologii Uiwersytetu Zieloogórskiego ul. Syrkiewicza Nowy Kisieli tel Wrocławskie Cetrum Trasferu Techologii Politechika Wrocławska ul. Smoluchowskiego Wrocław tel Dolośląska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Szczawieńska Szczawo-Zdrój tel Stowarzyszeie Promocja Przedsiębiorczości w Opolu ul. Damrota Opole tel Górośląska Agecja Promocji Przedsiębiorczości SA ul. Astrów Katowice tel Górośląska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Powstańców Katowice tel Eterprise Europe Network Agecja Rozwoju Regioalego SA w Koiie ul. Zakładowa Koi tel Fudacja Uiwersytetu im. Adama Mickiewicza, Pozański Park Naukowo-Techologiczy Biuro Eterprise Europe Network w Pozaiu ul. Rubież Pozań tel Fudacja Kaliski Ikubator Przedsiębiorczości ul. Częstochowska Kalisz tel Politechika Krakowska Cetrum Trasferu Techologii ul. Warszawska Kraków tel , Izba Przemysłowo-Hadlowa w Krakowie ul. Floriańska Kraków tel Fudacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska Łódź tel Staropolska Izba Przemysłowo-Hadlowa ul. Siekiewicza Kielce tel Świętokrzyskie Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii al. Solidarości Kielce tel Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/ Warszawa tel Istytut Mechaizacji Budowictwa i Górictwa Skalego ul. Racjoalizacji 6/ Warszawa tel Uiwersytet Warszawski, Uiwersytecki Ośrodek Trasferu Techologii ul. Żwirki i Wigury Warszawa tel Lubelska Fudacja Rozwoju ul. Ryek Lubli tel Politechika Lubelska Lubelskie Cetrum Trasferu Techologii ul. Nadbystrzycka 36 pok Lubli tel Wyższa Szkoła Iformatyki i Zarządzaia ul. Sucharskiego Rzeszów tel Rzeszowska Agecja Rozwoju Regioalego S.A. ul. Szopea Rzeszów tel Stowarzyszeie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Loticzego Dolia Loticza ul. Szopea Rzeszów tel

3 Spis treści 4 Zasada wzajemego uzawaia i ormy zharmoizowae Swobody przepływ a bezpieczeństwo towarów w Uii Od redakcji Drodzy Czytelicy, po wielomiesięczych egocjacjach został zatwierdzoy owy budżet Uii Europejskiej a lata , który opiewa a astroomiczą kwotę 960 mld EUR. Jest to zakomita wiadomość dla Polski. Wygląda bowiem a to, że w ciągu tych ajbliższych siedmiu lat asz kraj będzie miał do wykorzystaia poad 72 mld EUR, czyli o 5 miliardów więcej iż do tej pory. Więcej środków będzie moża rozdyspoować dla małych i średich przedsiębiorstw, główie a badaia i rozwój, teleiformatykę oraz odawiale źródła eergii czy efektywość eergetyczą. Nowa perspektywa fiasowa to zatem iepowtarzala szasa a stworzeie w Polsce iowacyjej, kokurecyjej i mądrze korzystającej z zasobów gospodarki. Czy wykorzystamy tę szasę, zależy tylko od as. Żeby w 2020 roku móc powiedzieć, że żyjemy w iym, lepszym i bardziej rozwiiętym państwie, już dzisiaj musimy przygotować się do umiejętego i rozsądego zagospodarowaia środków przezaczoych dla Polski w owym uijym budżecie. Pierwszym krokiem w tym kieruku będzie zapozaie się z treścią artykułu pt. Plaujemy fudusze europejskie. Zwracamy także uwagę a kwestie dotyczące umów zawieraych za pośredictwem iteretu. Coraz więcej osób dokouje bowiem zakupów w sieci. Jakie mogą być tego kosekwecje zarówo dla kosumeta, jak i przedsiębiorcy, wyjaśi am artykuł pt. Prawo właściwe dla umów zawieraych przez iteret. Zachęcamy także do zapozaia się z ofertami współpracy z firmami zagraiczymi. Z wyrazami szacuku Zespół Redakcyjy Biuletyu Euro Ifo Komisja Europejska lub osoby występujące w jej imieiu ie są odpowiedziale za iformacje przedstawioe w Biuletyie Euro Ifo. Poglądy wyrażoe w tym czasopiśmie są poglądami autorów i ie muszą się pokrywać z działaiami Komisji Europejskiej. Redaktor aczely: Paweł Sikorski Zespół: dr Michał Polański, Ewa Forowicz Korekta: Reata Krymska Adres redakcji: Eterprise Europe Network przy PARP ul. Pańska 81/83, Warszawa tel.: , faks: Zwalczaie opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych Nowa regulacja prawa Uii Europejskiej 12 Prawo właściwe dla umów zawieraych przez iteret Rozporządzeie Rzym I 15 Przedawieie roszczeń w międzyarodowej sprzedaży towarów Kowecja owojorska 17 Międzyarodowy ryek obuwiczy Wzrost zaczeia Azji 21 Plaujemy Fudusze Europejskie O programach a lata Usługa PRO-INN Przez badaia do rozwoju 25 Dziś pytaie, dziś odpowiedź Prawik radzi 27 Aktualości 29 Oferty współpracy gospodarczej Biulety Euro Ifo, który jest wydaway przez ośrodek Eterprise Europe Network działający przy Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości, jest fiasoway ze środków Komisji Europejskiej. Skład, druk i dystrybucja: Agecja Reklamowo-Wydawicza Arkadiusz Grzegorczyk akład: 1400 egz. Redakcja ie zwraca materiałów iezamówioych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiay i redagowaia. Uwagi i kometarze prosimy kierować a adres: biulety_ei@parp.gov.pl Wszystkie teksty zawarte w Biuletyie Euro Ifo mogą być przedrukowae wyłączie po uzyskaiu zgody redakcji. Zaiteresowaych preumeratą prosimy o kotakt z ajbliższym puktem Eterprise Europe Network. Publikacja została wydaa a papierze przyjazym dla środowiska aturalego (wyprodukoway w 100% z makulatury, wybieloy w procesie PCF Processed Chlorie Free) Okładka: Bartosz Bartosiński

4 Prawo europejskie Zasada wzajemego uzawaia i ormy zharmoizowae SWOBODNY PRZEPŁYW A BEZPIECZEŃSTWO TOWARÓW W UNII Radosław Maj Fot. Bartosz Bartosiński Od wejścia w życie traktatu z Maastricht w 1993 r. swobody przepływ towarów jest kluczowym elemetem w tworzeiu i rozwoju ryku wewętrzego Uii Europejskiej 1. To dzięki iemu państwa człokowskie UE rezygują z ograiczeń w imporcie z iych krajów uijych, eksporcie produktów do ich czy też stosowaia środków o podobych skutkach, takich jak p. przeprowadzaie atarczywych kotroli lub wprowadzaie ieuzasadioych wymogów 2. Swobody przepływ towarów Ryek uijy ciągle ewoluuje w kieruku dalszego zwiększaia swobody przepływu towarów oraz rozszerza się a coraz więcej towarów. W praktyce, a przestrzei wielu lat, ozaczało to odchodzeie od zasady wzajemego uzaia w kieruku tworzeia wspólych dla wszystkich przepisów określających szczegółowe wymogi dla towarów dopuszczoych do sprzedaży a ryku uijym. To odgóre ujedolicaie określa się miaem harmoizacji. Zasada wzajemego uzaia a harmoizacja Zasada wzajemego uzawaia stadardów jest stosowaa w prawie Uii Europejskiej w przypadku braku zharmoizowaej, czyli wspólej dla całej Uii regulacji prawej dotyczącej kokretego towaru. Zakłada oa, że produkt sprzedaway zgodie z prawem w daym państwie musi być dopuszczoy do sprzedaży w iym państwie człokowskim. W praktyce jedak kotrola bezpieczeństwa takich produktów wprowadzaych w wielu krajach araz jest dosyć ograiczoa. Zaczie lepsze rezultaty przyosi harmoizacja wymogów a szczeblu uijym. Uia Europejska stworzyła tu cały system, począwszy od ustaawiaia stadardów po zasady kotroli. Stare i owe podejście do harmoizacji i ormalizacji Produkty przemysłowe, czyli towary ieżywościowe, podlegają przepisom ogólouijym (tzw. dyrektywom starego i owego podejścia) zapewiającym stosowaie jedolitych zasad w zakresie ochroy kosumetów, zdrowia publiczego lub ochroy środowiska. Wykluczają oe ewetualość przyjęcia rozbieżych przepisów krajowych i zapewiają przez to swobody przepływ produktów w ramach ryku wewętrzego UE. Komisja Europejska sporządza, publikuje i regularie aktualizuje orietacyjy otwarty wykaz produktów, które są przedmiotem harmoizacji a poziomie wspólotowym. Obecie mamy dwie ścieżki harmoizacji wymogów przy wprowadzeiu a ryek uijy: tzw. stare podejście, tzw. owe podejście. Stare podejście dotyczy p. przemysłu motoryzacyjego, farmaceutyczego czy chemiczego. Tu dyrektywy określają szczegółowe wymagaia techicze, które muszą być przestrzegae we wszystkich państwach Uii Europejskiej. Takie rozwiązaie ozacza koieczość traspozycji przepisów do prawa krajowego. Umieszczeie wyrobu a ryku jest także związae z koieczością zaagażowaia państwowych orgaów adzoru i kotroli w sam proces wprowadzaia a ryek. Długotrwała i uciążliwa procedura prawa w razie koieczości zmiay dyrektyw tzw. starego podejścia sprawia, że przepisy ie adążają za szybkim postępem techologiczym. Same państwa człokowskie ie mają też obowiązku wycofaia własych przepisów krajowych, awet iezgodych z dyrektywami. A zatem tzw. stare podejście ie zawsze ułatwia, a czasem może awet częściowo utrudiać wymiaę towarów między krajami uijymi. 4 Biulety euro ifo (04)

5 Prawo europejskie Nowe podejście, wprowadzoe w 1985 r. 3, rozpoczęło kolejy etap przełamywaia barier w hadlu a ryku uijym. W większości sektorów objętych harmoizacją uiją (p. sprzęt elektroiczy i elektryczy, maszyy, wyciągi, urządzeia medycze) ustawodawstwo uije jest ograiczoe do dyrektyw określających tzw. wymagaia zasadicze, czyli podstawowe kryteria iezbęde dla zapewieia bezpieczeństwa użytkowików oraz środowiska. Nowe podejście to przede wszystkim zbiór zasad, które trzeba spełić, aby móc swobodie wprowadzać produkty a ryek uijy. Każdy producet deklaruje ich wypełieie, umieszczając zak CE a swoim towarze. Dyrektywy owego podejścia to zatem te, które wymagają umieszczaia zaku CE a produkcie w celu potwierdzeia spełieia wymogów zasadiczych (patrz tabela). Tak zwae dyrektywy owego podejścia odwołują się do orm zharmoizowaych, które zawierają szczegółowe specyfikacje techicze, mówiące, jak spełić podstawowe wymagaia dyrektyw. Producet, powołując się a daą ormę przy oceie produktu, może liczyć a automatycze domiemaie zgodości z wymagaiami zasadiczymi. Produceci muszą zadeklarować zgodość swoich produktów z takimi wymogami i załączyć do towarów kopię podpisaej przez ich tzw. deklaracji zgodości. Bez takiego przyrzeczeia ie mogliby umieścić zaku CE a sprzęcie, który mówi każdemu kosumetowi, że towar spełia wszystkie stadardy i jest bezpieczy. Zgodość z wymagaiami zasadiczymi produceci mogą wykazać poprzez wykorzystaie dobrowolych orm zharmoizowaych, czyli przyjętych a szczeblu uijym specyfikacji opisujących w szczegółach wymogi techicze (p. bezpieczeństwa) i metodologię testowaia. Producet może też wykazać zgodość z zasadiczymi wymogami także za pomocą iych środków, p. opracowań własych. To jedak wiąże się z koieczością udowodieia ich poprawości i przedstawieia wyików własych badań lub testów. Powołaie się przez produceta a ormy europejskie ma jedak tę zaletę, że zapewia automatycze domiemaie zgodości ze wspomiaymi wymagaiami zasadiczymi. Dzięki temu produkt może być sprzedaway a iych Dyrektywy wymagające zaku CE (owego podejścia) Skrót Numer 1. Wyposażeie ochroy idywidualej PPE 89/686/EWG 2. Wyroby medycze aktywego osadzaia AIMD 90/385/EWG 3. Nowe kotły grzeje opalae paliwami płyymi lub gazowymi 92/42/WE 4. Materiały wybuchowe do użytku cywilego EXPLOSIVES 93/15/WE 5. Urządzeia medycze MDD 93/42/WE 6. Urządzeia wykorzystywae w przestrzeiach zagrożoych ATEX 94/9/WE wybuchem 7. Rekreacyje jedostki pływające RCD 94/25/WE 8. Dźwigi LITFS 95/16/WE 9. Urządzeia ciśieiowe PED 97/23/WE 10. Diagostycze urządzeia medycze i vitro IVDD 98/79/WE 11. Radiowe i telekomuikacyje urządzeia końcowe RTTE 99/5/WE 12. Koleje liowe do trasportu osób PCT 2000/9/WE 13. Kompatybilość elektromagetycza EMC 2004/108/WE 14. Przyrządy pomiarowe MID 2004/22/WE 15. Bezpieczeństwo maszy MD 2006/42/WE 16. Wyroby pirotechicze 2007/23/WE 17. Wagi ieautomatycze NAWI 2009/23/WE 18. Urządzeia gazowe GAD 2009/142/WE 19. Sprzęt elektryczy LVD 2006/95/WE 20. Proste zbioriki ciśieiowe SPVD 2009/105/WE 21. Bezpieczeństwo zabawek TOYS 2009/48/WE 22. Ekoprojekt wyrobów wykorzystujących eergię ERPD 2009/125/WE 23. Materiały budowlae CPR KOM 305/ Niebezpiecze substacje w sprzęcie RoHS /65/UE Ie dyrektywy wykorzystujące ormy zharmoizowae Skrót Numer 1. Etykiety eergetycze ELD 2010/30/UE 2. Wyroby kosmetycze 1223/ Ogóle bezpieczeństwo produktów GPSD 2001/95/WE 4. Opakowaia i odpady opakowaiowe 94/62/WE 5. Elektroodpady WEEE /19/UE 6. Wyposażeie statków MED. 96/98/WE Źródło: opracowaie włase rykach, a ispekcja hadlowa w każdym państwie człokowskim musi uzać go za zgody z daymi wymogami. Obowiązki i prawa krajowych orgaów kotroli oraz przedsiębiorstw chcących sprzedawać a ryku wewętrzym UE produkty dopuszczoe do obrotu w ich państwie określa rozporządzeie Parlametu Europejskiego i Rady Uii Europejskiej r 764/ Ustaawia oo także procedury dotyczące stosowaia iektórych krajowych przepisów techiczych do wprowadzaych wyrobów. Rozporządzeie określa także ciężar dowodu, czyli koieczość wykazaia, że jakiś produkt faktyczie staowi zagrożeie dla bezpieczeństwa publicze- go, zdrowia lub środowiska, ustalając procedurale wymogi dotyczące odrzuceia zasady wzajemego uzawaia. O tym, jakie ormy dotyczą jakich towarów, iformuje Komisja Europejska. Same ormy ie są jedak obowiązkowe, ale obowiązują jedocześie we wszystkich krajach uijych Normy tworzoe przez europejskie orgay ormalizacyje a zleceie Komisji Europejskiej: CEN Europejski Komitet Normalizacyjy, CENELEC Europejski Komitet Normalizacyjy Elektrotechiki, ETSI Europejski Istytut Norm Telekomuikacyjych. Biulety euro ifo (04) 5

