EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA. TEMAT ZAJĘĆ: W internetowej sieci czy w zasadzce własnej nieświadomości?

Transkrypt

1 Grażyna Jaśniowska SCENARIUSZ ZAJĘĆ EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA TEMAT ZAJĘĆ: W internetowej sieci czy w zasadzce własnej nieświadomości? Cele zajęć: poszukiwanie przyczyny, dlaczego młodzież uzależnia się od Internetu, uświadomienie uczniom, jakie zachowania w Internecie mogą być niebezpieczne oraz spowodować ich uzależnienie od siebie, ustalenie zasad bezpieczeństwa w Internecie, wskazanie sposobów unikania zagrożeń oraz prawidłowych reakcji w momencie zetknięcia z nimi, uświadomienie, że Internet jest bezpieczny, jeśli się umiejętnie z niego korzysta, doskonalenie umiejętności współpracy w grupie. METODY i TECHNIKI NAUCZANIA : pogadanka, rozmowa burza mózgów dyskusja zespołowe rozwiązywanie problemów słoneczko skojarzeń drama metoda sytuacyjna. FORMY ORGANIZACYJNE : praca z całą klasą praca w grupach ŚRODKI DYDAKTYCZNE : arkusze dużego papieru, kartki pisaki, długopisy scenariusz scenki, projektor, prezentacja/ plansze CZAS TRWANIA ZAJĘĆ: 90 minut SZCZEGÓŁOWY PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel informuje klasę, że została wybrana przez Stowarzyszenie Internet XXI. W nagrodę cała klasa pojedzie na pięciodniową wycieczkę do Jastrzębiej Góry. Uczniowie muszą tylko podać dane osobowe, imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, PESEL, adres, podpisać zgodę na ich przetwarzanie, zeskanować dowody tożsamości lub legitymacje szkolne i przesłać do stowarzyszenia. 2. Uczniowie wypełniają polecenie nauczyciela. 1

2 3. Nauczyciel pyta podopiecznych, dlaczego zgodzili się na zamieszczenie swoich danych w Internecie? Dlaczego podali swój adres, PESEL, nr dowodu (jeżeli posiadają)? 4. Zaskoczeni uczniowie odkrywają prawdę, że dali się podejść obietnicą o pięciodniowej wycieczce. 5. Prowadzący prosi uczniów, aby napisali na kartce 3 pytania, które chcieliby zadać nowo poznanej koleżance czy koledze na Facebooku. 6. Nauczyciel zbiera kartki, miesza je i rozdaje uczniom, aby odpowiedzieli na pytania. 7. Osoba wybrana przez nauczyciela zbiera kartki i czyta na głos pytania oraz odpowiedzi. 8. N. pyta uczniów, jakich informacji o nich może dowiedzieć się nieznajomy? Co uczniowie wiedzą o nieznajomym? Czy rozmowy przez komunikatory są bezpieczne? Co zrobić, aby stały się bezpieczne? 9. Uczniowie dyskutują. Ustalają zasady bezpiecznego posługiwania się Internetem. Np. 1. Nie podawaj swoich danych osobowych. 2. Używaj nicka, zamiast imienia i nazwiska. 3. Nie podawaj swojego adresu i numeru telefonu. 4. Nie podawaj adresu swojej szkoły. 5. Nie spotykaj się sam z nieznajomymi poznanymi przez Internet. 6. Podziel się ze swoimi obawami z kolegami, rodzeństwem, godną zaufania osobą. 7. Ufaj swoim rodzicom.. Mów im o wszystkim, co Cię zaniepokoi podczas korzystania z Internetu. 10. Nauczyciel pokazuje uczestnikom zajęć przygotowane wcześniej rzeczy: komputer, dyskietki z grami komputerowymi, kartka z ocenami i zaznaczoną na czerwoną liczbą opuszczonych i nieusprawiedliwionych godzin w szkole, podarte zaproszenia na występ młodzieżowego zespołu i na osiemnastkę. 11. Nauczyciel prosi uczniów o nakreślenie charakterystyki posiadacza przedstawionych rzeczy. Komputer, dyskietki z grami = osoba ta lubi grać w gry komputerowe, kartka z ocenami i zaznaczoną na czerwoną liczbą opuszczonych i nieusprawiedliwionych godzin w szkole = opuszcza lekcje, być możliwe, że czas spędza przy komputerze, podarte zaproszenia na występ młodzieżowego zespołu i na osiemnastkę = nie skorzystała z zaproszeń, dlatego że wybrała komputer. 