6 Prawo europejskie iformacje, przede wszystkim wyszczególioe umery dyrektyw, których dotyczy towar. W iektórych dyrektywach owego podejścia jest określoy wymóg dokoaia ocey zgodości przez podmiot zewętrzy, tzw. jedostkę otyfikowaą. Może oa wykoywać taką działalość a terytorium iych państw człokowskich lub krajów trzecich. Fot. Bartosz Bartosiński Jeśli jedak produceci odwołują się do orm zharmoizowaych, to każde państwo człokowskie musi domiemywać zgodość wprowadzaych przez taką firmę wyrobów z uijymi wymogami. Zaletą owego podejścia jest także pewa uiwersalość; może oo dotyczyć dużych grup produktów (p. zabawek) lub obejmować całe poziomy ryzyka (p. związaego z kompatybilością elektromagetyczą), a ie kokrete produkty. W porówaiu ze starym podejściem owe jest oparte a całkowitej harmoizacji i zastępuje rozbieże przepisy krajowe. Poadto umożliwia róże sposoby przeprowadzaia ocey zgodości produktów, szczegółowo opisae w rozporządzeiu: od prostej dokumetacji po złożoe procesy, w zależości p. od stopia zagrożeia związaego z użytkowaiem produktu (tzw. moduły). Nowe podejście zapewia dużą elastyczość, poieważ dyrektywy ie muszą być często zmieiae, a ormy łatwiej dostosować do postępu techiczego Ocea zgodości Gdy producet za już przepisy dotyczące wytwarzaego przez iego produktu oraz ormy, powiie przeprowadzić procedurę ocey zgodości. Jej zasadiczym celem jest wykazaie, że day towar wprowadzay do obrotu spełia wszystkie wymagaia wyrażoe w dotyczących go przepisach, w szczególości w odiesieiu do bezpieczeństwa i zdrowia użytkowików i kosumetów. Z reguły produkt powiie być objęty procedurą ocey zgodości zarówo podczas fazy projektowaia, jak i produkcji. Ocea zgodości jest podzieloa a moduły odoszące się do fazy projektowaia produktów, fazy produkcyjej lub jedej i drugiej. Każda dyrektywa opisuje zakres i zawartość możliwych procedur ocey zgodości. Dyrektywy określają rówież kryteria dotyczące waruków, a mocy których producet może dokoać wyboru samego modułu, jeśli jest przewidziaa więcej iż jeda opcja. Producet lub upoważioy przez iego przedstawiciel mający siedzibę a tereie UE musi sporządzić deklarację zgodości (ag. Declaratio of Coformity, DoC) jako część procedury ocey zgodości określoej w obowiązujących przepisach. Deklaracja zgodości WE powia zawierać wszystkie istote i wymagae przepisami Wszyscy zaiteresowai szczegółami zaku CE i dyrektyw owego podejścia zajdą odpowiedzi a pojawiające się pytaia w tzw. Blue Guide Komisji Europejskiej 5, czyli przewodiku po przepisach i procedurach związaych ze swobodym przepływem towarów i ozakowaiem CE. Nowy pakiet legislacyjy (NLF) Nowy pakiet legislacyjy, zway też towarowym (ag. New Legislative Framework, NLF), to kolejy etap w doskoaleiu harmoizacji prawa wspólotowego. Obejmuje o trzy akty prawe: decyzję 768/2008/WE 6, rozporządzeie 765/2008 7, rozporządzeie 764/2008. Porządkują oe dotychczasowy wspóly zharmoizoway ryek pod względem stosowaej termiologii, defiicji czy kompetecji jedostek oceiających. Doskoali także procedury wzajemego uzawaia, które ieco ieudolie są stosowae a obszarze, a którym decydujące jest prawo krajowe państw człokowskich, a harmoizacja a poziomie UE jeszcze ie miała miejsca. Tworzą także wspóle podejście w zakresie adzoru ryku, czyli jak określoo w prawie polskim w zakresie systemu kotroli wyrobu wprowadzoego do obrotu i udostępiaego a ryku. Na poziomie europejskim trwa obecie proces ujedolicaia dyrektyw owego podejścia z owymi zasadami i termiologią wprowadzoą przez NLF (tzw. procedura omibus). Jak powstają ormy zharmoizowae? Normy zharmoizowae są opracowae przez europejskie jedostki ormalizacyje (CEN, CENELEC oraz ETSI), które działają a podstawie madatu udzieloego przez Komisję Europejską. Orgaizacje te tworzą projekty orm, a astępie kosultują je z państwami człokowskimi. W Polsce istytucją zajmującą się tymi kwestiami jest Polski Komitet Normalizacyjy, który po 6 Biulety euro ifo (04)

7 Prawo europejskie otrzymaiu projektu ormy europejskiej kosultuje ją z zaiteresowaymi graczami rykowymi, takimi jak stowarzyszeia producetów, federacje kosumetów, jedostki certyfikujące etc. Procedura ta trwa ok. 5 miesięcy, a każde państwo ma określoą liczbę głosów w komitecie ormalizacyjym a szczeblu europejskim. Norma wchodzi w życie po zaaprobowaiu jej przez większość państw, a astępie Komisja Europejska publikuje jej umer. 6 kroków producetów do wspólego ryku (do zaku CE) 9 6. Deklaracja zgodości i umieszczeie zaku CE 1. Jakie przepisy dotyczą mojego produktu? W praktyce w PKN głosowaiami zajmują się kokrete tzw. komitety techicze (KT) złożoe z przedstawicieli firm i orgaizacji 8. Normy europejskie mają ozaczeie EN. W Polsce ich wykaz jest opublikoway w oficjalym publikatorze aktów prawych iebędących źródłem prawa powszechie obowiązującego w Moitorze Polskim. 5. Sporządzeie dokumetacji techiczej 2. Czy są wymogi techicze dla mojego produktu? Każda osoba prawa, osoba fizycza prowadząca działalość gospodarczą lub jedostka orgaizacyja iemająca osobowości prawej mogą także zgłosić propozycję opracowaia owej Polskiej Normy (PN) lub zmiay do iej. Takie ormy są otyfikowae europejskim orgaizacjom ormalizacyjym. W przypadku pozytywego wyiku otyfikacji prace ad PN są kotyuowae przez KT, a temat włączoy do programu prac ormalizacyjych. Nowelizacja ustawy o ormalizacji z 2002 r. umożliwiła wprowadzeie owego rodzaju dokumetu fukcjoującego w PKN pod azwą Polski Dokumet Normalizacyjy (PDN), którego umer referecyjy zaczya się od symbolu PKN. Podobie jak w przypadku propozycji opracowaia Polskiej Normy własej, propozycję opracowaia Polskiego Dokumetu Normalizacyjego może zgłosić każda osoba prawa, osoba fizycza prowadząca działalość gospodarczą lub jedostka orgaizacyja iemająca osobowości prawej. PDN ie podlega procedurze otyfikacyjej, a tym samym ie podlega opłacie. Podsumowaie Niemal każdy przedsiębiorca wie, czym jest wewętrzy ryek Uii Europejskiej, ozakowaie CE (Coformité Européee) oraz ormy techicze. Jedak w praktyce te pojęcia rzadko są postrzegae jako jede, ściśle powiązay ze sobą system leżący u podstaw itegracji gospodarczej całej UE. Co więcej, same firmy ie są też świadome własych możliwości wpływaia a kształtowaie tego otoczeia. 4. Testy produktu Źródło: opracowaie włase KROK 1 Należy określić, które dyrektywy oraz zharmoizowae ormy mają zastosowaie do produktu. W Uii Europejskiej obowiązuje poad 20 dyrektyw określających kategorie produktowe, dla których jest wymagae ozakowaie CE. Zwykle określają oe podstawowe (zasadicze) wymogi bezpieczeństwa, które muszą spełić produkty. W odiesieiu do każdej z dyrektyw Komisja Europejska określa możliwe do zastosowaia kokrete europejskie ormy zharmoizowae. KROK 2 Sprawdzeie specyficzych wymagań wobec produktu. To producet musi się upewić, że jego produkt jest zgody z istotymi wymagaiami odpowiediego prawodawstwa uijego. Peła zgodość produktu ze zharmoizowaymi ormami gwaratuje temu towarowi domiemaie zgodości z odpowiedimi istotymi wymagaiami. Stosowaie zharmoizowaych orm jest dobrowole. Moża zdecydować się a ie sposoby spełieia istotych wymagań. 3. Czy ocey zgodości musi dokoać zewętrza jedostka? KROK 3 Określeie, czy potrzeba jest iezależa ocea zgodości przez otyfikowaą jedostkę kotrolą. Każda dyrektywa obejmująca produkt określa, czy autoryzowaa stroa trzecia (jedostka otyfikowaa) musi uczesticzyć w procedurze ocey zgodości dla ozakowaia CE. Nie jest to obowiązkowe dla wszystkich produktów, więc ależy ajpierw sprawdzić, czy a pewo koiecza jest iterwecja jedostki otyfikowaej. Jedostki te są upoważioe przez władze krajowe i zostały oficjalie zgłoszoe do Komisji Europejskiej oraz umieszczoe w bazie daych NANDO (ag. New Approach Notified ad Desigated Orgaisatios). KROK 4 Test produktu i sprawdzeie zgodości. Producet jest odpowiedzialy za przetestowaie produktu i sprawdzeie jego zgodości z prawodawstwem UE (procedura ocey zgodości). Zazwyczaj w zakres tej procedury wchodzi ocea ryzyka. Stosując odpowiedie zharmoizowae ormy europejskie, moża spełić istote wymagaia prawe opisae w dyrektywach. Biulety euro ifo (04) 7

8 Prawo europejskie PRODUCENT Moduły wykorzystywae w procedurze ocey zgodości towarów Źródło: opracowaie włase KROK 5 Należy sporządzić i przechowywać wymagaą dokumetację techiczą, tak by była oa dostępa. Producet jest zobowiązay sporządzić dokumetację techiczą wymagaą przez dyrektywy do ocey zgodości produktu z właściwymi wymagaiami oraz do ocey ryzyka. Wraz z deklaracją zgodości WE dokumetacja techicza musi być przedstawiaa a żądaie odpowiedim władzom krajowym. KROK 6 Umieszczeie ozakowaia CE a produkcie oraz deklaracja zgodości WE. Ozakowaie CE musi być umieszczoe przez produceta lub przez upoważioego przez iego przedstawiciela. Należy je umieścić a produkcie lub a jego etykiecie zgodie z określoym w prawie formatem zaku, w sposób dobrze widoczy, PRODUCENT Źródło: opracowaie włase ETAP PROJEKTOWANIA MODUŁ A MODUŁ B Procedura ocey zgodości zabawek TAK Towar zgody z ormami? NIE lub częściowo MODUŁ G MODUŁ H MODUŁ B ETAP PRODUKCJI MODUŁ C MODUŁ D MODUŁ E MODUŁ F czytely i iezmywaly. Jeśli jedostka otyfikowaa brała udział w procedurze a etapie kotroli produkcji, ależy także podać jej umer idetyfikacyjy. Producet po przeprowadzeiu ocey zgodości i umieszczeiu zaku CE sporządza obowiązkową pisemą Deklarację zgodości CE, której kopia jest załączaa do każdego produktu. Jest to gwaracja spełiaia wymogów przez produkt, ale także zobowiązaie produceta do wzięcia odpowiedzialości za ewetuale iezgodości wyrobu z przepisami. Należy pamiętać, że CE ie jest zakiem zgodości z ormą ai zakiem bezpieczeństwa czy zakiem jakości. Nic też ie mówi o kraju pochodzeia towaru, ie staowi rówież przekazu iformującego klietów, za pomocą jakich specyfikacji techiczych wytwórca uzyskał zgodość z wymagaiami prawa. MODUŁ A MODUŁ C Kotrola zgodości zadeklarowaych wymogów z dyrektywami jest przeprowadzaa wyrywkowo przez krajowe orgay adzoru ryku, w Polsce przez Urząd Ochroy Kokurecji i Kosumetów. Radosław Maj Związek Pracodawców AGD 1 Wersja skosolidowaa Traktatu o fukcjoowaiu Uii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 115 z d ). 2 Państwo przezaczeia może odmówić sprzedaży produktu a swoim ryku, kiedy jest to bezwzględie koiecze do ochroy bezpieczeństwa publiczego, zdrowia lub środowiska aturalego. Musi oo jedak wykazać, że zastosowało wówczas ajmiej restrykcyje ograiczeia w hadlu. Są to zazwyczaj skraje sytuacje, jak a przykład zakaz sprzedaży skażoej żywości. 3 Rezolucja Rady z dia 7 maja 1985 r. w sprawie owego podejścia do harmoizacji techiczej oraz ormalizacji (Dz.Urz. WE z d r C136/1). 4 Rozporządzeie Parlametu Europejskiego i Rady (WE) r 764/2008 z d. 9 lipca 2008 r. ustaawiające procedury dotyczące stosowaia iektórych krajowych przepisów techiczych do produktów wprowadzoych legalie do obrotu w iym państwie człokowskim oraz uchylające decyzję r 3052/95/WE (Dz.Urz. UE L 218 z d ). 5 Guide to the implemetatio of directives based o the New Approach ad the Global Approach, 6 Decyzja Parlametu Europejskiego i Rady r 768/2008/WE z dia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólych ram dotyczących wprowadzaia produktów do obrotu, uchylająca decyzję Rady 93/465/EWG (tekst mający zaczeie dla EOG). Publikacja w Dz. Urz. L 218 z , str Weszła w życie 9 lipca 2008 r. 7 Rozporządzeie PE i Rady (WE) r 765/2008 z d. 9 lipca 2008 r. ustaawiające wymagaia w zakresie akredytacji i adzoru ryku odoszące się do waruków wprowadzaia produktów do obrotu i uchylające rozporządzeie (EWG) r 339/93. (Tekst mający zaczeie dla EOG). Publikacja w Dz. Urz. L 218 z , str Stosuje się od 1 styczia 2010 r. 8 Człokostwo w tych grupach jest otwarte dla wszystkich firm chcących mieć wpływ a europejskie ormy zharmoizowae. Człokami KT mogą zostać podmioty, zgodie z art. 23 ust. 2 Ustawy z dia 12 wrześia 2002 r. o ormalizacji, działające i zarejestrowae a tereie RP, zaiteresowae w zakresie tematyczym daego KT, po złożeiu dokumetów wymagaych przepisami wewętrzymi PKN. Człokowie KT są powoływai przez Prezesa PKN a czas ieokreśloy. 9 Źródło: 8 Biulety euro ifo (04)

9 Prawo europejskie Zwalczaie opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych Nowa regulacja prawa uii europejskiej Ewa Forowicz Uia Europejska podjęła koleją decyzję dotyczącą zwalczaia zatorów płaticzych a jedolitym ryku. Nowa Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2011/7/ UE z dia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczaia opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych zastąpiła uprzedio obowiązującą dyrektywę 2000/45 o tej samej azwie, wprowadzając zacze zmiay dla europejskich przedsiębiorców. Wyższa stawka odsetek za opóźieie i owy istrumet w postaci stałej kwoty z tytułu rekompesaty za koszty odzyskiwaia ależości to tylko iektóre ze zmia. Państwa człokowskie Uii Europejskiej miały obowiązek wdrożyć postaowieia dyrektywy do krajowych porządków prawych do 16 marca 2013 r. W Polsce zostały oe implemetowae Ustawą z dia 12 czerwca 2013 r. o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych 1. Po co owa dyrektywa? Zgodie z zasadą swobody umów stroy mogą ułożyć treść stosuku prawego według własej woli. Zarówo w Polsce, jak i w iych krajach europejskich ta zasada jest jedak często adużywaa przez podmioty siliejsze ekoomiczie. Powszecha jest sytuacja, w której płatości w trasakcjach hadlowych są odroczoe. Po zawarciu umowy i wystawieiu faktury odbiorcy towarów czy usług często umowie odkładają płatość ależości i wyzaczają koleje termiy a uregulowaie zobowiązań. Fot. Bartosz Bartosiński Według badań Krajowego Rejestru Długów (KRD) 2 z 2012 r. 91,1% polskich przedsiębiorstw zetkęło się z ietermiowym otrzymywaiem ależości lub całkowitym brakiem zapłaty. W kosekwecji około 35% z ich ie wywiązało się z własych zobowiązań fiasowych wobec iych podmiotów, tracąc przez to reputację, kotakty bizesowe lub opiię dobrego pracodawcy. Prawie drugie tyle firm musi ograiczać iwestycje, co jest szczególie groźe dla całej gospodarki. Ie badaia KRD pokazują, że 2012 rok był ajgorszy od 8 lat pod względem liczby bakructw w Polsce. Ich główą przyczyą były a- silające się zatory płaticze. Najwięcej upadłości odotowao w budowictwie. Zdecydowae pogorszeie było widocze rówież w hadlu detaliczym i produkcji. Warto zwrócić uwagę, że sektor małych i średich przedsiębiorstw jest szczególie wrażliwy a zatory płaticze w związku z ograiczoą liczbą klietów i dużymi kosztami admiistracyjymi odzyskiwaia wierzytelości. Komisja Europejska Biulety euro ifo (04) 9

10 Prawo europejskie w swoim programie Small Busiess Act z 2008 r. zobowiązała się do wprowadzeia ułatwień dla MSP w dostępie do fiasowaia i rozwijaia otoczeia prawego i bizesowego, które będą sprzyjać termiowym płatościom w trasakcjach hadlowych 3. Dlatego celem przyjęcia owej dyrektywy było zdyscypliowaie przedsiębiorstw i orgaów publiczych, aby stosowały krótkie termiy płatości. Szczególy acisk położoo a ograiczeie zatorów płaticzych wśród MSP. Artykuł 1 dyrektywy 2011/7/UE: Celem iiejszej dyrektywy jest zwalczaie opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych, aby zapewić właściwe fukcjoowaie ryku wewętrzego, wspierając tym samym kokurecyjość przedsiębiorstw, a w szczególości MSP. Kluczowe pojęcia stosowae w dyrektywie: Płatość dłużika jest uważaa za opóźioą, a zatem uprawiającą do odsetek za opóźieia w płatościach, w przypadku gdy wierzyciel ie dyspouje ależą kwotą w stosowym termiie, pod warukiem że wypełił swoje zobowiązaia prawe i umowe. Trasakcje hadlowe: wszystkie trasakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a orgaami publiczymi, które prowadzą do dostawy towarów lub świadczeia usług za wyagrodzeiem. Należość: główa kwota, która powia była zostać zapłacoa w umowym lub ustawowym termiie zapłaty, obejmująca także stosowe podatki, cła, opłaty lub koszty wymieioe a fakturze lub w rówoważym wezwaiu do zapłaty. Jaki jest zakres regulacji? Nowa dyrektywa ma zastosowaie do umów, których przedmiotem jest odpłata dostawa towaru lub odpłate świadczeie usług, jeżeli stroy zawierają je w związku z wykoywaą działalością. Zasadiczo zatem obejmuje swoim zakresem wszystkie płatości, które staowią wyagrodzeie w trasakcjach hadlowych. Dyrektywa ie ma zastosowaia w sytuacjach, kiedy: ieuregulowae płatości są przedmiotem postępowaia upadłościowego prowadzoego przeciw dłużikowi, zostało wszczęte postępowaie mające a celu restrukturyzację długu, trasakcja jest zawieraa z kosumetami, odsetki są związae z iymi płatościami, a przykład wyikającymi z prawa czekowego i wekslowego lub w formie odszkodowań, łączie z płatościami towarzystw ubezpieczeiowych. Należy zazaczyć, że postaowieia dyrektywy zajdują zastosowaie zarówo w sytuacji, gdy trasakcja hadlowa jest zawieraa pomiędzy przedsiębiorstwami prywatymi lub publiczymi, jak i między przedsiębiorstwami a orgaami publiczymi. Prawodawca Uii Europejskiej stworzył dwa reżimy prawe w zależości od tego, kto jest podmiotem trasakcji hadlowej. Pierwszy z ich jest stosoway w przypadku umów zawieraych pomiędzy przedsiębiorcami, drugi z kolei pomiędzy przedsiębiorcami a orgaami publiczymi. Poiżej kolejo zostały omówioe te dwa reżimy. Trasakcje hadlowe pomiędzy przedsiębiorcami W przypadku opóźieia płatości w trasakcjach między przedsiębiorcami uprawieie wierzyciela do aliczaia odsetek jest uzależioe od dwóch czyików. Po pierwsze, od ustaleia faktyczego wypełieia przez wierzyciela zobowiązań umowych i ustawowych. Po drugie od ustaleia, czy otrzymał o ależość w uzgodioym termiie. Jeżeli wierzyciel spełił swoje świadczeie, a ie otrzymał za ie zapłaty, jest o uprawioy do aliczeia odsetek za opóźieie od dia astępującego po dacie płatości lub termiie płatości. Należy zwrócić uwagę, że prawodawca uijy zdecydował się odrębie uregulować kwestie roszczeia odsetkowego w sytuacji: gdy stroy trasakcji hadlowej przewidziały w umowie termi zapłaty, gdy stroy trasakcji hadlowej ie przewidziały w umowie termiu zapłaty. Przede wszystkim przedsiębiorcy, zgodie z zasadą swobody zwieraia umów, sami mogą wyzaczyć termi lub datę płatości. Co jedak waże, zgodie z art. 3 dyrektywy termi te ie może co do zasady przekroczyć 60 di kaledarzowych. Powyższe ograiczeie ma a celu ochroę iteresów wierzyciela. Dyrektywa wprowadza jedak możliwość wydłużeia wskazaego termiu, jeśli spełioe są łączie dwie przesłaki: przedsiębiorcy wyraźie ustalili iaczej, wydłużeie termiu ie jest rażąco ieuczciwe wobec wierzyciela. Warto zwrócić uwagę, że prawodawca posłużył się pojęciami iedookreśloymi, wskazując przesłaki uzasadiające wydłużeie termiów zapłaty poad ustawowe maksimum 60 di. W praktyce ustaleie, czy wyzaczeie dłuższego czasu a uregulowaie płatości ie jest rażąco ieuczciwe wobec wierzyciela, może być problematycze. Dlatego przedsiębiorcy, którzy zdecydują się a dłuższy termi płatości, powii pamiętać o zamieszczeiu stosowego zapisu w umowie wraz z podaiem wyczerpującego uzasadieia. Wydłużeie termiu moża a przykład umotywować szczególym charakterem umowy jego złożoością lub wielością podmiotów zaagażowaych w jej realizację. Jeśli uzasadieie ie będzie wystarczająco przekoujące, to wierzyciel będzie mógł dochodzić zapłaty odsetek za okres po upływie 60 di kaledarzowych od dia zapłaty. Warto rówież pamiętać, że w praktyce hadlowej kotraheci często sami rezygują z dochodzeia roszczeia o odsetki za opóźieia (w ramach tzw. kredytu kupieckiego). Jedak taka sytuacja wymaga, aby kotraheci mieli do siebie pełe zaufaie. Natomiast w przypadku gdy stroy trasakcji hadlowej ie przewidziały w umowie termiu zapłaty, odsetki są aliczae zawsze po upływie 30 di kaledarzowych od daty wystawieia faktury lub rówoważego wezwaia do zapłaty. Gdy ie jest możliwe wskazaie daty otrzymaia faktury, ustawowe 30 di są liczoe od daty otrzymaia towarów lub usług. Należy pamiętać, że ciężar dowodu, że przedmiotowa faktura została doręczoa dłużikowi, zgodie z ogólą regułą zawartą w przepisie art. 6 kc, obciąża wierzyciela. Z kolei jeśli dłużik otrzyma fakturę przed otrzymaiem towarów lub usług, 30 di kaledarzowych jest liczoych od daty otrzymaia tychże towarów lub usług. Trasakcje pomiędzy przedsiębiorcami a orgaami publiczymi Istote ovum, które wprowadza dyrektywa, to krótsze termiy zapłaty w trasakcjach dostawy towarów lub świadczeia 10 Biulety euro ifo (04)

11 Prawo europejskie Należy dodać, że poza odsetkami wierzyciel może się rówież domagać odszkousług przez przedsiębiorców a rzecz podmiotów publiczych. Dlaczego prawodawca zdecydował się a taki krok? Otóż co do zasady orgay publicze korzystają z bezpiecziejszych, bardziej przewidywalych i trwalszych źródeł fiasowaia iż firmy prywate. Jedocześie są oe w miejszym stopiu iż przedsiębiorcy uzależioe od budowaia trwałych stosuków hadlowych ze swoimi kotrahetami. Uwaga! Poprzez orga publiczy ależy rozumieć ie tylko państwo, lecz także jedostki samorządu terytorialego, podmioty prawa publiczego i związki złożoe z jedej lub wielu takich jedostek. Zgodie z art. 4 dyrektywy, w umowach, w których orga publiczy występuje w charakterze dłużika, termi zapłaty za dostarczoe towary lub wykoae usługi ie może zasadiczo przekraczać 30 di kaledarzowych od daty doręczeia dłużikowi faktury lub 30 di kaledarzowych od daty otrzymaia towarów lub usług, jeżeli data otrzymaia faktury ie jest pewa. Przy czym ależy pamiętać, że data otrzymaia faktury ie podlega porozumieiu umowemu między dłużikiem a wierzycielem. Państwa człokowskie mają pod pewymi warukami możliwość wydłużeia powyższego termiu zapłaty do maksymalie 60 di kaledarzowych. Jedak może mieć to miejsce tylko i wyłączie w trzech przypadkach. Po pierwsze, gdy jest obiektywie uzasadioe szczególym charakterem lub szczególymi elemetami umowy. Mowa tu między iymi o sytuacji, kiedy przedmiot umowy podlega złożoym procedurom lub gdy w realizację umowy zaagażowaa jest duża liczba podmiotów. Po drugie, a 60-diowy termi zapłaty mogą także liczyć jedostki publicze udzielające świadczeń zdrowotych. Prawodawca uijy wziął bowiem pod uwagę ich szczególy charakter jako podstawowego składika europejskiej struktury socjalej. Systemy opieki zdrowotej muszą bowiem często godzić idywiduale potrzeby pacjeta z dostępymi środkami fiasowymi. Trzeci przypadek dotyczy określoych przedsiębiorstw publiczych, które wykoują usługi świadczoe w ogólym iteresie gospodarczym (gaz, eergia, poczta, gospodarka woda). Pozostałe przedsiębiorstwa publicze ie są objęte defiicją podmiotu prawa publiczego, wobec czego podlegają oe reżimowi prawemu z art. 3 dyrektywy. Należy pamiętać, że w żadym ze wskazaych powyżej przypadków ie jest możliwe ustaleie w umowach termiu dłuższego iż 60 di kaledarzowych. Procedura przyjęcia lub weryfikacji W przypadku gdy stroy trasakcji hadlowej przewidziały w umowie przeprowadzeie procedury przyjęcia lub weryfikacji towaru/usług lub gdy taka procedura jest wymagaa a mocy ustawy, odsetki za opóźieie płatości będą aliczae ie od daty otrzymaia faktury lub spełieia świadczeia, lecz w termiie 30 di kaledarzowych od zakończeia tej procedury. Przy czym maksymaly czas jej trwaia co do zasady ie może przekroczyć 30 di kaledarzowych. Jedak dyrektywa przewiduje odstępstwo od geeralej zasady w sytuacji, gdy kotraheci wyraźie zastrzegli w umowie termi dłuższy i ie jest to rażąco ieuczciwe wobec wierzycieli. Takie same zasady obowiązują zarówo w przypadku trasakcji między przedsiębiorcami, jak i trasakcji między przedsiębiorcami a orgaami publiczymi. Odsetki za opóźieie w płatościach Zgodie z postaowieiami owej dyrektywy, wysokość odsetek za opóźieie w płatościach jest obliczaa a podstawie odsetek stosowaych przez Europejski Bak Cetraly, czyli tzw. stopy referecyjej, powiększoej o co ajmiej 8 puktów procetowych. Jeżeli płatość dotyczy państwa, w którym zobowiązaie pieięże jest dokoywae w iej walucie iż euro, to wysokość stopy referecyjej będzie zależeć od odpowiadającej jej stopy wyzaczoej przez bak cetraly tego kraju. Warto rówież zazaczyć, że stroy ie mogą ustalić iższej wysokości odsetek za opóźieie. Stopa referecyja odpowiada stopie obowiązującej 1 styczia daego roku dla płatości, które stały się wymagale w pierwszym półroczu daego roku, lub stopie obowiązującej 1 lipca dla płatości, które stały się wymagale w drugim półroczu. dowaia z tytułu kosztów, które poiósł przez opóźieie w płatościach spowodowae przez dłużika, chyba że te ie odpowiada za opóźieie, bo p. wyikło oo z powodu katastrofy aturalej. Obliczaie odsetek przykład Stopa referecyja ustaloa przez Europejski Bak Cetraly lub krajowy bak cetraly ustalaa a okres 6 miesięcy: Stopa referecyja: 1 styczia dla wierzytelości, które stały się wymagale w termiie 1 styczia 30 czerwca Stopa referecyja: 1 lipca dla wierzytelości, które stały się wymagale w termiie 1 lipca 31 grudia Obliczaie odsetek dla wierzytelości, która stała się wymagala w pierwszym półroczu 2013 roku Wierzytelość w wysokości ,00 EUR zaległa o 55 di (płatość jest opóźioa o 25 di) Odsetki ustawowe = stopa EBC + 8% Stopa EBC z 1 styczia 2013 r.: 0,75% Odsetki ustawowe = 0,75% + 8% = 8,75% a rok Odsetki rocze: 0,0875 x EUR = ,00 EUR Odsetki dziee: ,00 EUR / 365 = 71,92 EUR Odsetki za opóźieie o 25 di: 25 x 71,92 EUR = 1797,94 EUR Rekompesata Dyrektywa wprowadziła istrumet, którego celem jest zwrot wierzycielowi kosztów poiesioych przez iego przy dochodzeiu kwoty ależej mu od dłużika. Zgodie z owymi zasadami, od dia abycia przez wierzyciela uprawieia do aliczaia odsetek za opóźieie przysługuje mu kwota tzw. stałej rekompesaty. Jej wysokość jest określaa osobo przez każde państwo człokowskie, przy czym ie może być iższa iż 40 EUR. Dłużik jest zobowiązay do jej zapłaceia bez dodatkowego wezwaia. Oprócz stałej kwoty, o której mowa powyżej, wierzyciel jest uprawioy do uzyskaia od dłużika rozsądej rekompesaty za wszelkie koszty odzyskiwaia ależości przekraczające stałą kwotę, poiesioe z powodu opóźień w płatościach dłużika. Do tych kosztów zalicza się w szczególości koszty poiesioe przez wierzycieli w związku ze skorzystaiem z usług prawika lub firmy widykacyjej. Biulety euro ifo (04) 11

12 Prawo europejskie Uwagi końcowe Każda dyrektywa uija przewiduje wyłączie pewie miimaly stadard, który państwa człokowskie muszą wziąć pod uwagę, implemetując jej postaowieia do krajowych porządków prawych. Jedakże mają oe wolą rękę w zakresie decyzji o wprowadzeiu podwyższoego stadardu ochroy prawej, a więc korzystiejszego dla wierzyciela. Przykładem może być chociażby ustaowieie wyższej kwoty rekompesaty za koszty odzyskiwaia ależości. Na koiec ależy zauważyć, że owe środki przewidziae dyrektywą mają charakter dobrowoly w przypadku przedsiębiorstw. Ozacza to, że przedsiębiorstwa mają prawo do podjęcia określoych w dyrektywie kroków prawych, ale ie są do tego zobowiązae. W pewych okoliczościach firma może się zdecydować a przedłużeie termiu zapłaty o kilka di lub tygodi, aby utrzymać dobre stosuki hadlowe z określoym klietem. Nowe środki są jedak obowiązkowe w zakresie trasakcji zawieraych z udziałem orgaów publiczych. Prawodawca zdecydował się a taki krok, biorąc pod uwagę to, że orgay publicze powiy dawać przykład iezawodości i wydajości i dotrzymywać zawartych umów. Ewa Forowicz Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości 1 DzU poz Krajowy Rejestr Długów to legala, stale aktualizowaa baza iformacji o dłużikach. 3 Small Buisiess Act (SBA), czyli dokumet o małych i średich przedsiębiorstwach (MSP), tworzy strategicze ramy, które mają umożliwić lepsze wykorzystaie wzrostu i potecjału iowacyjego MSP. Powio to sprzyjać kokurecyjości Uii Europejskiej (UE) oraz jej przejściu do gospodarki opartej a wiedzy. Prawo europejskie Prawo właściwe dla umów zawieraych przez iteret ROZPOrządzeie Rzym I elżbieta Seredyńska Wraz ze wzrostem popularości zakupów dokoywaych za pośredictwem iteretu zwiększa się rówież zaiteresowaie zakupami u zagraiczych sprzedawców. Zawarte umowy będą zatem wskazywały związek z więcej iż jedym państwem. Związek te może mieć róży charakter, dotyczyć miejsca zawarcia umowy, miejsca zamieszkaia czy pobytu, siedziby stro umowy, miejsca rzeczywistego wykoywaia działalości gospodarczej, miejsca wykoaia umowy bądź jej iewykoaia albo iewłaściwego wykoaia. Warto zatem, żeby zarówo kosumeci, jak i przedsiębiorcy byli świadomi tego, pod czyj system prawy (którego państwa) będą podlegali przy zawieraiu umów i przy rozstrzygaiu ewetualych sporów w sytuacji kiedy p. zakupioy towar lub zrealizowaa usługa będą ieależytej jakości lub dostawa będzie miała miejsce z opóźieiem. Żeby zatem ustalić p. Co do zasady w takim przypadku spór będzie podlega prawu miejsca zwykłego pobytu sprzedawcy czy usługodawcy. Trzeba pamiętać, że pojęcie miejsca stałego pobytu zostało zdefiiowae w pkt 19 preambuły Dyrektywy 2000/31/ WE z dia 8 czerwca 2000 r. w sprawie iektórych aspektów prawych usług społeczeństwa iformacyjego, w szczególotermi przedawieia roszczeia o zapłatę za sprzeday towar lub roszczeń kupującego z tytułu rękojmi za wady towaru, ależy uprzedio ustalić prawo kraju, które jest właściwe dla umowy sprzedaży. Może to bowiem być albo prawo kraju siedziby kupującego, albo siedziby sprzedającego, albo kraju miejsca dostawy towaru. Zależy to od kilku czyików. W UE ustaleie prawa właściwego dla umowy sprzedaży kosumeckiej między stroami zajdującymi się w różych państwach człokowskich astępuje a podstawie przepisów rozporządzeia Parlametu Europejskiego i Rady r 593/2008 z 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umowych (tzw. Rzym I) 1, które zastąpiło kowecję rzymską z 19 czerwca 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umowych 2. Brak wyboru prawa właściwego Jeżeli stroy zawierające umowę sprzedaży towarów lub świadczeia usług ie dokoały wyboru prawa właściwego, to w przypadku sporu pomiędzy stroami w pierwszej kolejości zadaiem sądu bądź iego orgau stosującego prawo jest ustaleie, który porządek prawy powiie zaleźć zastosowaie do rozpozawaej sprawy z elemetem trasgraiczym. 12 Biulety euro ifo (04)