12. Uczniowie wypisują na białym arkuszu papieru skojarzenia. 13. Trzech uczniów (wybranych wcześniej przez nauczyciela) przedstawia scenkę: JOLA, MAMA, MATEUSZ JOLA (szykuje się na wycieczkę, pakuje ubrania do plecaka, szuka czegoś w szafie. Mówi do mamy): Mamo, nie mogę znaleźć spodni. MAMA: Uprałam je i włożyłam do szafy. JOLA: Nigdzie ich nie ma. (Dodaje)Dziwne. MAMA (szuka pieniądze)miałam odłożone dla ciebie pieniądze na wycieczkę. Nie ma ich. Mateusz, czy ty nie wziąłeś tych pieniędzy? MATEUSZ: Nie, ja nie. (Domyśla się, że to jest sprawka poznanych wczoraj przez Internet Kamili i Moniki.) MAMA: Porozmawiamy o tym, kiedy wrócę z pracy. (dodaje) Jolka jedzie na wycieczkę. Musisz odebrać Zuzię z przedszkola. O siedemnastej zamykają przedszkole. Nie zdążę wyjść z pracy przed siedemnastą. Będziesz pamiętał? MATEUSZ: Tak. JOLA: Nie zapomnij. Zuzia to twoja siostra. Nie ma jeszcze czterech lat. MATEUSZ: Uparłaś się, żeby mi matkować? 2

3 JOLA: No, nie mogę nigdzie znaleźć spodni. Nie zamieniłeś ich na grę. MATEUSZ: (patrzy na nią wściekły) JOLA: No wiem, że ich przez przypadek nie założyłeś. To jeden plus z posiadania brata. (Mama, Jola, Zuzia wychodzą z domu, Mateusz próbuje połączyć się na komputerze z Kamilą. Nie udaje jemu się. Dzwoni do Kuby) MATEUSZ (trzyma telefon w ręce, rozmawia z Kubą): Okradły nas. MATEUSZ: Jak to, kto!? Monia i Kama. MATEUSZ: Przychodź szybko! Jak to nie możesz? MATEUSZ: Co ja mam powiedzieć mamie i Jolce? MATEUSZ: Jak to? Co mam sam wymyślić? MATEUSZ: Wychodzę z domu. Może je znajdę. Pamiętasz, jak nazywała się ta szkoła tańca. MATEUSZ: A, FIRE. (Wychodzi z domu) MATEUSZ (dzwoni do kolegi Kuby) MATEUSZ (rozmawia z Kubą przez telefon): Nie należą do żadnej szkoły tańca. MATEUSZ: Sprawdziłem. MATEUSZ: W FIRE nie znają żadnej Kamili i Moniki. MATEUSZ: W innych też o nich nie słyszeli. Wiesz, na ścianach wiszą zdjęcia, nigdzie ich nie ma. MATEUSZ: Nawet na Policję nie mam, po co dzwonić. Co im powiem? Że dałem się podejść jak mały chłopczyk. Jolka miałaby używanie do końca życia. (Mateusz odkłada telefon, siada przy kompie, próbuje jeszcze raz nawiązać kontakt z Kamilą, nie udaje się, następnie gra w grę, zapomina o zdarzeniu grając w grę. Dzwoni telefon stacjonarny. Mateusz nie przerywa gry.) MATEUSZ, MAMA (Słychać otwieranie drzwi, mama wchodzi do domu, odkłada zakupy, szuka Zuzi, wchodzi do pokoju syna.) MAMA(zdenerwowana): Gdzie Zuzia? Nie odebrałeś jej z przedszkola? Jak mogłeś? 14. Nauczyciel zachęca uczniów, aby wypowiedzieli się na temat obejrzanej scenki. Rozpoczyna rozmowę o przedstawionym przez występujących wydarzeniu. 15. Uczniowie podzieleni na grupy mają za zadanie przedstawić sytuację, wydarzenie, jakie miała miejsce kilka dni wcześniej (związane z przedstawionymi rzeczami przez nauczyciela w punkcie 10). I grupa Kolega Kuba przynosi Mateuszowi nowe gry II grupa Kolega zaprasza Mateusza na osiemnastkę. III grupa Siostra przypomina bratu siedzącemu przy komputerze i grającemu w gry o osiemnastce kolegi. IV grupa Kolega zaprasza Mateusza na występ młodzieżowego zespołu muzycznego. V grupa Mama zwolniła się z pracy o po odebraniu telefonu od wychowawczyni syna, która poinformowała ją o absencji syna. Zastaje Mateusza w domu grającego w gry. Powinien być w szkole. 16. Prezentacja przez grupy i zatrzymanie w stop-klatce (oddzielnie każda grupa). 17. Każdemu uczestnikowi Nauczyciel - Kim jesteś i co teraz robisz? - Dlaczego tak się zachowałeś? - Jakie są twoje zasady życiowe? - Na kim się wzorujesz? - Co teraz czujesz? 3