13 Prawo europejskie ści hadlu elektroiczego w ramach ryku wewętrzego (dyrektywa o hadlu elektroiczym) 3. Wskazuje o, że miejsce siedziby usługodawcy powio być ustalae zgodie z orzeczictwem Trybuału Sprawiedliwości, co ozacza koieczość zbadaia miejsca faktyczego prowadzeia działalości z wykorzystaiem stałej siedziby z zastrzeżeiem, że w przypadku świadczeia usług za pośredictwem iteretu o siedzibie ie decyduje ai miejsce, gdzie zajdują się środki techicze obsługujące witryę przedsiębiorcy, ai miejsce, z którego stroa WWW jest dostępa. Decyduje o iej miejsce, gdzie przedsiębiorca wykouje swoją działalość gospodarczą w odiesieiu do daej trasakcji. Gdy przedsiębiorca kieruje swoją działalość Zgodie z art. 6 rozporządzeia r 593/2008 umowa zawarta przez kosumeta z przedsiębiorcą podlega atomiast prawu państwa, w którym kosumet ma miejsce zwykłego pobytu. Ozacza to, że kosumetowi z kraju A dokoującemu zakupu od sprzedawcy mającego siedzibę w kraju B będą przysługiwać uprawieia wyikające z przepisów kraju A. Zasada ta zajduje jedak zastosowaie wyłączie wtedy, kiedy dla daej trasakcji prawem właściwym jest prawo kraju A, czyli wtedy, kiedy sprzedawca z kraju B w jakikolwiek sposób kieruje swoją działalość, której dotyczy umowa, do kraju A. Rozporządzeie ie precyzuje, iestety, co dokładie ozacza określeie kieruje swoją działalość. Dotychczas ie wykształciło się jeszcze orzeczictwo w kwestii, czy i w jaki sposób pojęcie to ma być iterpretowae w sprawach dotyczących sprzedaży przez iteret. Sprawdzeie zatem, czy przedsiębiorca kieruje działalość p. do Polski, jest możliwe jedyie przez zbadaie okoliczości daej trasakcji. Mogą do tego posłużyć iformacje, których ależy szukać a stroach iteretowych poszczególych przedsiębiorców, p. określeie przez sprzedawcę sposobu trasportu towaru do abywcy czy wysyła o towary za graicę, czy podaje koszty trasportu towaru do Polski. Polskiemu abywcy będzie przysługiwała ochroa kosumecka zapewiaa przez krajowe ustawodawstwo tylko wtedy, jeżeli zawarł umowę z przedsiębiorcą kierującym swoją działalość do aszego kraju. Sytuacja ie jest jedak jedozacza, gdy stroa iteretowa przedsiębiorcy, zareje- Fot. Bartosz Bartosiński strowaego p. w Hiszpaii, będzie prowadzoa w języku agielskim. Język te, uzaway za międzyarodowy, pozwala kosumetom z wielu państw abywać produkty u tego hiszpańskiego przedsiębiorcy. Nie musi to jedak ozaczać, że przedsiębiorca te kieruje swoją działalość właśie do Polski. Wówczas koiecze okaże się badaie stroy iteretowej rówież w iym zakresie (p. obszar dostawy, metody płatości). Koiecze jest, aby stroa umożliwiała zawieraie umów a odległość i aby umowa taka została rzeczywiście zawarta za pomocą dowolych środków. W tej sytuacji język oraz rodzaj waluty używae a stroie iteretowej ie są elemetami istotymi. 4 Odosi się to ie tylko do iteraktywych stro iteretowych, które zapewiają techicze możliwości zawarcia umowy. Rówież witrya, która zachęca do Zakupy we fracuskim sklepie iteretowym Polski kosumet kupił we fracuskim sklepie iteretowym smartfo. Telefo został dostarczoy w ciągu tygodia od złożeia zamówieia. Jedak po rozpakowaiu okazało się, że towar ie spełia oczekiwań klieta i dlatego zdecydował się o skorzystać z prawa do odstąpieia od umowy. Z powodów osobistych ie mógł tego zrobić tego samego dia i odesłał towar wraz z pisemym oświadczeiem o odstąpieiu o umowy dziesiątego dia od dostarczeia telefou przez kuriera. Sprzedawca fracuski odmówił uzaia odstąpieia od umowy z powodu przekroczeia termiu we Fracji jest to 7 di roboczych. Kosumet zgłosił się do ECK Polska z prośbą o pomoc w wyegzekwowaiu przysługujących mu praw. Po przekazaiu sprawy do ECK Fracja i kotakcie z przedsiębiorcą wyjaśioo, że w przypadku umów zawieraych przez iteret, gdy przedsiębiorca kieruje swoją działalość do kraju kosumeta, ie może o pozbawiać polskiego kosumeta uprawień przysługujących mu a mocy obowiązujących w Polsce przepisów. Zatem kosumet ma prawo złożyć oświadczeie o odstąpieiu od umowy w termiie 10 di kaledarzowych, a ie w ciągu 7 di roboczych, jak to obowiązuje we Fracji. Po iterwecji sieci ECK kosumet otrzymał zwrot wpłacoych pieiędzy, a przedsiębiorca uzał oświadczeie o odstąpieiu od umowy. Biulety euro ifo (04) 13

14 Prawo europejskie Kosumeci w Polsce W sytuacji, w której przedsiębiorca ie kieruje swojej działalości do Polski i stroy umowy ie zdecydowały o wyborze prawa polskiego jako prawa właściwego, zastosowaie zajdzie art. 4 rozporządzeia r 593/2008. Przepis te ie zapewia szczególej ochroy kosumetów. Odośie do umów sprzedaży towarów wskazay artykuł staowi, że podlegają oe prawu państwa, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu, a w przypadku sprzewysłaia zamówieia faksem, umożliwia zawieraie umów a odległość. Stroa, która jest przezaczoa dla kosumetów z całego świata i dostarcza im iformacji a temat produktu, jedak w celu zawarcia umowy odsyła do dystrybutora lub lokalego przedstawiciela, ie jest witryą umożliwiającą zawieraie umów a odległość. Gdy przedsiębiorca ie kieruje swojej działalości Jeżeli ie są spełioe waruki określoe w art. 6 ust. 1 lit. a) i b) rozporządzeia r 593/2008, a więc przedsiębiorca ie wykouje swojej działalości gospodarczej lub zawodowej w państwie, w którym kosumet ma miejsce zwykłego pobytu lub ie kieruje takiej działalości do tego państwa, wówczas prawo właściwe dla umowy między kosumetem a przedsiębiorcą ustala się zgodie z art. 3 i 4 rozporządzeia r 593/2008. Gdy wybrao prawo właściwe Niezależie od art. 6 ust. 1 rozporządzeia r 593/2008 dla umowy, która spełia waruki wymieioe w ust. 1, stroy mogą samodzielie dokoać wyboru prawa właściwego zgodie z art. 3 rozporządzeia r 593/2008. Dokoaie tego wyboru powio wyikać jedozaczie z treści zawartej umowy. Jedocześie dokoaie wyboru ie może prowadzić do pozbawieia kosumeta ochroy przyzaej mu przez bezwzględie obowiązujące przepisy kraju, w którym ma o miejsce zwykłego pobytu (art. 6 ust. 2 rozporządzeia r 593/2008). Ozacza to, że p. polski kliet może umówić się z zagraiczym sprzedawcą, które prawo będzie właściwe dla zawartej przez ich umowy, jedakże zawarte tak porozumieia ie może pozbawić polskiego abywcy uprawień przysługujących a mocy obowiązujących w Polsce przepisów kosumeckich. Moża zatem stwierdzić, że przepis ochroy z art. 6 rozporządzeia r 593/2008 pełi wyłączie fukcję korygującą, przewiduje szczególy łączik dla stosuków kosumeckich i ma zapewić utrzymaie poziomu ochroy przewidziaej w prawie państwa zwykłego pobytu kosumeta. Chociaż pozostawia o stroom możliwość wyboru prawa, jedocześie jedak zapewia zastosowaie przepisów prawa wewętrzego bezwzględie wiążących, chroiących słabszą stroę umowy. Hiszpańskie prawo a polski przedsiębiorca Polski przedsiębiorca prowadzi sklep iteretowy zajmujący się sprzedażą części samochodowych. W swoim regulamiie zawarł iformację, że towar wysyła do wszystkich krajów Uii Europejskiej. Hiszpański kosumet, zachęcoy reklamą, zdecydował się a zakup amortyzatorów. Po iedługim czasie użytkowaia okazało się, że uległy oe uszkodzeiu. Po badaiach przez rzeczozawcę okazało się, że mają wadę fabryczą. Kosumet złożył reklamację i zwrócił produkt, ale sprzedawca ie oddał mu pieiędzy, pomimo że przyzał mu rację. Kosumet złożył pozew do sądu zgodie z miejscem wykoaia umowy w Hiszpaii. Sprzedawca w regulamiie sklepu ie wybrał prawa, które będzie miało zastosowaie przy zawieraych umowach. Kosumet skorzystał z właściwości przemieej sądu i skierował sprawę do sądu hiszpańskiego. Polski przedsiębiorca był zmuszoy zwrócić się o pomoc do kacelarii, która reprezetowała jego iteresy w hiszpańskim sądzie, poieważ sprawa była rozstrzygaa według prawa hiszpańskiego. W art. 6 ie ustaowioo zakazu wyboru prawa, prowadzi o jedyie do ograiczeia zastosowaia prawa wybraego. Natomiast w przypadku braku wyboru prawa przez stroy, w miejsce stosowaia zasad ogólych przewidziaych w art. 4 rozporządzeia r 593/2008, wskazao właściwość prawa państwa, w którym kosumet ma miejsce zwykłego pobytu 5. Brak zastosowaia do sprzedawców z Daii i Wielkiej Brytaii Do rozporządzeia r 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umowych ie przystąpiły Daia i Wielka Brytaia, w związku z tym wskazae zasady ie zajdą zastosowaia w przypadku trasakcji zawieraych ze sprzedawcami mającymi siedzibę w tych krajach. Do umów zawartych z tymi przedsiębiorcami zastosowaie zajdą postaowieia kowecji rzymskiej z 19 czerwca 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umowych, którą w pozostałych państwach Uii Europejskiej zastąpiło rozporządzeie Rzym I. daży towarów w drodze licytacji prawu państwa, w którym odbyła się aukcja, jeżeli miejsce to moża ustalić. Polski abywca, dokoując zakupu towarów od zagraiczego sprzedawcy, który ie kieruje swej działalości do Polski, musi mieć świadomość, że zasadiczo ie będzie mu przysługiwała ochroa kosumecka taka jak w Polsce. Elżbieta Seredyńska Europejskie Cetrum Kosumeckie 1 Dz.Urz.UE.L Dz.Urz.UE.C Dz.Urz.UE.L Jaroszek A., Prawo właściwe dla umów kosumeckich zawieraych przez Iteret, Wolters Kluwers, LEX/el., Zachariasiewicz M., Żarowiec Ł., Zachariasiewicz M. A., Kropka M., Jagielska M., Kometarz do rozporządzeia Parlametu Europejskiego i Rady (WE) r 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umowych (Rzym I), LEX/el., Biulety euro ifo (04)

15 Prawo Przedawieie roszczeń w międzyarodowej sprzedaży towarów Kowecja owojorska Ewa Forowicz Wraz z postępującą globalizacją coraz więcej przedsiębiorców decyduje się a oferowaie swoich towarów a rykach zagraiczych. Rozwój działalości gospodarczej poza graicami własego państwa daje firmom szasę a pomożeie zysków, ale stawia rówież owe pytaia o ich prawa i obowiązki. Jedym z bardziej istotych zagadień jest określeie termiów przedawieia roszczeń majątkowych. Które przepisy regulują kwestie tych termiów? Jakie są skutki ich upływu? Rozwiązaie tej kwestii wymaga ustaleia prawa właściwego dla przedawieia w międzyarodowej sprzedaży towarów. Istytucja przedawieia Przedawieie jest tradycyją istytucją prawa cywilego służącą pewości obrotu. Po pierwsze, zmusza oa wierzyciela do ależytego dbaia o swoje iteresy i szybkiego egzekwowaia ależości. Po drugie, chroi jego kotraheta, który z powodu upływu zaczego czasu od zawarcia umowy może ie być w staie udowodić, że wywiązał się z umowy. Dzięki istytucji przedawieia dłużik po upływie określoego czasu może podieść w sądzie zarzut przedawieia skierowaego przeciwko iemu roszczeia, a w efekcie sąd oddali powództwo wierzyciela. Kowecja owojorska Aalizując możliwy termi przedawieia w trasakcjach międzyarodowych, w pierwszej kolejości ależy wziąć pod uwagę zapisy kowecji owojorskiej 1. Nie będzie oa miała zastosowaia do wszystkich międzyarodowych umów sprzedaży, jedak ma kluczowe zaczeie dla polskich przedsiębiorców, gdyż Polska jest sygatariuszem tejże kowecji 2. Zgodie z jej art. 8 termi przedawieia roszczeń wyosi 4 lata. Zastosowaie kowecji owojorskiej Należy zauważyć, że kowecja swoim zakresem obejmuje wyłączie międzyarodową sprzedaż towarów. Tym samym dokumet ie dotyczy umów, w których zobowiązaia sprzedającego polegają a zapewieiu siły roboczej lub świadczeiu iych usług. O międzyarodowym charakterze umowy będzie świadczyć fakt, że w chwili jej zawarcia i kupujący, i sprzedający mieli swoją główą siedzibę hadlową w różych krajach. Jeśli jeda ze stro ie ma siedziby hadlowej, wówczas decydujące będzie miejsce stałego zamieszkaia osoby fizyczej prowadzącej firmę. W praktyce zdarzają się sytuacje, gdy jeda ze stro trasakcji ma siedziby hadlowe w kilku krajach. Wówczas za siedzibę będzie uważaa ta, która ma ajściślejsze powiązaia z umową i z jej wykoaiem. Trzeba pamiętać, że przy oceie tego mogą być brae pod uwagę wyłączie okoliczości, o których stroy wiedziały w chwili zawieraia umowy. Dodatkowo ależy rówież wziąć pod uwagę fakt, że w przypadku spółek prawa hadlowego uzaje się samoistość oddziałów zagraiczych, o ile mają oe duży stopień samodzielości. Przykład Polskie przedsiębiorstwo A zawarło umowę sprzedaży z oddziałem polskiego przedsiębiorstwa B z siedzibą w Holadii. W tej sytuacji mamy do czyieia z międzyarodową umową sprzedaży i zastosowaie zajdzie kowecja owojorska. Należy pamiętać, że ustaleie, że daa umowa podlega kowecji owojorskiej, ie przesądza o tym, że wszystkie roszczeia będą objęte jej zakresem. Zgodie z właści- Artykuł 4 kowecji owojorskiej Niiejsza kowecja ie będzie stosowaa do sprzedaży: (a) towarów zakupioych do osobistego, rodziego lub domowego użytku, (b) a licytacji, (c) w drodze egzekucji lub w iy sposób przez orgay wymiaru sprawiedliwości, (d) udziałów, akcji, ubezpieczeń iwestycyjych, papierów wartościowych lub pieiędzy, (e) statków, okrętów lub statków powietrzych, (f) eergii elektryczej. Artykuł 5 kowecji owojorskiej Kowecja ie będzie stosowaa do roszczeń spowodowaych: (a) śmiercią lub obrażeiami fizyczymi jakiejkolwiek osoby, (b) ziszczeiami radioaktywymi pochodzącymi ze sprzedawaych towarów, (c) zastawem, hipoteką lub iym zabezpieczeiem o charakterze rzeczowym, (d) wyrokiem lub postaowieiem wydaego w postępowaiu, (e) dokumetem, którego bezpośredie wykoaie lub egzekucja mogą być osiągięte zgodie z prawem miejsca, gdzie żąda się takiego wykoaia lub egzekucji, (f) wekslem, czekiem lub skryptem dłużym. wością przedmiotową, kowecji podlegają wyłączie szkody a mieiu. W przypadku roszczeń odszkodowawczych obejmujących szkody a osobie kowecja ie ma zastosowaia. W kotekście podmiotowym postaowieia kowecji owojorskiej będą miały zastosowaie w dwóch przypadkach. Po pierwsze, gdy obie stroy umowy sprzedaży mają siedzibę hadlową w krajach sy- Biulety euro ifo (04) 15

16 Prawo gatariuszach kowecji. Umowa sprzedaży będzie zatem podlegała zapisom kowecji, gdy p. kotrahet polskiego przedsiębiorcy będzie miał siedzibę w jedym z astępujących krajów: Argetya, Białoruś, Bośia i Hercegowia, Burudi, Czarogóra, Czechy, Domiikaa, Egipt, Ghaa, Gwiea, Kuba, Liberia, Meksyk, Mołdawia, Norwegia, Paragwaj, Polska, Rumuia, Serbia, Słowacja, Słoweia, Stay Zjedoczoe, Ugada, Ukraia, Urugwaj, Węgry, Zambia. Ozacza to, że do umów sprzedaży pomiędzy polskim przedsiębiorcą a przedsiębiorcą p. ze Staów Zjedoczoych lub z Ukraiy będzie miał zastosowaie 4-leti termi przedawieia roszczeń. Jak atomiast będzie wyglądała kwestia przedawieia w przypadku, gdy stroą trasakcji jest przedsiębiorstwo z Fracji, Rosji czy z Kaady? Otóż kowecja, zgodie z jej art. 3 ust. 2, ma zastosowaie rówież w sposób pośredi, miaowicie wtedy, gdy zgodie z ormami międzyarodowego prawa prywatego ma zastosowaie prawo państwa będącego stroą kowecji. W tym przypadku ależy odieść się do odpowiedich orm prawa międzyarodowego, a w szczególości do rozporządzeia Parlametu i Rady (WE) r 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umowych (czyli tzw. Rzym I). Zgodie z im, w zakresie, w jakim ie dokoao wyboru prawa właściwego dla umowy, będzie oa podlegała prawu państwa, w którym sprzedawca ma siedzibę orgau zarządzającego lub miejsce zwykłego pobytu 3. Powyższe ozacza, że w przypadku gdy sprzedawcą jest polskie przedsiębiorstwo, umową będzie rządzić prawo polskie. W kosekwecji stroy trasakcji obowiązują zasady ustaowioe a mocy kowecji owojorskiej. Tym samym duża część kotraktów międzyarodowej sprzedaży towarów poddaych prawu polskiemu jest objęta ormami ustaowioymi przez omawiaą kowecję. Przykład W przypadku umowy sprzedaży, gdy sprzedającym jest przedsiębiorca z Polski, a kupującym przedsiębiorca z Fracji, zajdzie zastosowaie kowecja owojorska, mimo że Fracja ie jest jej sygatariuszem. Skoro bowiem, a mocy rozporządzeia 593/2008, umową sprzedaży rządzi prawo polskie, to w kosekwecji stosuje się przepisy kowecji. Możliwość pośrediego stosowaia kowecji może jedak rodzić problemy. Eksperci zwracają uwagę a fakt, że może oa zaleźć zastosowaie awet wtedy, gdy stroy ie miały takiego zamiaru. Kotro- wersje budzi szczególie sytuacja, gdy przewidziae przez stroy trasakcji hadlowej termiy przedawieia zacząco różią się od tych zawartych w kowecji. Z tego powodu iektóre państwa, a mocy art. XII protokołu o zmiaie kowecji o przedawieiu, sporządzoego w Wiediu 11 kwietia 1980 r., wyłączyły możliwość pośrediego stosowaia kowecji. Na taki krok zdecydowały się Stay Zjedoczoe, Czechy oraz Słowacja. W przypadku przedsiębiorstw, które mają siedzibę w tych państwach, ie jest zatem możliwe stosowaie postaowień kowecji, gdy ich kotrahet ma siedzibę hadlową w kraju, który ie jest sygatariuszem tejże kowecji. Przykład Przedsiębiorca ze Słowacji sprzedał samochód przedsiębiorcy z siedzibą hadlową w Holadii. W tym przypadku ie będą mieć zastosowaia przepisy kowecji owojorskiej. Obowiązywać będą termiy przedawieia zgode ze słowackim porządkiem prawym. Kowecja owojorska a zasada swobody umów Niewątpliwie podkreśleia wymaga, że stroy trasakcji hadlowej, zgodie z zasadą swobody umów, mogą same dokoać wyboru prawa właściwego dla umowy, a tym samym rówież wybrać odpowiedi termi przedawieia. Prawem regulującym ich stosuki prawe może być zatem zarówo prawo siedziby hadlowej sprzedającego lub kupującego, jak i dowole ie. Przy czym przedawieie jest kwalifikowale odmieie w różych systemach prawych. Stroy mogą podlegać 2-letiemu termiowi przedawieia obowiązującego a mocy polskich przepisów, 5-letiemu zgodie z fracuskim porządkiem prawym lub też 3-letiemu termiowi przedawieia z Niemiec. Należy jedak pamiętać, że stosowaie kowecji owojorskiej jest wyłączoe jedyie w przypadku, gdy stroy w sposób wyraźy wykluczą jej zastosowaie (art. 3 kowecji). Ozacza to, że stroy muszą złożyć oświadczeie woli o wyłączeiu kowecji owojorskiej, które zamieszcza się w treści umowy. Jeżeli awet stroy poddadzą umowę prawu jedego państwa, lecz ie wyłączą jej spod obowiązywaia kowecji, przedawieie z wyikających z iej roszczeń będzie adal regulowae przepisami tej kowecji. Stroy mogą wyłączyć stosowaie kowecji rówież w trakcie trwaia umowy, jedak jedyie a mocy porozumieia. Nie jest atomiast możliwe przyzaie uprawieia do wyłączeia stosowaia kowecji w drodze jedostroego oświadczeia jedej ze stro. Uwaga! Polski przedsiębiorca ie powiie podejmować pochopie decyzji o wyłączeiu stosowaia kowecji. Zgodie bowiem z art. 554 kodeku cywilego termi przedawieia roszczeń wyikających z umowy sprzedaży pomiędzy przedsiębiorstwami wyosi 2 lata. Zatem 4-leti termi przedawieia z kowecji owojorskiej w większości przypadków będzie korzystiejszy. Skróceie lub przedłużeie okresu przewidziaego w kowecji ie jest możliwe. Ozacza to, że przedsiębiorcy ie mogą przesuąć termiu przedawieia o kilka lat przez zawarcie dodatkowej umowy. Istieje jedak jede wyjątek dłużik w każdym dowolym czasie podczas trwaia termiu przedawieia może przedłużyć te termi przez oświadczeie złożoe wierzycielowi przy zachowaiu formy pisemej. Takie oświadczeie może być odawiae, jedak ie dłużej iż do upływu 10 lat, licząc od daty rozpoczęcia biegu termiu. Jakie są skutki upływu termiu przedawieia? Upływ termiu przedawieia ie powoduje umorzeia zobowiązań. Wierzyciel może zatem w dalszym ciągu dochodzić swoich roszczeń. Jedakże, zgodie z art. 25 kowecji, żade roszczeie ie może zostać uzae ai wykoae w jakimkolwiek postępowaiu wszczętym po upływie termiu przedawieia. Iymi słowy, mimo że dług adal istieje, w jego wyegzekwowaiu ie pomogą ai sąd, ai komorik. Dłużicy muszą jedak pamiętać o jedej ważej kwestii. Miaowicie upływ termiu przedawieia będzie bray pod uwagę w postępowaiu wyłączie w przypadku powołaia się a iego. Zarzut przedawieia ależy zatem podieść w piśmie procesowym. Mówiąc wprost, sąd ie bierze pod uwagę upływu termiu przedawieia z urzędu. Ewa Forowicz Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości 1 Kowecja o przedawieiu w międzyarodowej sprzedaży towarów sporządzoa w Nowym Jorku w diu 14 czerwca 1974 r. 2 Kowecja została wprowadzoa do polskiego porządku prawego z diem 1 grudia 1995 roku. 3 Pobyt zwykły ozacza miejsce, a którym są ześrodkowae iteresy życiowe daej osoby fizyczej. 16 Biulety euro ifo (04)

17 Ryki Międzyarodowy ryek obuwiczy WZROST ZNACZENIA AZJI Jausz Brzozowski Udział przemysłu obuwiczego w gospodarce poszczególych państw Uii Europejskiej ma różą wartość, wykazuje odmieą dyamikę rozwoju, jest miej lub bardziej owoczesy. Jego wspólą i bezdyskusyją cechą w tych wszystkich krajach jest atomiast to, że pogarsza się pozycja producetów uijych i raczej ic ie wskazuje a to, że w ajbliższej przyszłości ulegie to zmiaie. Wprawdzie Uia Europejska wciąż odgrywa wiodącą rolę w dziedziie mody, stylistyki i projektowaia obuwia, wyzacza stadardy jakości produkcji, jest iekwestioowaym liderem we wprowadzaiu iowacji techiczych, jedak udział państw Uii w światowej produkcji butów systematyczie maleje. Według ajowszego raportu World Footwear 2012 Yearbook łącza produkcja obuwia w 27 krajach człokowskich UE staowiła zaledwie 3% wartości produkcji światowej. Fot. Bartosz Bartosiński Globalą fabryką obuwia jest obecie Azja, zwłaszcza Chiy. Na kotyet azjatycki przypada blisko 90% globalej produkcji. Jest oa oceiaa a 21 mld par butów roczie. Udział Chi w produkcji światowej przekracza 60%, a Idii 10%. Koleje miejsca zajmują takie państwa jak: Brazylia, Wietam, Idoezja, Pakista, Bagladesz, Meksyk i Tajladia. Włochy, ajwiększy europejski producet, zajduje się atomiast a dziesiątym miejscu z udziałem zaledwie 1%. Zupełie iaczej przedstawia się sytuacja Uii Europejskiej a globalym ryku sprzedaży obuwia. Na 27 krajów człokowskich UE w 2011 r. przypadło 21% wolumeu światowej sprzedaży tych wyrobów. Udział Azji w ryku międzyarodowym wyiósł 47%, a Ameryki Pł. 17%. Warto jedak zwrócić uwagę, że w roku astępym Europa była jedyym kotyetem, który odotował spadek wartości sprzedaży obuwia (o 4,9%). Według Tabela 1 Struktura geograficza światowej produkcji obuwia (według wolumeu) Kotyet Udział w procetach Azja 87 Ameryka Płd. 5 Europa 3 Afryka 3 Ameryka Pł. 2 Źródło: World Footwear 2012 Yearbook Włoskiego Stowarzyszeia Producetów Obuwia (z wł. Associazioe Nazioale Calzaturifici Italiai - ANCI) redukcja dotyczyła większości ryków uijych (p. w Niemczech spadek o 8,5%, w Holadii i Austrii o 9,2%, w Hiszpaii o 15%, a w Grecji aż o 32%). Wyjątkami od tej reguły były Fracja (wzrost wartości sprzedaży o 2,5%) i Wielka Brytaia (zwyżka o 4,2%). Europa jest ajwiększym a świecie importerem obuwia. Jej udział w globalym wolumeie importu tych wyrobów w 2011 r. wyiósł 40%. Pod względem wartości obuwia był o jeszcze większy sięgał 50%. Klieci w UE kupują bowiem droższe buty częściej iż klieci z iych części świata. W krajach Uii Europejskiej fukcjouje ok. 27 tys. firm obuwiczych. W zdecydowaej większości są to małe i średie przedsiębiorstwa, zatrudiające w su- Biulety euro ifo (04) 17

18 Ryki Tabela 2 Najwięksi światowi produceci obuwia Kraj Wolume produkcji Udział w produkcji (w ml par) światowej (w procetach) Chiy ,5 Idie ,4 Brazylia 819 3,8 Wietam 804 3,8 Idoezja 700 3,3 Pakista 298 1,4 Bagladesz 276 1,3 Meksyk 253 1,2 Tajladia 244 1,2 Włochy 207 1,0 Źródło: World Footwear 2012 Yearbook mie ok. 400 tys. pracowików. Wartość łączej produkcji obuwia wyosi ok. 16 mld EUR. Poad 75% wartości tej produkcji przypada a trzy kraje z połudia kotyetu: Włochy prawie 55%, Hiszpaię 11%, i Portugalię 10,6%. Na kolejych miejscach zajdują się Rumuia, Niemcy, Fracja i Polska. Wartość uijego importu obuwia w 2012 r. wyiosła 36,6 mld EUR. Liderem w tej klasyfikacji były Niemcy, a które przypadło blisko 20% całego przywozu tych wyrobów do UE. Koleje miejsca zajmowały: Fracja 14,1%, Włochy 12,4%, Wielka Brytaia 11,7%, Holadia 7,7%, Belgia 6,5%, i Hiszpaia 5,9 %. Polska zalazła się a ósmej pozycji z udziałem 2,4%. Włochy Te kraj to wciąż ajwiększy producet obuwia w Uii Europejskiej, jedak w skali świata Włochy ie odgrywają już takiej roli jak kiedyś, zwłaszcza pod względem liczby wytwarzaych butów. Kłopoty, które przeżywa ostatio włoska gospodarka, ie omięły rówież sektora obuwiczego. Według daych stowarzy- Tabela 3 Struktura geograficza światowego importu obuwia Portugalia Kraj te, w porówaiu z pozostałymi państwami Uii, jest prawdziwym potetatem w produkcji butów. Tamtejszy przemysł obuwiczy wytwarza ml par buszeia ANCI, w 2012 r. produkcja butów w tym kraju zmiejszyła się pod względem wartościowym o 1,4% (z 7,2 mld EUR do 7,1 mld EUR), a pod względem ilościowym o 4,2% (z 207,6 ml par w 2011 r. do 199,1 ml par w roku astępym). Jedocześie liczba firm działających w tym sektorze włoskiego przemysłu zmiejszyła się do 5356 wobec poad 5600 istiejących rok wcześiej. Nie spowodowało to jedak spadku liczby zatrudioych. Oceia się ją a ok. 80 tys. osób. Pogorszeie koiuktury gospodarczej w tym kraju w ostatich latach oraz wiążący się z tym spadek dochodów dyspozycyjych ludości i poziomu zaufaia kosumetów przyczyiły się do spadku sprzedaży a włoskim ryku obuwia. W okresie wartość sprzedawaych w tym kraju butów zmiejszała się średio o 0,7% roczie i w ubiegłym roku wyiosła prawie 3,6 mld EUR. Przewiduje się, że przez ajbliższe 5 lat przecięte tempo sprzedaży będzie wzrastać o 0,1% roczie, prawie do poziomu 3,7 mld EUR. Blisko 80% tych wyrobów sprzedaje się we Włoszech za pośredictwem sklepów Część świata Udział (w procetach) Europa 40 Ameryka Pł. 26 Azja 21 Afryka 7 Ameryka Płd. 4 Australia i Oceaia 2 Źródło: World Footwear 2012 Yearbook detaliczych z odzieżą, obuwiem i artykułami sportowymi. Hiszpaia W ciągu ostatich 5 lat liczba firm obuwiczych w Hiszpaii zmalała z poad 2 tys. do ok. 1,3 tys. (spadek o poad 35%). Nieco woliej zmiejszało się w tym samym czasie zatrudieie w sektorze produkcji obuwia. W 2007 r. przekraczało jeszcze 30 tys. osób, a w 2012 r. wyosiło już tylko 22 tys. (spadek o ok. 27%). Prawdziwym cetrum hiszpańskiego przemysłu obuwiczego i jedym z ajwiększym ośrodków w Europie są okolice miasta Elche położoego w autoomiczej wspólocie Walecji. Bakructwa firm i spadek zatrudieia w hiszpańskim przemyśle obuwiczym to skutek kryzysu gospodarczego i załamaia popytu kosumpcyjego w tym kraju, a także pogorszeia koiuktury w większości państw człokowskich Uii Europejskiej. Istotą rolę odegrała rówież sila kokurecja dostawców obuwia z krajów spoza UE, zwłaszcza z Azji. Według hiszpańskiej Federacji Przemysłu Obuwiczego (z hiszp. Federació de Idustrias del Calzado Español FICE) od początku ubiegłej dekady produkcja obuwia w tym kraju spadła dwukrotie i to zarówo pod względem liczby (z poad 200 ml par do iecałych 100 ml par), jak i wartości (z powyżej 3 mld EUR do ieco poad 1,5 mld EUR). W strukturze asortymetowej, liczoej według kryterium wartościowego, w hiszpańskiej produkcji obuwia zdecydowaie domiują buty damskie wykoae ze skóry. Przypada a ie blisko połowa wartości całej produkcji obuwia w tym kraju. Na drugim miejscu zajdują się skórzae buty męskie 27% produkcji, a a kolejych: skórzae buty dziecięce prawie 10%, obuwie tekstyle poad 9%, i gumowo- -plastikowe poad 3%. Niemal 55% sprzedaży obuwia w Hiszpaii odbywa się za pośredictwem sklepów z odzieżą, butami i artykułami sportowymi. 18 Biulety euro ifo (04)

19 Ryki Tabela 4 Struktura geograficza uijej produkcji obuwia Kraj Udział (w procetach) Włochy 54,5 Hiszpaia 11,2 Portugalia 10,6 Rumuia 7,1 Niemcy 3,9 Fracja 2,4 Polska 2,0 Pozostałe kraje 8,3 Źródło: Na podst. Eurostatu tów roczie, z czego poad 90% trafia a ryki zagraicze. Warto zwrócić uwagę, że w odróżieiu od sąsiediej Hiszpaii sektor obuwiczy ie odczuwa aż takich problemów z powodu spowolieia gospodarczego w Uii Europejskiej oraz kokurecji ze stroy producetów z krajów rozwijających się, p. z państw azjatyckich czy Brazylii. W 2012 r. wartość produkcji portugalskiego przemysłu obuwiczego przekroczyła 1,6 mld EUR. Większe perturbacje wystąpiły poad 10 lat temu, gdy wielu iwestorów zagraiczych (p. Clarks czy Rohde) zdecydowało się opuścić Portugalię i przeieść swoje zakłady obuwicze do krajów o iższych kosztach produkcji. Wtedy też astąpił zaczący spadek zatrudieia w tym sektorze przemysłu (z ok. 60 tys. osób w 2000 r. do 35 tys. obecie). Jedak wielkość produkcji została utrzymaa. Zdecydowały o tym takie czyiki, jak: dobra jakość portugalskich butów, osiągięcia w dziedziie projektowaia, iwestycje w owe techologie, akłady a badaia i rozwój, a ade wszystko fakt, że zasadiczą część tego sektora tworzą małe firmy rodzie mające większe możliwości obiżaia kosztów produkcji. Ich częstą słabością jest jedak aoimowość, brak własej marki, fukcjoowaie a zasadzie podwykoawstwa. Główy ośrodek portugalskiego przemysłu obuwiczego, mający 90-procetowy udział w całej krajowej produkcji tych wyrobów, zajduje się w położoym a półocy wschód od miasta Porto podregioie Ave. Cztery a pięć wytworzoych tam par butów to obuwie skórzae. Jest to istota różica w porówaiu z produkcją tego sektora w Hiszpaii, gdzie dużo więcej butów wykouje się z tworzyw sztuczych, gumy i iych materiałów. Niemcy Słaba koiuktura gospodarcza i stagacja albo spadek popytu kosumpcyjego w większości krajów europejskich spowodowały w 2012 r. redukcję obrotów iemieckiego sektora obuwiczego. Wartość produkcji obuwia w tym kraju obiżyła się w ub.r. o 3,4%, do 2,4 mld EUR. Niemiecki przemysł obuwiczy daje zatrudieie 11,8 tys. osób pracujących w 80 firmach (ie licząc przedsiębiorstw małych i mikro). W 2012 r. sektor obuwiczy wyprodukował 26 ml par butów, o blisko 15% miej iż w roku poprzedim. Staowiło to iewielki ułamek krajowego zapotrzebowaia a te wyroby. Mimo prawie 10-procetowego spadku wolumeu importu butów (z 594 ml par w 2011 r. do 537 ml par w 2012 r.) Niemcy zachowały w tej dziedziie pozycję europejskiego lidera. Udział dostawców z iych krajów uijych wyosi zaledwie Tabela 5 Najwięksi importerzy obuwia w Uii Europejskiej ok. 20%, atomiast a producetów spoza UE, główie azjatyckich, przypada 80% iemieckiego importu obuwia. Proporcje te są ie, jeśli weźmie się pod uwagę wartość importu. Z powodu zdecydowaie wyższych ce butów europejskich iż azjatyckich udział importu do Niemiec obuwia z iych krajów uijych wyosi 36%, a pozaeuropejskich 64%. Największym zagraiczym dostawcą butów a ryek iemiecki są Chiy, z 53-procetowym udziałem w imporcie tych produktów. W 2012 r. wartość tego importu wyiosła 284 ml par. Na drugim miejscu zajduje się Wietam (64 ml par w 2012 r.), a a kolejych: Włochy (24 ml), Idoezja (blisko 24 ml), Holadia (15 ml) i Idie (15 ml). Liczoa w ceach detaliczych wartość iemieckiego ryku butów w 2012 r. wyiosła 12,3 mld EUR. Z kwoty tej prawie 70% przypadło a sprzedaż w sklepach z odzieżą, obuwiem i artykułami sportowymi. Fracja Fracuskie obuwie jest ceioe zarówo a ryku krajowym, jak i za graicą, główie za jakość i desig. Buty z Fracji są postrzegae w wielu krajach jako artykuły luksusowe. Jest to jedak dosyć iszowy sektor przemysłu: pod względem wolumeu fracuska produkcja obuwia jest poad 4-krotie miejsza od portugalskiej czy hiszpańskiej. Kraj Wartość importu Udział w uijym imporcie (w ml EUR) (w procetach) Niemcy 7047,5 19,2 Fracja 5156,7 14,1 Włochy 4528,0 12,4 Wielka Brytaia 4273,2 11,7 Holadia 2805,7 7,7 Belgia 2393,5 6,5 Hiszpaia 2169,1 5,9 Austria 1167,3 3,2 Polska 870,4 1,2 Szwecja 765,6 2,1 Daia 761,4 2,1 Słowacja 681,2 1,9 Czechy 579,1 1,6 Rumuia 544,7 1,5 Portugalia 540,4 1,5 Źródło: Eurostat Biulety euro ifo (04) 19