4 18. Uczniowie zapisują na dużym arkuszu papieru, jakie Mateusz ma oczekiwania w stosunku do otoczenia. 19. Uczniowie przedstawiają improwizowaną sytuację, która miała miejsce po wejściu mamy do domu i spytaniu przez nią zdenerwowanym głosem Mateusza: Gdzie Zuzia? Nie odebrałeś jej z przedszkola? Jak mogłeś? 20. Prezentacja przez grupy i zatrzymanie w stop-klatce (oddzielnie każda grupa przestawia scenkę wg swojego pomysłu, np. Mateusz z mamą idą do przedszkola). 21. Nauczyciel zadaje pytania: - Co robisz? - Dlaczego? - Skąd wiesz, że należy tak postąpić? 22. Narracja nauczyciela: przedszkole było już zamknięte. Na drzwiach była kartka: Przedszkole musieliśmy zamknąć o Nie mogłam się dodzwonić do domu Zuzi. Zabrałam Zuzię do swojego domu. Oto mój adres: ulica Dobra 123, mieszkania 5. Wychowawczyni Zuzi, Anna Nowak. 23. Nauczyciel pyta uczniów, czy tylko taka sytuacja mogła wstrząsnąć Mateuszem i doprowadzić do zmiany jego zachowania. Dlaczego tak się dzieje, że komputer uzależnia? 24. Uczniowie zastanawiają się w grupach i swoje odpowiedzi zapisują na dużych arkuszach. 25. Podsumowanie zajęć. Nauczyciel przedstawia prezentację multimedialną lub planszę z przykładowymi zagrożeniami, które mogą spotkać uczniowie w Internecie (załącznik nr 1) oraz prezentację lub planszę Co zrobić, aby komputer był bezpieczny, zakupy przez niego dokonane bezpieczne? (załącznik nr 2) 26. Nauczyciel pyta uczniów o alternatywne dla komputera, Internetu sposoby spędzania czasu. Załącznik nr 1 Materiał do prezentacji multimedialnej lub wykonania planszy ZAGROŻENIA Niechciane i nieodpowiednie treści Spam niechciana poczta Poglądy faszystowskie Materiały z pornografią dziecięcą Dostęp do materiałów pornograficznych Zagrożenie w prawdziwym świecie Łamanie prawa/straty finansowe Piractwo Bankowość elektroniczna Oszustwa na aukcjach internetowych Uzależnienie od Internetu Komunikatory Komunikatory, zwłaszcza tekstowe, są podstawowym narzędziem oswajania ofiar przez pedofilów, co może budzić niepokój. Giełdy i sklepy internetowe Internet to również miejsce handlu. Lubicie buszować po serwisach aukcyjnych (np. www. allegro. pl) i robić tam zakupy. Najczęstsze oszustwo polega na tym, że kupujemy okazyjnie np. telefon komórkowy za bardzo atrakcyjną cenę. Zamawiamy, otrzymujemy pocztą przesyłkę, płacimy przy odbiorze listonoszowi. Po jego wyjściu otwieramy pudełko, a w środku zamiast telefonu znajdujemy cegłę. 4

5 W serwisach aukcyjnych po cenach niższych niż oficjalne można kupić karty służące do doładowywania konta w telefonach komórkowych typu pre-paid. Na ogół numery te są fałszywe, ale ponieważ kwota oszustwa jest niska, to sprawca nie ponosi żadnej kary. Takich przykładów można wymienić wiele. Często w Internecie można nieświadomie kupić przedmioty pochodzące z kradzieży. W ten sposób stajemy się paserami i możemy ponieść za to karę. Nie ulega wątpliwości, że Internet stał się wymarzonym terenem łowieckim dla wielu przestępców, począwszy od zwykłych oszustów, skończywszy na pedofilach. Internet potrafi wciągnąć. Podstawowa cecha stron www hipertekstualność, czyli możliwość przechodzenia z jednej strony na drugą (z tej na kolejną, i tak coraz dalej), różnorodność i wielość możliwości, które oferuje, a także kontakty z innymi ludźmi bez ograniczeń znanych ze świata rzeczywistego (np. wynikających