20 Ryki Według Fracuskiej Federacji Przemysłu Obuwiczego (z fr. Féderatio Fraçaise de la Chaussures FFC), w 2012 r. w tym kraju wytworzoo 22,5 ml par butów, a łącze obroty tamtejszych firm obuwiczych wyiosły iecałe 900 ml EUR. W ciągu ostatich 10 lat odotowao pod tym względem spadek o prawie 400 ml EUR. Odwrota tedecja wystąpiła we Fracji w dziedziie eksportu i importu obuwia. W latach wartość eksportu tych wyrobów wzrosła z 1 mld EUR do prawie 2 mld EUR, a importu z 3,3 mld EUR do iemal 5 mld EUR. Uia Europejska wciąż odgrywa wiodącą rolę w dziedziie mody, stylistyki i projektowaia obuwia. We Fracji fukcjouje zaledwie ok. 80 firm obuwiczych zatrudiających łączie tylko 5,5 tys. pracowików. Główymi ośrodkami produkcji butów są: Kraj Loary (obroty w 2012 r. przekroczyły 200 ml EUR), Akwitaia, Alzacja i Lotarygia (poad 100 ml EUR) oraz Poitou-Charetes, Bretaia i Roda-Alpy ( ml EUR). Z iewielką krajową produkcją butów kotrastuje duży ryek wewętrzy tych wyrobów. Fracja ma ajwiększą w całej Uii Europejskiej sprzedaż butów w przeliczeiu a 1 mieszkańca (poad 6 par roczie). Popyt te w przeważającej mierze jest zaspokajay importem. W 2012 r. sprowadzoo do Fracji 434 ml par butów. Główymi kierukami importu były: Chiy, Włochy, Wietam, Portugalia, Idoezja i Hiszpaia. Największy udział w sprzedaży butów a ryku fracuskim mają wyspecjalizowae sieci sklepów obuwiczych. W 2012 r. przypadło a ie 21,5% hadlu detaliczego tymi wyrobami. Na astępych miejscach zalazły się: sklepy z artykułami sportowymi 20%, iezależe sklepy detalicze 17%, butiki 16,5%, sprzedaż wysyłkowa 9,5%, supermarkety 6,5%, oraz sklepy z odzieżą 6%. Austria Kraj te dyspouje relatywie iewielkim przemysłem obuwiczym zatrudiającym w sumie miej iż 1700 pracowików w ok. 100 firmach. Austriacy kupują roczie średio 4 5 par butów; łącza wartość sprzedaży to ok. 1,2 mld EUR. Poad 65% obrotów staowi sprzedaż obuwia damskiego. Liderem ryku z udziałem szacowaym a 20% jego wartości pozostaje Leder & Schuh AG, jeda z ajwiększych europejskich firm obuwiczych. Te międzyarodowy holdig mający główą siedzibę w Grazu jest właścicielem takich zaych marek, jak: Corti, Domiici, Humaic, Jello, Shoe4You i Stiefelköig. Na drugim miejscu plasuje się iemiecka firma Salamader GmbH. Szwecja Wartość szwedzkiego ryku obuwia w 2012 r. była szacowaa a 11,5 mld SEK, czyli ieco poad 1,3 mld EUR. W ciągu poprzedich 4 lat skumuloway roczy wskaźik wzrostu (CAGR) tego ryku wyiósł 1,2%. W krajach Uii Europejskiej fukcjouje ok. 27 tys. firm obuwiczych. W zdecydowaej większości są to małe i średie przedsiębiorstwa, zatrudiające w sumie ok. 400 tys. pracowików. Popyt a obuwie w tym kraju jest zaspokajay iemal w całości dzięki importowi, poieważ w ciągu ostatich 25 lat zdecydowaa większość miejscowych producetów musiała zakończyć działalość, ie mogąc sprostać kokurecji ceowej ze stroy dostawców zagraiczych. Z lokalych producetów a ryku utrzymały się właściwie tylko firmy wytwarzające wyroby iszowe: chodaki, drewiaki, buty wojskowe i iektóre rodzaje butów skórzaych. Większość zakupów tych artykułów Szwedzi dokoywali za pośredictwem tradycyjych detaliczych sklepów obuwiczych (prawie 83% wartości). Na drugim miejscu zalazły się placówki hadlowe ze sprzętem sportowym. Właśie obuwie sportowe i turystycze staowi iemal 35% wartości sprzedaży butów a ryku szwedzkim. Następą dużą kategorią są mokasyy, buty wiązae i obuwie a obcasie. Przypada a ie 17,5% wartości sprzedaży. Na kolejych pozycjach są: buty z cholewami, z udziałem 17%, buty gumowe 12%, oraz sadały poad 9%. Ważą rolę w szwedzkim hadlu obuwiem odgrywają grupy zakupowe, czyli zrzeszeia firm hadlowych, które dokoują zakupu za pośredictwem jedego przedsiębiorstwa w celu osiągięcia siliejszej pozycji w egocjacjach z dostawcami. Do ajwiększych grup zakupowych w tym kraju ależą: ANWR, Eurosko Sverige, Futuragruppe i Scorett. Szwedzki eksport butów w 2012 r. wyiósł ieco poad 220 ml EUR. Nie był to jedak wywóz za graicę produktów wytworzoych we własym kraju, ale w zasadiczej części reeksport, główie do krajów sąsiedich. Wartość importu obuwia do Szwecji w ub.r. sięgęła 750 ml EUR. Główymi dostawcami były Chiy, Niemcy, Daia i Holadia. Polski eksport W 2012 r. wartość polskiego eksportu obuwia wyiosła 585 ml EUR. Dało to aszemu krajowi dopiero 12. miejsce wśród 27 państw tworzących w ub.r. UE. Ustępowaliśmy pod tym względem ie tylko liderowi (Włochy 8,4 mld EUR) czy astępym krajom a tej liście (Niemcy 3,4 mld EUR, Belgia 3,3 mld euro, Holadia 2,5 mld EUR, Hiszpaia 2,2 mld EUR, Fracja 2,0 mld euro, i Portugalia 1,9 mld EUR), ale awet tak małym państwom jak Słowacja (prawie 900 ml EUR) i Austria (675 ml EUR). Główymi odbiorcami polskiego obuwia są ie kraje UE. Ich łączy udział wyiósł 58,5%. Na pierwszym miejscu zajdują się Niemcy, a które w zeszłym roku przypadło 26,4% eksportu butów z aszego kraju. Drugą pozycję zajmuje Rosja z udziałem 25%, a koleje: Ukraia 8,6%, Czechy 6,3%, Słowacja 3,0%, Holadia 2,9%, Włochy 2,7%, i Daia 2,5%. Jausz Brzozowski Pracowia Badań Ryków Zagraiczych ( 20 Biulety euro ifo (04)

Załącznik 5. do Umowy nr EPS/[ ]/2016 sprzedaży energii elektrycznej na pokrywanie strat powstałych w sieci przesyłowej. zawartej pomiędzy [ ]

Załącznik 5. do Umowy nr EPS/[ ]/2016 sprzedaży energii elektrycznej na pokrywanie strat powstałych w sieci przesyłowej. zawartej pomiędzy [ ] Załączik 5 do Umowy r EPS/[ ]/ sprzedaży eergii elektryczej a pokrywaie strat powstałych w sieci przesyłowej zawartej pomiędzy Polskie Sieci Elektroeergetycze Spółka Akcyja [ ] a WARUNKI ZABEZPIECZENIA

Bardziej szczegółowo

Jak skutecznie reklamować towary konsumpcyjne

Jak skutecznie reklamować towary konsumpcyjne K Stowarzyszeie Kosumetów Polskich Jak skuteczie reklamować towary kosumpcyje HALO, KONSUMENT! Chcesz pozać swoje praw a? Szukasz pomoc y? ZADZWOŃ DO INFOLINII KONSUMENCKIEJ BEZPŁATNY TELEFON 0 800 800

Bardziej szczegółowo

PORADNIK DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROMUJ SWÓJ EKSPORT

PORADNIK DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROMUJ SWÓJ EKSPORT PORADNIK DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROMUJ SWÓJ EKSPORT URZĄD KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Wydawca URZĄD KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Al. Ujazdowskie 9, 00-918 Warszawa http://www.ukie.gov.pl e-mail:

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA 1. ZAMAWIAJĄCY TALEX S.A., ul. Karpia 27 d, 61 619 Pozań, e mail: cetrumit@talex.pl 2. INFORMACJE OGÓLNE 2.1. Talex S.A. zaprasza do udziału w postępowaiu przetargowym,

Bardziej szczegółowo

Artykuł techniczny CVM-NET4+ Zgodny z normami dotyczącymi efektywności energetycznej

Artykuł techniczny CVM-NET4+ Zgodny z normami dotyczącymi efektywności energetycznej 1 Artykuł techiczy Joatha Azañó Dział ds. Zarządzaia Eergią i Jakości Sieci CVM-ET4+ Zgody z ormami dotyczącymi efektywości eergetyczej owy wielokaałowy aalizator sieci i poboru eergii Obeca sytuacja Obece

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZĘDOWY URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ

DZIENNIK URZĘDOWY URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ DZIENNIK URZĘDOWY URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Warszawa, dia 19 maja 2015 r. Poz. 41 Zarządzeie Nr 12 Prezesa Urzędu Komuikacji Elektroiczej z dia 18 maja 2015 r. 1) w sprawie plau zagospodarowaia

Bardziej szczegółowo

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Perspektywy Wschód ISSN 1505-781X znaków towarowych? Program Zmiany w LIFE przepisach celnych

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Perspektywy Wschód ISSN 1505-781X znaków towarowych? Program Zmiany w LIFE przepisach celnych lipiec (165) 2016 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Co owego w iteretowy uijym prawie zaków towarowych? Program Zmiay w LIFE przepisach celych Perspektywy

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzieb!

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzieb! Projekt wsp,ł.iasoway ze 4rodk,w Uii Europejskiej w ramach Europejskiego Fuduszu Społeczego Materiał pomociczy dla auczycieli kształcących w zawodzieb "#$%&'( ")*+,"+(' -'#.,('#. przygotoway w ramach projektu

Bardziej szczegółowo

WYGRYWAJ NAGRODY z KAN-therm

WYGRYWAJ NAGRODY z KAN-therm Regulami Kokursu I. POSTANOWIENIA OGÓLNE. 1. Regulami określa zasady KONKURSU p. Wygrywaj agrody z KAN-therm (dalej: Kokurs). 2. Orgaizatorem Kokursu jest KAN Sp. z o.o. z siedzibą w Białymstoku- Kleosiie,

Bardziej szczegółowo

Projekt z dnia 24.05.2012 r. Wersja 0.5 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia..

Projekt z dnia 24.05.2012 r. Wersja 0.5 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia.. Projekt z dia 24.05.2012 r. Wersja 0.5 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dia.. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku uzyskaia i przedstawieia do umorzeia świadectw efektywości eergetyczej i uiszczaia

Bardziej szczegółowo

Dlaczego potrzebna jest reforma ochrony danych w UE?

Dlaczego potrzebna jest reforma ochrony danych w UE? Dlaczego potrzeba jest reforma ochroy daych w UE? Uija dyrektywa o ochroie daych z 1995 r. staowiła kamień milowy w historii ochroy daych osobowych. Jej podstawowe zasady, zapewiające fukcjoowaie ryku

Bardziej szczegółowo

o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw.

o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. SENAT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VIII KADENCJA Warszawa, dia 12 listopada 2013 r. Druk r 487 MARSZAŁEK SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Pa Bogda BORUSEWICZ MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Zgodie

Bardziej szczegółowo

euro info Program LIFE dla małych i średnich przedsiębiorstw polskiego eksportu ISSN 1505-781X walory regionu czynnikiem rozwoju przedsiębiorczości

euro info Program LIFE dla małych i średnich przedsiębiorstw polskiego eksportu ISSN 1505-781X walory regionu czynnikiem rozwoju przedsiębiorczości wrzesień (155) 2014 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Marka regioala. iteretowy walory regiou czyikiem rozwoju przedsiębiorczości Program LIFE Niezamówioa

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO 1) z dnia 21 października 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO 1) z dnia 21 października 2011 r. Dzieik Ustaw Nr 251 14617 Poz. 1508 1508 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO 1) z dia 21 paździerika 2011 r. w sprawie sposobu podziału i trybu przekazywaia podmiotowej dotacji a dofiasowaie

Bardziej szczegółowo

INWESTYCJE MATERIALNE

INWESTYCJE MATERIALNE OCENA EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI INWESTCJE: proces wydatkowaia środków a aktywa, z których moża oczekiwać dochodów pieiężych w późiejszym okresie. Każde przedsiębiorstwo posiada pewą liczbę możliwych projektów

Bardziej szczegółowo

Metrologia: miary dokładności. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie

Metrologia: miary dokładności. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie Metrologia: miary dokładości dr iż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczeciie Miary dokładości: Najczęściej rozkład pomiarów w serii wokół wartości średiej X jest rozkładem Gaussa: Prawdopodobieństwem,

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 9 listopada 2012 r. Poz. 1229 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia 18 października 2012 r.

Warszawa, dnia 9 listopada 2012 r. Poz. 1229 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dnia 18 października 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dia 9 listopada 2012 r. Poz. 1229 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI 1) z dia 18 paździerika 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskaia

Bardziej szczegółowo

MINIMALIZACJA PUSTYCH PRZEBIEGÓW PRZEZ ŚRODKI TRANSPORTU

MINIMALIZACJA PUSTYCH PRZEBIEGÓW PRZEZ ŚRODKI TRANSPORTU Przedmiot: Iformatyka w logistyce Forma: Laboratorium Temat: Zadaie 2. Automatyzacja obsługi usług logistyczych z wykorzystaiem zaawasowaych fukcji oprogramowaia Excel. Miimalizacja pustych przebiegów

Bardziej szczegółowo

Struktura czasowa stóp procentowych (term structure of interest rates)

Struktura czasowa stóp procentowych (term structure of interest rates) Struktura czasowa stóp procetowych (term structure of iterest rates) Wysokość rykowych stóp procetowych Na ryku istieje wiele różorodych stóp procetowych. Poziom rykowej stopy procetowej (lub omialej stopy,

Bardziej szczegółowo

info euro Norwegia atrakcyjna nisza eksportowa dla małych i średnich przedsiębiorstw Program COSME Prawo autorskie w internecie ISSN 1505-781X

info euro Norwegia atrakcyjna nisza eksportowa dla małych i średnich przedsiębiorstw Program COSME Prawo autorskie w internecie ISSN 1505-781X kwiecień (150) 2014 ISSN 1505-781X euro ifo Norwegia atrakcyja isza eksportowa dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Program COSME Prawo autorskie w iterecie Zachodiopomorskie Stowarzyszeie

Bardziej szczegółowo

Konica Minolta Optimized Print Services (OPS) Oszczędzaj czas. Poprawiaj efektywność. Stabilizuj koszty. OPS firmy Konica Minolta

Konica Minolta Optimized Print Services (OPS) Oszczędzaj czas. Poprawiaj efektywność. Stabilizuj koszty. OPS firmy Konica Minolta Koica Miolta Optimized Prit Services (OPS) Oszczędzaj czas. Poprawiaj efektywość. Stabilizuj koszty. OPS firmy Koica Miolta Optimized Prit Services OPS Najlepszą metodą przewidywaia przyszłości jest jej

Bardziej szczegółowo

euro info Program LIFE dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X przedsiębiorstwa na rynkach Afryki Południowej

euro info Program LIFE dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X przedsiębiorstwa na rynkach Afryki Południowej listopad (157) 2014 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Małe i średie iteretowy przedsiębiorstwa a rykach Afryki Połudiowej Program LIFE Iowacyje startupy

Bardziej szczegółowo

Metoda analizy hierarchii Saaty ego Ważnym problemem podejmowania decyzji optymalizowanej jest często występująca hierarchiczność zagadnień.