z fizyczności), wpływają na powstawanie i pogłębianie się Zespołu Uzależnienia od Internetu. Internet jako źródło informacji dla przestępcy Za pośrednictwem Internetu przestępcy mogą więc uzyskać cenne informacje, np. złodziej planując włamanie może dowiedzieć się o adres, cenne przedmioty, zwyczaje panujące w domu itp. Cybersex Nawet jeśli nie dochodzi do realnego spotkania i molestowania seksualnego, to bardzo często mamy do czynienia z tzw. cyberseksem, czyli rozmową na tematy seksualne, często polegającą na opowiadaniu fantazji erotycznych lub słownym przedstawianiu aktu seksualnego. Jeśli jedną ze stron takiego cyberseksu jest dziecko, może to źle wpłynąć na jego psychikę. Wirtualna tożsamość Użytkownicy Internetu często posługują się podczas przebywania w sieci tzw. nickiem. Przybierają imiona bohaterów filmów, bajek czy książek. Daje to złudne wrażenie że w Internecie można być tym, kim się chce, zachowując pełną anonimowość. Nic bardziej mylnego. Narkotyki Anonimowość i rozległość sieci Internet sprzyjają rozwojowi międzynarodowego handlu środkami odurzającymi. Istnieją specjalne strony na których można zamówić nasiona do hodowli marihuany odpowiedni sprzęt oraz poradniki pisane prostym i zrozumiałym dla każdego potencjalnego hodowcy językiem. Witryny takie oferują praktycznie każdy z narkotyków, wysyłkę na dowolny adres w dyskretnym opakowaniu. Nauczyciel przedstawia plansz z przykładowymi zasadami bezpiecznego korzystania z Internetu. Załącznik nr 2 Materiał do drugiej prezentacji multimedialnej lub wykonania planszy Co zrobić, aby komputer był bezpieczny, zakupy przez niego dokonane bezpieczne? BEZPIECZNE ZAKUPY W INTERNECIE 5

6 Polacy coraz chętniej kupują w Internecie. To wygodne, gdyż, nie ruszając się sprzed monitora, można zamówić dowolny produkt z dostawą do domu. W sieci nie ma kolejek, godzin spędzonych na chodzeniu między półkami Niestety, tak jak w realnym świecie, tak i w wirtualnym możemy paść ofiarą oszusta lub złodzieja. Co zrobić, by dokonanie zakupu było możliwie bezpieczne? Przede wszystkim pamiętajmy, by zawsze kierować się ograniczonym zaufaniem do sprzedającego. Nigdy nie kupujmy w sieci korzystając z komputera stojącego w kafejce internetowej. Tam najłatwiej o utratę poufnych danych. Używajmy tylko komputera domowego i zachowujmy całą korespondencję ze sprzedawcą. Jeśli nas oszuka, pozwoli to policji szybko go ująć. Korzystajmy tylko ze znanych i sprawdzonych portali internetowych. Przed zakupem w wirtualnym sklepie zasięgnijmy opinii o nim i sprawdźmy jego rzetelność. Można to zrobić u znajomych lub na forach internetowych. Zwracajmy też uwagę, czy sklep podaje swój adres i numer telefonu. Wtedy, w razie jakichkolwiek wątpliwości, możemy tam zadzwonić. Przy płaceniu kartą kredytową zwracajmy uwagę, czy połączenie internetowe jest bezpieczne i czy przesyłane przez nas dane nie zostaną wykorzystane przez osoby nieuprawnione. Na dole strony powinien pojawić się symbol zamkniętej kłódki, a na końcu adresu literki "https". Zazwyczaj można też zamówić towar z opcją płatności przy odbiorze. Gdy kupujemy na aukcji internetowej, przeczytajmy komentarze o sprzedającym. Brak komentarzy pozytywnych lub ich niewielka liczba powinny wzbudzić naszą szczególną czujność. Otrzymując ofertę em nie korzystajmy z linków, na stronę sklepu wejdźmy wpisując adres w oknie przeglądarki, unikniemy w ten sposób stron podszywających się pod legalnie działające sklepy. Zamawiając sprzęt zapytajmy, czy sprzedawca dołącza