Metoda analizy hierarchii Saaty ego Ważnym problemem podejmowania decyzji optymalizowanej jest często występująca hierarchiczność zagadnień. Metoda aalizy hierarchii Saaty ego Ważym problemem podejmowaia decyzji optymalizowaej jest często występująca hierarchiczość zagadień. Istieje wiele heurystyczych podejść do rozwiązaia tego problemu, jedak

Bardziej szczegółowo

Matematyka finansowa 08.10.2007 r. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XLIII Egzamin dla Aktuariuszy z 8 października 2007 r.

Matematyka finansowa 08.10.2007 r. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XLIII Egzamin dla Aktuariuszy z 8 października 2007 r. Matematyka fiasowa 08.10.2007 r. Komisja Egzamiacyja dla Aktuariuszy XLIII Egzami dla Aktuariuszy z 8 paździerika 2007 r. Część I Matematyka fiasowa WERSJA TESTU A Imię i azwisko osoby egzamiowaej:...

Bardziej szczegółowo

1. Metoda zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych

1. Metoda zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych Iwetta Budzik-Nowodzińska SZACOWANIE WARTOŚCI DOCHODOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA STUDIUM PRZYPADKU Wprowadzeie Dochodowe metody wycey wartości przedsiębiorstw są postrzegae, jako ajbardziej efektywe sposoby określaia

Bardziej szczegółowo

KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI

KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI Ryszard Budziński, Marta Fukacz, Jarosław Becker, Uiwersytet Szczeciński, Wydział Nauk Ekoomiczych i Zarządzaia, Istytut Iformatyki w

Bardziej szczegółowo

Wygenerowano dnia 2015-11-25 dla loginu: internetowagp. FIRMA i PRAWO. tydzień z komentarzami. W tygodniku Firma i Prawo komentowaliśmy ustawy:

Wygenerowano dnia 2015-11-25 dla loginu: internetowagp. FIRMA i PRAWO. tydzień z komentarzami. W tygodniku Firma i Prawo komentowaliśmy ustawy: FIRMA i PRAWO FORSAL.PL K Aa Michalska dr Patryk Filipiak doradca restrukturyzacyjy w Zimmerma Filipiak Restrukturyzacja SA doradca restrukturyzacyjy w Zimmerma Filipiak Restrukturyzacja SA Bartosz Sierakowski

Bardziej szczegółowo

Wygenerowano dnia 2015-09-22 dla loginu: internetowagp. Kalkulatory. FIRMA i PRAWO. tydzień z komentarzami

Wygenerowano dnia 2015-09-22 dla loginu: internetowagp. Kalkulatory. FIRMA i PRAWO. tydzień z komentarzami se Nowocze ia arzędz olie dla preumeratorów DGP za darmo! PRENUMERATA Zarejestruj się i korzystaj! www.arzedzia. Kalkulatory Akty prawe Aktywe druki Wskaźiki i stawki FIRMA i PRAWO DZIENNIK.PL FORSAL.PL

Bardziej szczegółowo

Zastosowania w transporcie pasażerskim. Podzespoły i systemy HMI

Zastosowania w transporcie pasażerskim. Podzespoły i systemy HMI EAO Ekspert w dziedziie iterfejsów człowiek-maszya Zastosowaia w trasporcie pasażerskim Podzespoły i systemy HMI www. eao.com/catalogues EAO Parter dla przemysłu trasportowego Foto: SBB Systemy operacyje

Bardziej szczegółowo

Wykład. Inwestycja. Inwestycje. Inwestowanie. Działalność inwestycyjna. Inwestycja

Wykład. Inwestycja. Inwestycje. Inwestowanie. Działalność inwestycyjna. Inwestycja Iwestycja Wykład Celowo wydatkowae środki firmy skierowae a powiększeie jej dochodów w przyszłości. Iwestycje w wyiku użycia środków fiasowych tworzą lub powiększają majątek rzeczowy, majątek fiasowy i

Bardziej szczegółowo

Siemens. The future moving in.

Siemens. The future moving in. Ogrzewaczy wody marki Siemes zae są a rykach całego świata. Ich powstawaiu towarzyszą ambite cele: stale poszukujemy iowacyjych, przyszłościowych rozwiązań techologiczych, służących poprawie jakości życia.

Bardziej szczegółowo

TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A PROBLEM ZGODNOŚCI Z PRG

TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A PROBLEM ZGODNOŚCI Z PRG Tomasz ŚWIĘTOŃ 1 TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A ROBLEM ZGODNOŚCI Z RG Na mocy rozporządzeia Rady Miistrów w sprawie aństwowego Systemu Odiesień rzestrzeych już 31 grudia 2009 roku upływa termi wykoaia

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ

WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ LABORATORIUM RACHUNEK EKONOMICZNY W ELEKTROENERGETYCE INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA

Bardziej szczegółowo

WYGRYWAJ NAGRODY z KAN-therm

WYGRYWAJ NAGRODY z KAN-therm SYSTEM KAN-therm Nowoczese istalacje wode i grzewcze WYGRYWAJ NAGRODY z KAN-therm HP DESIGNJET T790 może być Twój! Szczegóły a www.kokurs-ka.pl ISO 9001 Projektuj istalacje w Systemie KAN-therm i walcz

Bardziej szczegółowo

WERSJA TESTU A. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. LX Egzamin dla Aktuariuszy z 28 maja 2012 r. Część I. Matematyka finansowa

WERSJA TESTU A. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. LX Egzamin dla Aktuariuszy z 28 maja 2012 r. Część I. Matematyka finansowa Matematyka fiasowa 8.05.0 r. Komisja Egzamiacyja dla Aktuariuszy LX Egzami dla Aktuariuszy z 8 maja 0 r. Część I Matematyka fiasowa WERJA EU A Imię i azwisko osoby egzamiowaej:... Czas egzamiu: 00 miut

Bardziej szczegółowo

NOWA PERSPEKTYWA, UBEZPIECZENIE UNIWERSALNE, PLUS, PERSPEKTYWA

NOWA PERSPEKTYWA, UBEZPIECZENIE UNIWERSALNE, PLUS, PERSPEKTYWA NOWA PERSPEKTYWA, UBEZPIECZENIE UNIWERSALNE, PLUS, PERSPEKTYWA B. ZAŁĄCZNIKI NUMERY DOŁĄCZONYCH WNIOSKÓW/DEKLARACJI WNIOSEK O ZAWARCIE UMÓW DODATKOWYCH/ DEKLARACJA PRZYSTĄPIENIA DO UBEZPIECZENIA/ DEKLARACJA

Bardziej szczegółowo

System finansowy gospodarki

System finansowy gospodarki System fiasowy gospodarki Zajęcia r 5 Matematyka fiasowa Wartość pieiądza w czasie 1 złoty posiaday dzisiaj jest wart więcej iż 1 złoty posiaday w przyszłości, p. za rok. Powody: Suma posiadaa dzisiaj

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekoomiczy Uiwersytet Dziecięcy Dlaczego jede kraje są biede a ie bogate? dr Baha Kaliowska-Sufiowicz Uiwersytet Ekoomiczy w Pozaiu 23 maja 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL

Bardziej szczegółowo

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X papierniczy

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X papierniczy listopad (159) 2015 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Europejski przemysł iteretowy papiericzy Program Fiasowaie LIFEspołeczościowe, kapitał dla MŚP Perspektywy

Bardziej szczegółowo

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2012/13. Ciągi.

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2012/13. Ciągi. Jarosław Wróblewski Aaliza Matematycza 1A, zima 2012/13 Ciągi. Ćwiczeia 5.11.2012: zad. 140-173 Kolokwium r 5, 6.11.2012: materiał z zad. 1-173 Ćwiczeia 12.11.2012: zad. 174-190 13.11.2012: zajęcia czwartkowe

Bardziej szczegółowo

Wytwarzanie energii odnawialnej

Wytwarzanie energii odnawialnej Adrzej Nocuñ Waldemar Ostrowski Adrzej Rabszty Miros³aw bik Eugeiusz Miklas B³a ej yp Wytwarzaie eergii odawialej poprzez współspalaie biomasy z paliwami podstawowymi w PKE SA W celu osi¹giêcia zawartego

Bardziej szczegółowo

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X żywności do Malezji

euro info dla małych i średnich przedsiębiorstw Wschód ISSN 1505-781X żywności do Malezji sierpień (154) 2014 ISSN 1505-781X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw www.ee.org.pl Marketig Możliwości eksportu iteretowy polskiej żywości do Malezji Program Odawiale LIFE źródła eergii, korzyści

Bardziej szczegółowo

Twoja firma. Podręcznik użytkownika. Aplikacja Grupa. V edycja, kwiecień 2013

Twoja firma. Podręcznik użytkownika. Aplikacja Grupa. V edycja, kwiecień 2013 Twoja firma Podręczik użytkowika Aplikacja Grupa V edycja, kwiecień 2013 Spis treści I. INFORMACJE WSTĘPNE I LOGOWANIE...3 I.1. Wstęp i defiicje...3 I.2. Iformacja o możliwości korzystaia z systemu Aplikacja

Bardziej szczegółowo

Niezbędnik dla ucznia, rodzica i nauczyciela na rok szkolny 2015/2016. Zanim pójdziemy do szkoły

Niezbędnik dla ucznia, rodzica i nauczyciela na rok szkolny 2015/2016. Zanim pójdziemy do szkoły Niezbędik dla uia, rodzica i auyciela a rok szkoly 0/0 Zaim pójdziemy do szkoły Spis treści. Ueń ajmłodszy. Ueń iepełosprawy. Ueń w przyjazej i bezpieej szkole. Szkolictwo zawodowe. Prawa rodziców. Rodzicu,

Bardziej szczegółowo

Dz.U. z 2016, poz. 684; stan prawny: r. USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1

Dz.U. z 2016, poz. 684; stan prawny: r. USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1 Dz.U. z 2016, poz. 684; stan prawny: 21.07.2016r. USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1 Art. 1. [Przedmiot ustawy] Ustawa określa szczególne uprawnienia wierzyciela

Bardziej szczegółowo

Niepewności pomiarowe

Niepewności pomiarowe Niepewości pomiarowe Obserwacja, doświadczeie, pomiar Obserwacja zjawisk fizyczych polega a badaiu ych zjawisk w warukach auralych oraz a aalizie czyików i waruków, od kórych zjawiska e zależą. Waruki

Bardziej szczegółowo

SYSTEM OCENY STANU NAWIERZCHNI SOSN ZASADY POMIARU I OCENY STANU RÓWNOŚCI PODŁUŻNEJ NAWIERZCHNI BITUMICZNYCH W SYSTEMIE OCENY STANU NAWIERZCHNI SOSN

SYSTEM OCENY STANU NAWIERZCHNI SOSN ZASADY POMIARU I OCENY STANU RÓWNOŚCI PODŁUŻNEJ NAWIERZCHNI BITUMICZNYCH W SYSTEMIE OCENY STANU NAWIERZCHNI SOSN ZAŁĄCZNIK B GENERALNA DYREKCJA DRÓG PUBLICZNYCH Biuro Studiów Sieci Drogowej SYSTEM OCENY STANU NAWIERZCHNI SOSN WYTYCZNE STOSOWANIA - ZAŁĄCZNIK B ZASADY POMIARU I OCENY STANU RÓWNOŚCI PODŁUŻNEJ NAWIERZCHNI

Bardziej szczegółowo

Na podstawie art. 55a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409) zarządza się, co następuje:

Na podstawie art. 55a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r. poz. 1409) zarządza się, co następuje: Projekt z dia 16.12.2013 r. Rozporządzeie Miistra Ifrastruktury i Rozwoju 1) z dia.. 2013 r. w sprawie metodologii obliczaia charakterystyki eergetyczej budyku i lokalu mieszkalego lub części budyku staowiącej

Bardziej szczegółowo

Podpis elektroniczny. zastosowanie i korzyści

Podpis elektroniczny. zastosowanie i korzyści Podpis elektroiczy sposób działaia, zastosowaie i korzyści Miisterstwo Gospodarki Warszawa 2005 Nadzór merytoryczy: Departamet Przedsiębiorczości Miisterstwa Gospodarki Autorzy: Artur Kruk Uizeto Techologies

Bardziej szczegółowo

Fundamentalna tabelka atomu. eureka! to odkryli. p R = nh -

Fundamentalna tabelka atomu. eureka! to odkryli. p R = nh - TEKST TRUDNY Postulat kwatowaia Bohra, czyli założoy ad hoc związek pomiędzy falą de Broglie a a geometryczymi własościami rozważaego problemu, pozwolił bez większych trudości teoretyczie przewidzieć rozmiary

Bardziej szczegółowo

(1) gdzie I sc jest prądem zwarciowym w warunkach normalnych, a mnożnik 1,25 bierze pod uwagę ryzyko 25% wzrostu promieniowania powyżej 1 kw/m 2.

(1) gdzie I sc jest prądem zwarciowym w warunkach normalnych, a mnożnik 1,25 bierze pod uwagę ryzyko 25% wzrostu promieniowania powyżej 1 kw/m 2. Katarzya JARZYŃSKA ABB Sp. z o.o. PRODUKTY NISKONAPIĘCIOWE W INSTALACJI PV Streszczeie: W ormalych warukach pracy każdy moduł geeruje prąd o wartości zbliżoej do prądu zwarciowego I sc, który powiększa

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO

ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO Agieszka Jakubowska ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO. Wstęp Skąplikowaie współczesego życia gospodarczego powoduje, iż do sterowaia procesem zarządzaia

Bardziej szczegółowo

Wytarzanie energii ze źródeł odnawialnych w procesie spalania mieszanego paliwa wtórnego zawierającego biomasę

Wytarzanie energii ze źródeł odnawialnych w procesie spalania mieszanego paliwa wtórnego zawierającego biomasę Wytarzaie eergii ze źródeł odawialych w procesie spalaia mieszaego paliwa wtórego zawierającego biomasę Autor: Rafał Szymaowicz - ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., Zakład Techiki Cieplej ( Eergetyka r 5/2011) W

Bardziej szczegółowo

Kodeks Etyki i Postępowania Zawodowego

Kodeks Etyki i Postępowania Zawodowego Kodeks Etyki i Postępowaia Zawodowego 2015 RELX Group Kodeks Etyki i Postępowaia Zawodowego Spis treści 2 Nasze zobowiązaie do uczciwości Wiadomość od aszego Dyrektora geeraleg Filozofia i wartości przyświecające

Bardziej szczegółowo

Znajdowanie pozostałych pierwiastków liczby zespolonej, gdy znany jest jeden pierwiastek

Znajdowanie pozostałych pierwiastków liczby zespolonej, gdy znany jest jeden pierwiastek Zajdowaie pozostałych pierwiastków liczby zespoloej, gdy zay jest jede pierwiastek 1 Wprowadzeie Okazuje się, że gdy zamy jede z pierwiastków stopia z liczby zespoloej z, to pozostałe pierwiastki możemy

Bardziej szczegółowo

Strategie finansowe przedsiębiorstwa

Strategie finansowe przedsiębiorstwa Strategie fiasowe przedsiębiorstwa Grzegorz Michalski 2 Różice między fiasami a rachukowością Rachukowość to opowiadaie [sprawozdaie] JAK BYŁO i JAK JEST Fiase zajmują się Obecą oceą tego co BĘDZIE w PRZYSZŁOŚCI

Bardziej szczegółowo

rok **: półrocze **: Podmiot korzystający ze środowiska Lp. Adres Gmina Powiat korzystania ze Miejsce/ miejsca ... środowiska

rok **: półrocze **: Podmiot korzystający ze środowiska Lp. Adres Gmina Powiat korzystania ze Miejsce/ miejsca ... środowiska WYKAZ ZAWIERAJĄCY INFORMACJE O ILOŚCI I RODZAJACH GAZÓW LUB PYŁÓW WPROWADZANYCH DO POWIETRZA, DANE, NA PODSTAWIE KTÓRYCH OKREŚLONO TE ILOŚCI, ORAZ INFORMACJE O WYSOKOŚCI NALEśNYCH OPŁAT WPROWADZANIE GAZÓW

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA NR 06-2 POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ

INSTRUKCJA NR 06-2 POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ LABORATORIUM OCHRONY ŚRODOWISKA - SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ - INSTRUKCJA NR 06- POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ 1. Cel istrukcji Celem istrukcji jest określeie metodyki postępowaia w celu

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA OPOLSKA

POLITECHNIKA OPOLSKA POLITCHIKA OPOLSKA ISTYTUT AUTOMATYKI I IFOMATYKI LABOATOIUM MTOLOII LKTOICZJ 7. KOMPSATOY U P U. KOMPSATOY APIĘCIA STAŁO.. Wstęp... Zasada pomiaru metodą kompesacyją. Metoda kompesacyja pomiaru apięcia

Bardziej szczegółowo

I STRUKTURA ORGANIZACYJNA OŚRODKA ADOPCYJNO-OPIEKUŃCZEGO W ŁOMŻY I REALIZOWANE ZADANIA

I STRUKTURA ORGANIZACYJNA OŚRODKA ADOPCYJNO-OPIEKUŃCZEGO W ŁOMŻY I REALIZOWANE ZADANIA Rada Miejska Łomży Komisja Rodziy, Opieki Społeczej i Zdrowia Działalość Ośrodka Adopcyjo Opiekuńczego w Łomży w roku 007 r. zakresie zabezpieczaia zastępczego środowiska ego dzieciom społeczie osierocoym.