oryginalne oprogramowanie na płytach i instrukcję obsługi. Kupując telefon komórkowy zapytajmy o ładowarkę i dowód zakupu, telefony kradzione sprzedawane są bez ładowarki i "dokumentacji". Jeśli, mimo zachowania zasad ostrożności, dostaniemy zamiast zamówionego produktu puste pudełko, natychmiast zadzwońmy na policję. Wtedy zapisana korespondencja i przesłana przez oszusta paczka będą stanowiły dowód przestępstwa. BEZPIECZNY KOMPUTER Czysto informacyjne i rozrywkowe wykorzystanie Internetu to już przeszłość. Dziś za pomocą sieci dokonuje się skomplikowanych transakcji finansowych, kupuje w wirtualnych sklepach i obsługuje konta bankowe. Niestety, zawsze tam, gdzie są pieniądze, 6

7 są i oszuści. Dlatego policja radzi jak zabezpieczyć swój komputer, by korzystanie z Internetu było możliwie jak najbezpieczniejsze. Zachowujmy daleko posuniętą czujność i ostrożność. Na niektórych stronach, zwłaszcza pornograficznych i hakerskich, bardzo często znajdują się złośliwe programy, które możemy nieświadomie zainstalować na komputerze. Mogą one sparaliżować jego pracę bądź wyciągając z niego poufne dane. Korzystajmy z legalnego systemu operacyjnego. Pirackie oprogramowania są nie tylko nielegalne, ale mogą zawierać też programy szpiegujące, które bez naszej wiedzy zainstalują się w komputerze. Będą podglądały wszystko, co wpisujemy na klawiaturze i przekazywały tę wiedzę niepożądanym osobom. W ten sposób możemy utracić kody dostępu do naszych kont internetowych, poczty i autoryzowanych stron. Zainstalujmy program antywirusowy i antyszpiegowski ich darmowe wersje można znaleźć w Internecie i legalnie je ściągnąć. Programy te uchronią nasz komputer przed wirusami i programami hakerskimi. Warto też zaopatrzyć się w tzw. firewall (dosł. ścianę ogniową), która zablokuje próby włamania się z sieci do naszego komputera. Z Internetu możemy pobrać darmowe oprogramowanie tego typu. Regularnie aktualizujmy: system operacyjny, oprogramowanie antywirusowe i antyszpiegowskie i inne programy, których używamy podczas łączenia się Internetem. Luki w oprogramowaniu mogą posłużyć do włamania się do komputera. Dokładnie przyglądajmy się stronom banków, z których korzystamy za pośrednictwem Internetu. Oszuści często podszywają się pod pracowników banku i proszą nas o podawanie numerów kart płatniczych oraz kodów PIN. Nie odpowiadajmy na takie prośby, ale zgłośmy to obsłudze naszego banku. Można także zainstalować tzw. oprogramowanie antyphishingowe, które wychwytuje takie fałszywe strony. Korzystając z konta internetowego wpisujmy sami adres strony, nie posiłkujmy się linkami rozsyłanymi przez kogokolwiek. Mogą one kierować do nowej strony banku, której autorami są oszuści. Ściągając z Internetu muzykę i filmy łamiemy prawo i możemy przy okazji razem z nimi wprowadzić wirusy do naszego komputera. Nie otwierajmy maili od nieznanych adresatów i nie używajmy linków rozsyłanych w niechcianej poczcie (tzw. spamie) oraz przez komunikatory. Mogą prowadzić do niebezpiecznych stron lub programów. Oprogramowanie antyspamowe znacznie ogranicza przychodzenie niechcianej poczty. Komunikatory internetowe (np. Tlen, Gadu-Gadu) są bezpieczne pod warunkiem, że rozmawiamy tylko ze znanymi nam osobami i nie korzystamy z linków oraz plików przesyłanych przez niewiadomych nadawców. W przeglądarkach internetowych można ustawić opcję filtru rodzinnego lub zainstalować na komputerze oprogramowanie, które uniemożliwi młodszym członkom rodziny korzystanie z niepożądanych stron. Grażyna Jaśniowska 7