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH

PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH POMIAR FIZYCZNY Pomiar bezpośredi to doświadczeie, w którym przy pomocy odpowiedich przyrządów mierzymy (tj. porówujemy

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1),2)

USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1),2) Kancelaria Sejmu s. 1/6 USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1),2) Art. 1. Ustawa określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

USTAWA. z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych Kancelaria Sejmu s. 1/7 USTAWA z dnia 8 marca 2013 r. 1),2) o terminach zapłaty w transakcjach handlowych Opracowano na podstawie Dz. U. z 2013 r. poz. 403. Art. 1. Ustawa określa szczególne uprawnienia

Bardziej szczegółowo

Zmiany w zarządzaniu jakością w polskich szpitalach

Zmiany w zarządzaniu jakością w polskich szpitalach Łopacińska Hygeia Public I, Tokarski Health 2014, Z, Deys 49(2): A. 343-347 Zmiay w zarządzaiu jakością w polskich szpitalach 343 Zmiay w zarządzaiu jakością w polskich szpitalach Quality maagemet chages

Bardziej szczegółowo

Michał Księżakowski Project Manager (Kraków, 17.02.2012)

Michał Księżakowski Project Manager (Kraków, 17.02.2012) Ekoomicze aspekty budowy biogazowi i dystrybucji biogazu Michał Księżakowski Project Maager (Kraków, 17.02.2012) Czyiki warukujące budowę biogazowi Uwarukowaia Ekoomicze Prawe Techologicze Aspekty Prawe

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY MATEMATYKI FINANSOWEJ

PODSTAWY MATEMATYKI FINANSOWEJ PODSTAWY MATEMATYKI INANSOWEJ WZORY I POJĘCIA PODSTAWOWE ODSETKI, A STOPA PROCENTOWA KREDYTU (5) ODSETKI OD KREDYTU KWOTA KREDYTU R R- rocza stopa oprocetowaia kredytu t - okres trwaia kredytu w diach

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenie w rolnictwie szkockim

Wynagrodzenie w rolnictwie szkockim Wyagrodzeie w rolictwie szkockim dziewiętastego Wydaie Iformator dla pracowików i pracodawców Co powiieeś wiedzieć o Rozporządzeiu r 62 o wy a g r o d z e i a c h w ro l i c t w i e Sz k o c j a 329324_Guide.idd

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 5 marca 2014 r. Poz. 274 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 27 lutego 2014 r.

Warszawa, dnia 5 marca 2014 r. Poz. 274 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 27 lutego 2014 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dia 5 marca 204 r. Poz. 274 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA ) z dia 27 lutego 204 r. w sprawie wykazów zawierających iformacje i dae o zakresie korzystaia

Bardziej szczegółowo

Wpływ warunków eksploatacji pojazdu na charakterystyki zewnętrzne silnika

Wpływ warunków eksploatacji pojazdu na charakterystyki zewnętrzne silnika POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Budowy i Eksploatacji Maszy Istrukcja do zajęć laboratoryjych z przedmiotu: EKSPLOATACJA MASZYN Wpływ waruków eksploatacji pojazdu a charakterystyki

Bardziej szczegółowo

Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami

Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami Projekt 1.16 Koordyacja a rzecz aktywej itegracji jest współfiasoway przez Uię Europejską w ramach Europejskiego Fu duszu Społeczego Współpraca istytucji pomocy społeczej z iymi istytucjami a tereie gmiy,

Bardziej szczegółowo

Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka W12: Statystyczna analiza danych jakościowych. Dr Anna ADRIAN Paw B5, pok 407 adan@agh.edu.

Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka W12: Statystyczna analiza danych jakościowych. Dr Anna ADRIAN Paw B5, pok 407 adan@agh.edu. Rachuek prawdopodobieństwa i statystyka W12: Statystycza aaliza daych jakościowych Dr Aa ADRIAN Paw B5, pok 407 ada@agh.edu.pl Wprowadzeie Rozróżia się dwa typy daych jakościowych: Nomiale jeśli opisują

Bardziej szczegółowo

BIULETYN INFORMACYJNY NR 44 n 26.03.2012

BIULETYN INFORMACYJNY NR 44 n 26.03.2012 BIULETYN INFORMACYJNY NR 44 26.03.2012 BIULETYN INFORMACYJNY JEST PISMEM WEWNĄTRZZWIĄZKOWYM Adresy Oddziałów Zarządu Regiou Podlaskiego NSZZ Solidarość 1. Regio Podlaski Oddział w Bielsku Podlaskim 17-100

Bardziej szczegółowo

profi-air 250 / 400 touch Nowoczesne centrale rekuperacyjne do wentylacji pomieszczeń mieszkalnych

profi-air 250 / 400 touch Nowoczesne centrale rekuperacyjne do wentylacji pomieszczeń mieszkalnych profi-air 250 / 400 touch Nowoczese cetrale rekuperacyje do wetylacji pomieszczeń mieszkalych SYSTEMY ODWADNIAJĄ CE SYSTEMY ELEKTRYCZNE INSTALACJE WEWNĘTRZNE PRODUKTY DLA PRZEMYSŁU Nowoczesa techologia

Bardziej szczegółowo

SafeTest 60 Prosty, solidny i ekonomiczny tester bezpieczeństwa elektrycznego urządzeń medycznych.

SafeTest 60 Prosty, solidny i ekonomiczny tester bezpieczeństwa elektrycznego urządzeń medycznych. SafeTest 60 Prosty, solidy i ekoomiczy tester bezpieczeństwa elektryczego urządzeń medyczych. Rigel SafeTest 60 to solidy, iezawody, medyczy aalizator bezpieczeństwa elektryczego. Idealy do testowaia dużej

Bardziej szczegółowo

2.2 Funkcje wyceny. Wśród autorów przeważa pogląd, iż wycenie można przypisać cztery podstawowe funkcje:

2.2 Funkcje wyceny. Wśród autorów przeważa pogląd, iż wycenie można przypisać cztery podstawowe funkcje: . Cele wycey przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa w rozwiiętej gospodarce rykowej są powszechie przedmiotem różorakich trasakcji hadlowych co implikuje potrzebę uzyskaia szacuków ich wartości przy pomocy

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE PROGRAMOWANIA CAŁKOWITOLICZBOWEGO W UTRZYMANIU POJAZDÓW I MASZYN. Paweł Mikołajczak

ZASTOSOWANIE PROGRAMOWANIA CAŁKOWITOLICZBOWEGO W UTRZYMANIU POJAZDÓW I MASZYN. Paweł Mikołajczak MOTROL, 007, 9, ZASTOSOWANE PROGRAMOWANA AŁKOWTOLZBOWEGO W UTRZMANU POJAZDÓW MASZN Katedra Budowy, Eksploatacji Pojazdów i Maszy Uiwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztyie Streszczeie. W artykule przedstawioo

Bardziej szczegółowo

Matematyka finansowa 06.10.2008 r. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XLVII Egzamin dla Aktuariuszy z 6 października 2008 r.

Matematyka finansowa 06.10.2008 r. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. XLVII Egzamin dla Aktuariuszy z 6 października 2008 r. Komisja Egzamiacyja dla Aktuariuszy XLVII Egzami dla Aktuariuszy z 6 paździerika 2008 r. Część I Matematyka fiasowa WERSJA TESTU A Imię i azwisko osoby egzamiowaej:... Czas egzamiu: 00 miut . Kredytobiorca

Bardziej szczegółowo

ma rozkład złożony Poissona z oczekiwaną liczbą szkód równą λ i rozkładem wartości pojedynczej szkody takim, że Pr( Y

ma rozkład złożony Poissona z oczekiwaną liczbą szkód równą λ i rozkładem wartości pojedynczej szkody takim, że Pr( Y Zadaie. Łącza wartość szkód z pewego ubezpieczeia W = Y + Y +... + YN ma rozkład złożoy Poissoa z oczekiwaą liczbą szkód rówą λ i rozkładem wartości pojedyczej szkody takim, że ( Y { 0,,,3,... }) =. Niech:

Bardziej szczegółowo

PROTOKÓŁ nr XLI/05 Z XLI SESJI RADY POWIATU OBORNICKIEGO

PROTOKÓŁ nr XLI/05 Z XLI SESJI RADY POWIATU OBORNICKIEGO PROTOKÓŁ r XLI/05 Z XLI SESJI RADY POWIATU OBORNICKIEGO która odbyła się w diu 11 paździerika 2005r. o godz. 10.00 w sali sesyjej Starostwa Powiatowego w Obor ikach, ul. 11 Listopada 2a. Obrady rozpoczęto

Bardziej szczegółowo

Regulamin naboru do oddziałów sportowych

Regulamin naboru do oddziałów sportowych Regulami aoru do oddziałów sportowych W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 32 IM. MJR. HENRYKA DOBRZAŃSKIEGO PS."HUBAL" I PUBLICZNYM GIMNAZJUM NR 12 IM. MJR. HENRYKA DOBRZAŃSKIEGO PS."HUBAL" W ZESPOLE SZKÓŁ NR 6 W

Bardziej szczegółowo

Program wieloletni dotyczący udziału Polski w programie CIP przedłuŝony do końca 2014 roku

Program wieloletni dotyczący udziału Polski w programie CIP przedłuŝony do końca 2014 roku Program wieloletni dotyczący udziału Polski w programie CIP przedłuŝony do końca 2014 roku Rada Ministrów w dniu 7 stycznia na wniosek Ministra Gospodarki przyjęła uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie

Bardziej szczegółowo

Projekt z dnia 8.07.2013 r.

Projekt z dnia 8.07.2013 r. Projekt z dia 8.07.2013 r. Rozporządzeie Miistra Trasportu, Budowictwa i Gospodarki Morskiej 1) z dia.. 2013 r. w sprawie metodologii obliczaia charakterystyki eergetyczej budyku i lokalu mieszkalego lub

Bardziej szczegółowo

GEIGER-GJ56..e z elektronicznym układem wyłączania krańcowego dla żaluzji i żaluzji zewnętrznych

GEIGER-GJ56..e z elektronicznym układem wyłączania krańcowego dla żaluzji i żaluzji zewnętrznych Napęd żaluzji: GEGER-GJ56..e z elektroiczym układem wyłączaia krańcowego dla żaluzji i żaluzji zewętrzych EN FR ES T Orygiala istrukcja motażu i istrukcja eksploatacji Origial assembly ad operatig istructios

Bardziej szczegółowo

Metody badania zbieżności/rozbieżności ciągów liczbowych

Metody badania zbieżności/rozbieżności ciągów liczbowych Metody badaia zbieżości/rozbieżości ciągów liczbowych Ryszard Rębowski 14 grudia 2017 1 Wstęp Kluczowe pytaie odoszące się do zagadieia badaia zachowaia się ciągu liczbowego sprowadza się do sposobu opisu

Bardziej szczegółowo

Dz. U poz z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1)

Dz. U poz z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1) Kancelaria Sejmu s. 1/6 Dz. U. 2013 poz. 403 U S T AWA z dnia 8 marca 2013 r. Opracowano na podstawie t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 118. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych 1) Art. 1. Ustawa określa

Bardziej szczegółowo

MODELE MATEMATYCZNE W UBEZPIECZENIACH. 1. Renty

MODELE MATEMATYCZNE W UBEZPIECZENIACH. 1. Renty MODELE MATEMATYCZNE W UBEZPIECZENIACH WYKŁAD 2: RENTY. PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE. TRWANIE ŻYCIA 1. Rety Retą azywamy pewie ciąg płatości. Na razie będziemy je rozpatrywać bez żadego związku z czasem życiem człowieka.

Bardziej szczegółowo

Typy i wykonanie łapaczy tłuszczy: ASIO

Typy i wykonanie łapaczy tłuszczy: ASIO ŁAPACZE TŁUSZCZY Tłuszcz w kaalizacji powoduje problemy zarówo mechaicze, czyli zarastaie rur, jak i higieicze zapach. Dalej powoduje też problemy w samym procesie czyszczeia w oczyszczaliach ścieków gdzie

Bardziej szczegółowo

3. Funkcje elementarne

3. Funkcje elementarne 3. Fukcje elemetare Fukcjami elemetarymi będziemy azywać fukcję tożsamościową x x, fukcję wykładiczą, fukcje trygoometrycze oraz wszystkie fukcje, jakie moża otrzymać z wyżej wymieioych drogą astępujących

Bardziej szczegółowo

Analiza potencjału energetycznego depozytów mułów węglowych

Analiza potencjału energetycznego depozytów mułów węglowych zaiteresowaia wykorzystaiem tej metody w odiesieiu do iych droboziaristych materiałów odpadowych ze wzbogacaia węgla kamieego ależy poszukiwać owych, skutecziej działających odczyików. Zdecydowaie miej

Bardziej szczegółowo

MATEMATYKA FINANSOWA - PROCENT SKŁADANY 2. PROCENT SKŁADANY

MATEMATYKA FINANSOWA - PROCENT SKŁADANY 2. PROCENT SKŁADANY 2. PROCENT SŁADANY Zasada procetu składaego polega a tym, iż liczymy odsetki za day okres i doliczamy do kapitału podstawowego. Odsetki za astępy okres liczymy od powiększoej w te sposób podstawy. Czyli

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 21 stycznia 2019 r. Poz. 118

Warszawa, dnia 21 stycznia 2019 r. Poz. 118 Warszawa, dnia 21 stycznia 2019 r. Poz. 118 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 13 grudnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o terminach zapłaty w transakcjach

Bardziej szczegółowo

if PACKAGING DESIGN AWARD 2013

if PACKAGING DESIGN AWARD 2013 Polska wersja językowa Prosimy zwrócić uwagę, że procedury rejestracji, a także komuikacja w ramach kokursu if desig awards odbywać się będą w języku agielskim. LUNAR Desig Ic. if PACKAGING DESIGN AWARD

Bardziej szczegółowo

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTUT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORTU ZAKŁAD STEROWANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆWICZENIE: E20 BADANIE UKŁADU

Bardziej szczegółowo

Historia tworzenia pewnej spółdzielni Zlecanie zadań podmiotom ekonomii społecznej Dla przedsiębiorstw społecznych jest Targes.pl

Historia tworzenia pewnej spółdzielni Zlecanie zadań podmiotom ekonomii społecznej Dla przedsiębiorstw społecznych jest Targes.pl Historia tworzeia pewej spółdzieli Zlecaie zadań podmiotom ekoomii społeczej Dla przedsiębiorstw społeczych jest Targes.pl lipiec r 2 (146) 2012 rok XVI OD REDAKCJI Ekoomia społecza to idea, którą warto

Bardziej szczegółowo

Informacje dot. zmian wprowadzonych w Nowym Podejściu

Informacje dot. zmian wprowadzonych w Nowym Podejściu Nowe Ramy Prawne (z ang. New Legal Framework = NLF) Informacje dot. zmian wprowadzonych w Nowym Podejściu Krzysztof Zawiślak 1 NOWE PODEJŚCIE Propozycja zmian została przyjęta w Komisji dn. 14 lutego 2007

Bardziej szczegółowo

4. PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE I NAPIĘCIOWE

4. PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE I NAPIĘCIOWE 4. PRZEŁDN PRĄDOWE NPĘOWE 4.. Wstęp 4.. Przekładiki prądowe Przekładikie prądowy prądu zieego azywa się trasforator przezaczoy do zasilaia obwodów prądowych elektryczych przyrządów poiarowych oraz przekaźików.

Bardziej szczegółowo

*Q019* Wniosek o przystąpienie do grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi z rozszerzoną ankietą medyczną

*Q019* Wniosek o przystąpienie do grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi z rozszerzoną ankietą medyczną *Q019* Wiosek o przystąpieie do grupowego ubezpieczeia a życie z ubezpieczeiowymi fuduszami kapitałowymi z rozszerzoą akietą medyczą Nr polisy ubezpieczeia Nr podgrupy Ubezpieczający Nazwa firmy Ubezpieczoy

Bardziej szczegółowo

*Q019* Deklaracja przystąpienia do grupowego ubezpieczenia na życie z rozszerzoną ankietą medyczną. Ubezpieczający. Ubezpieczony

*Q019* Deklaracja przystąpienia do grupowego ubezpieczenia na życie z rozszerzoną ankietą medyczną. Ubezpieczający. Ubezpieczony *Q019* Deklaracja przystąpieia do grupowego ubezpieczeia a życie z rozszerzoą akietą medyczą Nr polisy ubezpieczeia Nr podgrupy Ubezpieczający Nazwa firmy Ubezpieczoy Pracowik Małżoek Pełoletie Dziecko

Bardziej szczegółowo

WNIOSEK W SPRAWIE ZMIAN:

WNIOSEK W SPRAWIE ZMIAN: Załączik r do uchwały r 309 Zarządu Dzielicy Ursyów m.st. Warszawy z dia 25 paździerika 20 r WNIOSEK W SPRAWIE ZMIAN: ) WIELOLETNIEJ PROGNOZY BUDŻETÓW *, W TYM: b) WYDATKÓW BIEŻĄCYCH w tym UE* Obszar Staowisko

Bardziej szczegółowo

Siłownie ORC sposobem na wykorzystanie energii ze źródeł niskotemperaturowych.

Siłownie ORC sposobem na wykorzystanie energii ze źródeł niskotemperaturowych. Siłowie ORC sposobem a wykorzystaie eergii ze źródeł iskotemperaturowych. Autor: prof. dr hab. Władysław Nowak, Aleksadra Borsukiewicz-Gozdur, Zachodiopomorski Uiwersytet Techologiczy w Szczeciie, Katedra

Bardziej szczegółowo